Edepenti fu a buku Preikiman
A Wortu fu Yehovah de libilibi
Edepenti fu a buku Preikiman
„LIBISMA, di wan uma meki, e libi syatu èn a abi furu problema”, na so a famiri-edeman Yob ben taki (Yob 14:1). A prenspari srefisrefi taki wi no gebroiki a syatu libi fu wi fu poti prakseri na lawlaw sani èn fu du sani di no e tyari wini kon! Gi sortu sani wi musu gebroiki wi ten, wi krakti, nanga den gudu fu wi? Sortu sani wi no musu du? Den koni sani di skrifi na ini a Bijbel buku Preikiman e gi wi bun rai fu den tori disi. A boskopu na ini a buku disi e meki wi „si krin san na ati e denki èn san a abi na prakseri”, èn dati kan yepi wi fu abi wan bun libi.—Hebrewsma 4:12.
Na Kownu Salomo fu owruten Israel ben skrifi a buku Preikiman. Sma sabi a kownu disi leki wan bun koni man. Dati meki a buku Preikiman abi bun rai di e sori san warti trutru na ini a libi èn sortu sani na soso sani. Salomo e taki na ini a buku fu wan tu sani di a ben bow. Fu dati ede wi kan taki dati a buku Preikiman skrifi baka di a ben kaba bow den sani èn fosi a drai baka gi a tru anbegi (Nehemia 13:26). Fu dati ede wi kan taki dati a buku disi skrifi fosi a yari 1000 b.G.T., na a kaba fu den 40 yari di Salomo ben e tiri leki kownu.
SORTU SANI NO DE SOSO SANI?
„Ala sani na soso sani!”, na so a sma di tyari sani kon na wán, taki. A ben aksi: „Sortu wini wan sma e kisi fu ala a tranga wroko di a e du na ondro a son?” (Preikiman 1:2, 3). Den wortu „soso” èn „na ondro a son” de fu feni furu tron na ini a buku Preikiman. A Hebrew wortu gi „soso” wani taki „blo”, noso „dampu”, èn a e meki sma prakseri wan sani di no prenspari, di no e tan, èn di no warti. Den wortu „na ondro a son” wani taki „na tapu a grontapu disi”, noso „na ini a grontapu disi”. Sobun, te wi e leisi taki ala sani na soso sani, dan den wortu „ala sani” na ala den sani di sma e du sondro fu poti prakseri na san Gado wani.
„Luku bun fa yu e tyari yusrefi te yu e go na a oso fu a tru Gado. A moro prenspari fu go arki”, na so Salomo taki (Preikiman 5:1). A no de wan soso sani fu teki prati na a tru anbegi fu Yehovah Gado. Fu taki en leti, a moro prenspari sani di o meki wi abi wan koloku libi, na te wi e du muiti fu abi wan bun banti nanga Gado.
Piki tapu den aksi fu Bijbel:
1:4-10—Son sani na grontapu e pasa ibri tron baka. Fu san ede den sani disi kan „weri” wan sma? A sma di tyari sani kon na wán, e taki fu dri prenspari sani di e meki taki wi man libi na grontapu, namku a fasi fa a son e opo èn e dongo, a fasi fa winti e wai, èn a fasi fa watra e kon na grontapu. Ibri tron baka den sani disi e pasa na a srefi fasi. Fu taki en leti, furu fu den sortu sani disi e pasa na grontapu, èn den muilek fu frustan. Wan sma kan ondrosuku den sani disi en heri libi langa, èn toku a no man frustan den finifini. Iya, den ondrosuku disi kan „weri” wan sma. Te wan sma e prakseri fa en libi syatu èn a e teki dati gersi nanga a fasi fa den sani disi e pasa na grontapu ibri tron baka sondro fu tapu, dan dati kan meki a firi brokosaka. Sma kan kon weri tu te den e pruberi fu kon sabi sani di den no ben sabi ete. Te yu luku en bun, dan den nyun sani di sma meki, a no nyun sani trutru, fu di den sma luku den sani di Gado ben meki kaba, èn den teki den leki eksempre.
2:1, 2—Fu san ede a tekst e taki dati lafu na wan „law” sani? Lafu kan meki taki wi frigiti den problema fu wi fu wan momenti nomo, èn prisiri kan meki taki wi no e si den problema fu wi leki seryusu sani. Ma lafu no e lusu den problema fu wi. Fu dati ede, a tekst e taki dati a de wan „law” sani te sma e denki taki lafu o meki den kon de koloku.
3:11—Sortu sani Gado meki „moi na a reti ten”? Wan tu sani di Gado meki „moi”, noso di a meki bun na a reti ten, na di a meki Adam nanga Eva, di a seti na alenbo-frubontu, di a seti wan frubontu nanga Abraham, di a seti wan frubontu nanga David, di a meki a Mesias kon, èn di a poti Yesus Krestes leki Kownu fu Gado Kownukondre. Ma heri esi, Yehovah o meki wan tra sani „moi” tu. Wi kan de seiker taki a o meki a regtfardiki nyun grontapu na a reti ten.—2 Petrus 3:13.
3:15b—Fa ’a tru Gado e tan suku den sani di sma e feti fu kisi’? A kan taki ’den sani di sma e feti fu kisi’, na den sani di Gado abi na prakseri fu du. Ala ten a de so taki sma e gebore èn den e dede, sma e feti èn den e meki en bun baka nanga makandra. Disi kan meki sma denki taki den no man kenki noti, bika na so a libi de èn na so a o tan ala ten. Ma tra fasi leki den sma disi, Gado kan du ala sani di a wani du (Preikiman 3:1-10, 15a). A kan tu taki ’den sani di sma e feti fu kisi’, na den regtfardikisma di ogrisma e suku fu kwinsi. Dati meki Yehovah e tan suku den regtfardikisma, so taki a kan „sori en krakti” te a e yepi den.—2 Kroniki 16:9.
5:9—Fa ’a gudu fu grontapu de na mindri den alamala’? Ala sma di wani tan na libi na ini a grontapu disi, musu gebroiki „a gudu fu grontapu”, noso den nyanyan di a gron e gi. Srefi wan kownu abi den nyanyan dati fanowdu. Dati meki a e poti sma fu wroko tranga na den gron fu en.
Sani di wi kan leri:
1:15. A de wan soso sani te wan sma e gebroiki en ten nanga krakti fu pruberi fu tyari kenki kon na a kwinsi di sma e kwinsi trawan èn na a kruktudu fu disiten. Na Gado Kownukondre wawan kan puru ogridu.—Danièl 2:44.
2:4-11. Na ini furu libimakandra, sma e si en leki wan prenspari sani fu bow kefalek oso, fu prani moi dyari, fu meki moi poku, èn fu libi wan gudu libi. Ma ala den sani disi de leki wan ’strei fu kisi winti’, fu di den sani disi no e meki taki sma abi wan bun èn koloku libi fu ala ten.
2:12-16. Wan sma di e du sani nanga koni, e kisi moro wini leki wan sma di e du sani sondro fu denki, fu di koni kan yepi wan sma fu lusu son problema. Ma a koni di wan sma abi no man yepi en te a dede kaba. Kande so wan sma kisi biginen fu di a koni srefisrefi, ma te a dede, a no e teki langa fosi sma frigiti en.
2:24; 3:12, 13, 22. A no de wan fowtu sani fu nyan bun fu a tranga wroko di wi du.
2:26. A koni fu Gado e gi sma prisiri, ma na ’den sma di e tyari densrefi na wan bun fasi na fesi Yehovah’ e kisi a koni dati. Nowan sma kan kisi a koni disi efu a no abi wan bun banti nanga Gado.
3:16, 17. Wi no musu fruwakti taki sani o pasa na wan reti fasi ala ten. Na presi fu broko wi ede nanga den sani di e pasa na grontapu na ini a ten disi, wi musu wakti Yehovah fu seti sani kon bun.
4:4. Wi kan firi bun te wi du wan tranga wroko na wan koni fasi. Ma te wi e wroko tranga soso fu di wi wani de moro kefalek leki trawan, dan na wan strei-libi wi o abi, èn bita-ati nanga dyarusu kan opo kon. Wi musu abi a yoisti denki te wi e wroko tranga na ini a Kresten diniwroko.
4:7-12. A banti di wi abi nanga tra sma, de moro prenspari leki gudu, èn wi no musu gi pasi taki gudu pori a banti di wi abi nanga den.
4:13. A no ala ten te wan sma abi wan hei posisi noso te a grani, dan trawan o abi lespeki gi en. Sma di abi prenspari posisi musu handri na wan koni fasi.
4:15, 16. „A pikin di de na a di fu tu presi”, na a wan di o teki a presi fu a kownu. Biginbigin, a kan taki ’ala sma di de na en fesi’, e horibaka gi en, ma ’bakaten den no e prisiri nanga en’. Iya, te wan sma kon pôpi, dan nofo tron dati de fu wan syatu pisi ten nomo.
5:2. Na presi fu taki wan lo sani te wi e begi, wi musu prakseri bun fu san wi o taki èn wi musu begi na wan lespeki fasi.
5:3-7. Te wi e tan prakseri nomo fa fu kon gudu, dan dati kan meki wi prakseri soso fa wi kan kisi wini gi wisrefi. A sani disi kan meki tu taki wi no man sribi switi te neti, bika na soso den sani dati de na wi prakseri. Te wan sma e takitaki sani somarso, dan trawan kan si en leki wan don man, èn so wan sma kan go pramisi Gado wan sani sondro fu denki. ’Frede gi a tru Gado’ e meki taki wi no e handri na a fasi disi.
6:1-9. Kande wi wani kisi gudu, biginen, wan langa libi, èn wan bigi osofamiri srefi. Ma fa wi o nyan bun fu den sani disi efu wi no kisi na okasi fu du dati? Boiti dati, „a moro bun te den ai e si, leki te a sili e wakawaka lontu”. Disi wani taki dati a moro bun te wi e teki a libi leki fa a de trutru, na presi taki wi e feti fu kisi sani di wi no o man kisi noiti. Fu dati ede, a moro bun fasi fu libi na te wi de tevrede nanga ’a nyanyan, den krosi, nanga a tanpresi’ di wi abi, te wi e prisiri nanga den bun sani na ini a libi, èn te wi e du ala muiti fu tan abi wan bun banti nanga Yehovah.—1 Timoteyus 6:8.
RAI GI DEN KONIWAN
Fa wi kan sorgu taki wi abi wan bun nen ala ten? Sortu denki wi musu abi fu libisma tiriman, èn san wi musu du te wi si sma e handri na wan kruktu fasi? Den dedewan no sabi noti, sobun san wi musu du, now di wi de na libi? Na sortu fasi yonguwan kan gebroiki den ten nanga krakti na wan koni fasi? Na ini kapitel 7 te go miti kapitel 12 fu Preikiman, a sma di tyari sani kon na wán, e gi wi bun rai di abi fu du nanga den tori disi èn nanga tra tori.
Piki tapu den aksi fu Bijbel:
7:19—Fa koni tranga moro „tin man di abi makti”? Na ini Bijbel, a nomru tin e agersi wan sani di no e mankeri noti. Sobun, Salomo e taki dati koni kan kibri wan sma moro bun leki wan heri grupu fetiman di e kibri wan foto dorodoro.
10:2—San a wani taki te wan sma en ati de „na en reti-anusei” noso „na en kruktu-anusei”? Nofo tron a reti-anusei abi fu du nanga wan sani di bun. Sobun, te wan sma en ati de na en reti-anusei, dan dati e sori taki en ati e meki a du bun. Ma efu wan sma en ati e meki a du sani di no bun, dan yu kan taki dati a sma en ati de na en kruktu-anusei.
10:15—Fa a du kon taki „a tranga wroko fu donsma e meki den kon weri”? Efu wan sma no e prakseri fosi a du wan sani, dan a tranga wroko fu en no o tyari bun bakapisi kon. A sma no o prisiri nanga a wroko di a du. Na soso weri a o kon weri fu a tranga wroko di a e du.
11:7, 8—„A leti switi tu, èn a bun te den ai e si son.” San den wortu disi wani taki? Leti nanga son e tyari prisiri kon na ini a libi. Sobun, Salomo wani sori dyaso taki a de wan switi sani fu de na libi èn taki wi musu abi „prisiri” na ini a libi, bika te den dungru dei doro, noso te wi kon owru, dan wi no o abi so furu krakti moro.
11:10—Fu san ede „den yongu yari èn a yongu libi fu wan sma” na soso sani? Efu wan sma no e gebroiki den yongu yari nanga a krakti fu en na wan bun fasi, dan a de wan soso sani, fu di den yongu yari e pasa gowe esi-esi neleki dampu.
Sani di wi kan leri:
7:6. Te wan sma e lafulafu na wan ten di no fiti, dan trawan kan kisi atibron èn nowan bun e kon fu dati. A lafu fu so wan sma de leki a babari fu maka di e bron na ondro wan patu. Wi musu luku bun fu no du a sani disi.
7:21, 22. Wi no musu poti tumusi furu prakseri na san trawan e taki fu wi.
8:2, 3; 10:4. Te wan basi fu wi e taki takru fu wi, noso te a e sori wi taki wi no du wan sani bun, dan a bun fu no meki dyugudyugu. A sani disi bun moro leki fu ’hasti wisrefi fu komoto na en fesi’, noso fu gowe libi a wroko wantewante sondro fu denki fosi.
8:8; 9:5-10, 12. A libi fu wi kan kon na wan kaba wantronso, neleki te fisi e fasi na ini wan nèt, noso te fowru e fasi na ini wan krafana. Boiti dati, nowan sma kan du wan sani so taki a libikrakti fu en no gowe te a e dede. Ala sma e kisi fu du nanga dede di de leki wan feanti fu libisma. Fu dati ede, wi no musu du soso sani di e meki wi lasi ten. Yehovah wani wi fu si a libi leki wan warti sani èn a wani wi fu nyan bun fu a libi. Fu man du disi, dan wi musu poti a diniwroko fu Yehovah na a fosi presi na ini wi libi.
8:16, 17. Gado du bun furu sani èn a gi pasi taki son sani pasa nanga libisma. Ma noiti wi o man frustan ala den sani disi, awinsi wi ben o tan na ai heri neti fu prakseri den. Te wi e broko wi ede nanga ala den ogri di e pasa, dan wi no o abi prisiri na ini a libi.
9:16-18. Wi musu si koni leki wan warti sani, awinsi furu sma e si dati leki wan lawlaw sani. A moro bun fu arki den wortu fu wan koni sma di e taki na wan safri fasi, leki fu arki a babari fu wan don man.
10:1. Wi musu luku bun san wi e taki èn san wi e du. Kande wan sma gwenti tyari ensrefi na wan lespeki fasi, ma a lasi ensrefi wán leisi nomo, so taki a du wan sani di no fiti. Kande a kisi bigi atibron, a dringi sopi pasa marki, noso a no ben man basi den seks firi fu en. Disi kan pori a bun nen fu a sma, awinsi na wán leisi nomo a ben handri na so wan fasi.
10:5-11. Wi no musu dyarusu tapu sma di abi wan prenspari wroko, ma di no sabi du a wroko. Efu wan sma no sabi fa fu du wan wroko, awinsi a no wan muilek wroko, dan dati kan abi takru bakapisi. Ma efu wan sma e leri fu „gebroiki koni fu meki sani waka bun”, dan dati o tyari wini kon. A prenspari srefisrefi taki wi e leri fa fu du a Kownukondre preikiwroko bun, èn fa fu meki bun disipel!
11:1, 2. Wi musu abi a gwenti fu gi sma sani nanga wi heri ati. Disi o meki taki sma o handri na a srefi fasi nanga wi tu.—Lukas 6:38.
11:3-6. Wi no sabi fa a libi o waka, ma dati no musu meki taki wi no e teki bosroiti na ini a libi.
11:9; 12:1-7. Yongu sma musu gi frantwortu na Yehovah. Dati meki den musu gebroiki den ten nanga krakti na ini a diniwroko fu Gado, bika te den kon owru, den no o abi so furu krakti moro fu du dati.
WI ABI „DEN WORTU FU DEN KONISMA” FU TIRI WI
A sma di tyari sani kon na wán, ben suku fu feni èn fu skrifi „switi wortu”. Sortu krakti den wortu disi musu abi na wi tapu? Tra fasi leki den „furu buku” di e taki fu a koni fu libisma, „den wortu fu den konisma de leki srapu tiki di e dyuku kaw fu waka, èn den sma di lobi fu tyari odo kon na wán, de leki spikri di naki go na ini wan sani. Den komoto fu wán skapuman” (Preikiman 12:10-12). Fu di wi e gi yesi na den koni wortu fu a „wán skapuman” Yehovah, meki a libi fu wi e waka bun.
Iya, te wi e gebroiki a koni rai fu a buku Preikiman, dan dati sa yepi wi fu abi wan bun èn koloku libi. Boiti dati, wi kisi a dyaranti disi: „A sa go bun nanga den sma di e frede a tru Gado.” Fu dati ede, meki wi tan abi a fasti bosroiti fu ’frede a tru Gado èn fu hori wisrefi na den komando fu en’.—Preikiman 8:12; 12:13.
[Prenki na tapu bladzijde 15]
Te a reti ten doro, dan Gado sa meki wan fu den moro moi sani fu en
[Prenki na tapu bladzijde 16]
Wan tu presenti di Gado gi wi, na nyanyan, dringi, èn a prisiri di wi e kisi fu ala a tranga wroko di wi du