Go Aga ka Tsela ya Moya ‘Ngwakong wa Letlapa’

Leina la naga ye ya Afrika le ra gore “Ngwako wa Letlapa.” Ke naga yeo e tsebjago kudu ka Diphororo tša Victoria le ka diphoofolo tše di fapa-fapanego tša lešoka. Lega go le bjalo, e na le meago e megolo kudu ya bogologolo yeo e agilwego ke batho ka borwa bja Sahara. Thaba ya letlapa la “granite” e phatša naga ka bogare. Boemo bja thabeng yeo bjo bo lekanetšego bja leratadima bo dira gore naga yeo e be e nonnego e bile e tšweletše kudu. Ye ke Zimbabwe, yeo e nago le badudi ba ka bago ba dimilione tše 12.

KE KA baka la’ng e bitšwa Ngwako wa Letlapa? Ka 1867, motsomi le monyakišiši Adam Renders o ile a bona meago ya matlapa a magolo yeo e phatlaletšego ka diheketere tše fetago 720. O be a sepela nageng ya Afrika, moo ka mo go tlwaelegilego nywako e agwago ka leraga, dikota le go rulelwa ka bjang. Ke moka o ile a bona marope a matlapa a motse o mogolo, wo gona bjale o bitšwago Great Zimbabwe.

Marope a a ka borwa bja lefelo leo gona bjale le tsebjago e le Masvingo. Maboto a mangwe a ona ke a bophagamo bja dimithara tše fetago tše senyane, a matlapa a granite ao a hlatlagantšwego ka ntle le leraga. Gare ga marope ao, go na le moago o motelele wa rantabola wa bophagamo bja dimithara tše ka bago tše 11 go tloga botlaseng bja molagare wa dimithara tše 6. Morero wa moago wo o motelele ga o tsebje. Marope a go bonagala e le a morago lekgolong la bo-seswai la nywaga C.E., eupša go na le bohlatse bja gore lefelo leo le be le dulwa nywageng e makgolo pele ga moo.

 Ka 1980 naga yeo ka nako yeo e bego e tsebja e le Rhodesia e ile ya lokologa go Brithania gomme ya newa leina le lefsa la Zimbabwe. Badudi ba yona ba akaretša merafo e mebedi e megolo—e lego bao ba bolelago Seshona, bao ba dirago karolo e kgolo kudu ya badudi le bao ba bolelago Sendebele. Batho ba gona ba na le moya wa go amogela baeng, bjalo ka ge gantši o bonwe ke Dihlatse tša Jehofa modirong wa tšona wa boebangedi wa ntlo le ntlo. Ka dinako tše dingwe, gaešita le pele ba ka tseba leina la moeng, go kokota ga gagwe mojakong go dira gore ba re “Ka gare” le gore “Le ka dula fase.” Badudi ba bantši ba Zimbabwe ba hlompha Beibele ka mo go tseneletšego gomme gantši ba gapeletša gore nakong ya poledišano ya Mangwalo, bana ba bona ba dule fase ba theetše.

Go Bolela Molaetša o Agago wa Khomotšo

“AIDS” le “komelelo” ke mantšu ao a dirišwago kudu ge go bolelwa ka Zimbabwe ditabeng. Go phatlalala ga AIDS go bile le mafelelo a sa kgahlišego go badudi le tseleng ya boiphedišo ya dinaga tša Afrika tša ka borwa bja Sahara. Mo, batho gantši ba ya sepetlele ka baka la HIV. Bolwetši bjo bo sentše malapa a batho ba bantši.

Gore di thuše batho ba Zimbabwe, Dihlatse tša Jehofa di swaregile ka go bolela gore tsela e kaone-kaone ya bophelo ke yeo e hlahlwago ke ditekanyetšo tša Modimo tšeo di lego ka Beibeleng. Ka mohlala, Lentšu la Modimo le ruta gore mpho e tšwago go Modimo ya dikopano tša botona le botshadi e swanetše go thabelwa feela ke batho bao ba nyalanego, gore Modimo ga a amogele bosodoma gotee le gore molao wa Jehofa o ganetša ditšhelo tša madi le go diriša dihlare-tagi ka merero ya go ithabiša. (Ditiro 15:28, 29; Baroma 1:24-27; 1 Bakorinthe 7:2-5; 2 Bakorinthe 7:1) Dihlatse gape di phatlalatša molaetša wa kholofelo e nago le motheo o tiilego, di gatelela gore kgaufsinyane, Mmušo wa Modimo o tla tloša malwetši ka moka.—Jesaya 33:24.

Go Nea Ditlabakelo tša Tlhakodišo

Komelelo e be e gaketše kua Zimbabwe ngwaga-someng o fetilego. Diphoofolo tša lešoka di ile tša wišwa ke tlala le lenyora. Go ile gwa hwa dikgomo tše dikete tše makgolo. Mollo o ile wa senya dithokgwa. Bana ba bantši le batšofadi ba ile ba hwa ka baka la phepompe. Gaešita le meetse a Noka e kgolo kudu ya Zambezi a ile a fokotšega o šoro moo mafelo ao go fehlwago mohlagase go ona a ilego a nyaka go se sa šoma.

Ge di arabela mathateng a bjalo, Dihlatse tša Jehofa di ile tša hloma dikomiti tše seswai tša tlhakodišo dikarolong tše di fapa-fapanego tša naga yeo. Balebeledi ba basepedi ba be ba etela diphuthego e le gore ba bone seo ge e le gabotse se bego se nyakega. Tsebišo ye e be e neelwa komiti e swanetšego ya tlhakodišo. Molebeledi yo mongwe wa mosepedi o begile gore: “Nywageng e mehlano e fetilego, re abile ditone tše fetago tše sekete tša bupi, ditone tše lesome tša dihlapi tša megwapa gotee le palo e lekanago le yeo ya dinawa. Bana babo rena ba moya ba ile ba dira ditone tše pedi tša mufushwa [mokhuša]. Gape re abile le diaparo tše dintši kudu tšeo go neetšwego ka tšona gotee le tšhelete yeo e bego e nyakega.” Molebeledi yo mongwe wa mosepedi o itše: “Ge ke nagana kamoo go bego go le thata ka gona go hwetša mangwalo a tumelelo ao a bego a nyakwa ke Zimbabwe le Afrika Borwa bakeng sa go tliša ditlabakelo tše gotee le go nagana ka tlhokagalo yeo e dulago e le gona ya makhura ao a bego a nyakega bakeng sa go sepediša ditlabakelo tše tša tlhakodišo tšeo di bego di tloga di nyakega ka tšhoganetšo, nka fo phetha ka gore katlego ya rena ke bohlatse bjo bo oketšegilego bja kgonthišetšo ya Jesu ya gore Tatago rena wa legodimong o a tseba gore re nyaka dilo tše ka moka.”—Mateo 6:32.

 Balebeledi ba basepedi bona ba kgona bjang go šoma mafelong ao a nago le komelelo? Ba bangwe ba itlela le dijo gotee le go tlela malapa ao ba tlago go dula le ona. Yo mongwe wa bona o boletše gore dikgaetšedi tše dingwe tša Bakriste di be di ipotšiša ge e ba di swanetše go se ye go dira boboledi letšatšing leo e le gore di kgone go ema mothalading di letele thušo yeo go bego go thwe mmušo o tla e tliša. Di ile tša dira phetho ya go bota Jehofa ka go lebiša tlhokomelo modirong wa boboledi le go bona gore dilo di tla sepela bjang. Mmušo ga wa ka wa thuša motho letšatšing leo.

Seboka sa Bokriste se be se rulaganyeditšwe go swarwa letšatšing le le latelago, gomme dikgaetšedi tše di ile tša swanelwa ke go dira phetho gape. Na di be di tla ya sebokeng goba go ya go letela go hlakodišwa? Ka go etiša dilo tše di nepagetšego pele, di ile tša ya sebokeng Holong ya Mmušo. (Mateo 6:33) Ge go be go opelwa kopelo ya mafelelo, di ile tša kwa modumo wa lori yeo e bego e batamela. Tlhakodišo e ile ya tla gona moo, ka bana babo tšona ba moya ba komiti ya tša tlhakodišo! Lethabo la kgonthe le tebogo tša Dihlatse tše di botegago tšeo di bego di le sebokeng seo e be e le tše di kgomago kudu.

Lerato le a Aga

Go direla bao ba lego ka ntle ga phuthego ya Bokriste ditiro tša botho go butše dibaka tša go nea bohlatse bjo bobotse. Molebeledi wa mosepedi kua Masvingo o be a le modirong wa boebangedi, a e-na le Dihlatse tše dingwe tša gona moo. O ile a bona ngwanenyana a robetše ka thoko ga tsela. Dihlatse di ile tša lemoga gore o be a babja o šoro, ka ge a be a palelwa ke go bolela gomme lentšu la gagwe le be le thothomela. Leina la ngwanenyana yoo ke Hamunyari, leo ka Seshona le rago gore “Na ga o Lewe ke Dihlong?” Bana babo rena ba ile ba kwa gore o be a lahlilwe ke ditho tša kereke yeo a bego a e tsena tšeo di bego di e-ya tirelong ya bodumedi dithabeng. Dihlatse di ile tša thuša ngwanenyana yoo ka lerato gomme tša mo iša motseng o lego kgaufsi.

Motseng woo, batho ba bangwe ba be ba tseba Hamunyari, ka gona ba ile ba kgopela ba leloko la gagwe gore ba tle ba mo tšee. Badudi ba moo ba ile ba bolela ka Dihlatse gore: “Bjo ke bodumedi bja therešo. Le ke lerato leo Bakriste ba swanetšego go le bonagatša.” (Johane 13:35) Pele ba sepela, bana babo rena ba ile ba nea Hamunyari pampišana e rego Na o tla Rata go Tseba mo go Oketšegilego ka Beibele? *

Bekeng e latetšego, molebeledi wa mosepedi o ile a hlankela phuthego ya lefelong leo Hamunyari a bego a dula go lona. O ile a nyaka go tseba ge e ba a fihlile gae a bolokegile. Lapa ka moka le be le tloga le thabetše go mmona le go bona bana babo rena ba gona moo. Batswadi ba gagwe ba ile ba bolela gore: “Lena ruri le batho ba bodumedi bja therešo. Le phološitše bophelo bja morwedi wa rena, yoo a bego a tlogetšwe tseleng gore a hwe.” Ba be ba ile ba botšiša ditho tša kereke yeo a bego a e tsena gore: “Na le be le sa lewe ke dihlong, bjalo ka ge leina Hamunyari le bolela, ge le be le mo tlogela gore a hwe?” Dihlatse di ile tša thoma poledišano ya Beibele gomme tša fa ba lapa la gabo Hamunyari dikgatišo tšeo di theilwego Beibeleng, bao ba ilego ba kgopela bana babo rena gore ba boe gomme ba tle ba ba swarele thuto ya Beibele. Ditho tše dingwe tša lapa le tšeo di bego di sa rate Dihlatse di ile tša fetoša dipono tša tšona. Yo mongwe wa bona, e lego molamo wa Hamunyari, e be e le moetapele wa kereke e nngwe ya gona moo lefelong leo. O ile a amogela thuto ya Beibele.

Go Aga Nywako ya Borapedi

Moreti yo a buduletšwego wa bogologolo o ngwadile gore: “Modimo, . . . ke Xo  hloloxetšwe. . . . Kè le lešokeng, lehanateng, mo xo sexo meetse.” (Psalme 63:1) Se e bile therešo gakaakang ka batho ba bantši ba Zimbabwe! Nameng ba kgotlelela komelelo, eupša moyeng ba hlologetšwe Modimo le go loka ga gagwe. O ka bona se ka mafelelo a bodiredi bja Bokriste bja Dihlatse tša Jehofa. Ge Zimbabwe e be e thoma go ikemela ka 1980, Dihlatse tše ka bago tše 10 000 di be di hlankela diphuthegong tše 476. Gona bjale, nywaga e ka bago e 27 ka morago, palo ya Dihlatse tše mafolofolo e oketšegile gararo gomme palo ya diphuthego e nyakile go oketšega gabedi.

Diphuthego tše mmalwa di be di e-na le mafelo a tšona ka noši a borapedi. Ka January 2001, diphuthego tše 98 feela go tše fetago 800 tša Zimbabwe di be di e-na le nywako ya borapedi—Diholo tša Mmušo—yeo di bego di kopanela go yona. Diphuthego tše dintši di be di swarela diboka ka fase ga mehlare goba ka nywakwaneng yeo e bego e agilwe ka dikota, yeo maboto a yona a ritetšwego ka leraga e bile e ruletšwego ka bjang.

E le mafelelo a meneelo yeo e neetšwego le modiro o mafolofolo wa boithapi wa borwarre bja lefase ka bophara bja Bokriste, Dihlatse tša kua Zimbabwe di thomile lenaneo leo le dirago gore diphuthego tše di oketšegilego di hwetše Diholo tša Mmušo tšeo di lekanetšego le tše nago le seriti. Dihlatse tše dintši tše tšwago moše tšeo di nago le bokgoni bja go aga di ile tša dira dithulaganyo tša go ya Zimbabwe gomme tša ya go šoma gotee le baithapi ba gona moo. Yo mongwe wa Dihlatse tša moo o ngwadile gore: “Ruri re leboga bana babo rena ka moka le dikgaetšedi bao ba tšwago dinageng tše dintši ka mokgwa wo, bao ba tlilego Zimbabwe go tlo thuša go aga Diholo tše dibotse tša Mmušo. Gomme re leboga lena ba bangwe ka moka bakeng sa meneelo ya lena ya Sekhwama sa Diholo tša Mmušo yeo e dirago gore modiro wo o kgonege.”

Ka bohlabela bja naga, bana babo rena ba be ba bokana ka fase ga mohlare o mogolo wa mo-baobab ka nywaga e 50. Ge bagolo ba Bakriste ba be ba botšwa gore ba tla agelwa ngwako wa kgonthe wa borapedi, bonyenyane o tee wa bona o ile a lla. Phuthegong ya kgaufsi le moo, mogolo yo a nago le nywaga e 91 o ile a bolela gore: “Ke kgale ke llela Jehofa gore selo sa go swana le se se direge!”

Go bolelwa kudu mabapi le lebelo leo meago ye yeo e gogelago e agwago ka lona. Mmogedi yo mongwe o itše: “Lena batho le aga mosegare, eupša Modimo o swanetše go ba a aga bošego!” Botee le lethabo tša bašomi le tšona di a lemogwa. Go fihla ga bjale, go šetše go agilwe Diholo tše difsa tša Mmušo tše di fetago 350 go phatlalala le naga yeo. Se se dira gore diphuthego tše 534 di kgone go kopanela ka gare ga Diholo tše di tiilego tša Mmušo tšeo di agilwego ka ditena.

Go aga ka tsela ya moya mo go lego bohlokwa go tšwela pele kua Zimbabwe. Ge re nagana ka seo se šetšego se fihleletšwe, re tutueletšega go reta Jehofa, mothopo wa ditšhegofatšo tše bjalo. Ee, “ngwakô wà sa axwa ke Morêna, baaxi ba wôna ba itapiša ka lefêla.”—Psalme 127:1.

[Mongwalo wa ka tlase]

[Mebapa go letlakala 9]

(Bakeng sa mongwalo o beakantšwego ka mokgwa wa kgatišo, bona kgatišo ka boyona)

HARARE

ZIMBABWE

Masvingo

Great Zimbabwe

[Seswantšho go letlakala 9]

Moago o motelele wa rantabola

[Seswantšho go letlakala 12]

Holo e mpsha ya Mmušo, Phuthego ya Concession

[Seswantšho go letlakala 12]

Ditho tša Phuthego ya Lyndale ka ntle ga Holo ya tšona e mpsha ya Mmušo

[Methopo ya Diswantšho go letlakala 9]

Ruins with steps: ©Chris van der Merwe/AAI Fotostock/age fotostock; tower inset: ©Ingrid van den Berg/AAI Fotostock/age fotostock