Mu Si Ke Mwa Kauhanya S’a Kopanyize Mulimu Hamoho
Mu Si Ke Mwa Kauhanya S’a Kopanyize Mulimu Hamoho
“Ha ba sa li ba babeli, kono ki nama i liñwi fela. Cwalehe, Mulimu s’a kopanyize hamoho, mutu a si ke a si kauhanya.”—MATEU 19:6.
1, 2. Ka ku ya ka Mañolo ni mo li inezi lika luli, ki kabakalañi ha lu swanela ku libelela kuli ba ba nyalani ba ka tahelwa ki matata?
MU NGE kuli mu bata ku tama musipili o mutelele ka mota. Kana mu nahana kuli musipili wo mu ka u zamaya ku si na butata? Ki ku ipuma ku nahana cwalo. Ka mutala, kwa kona ku ba ni pula kamba liñungwa ze ka tisa kuli mu kale ku mata hanyinyani-hanyinyani ka tokomelo. Hape fokuñwi mota ya mina ya kona ku tahelwa ki butata bo mu si ke mwa kona ku tatulula, mi mu ka tokwa ku i kasheza kwatuko kuli mu bate ya ka mi tusa. Kana haiba mu ba mwa miinelo ye cwalo mu ka nahana kuli ne mu fosize ku tama musipili wo mi kana mu ka siya mota ya mina? Kutokwa. Ha mu inzi mwa musipili o mutelele, mwa ziba kuli kwa kona ku ba ni butata mi mu ka itukiseza mwa ku bu tatululela.
2 Ni mwa linyalo ku cwalo. Matata a na ni ku ba teñi, mi ba ba bata ku nyalana haiba ba nahana kuli bupilo bwa bona bu ka ba bwa tabo nako kaufela, u zibe ba ipuma. Bibele kwa 1 Makorinte 7:28, i bulela patalaza kuli ba ba nyalani ba ka ba ni “manyando mwa nama.” Kabakalañi? Kakuli ki batu ba ba si ka petahala, mi hape lu pila mwa “linako ze tata.” (2 Timotea 3:1; Maroma 3:23) Kacwalo, nihaiba bosinyalana ba ba utwana ili ba ba tiile kwa moya ba ka kopananga ni matata ka linako ze ñwi.
3. (a) Batu ba bañata mwa lifasi ba nga cwañi linyalo? (b) Ki kabakalañi Bakreste ha ba ikataza ku tiisa manyalo a bona?
3 Mwa lifasi kacenu, bosinyalana ba bañwi ba matukelanga fela ku kauhana muta ba tahelwa ki matata. Mwa libaka ze ñata, likauhano li sweli ku ekezeha hahulu. Niteñi, Bakreste ba niti bona ba tatululanga butata ku fita ku kauhana. Kabakalañi? Kakuli ba nga linyalo sina mpo ye tuna ye zwa ku Jehova. Jesu ha n’a bulela za ba ba nyalani, n’a bulezi kuli: “Mulimu s’a kopanyize hamoho, mutu a si ke a si kauhanya.” (Mateu 19:6) Niteñi, ku latelela sikuka seo fokuñwi kwa kona ku ba t’ata. Ka mutala, bahabo bona ni balikani—ku kopanyeleza cwalo ni baelezi ba mwa manyalo—ba ba sa zibi likuka za mwa Bibele, hañata ba elezanga ba ba nyalani kuli ba kauhane ku si na libaka la ka Mañolo. * Kono Bakreste ba ziba kuli se sinde ka ku fitisisa ki ku tatulula butata ni ku tiisa linyalo ku fita ku kauhana. Kaniti, isali kwa makalelo mu ikatulele ku eza lika ka nzila y’a tokwa Jehova, ku fita ku latelela fela likelezo za ba bañwi.—Liproverbia 14:12.
Ku Tatulula Matata
4, 5. (a) Ki lika mañi ze ba kona ku kopana ni zona ba ba nyalani? (b) Ki kabakalañi likuka ze mwa Linzwi la Mulimu ha li kona ku tusa luli, niha ku na ni matata mwa linyalo?
4 Mwa manyalo kaufela, ba ba nyalani ba tokwa ku tatululanga matata ka linako ze ñwi. Mi hañata matata ao a banga a manyinyani. Kono mwa manyalo a mañwi, ku banga ni matata a matuna a kona ku sinya linyalo. Fokuñwi mu kana mwa tokwa ku biza eluda wa Sikreste ya yeziseli mwa linyalo kuli a to mi tusa. Kono niha ku ba cwalo ha mu swaneli ku nahana kuli ha mu si ka kondisa mwa linyalo. Miinelo yeo i bonisa fela kuli mu tokwa ku kumalela hahulu kwa likuka ze mwa Bibele kuli mu tatulule matata.
5 Jehova ka ku ba yena Mubupi wa batu ni Mukali wa tukiso ya linyalo, ki yena a nosi ya ziba hande ze lu tokwa kuli lu kondise mwa manyalo. Kacwalo puzo ki ya kuli: Kana lu ka teeleza kwa likelezo ze mwa Linzwi la hae ni ku li latelela? Haiba lu eza cwalo, ku si na ku kakanya lu ka fumana tuso. Jehova n’a bulelezi batu ba hae ba kwaikale kuli: ‘Mawe, kabe ne mu utwile milao ya ka! Ne mu kabe mu pilile mwa kozo ye swana inge nuka; ze lukile za mina ne li kabe li bonahala sina mandinda a mwa liwate.’ (Isaya 48:18) Ku latelela milao ye bonisizwe mwa Bibele kwa kona ku tiisa linyalo. Cwale ha lu nyakisiseñi pili kelezo ye ba filwe banna mwa Bibele.
‘Mu Zwelepili ku Lata Basali Ba Mina’
6. Banna ba filwe kelezo mañi mwa Mañolo?
6 Mwa liñolo la Paulusi ku ba kwa Efese, ku na ni kelezo ye nde ye filwe kwa banna. Paulusi n’a ñozi kuli: “Banna, mu [zwelepili ku lata, NW] basali ba mina, sina Kreste mw’a latezi Keleke mi a itobohile bakeñisa yona; kamukwaocwalo, ni bona banna ba swanezi ku lata basali ba bona sina mubili wa bona. Ya lata musal’a hae, wa itata ili yena. Kakuli haisali, ha ku na mutu ya kile a toya nama ya hae; kono wa i fepa, wa i babalela sina Kreste mw’a ezeza Keleke; hakulicwalo yo muñwi ni yo muñwi ku mina a late musal’a hae mw’a itatela.”—Maefese 5:25, 28, 29, 33.
7. (a) Ki ifi nto ya butokwa hahulu ye kona ku tiisa linyalo la Mukreste? (b) Banna ba swanela ku zwelapili ku lata basali ba bona ka mukwa ufi?
7 Mwa liñolo leo, Paulusi ha si ka talusa matata kaufela a kona ku ba mwahal’a batu ba ba nyalani. Kono n’a bulezi za lilato, lona le li tokwahala hahulu mwa linyalo kaufela la Sikreste. Mane lilato li bulezwi ha 7 mwa litimana zeo. Hape mu lemuhe kuli Paulusi u bulelela banna kuli: ‘Mu zwelepili ku lata basali ba mina.’ Ku si na ku kakanya, Paulusi n’a lemuhile kuli ku bunolo ku lata mutu kono ku t’ata ku zwelapili ku mu lata. Ku eza cwalo ku t’ata sihulu mwa “mazazi a maungulelo” a, mo ku na ni batu ba bañata ba “baitati” ni “ba ba na ni ñole.” (2 Timotea 3:1-3) Mikwa ye cwalo ye maswe i sinya manyalo a mañata kacenu, kono munna ya na ni lilato h’a na ku latelela moya o cwalo o yambile lifasi.—Maroma 12:2.
Mu Kona Ku Fepa Cwañi Bo Musal’a Mina?
8, 9. Munna wa Sikreste u kona ku fepa cwañi musal’a hae?
8 Haiba mu Bakreste, mu kona ku ambuka cwañi moya wa buitati ni ku bonisa lilato ku bo musal’a mina? Mwa manzwi a n’a bulezi Paulusi ku ba kwa Efese a fahalimu, n’a bonisize lika ze peli ze mu swanela ku eza—ku fepa bo musal’a mina, ni ku ba babalela sina mo mu babalelelanga mubili wa mina. Mu kona ku fepa cwañi bo musal’a mina? Nzila ye ñwi ye mu kona ku eza cwalo ka yona ki ka ku ba fumanela ze ba tokwa kwa mubili. Paulusi n’a ñolezi Timotea kuli: “Mutu h’a sa babaleli banabahabo, sihulu ba ndu iliñwi ni ya hae, ki ya latuzi tumelo, mi u fitwa ki ya si ka lumela.”—1 Timotea 5:8.
9 Niteñi kwand’a ku fumanela bo musal’a mina lico, litino, ni malobalo, ku sa na ni ze ñata ze mu swanela ku eza. Kabakalañi? Kakuli munna wa kona ku bonela musal’a hae za tokwa kwa mubili kono wa kona ku palelwa ku fumana nako ya ku inanga ni yena ni ku mu tusa kwa moya. Lika zeo ki za butokwa hahulu. Ki niti kuli banna ba Sikreste ba bañata ba patehile hahulu ku eza misebezi ya puteho. Kono ku ba ni buikalabelo bo butuna mwa puteho ha ku talusi kuli kipeto munna u swanela ku tuhela musebezi wa filwe ki Mulimu wa ku ba toho ya lubasi. (1 Timotea 3:5, 12) Tora ya ku Libelela i kile ya bulela cwana fa taba yeo: “Ku likana ni mo i boniseza Bibele, kwa konwa ku bulelwa kuli ‘musebezi wa bulisana u kalela fa lapa.’ Haiba eluda a sa fepi lubasi lwa hae, wa kona ku tuheliswa ku sebeza sina eluda.” * Kacwalo ki kwa butokwa kuli mu fepe bo musal’a mina, mu inange ni bona, mi sihulu ni ku ba tusanga kwa moya.
Ku Babalela Bo Musal’a Mina ku Talusañi?
10. Munna u kona ku babalela cwañi musal’a hae?
10 Haiba mwa lata bo musal’a mina, mu ka ba babalela. Ku na ni linzila ze ñata ze mu kona ku bonisa ka zona cwalo. Sapili, mu tolange ni bo musal’a mina. Haiba mu sa ezi cwalo, lilato la bona ku mina la kona ku fola. Hape mu swanela ku ziba kuli, nako ye mu tolanga ni bo musal’a mina i kana i sa bi ye likani ku bona. Haki ku bulela fela mwa mulomo kuli mu lata bo musal’a mina. Bo musal’a mina ba swanela ku ikutwa kuli ba latiwa luli. Paulusi n’a ñozi kuli: “Ku si ke kwa fumanwa mutu ya ya ka se si mu swanela yena a li nosi, kono a ye ka se si swanela ba bañwi.” (1 Makorinte 10:24) Ka ku ba munna ya na ni lilato, mu ka lika ka mo mu konela kaufela kuli mu zibe hande ze ba tokwa luli bo musal’a mina.—Mafilipi 2:4.
11. Munna mwa ezeza musal’a hae ku kona ku ama cwañi silikani sa hae ni Mulimu ni mwa ngelwa ki puteho?
11 Nzila ye ñwi ye mu kona ku babalela ka yona bo musal’a mina ki ka ku sa ba halifisa ka ze mu bulela ni ku eza. (Liproverbia 12:18) Paulusi n’a ñolezi ba kwa Kolose kuli: “Banna, mu late basali ba mina, mi mu si ke mwa ba halifela.” (Makolose 3:19) Mwa buka ye ñwi, manzwi a Paulusi a kuli “mu si ke mwa ba halifela,” a tolokilwe kuli: “Mu si ke mwa ba nga sina musizana wa fa lapa” kamba “mu si ke mwa ba nga sina mutanga.” Munna ya situhu ku musal’a hae—ibe kuli ki kwa mukunda kamba ki mwahal’a batu—ha bonisi luli kuli wa babalela musal’a hae. Munna ha bonisa mabifi ku musal’a hae, u ka sinya silikani sa hae ni Mulimu. Muapositola Pitrosi n’a ñolezi banna kuli: “Mu pilisane ni [basali ba mina] ka kutwisiso, kakuli musali ki piza ye fokola ku fita mina; mu ba kuteke, haili fo ba ka ca hamoho ni mina sanda sa sishemo sa bupilo; kuli milapelo ya mina isike ya paleliswa ki se siñwi.” *—1 Pitrosi 3:7.
12. Munna wa Sikreste u kona ku itutañi ku Jesu mwa n’a ezelize puteho ya Sikreste?
12 Mu si ke mwa nahana kuli bo musal’a mina ba ka mi lata ku si na taba ni mo mu ba ezeza. Mu ba kolwise kuli mwa ba lata luli. Jesu n’a tomezi banna ba Sikreste mutala ka mwa n’a ezelize puteho ya Sikreste. Jesu n’a na ni musa ni sishemo kwa balateleli ba hae mi n’a ba swalelanga niha ne ba kuta-kutelanga ku eza mafosisa. Kona libaka Jesu ha n’a bulezi kuli: “Mu tahe ku na, . . . kakuli ni na ni musa ni pilu ye bunolo, mi mu ka fumanela mioya ya mina pumulo.” (Mateu 11:28, 29) Ka nzila ye swana, munna wa Sikreste u swanela ku lata musal’a hae sina Jesu mwa n’a latela puteho. Munna ya babalela musal’a hae ka mw’a bulelela ni mw’a ezeza lika u ka tisa kuli musal’a hae a ikutwe ku latiwa luli.
Basali Ba Ba Latelela Likuka za Bibele
13. Ki likuka lifi ze mwa Bibele ze kona ku tusa basali?
13 Bibele hape i na ni likuka ze kona ku tusa basali. Liñolo la Maefese 5:22-24, 33 li bulela kuli: “Basali, mu ipeye kwatas’a banna ba mina, sina ha mu ipeya kwatas’a Mulena; kakuli munna ki toho ya musali, sina Kreste h’a li toho ya Keleke; mi ki yena Mupilisi wa mubili, ili yona Keleke. Sina Keleke ha i ipeya kwatas’a Kreste, basali ni bona ba ipeye kwatas’a banna ba bona mwa litaba kaufela. . . . Musali a kuteke munn’a hae.”
14. Ki kabakalañi sikuka se si mwa Mañolo sa ku ipeya kwatasi ha si sa nyinyafazi basali?
14 Mu lemuhe kuli Paulusi n’a koñomekile za ku ipeya kwatasi ni za ku bonisa likute. Musali u hupuliswa kuli a ipeye kwatas’a munn’a hae. Ku ipeya kwatas’a munna ku lumelelana ni tato ya Mulimu. Nto kaufela ye pila kwa lihalimu ni ye mwa lifasi i ipeya kwatasi. Nihaiba Jesu u ipeya kwatas’a Jehova Mulimu. (1 Makorinte 11:3) Mi munna ha etelela ka nzila ye nde, ku ba bunolo ku musal’a hae ku ipeya kwatasi.
15. Ki ifi kelezo ye ñwi ye ñolezwi basali mwa Bibele?
15 Paulusi hape n’a bulezi kuli musali “a kuteke munn’a hae.” Musali wa Sikreste u swanela ku ba ni moya o na ni “musa ni bunolo,” mi ha swaneli ku lwanisa munn’a hae kamba ku ikezeza lika mwa latela. (1 Pitrosi 3:4) Musali ya saba Mulimu u belekanga ka t’ata kuli a babalele lubasi lwa hae ni ku kutekehisa munn’a hae. (Tite 2:4, 5) Mi u ka lika ka t’ata ku bulela ze nde ka za munn’a hae mi ha na ku eza nto ye ka tahisa kuli ba bañwi ba shwaule munn’a hae. Hape u ka beleka ka t’ata kuli milelo ya munn’a hae i konde.—Liproverbia 14:1.
16. Basali ba Sikreste ba kona ku itutañi kwa mutala wa Sara ni wa Rebeka?
16 Musali wa Sikreste h’a bonisa musa ni bunolo ha ku talusi kuli ha koni ku bulela maikuto a hae kamba kuli za nahana ha li na tuso. Basali ba kwaikale ba ne ba sebeleza Mulimu, ba ba cwale ka Sara ni Rebeka, ne ba bulezi maikuto a bona, mi litaba ze ñozwi mwa Bibele li bonisa kuli Jehova n’a tabezi ze ne ba ezize. (Genese 21:8-12; 27:46–28:4) Basali ba Sikreste ni bona ba kona ku bulela maikuto a bona. Niteñi, ba swanela ku bulela maikuto a bona ka likute, isiñi ka kashwau. Ka ku eza cwalo, banna ba ka tabela ku teeleza maikuto a bona.
Ze I Peta Tamo ya mwa Linyalo
17, 18. Ki lika mañi ze ba swanela ku eza ba ba nyalani kuli Satani a si ke a sinya linyalo la bona?
17 Linyalo ki tamo ye inelela. Kacwalo, bo munna ni musali ba swanela ku lika ka t’ata ku kondisa linyalo la bona. Ku sa bulela niti mwa linyalo kwa kona ku tahisa kuli matata a ekezehe. Hañata ba ba nyalani ha ba banga ni matata, ba tuhelanga ku ambolisana. Ba bañwi mane ba batanga fa ku kauhanela, mwendi ka ku kalisa ku bonisa lilato ku mutu u sili. Jesu n’a lemusize kuli: “Mutu nihaikaba ufi kamba ufi ya talima musali ka ku mu lakaza, u s’a mu bukile mwa pilu.”—Mateu 5:28.
18 Muapositola Paulusi n’a elelize Bakreste kaufela, hamohocwalo ni ba ba mwa manyalo, kuli: “Niha mu ka halifa mu si ke mwa eza sibi; mu si ke mwa likelelwa ki lizazi mu nze mu halifile, mi mu si ke mwa fa Diabulosi sibaka.” (Maefese 4:26, 27) Sila sa luna se situna, yena Satani, u bata ku lu swasa ka ku itusisa mifilifili ye kona ku zuha mwahal’a luna. Mu si mu tuheleli ku eza cwalo! Muta mu tahelwa ki butata, mu batisise ze i bulela Bibele ka ku itusisa lihatiso ze tomile fa Bibele, ilikuli mu bone mwa ngela taba yeo Jehova. Mu tatulule mifilifili hande ka ku iketa. Mu like ka t’ata ku latelela luli likuka za Jehova ze mu itutile. (Jakobo 1:22-25) Mwa linyalo la mina, mu bone teñi kuli mwa zwelapili ku zamaya ni Mulimu, mi mu si ke mwa tuhelela mutu ufi kamba ufi kamba nto ifi kamba ifi ku kauhanya s’a kopanyize Mulimu hamoho.—Mika 6:8.
[Litaluso za kwatasi]
^ para. 3 Mu bone taba ye li, “Divorce and Separation” ye mwa Awake! ya February 8, 2002, likepe 10, ye hatisizwe ki Lipaki za Jehova.
^ para. 9 Mu bone Tora ya ku Libelela ya Sikuwa, ya May 15, 1989, likepe 12.
^ para. 11 Kuli munna a fiwe buikalabelo mwa puteho ya Sikreste, ha swaneli ku ba “ya nata batu,” kamba ya bemba ba bañwi. Kona libaka Tora ya ku Libelela ya Sikuwa ya September 1, 1990, fa likepe 25, ha ne i bulezi kuli: “Munna ha koni ku fiwa buikalabelo haiba u ipumisa ku saba Mulimu ha inzi ku sili kono ki ya situhu ha inzi fa lapa.”—1 Timotea 3:2-5.
Kana Mwa Hupula?
• Ki kabakalañi nihaiba mwa manyalo a Bakreste ha ku kona ku ba ni matata?
• Munna u kona ku fepa cwañi musal’a hae ni ku bonisa kuli wa mu babalela?
• Musali u kona ku ezañi kuli a bonise kuli wa kuteka munn’a hae?
• Bo munna ni musali ba kona ku tiisa cwañi tamo ya bona ya linyalo?
[Lipuzo za Tuto]
[Siswaniso se si fa likepe 20]
Munna u swanela ku fepa hande musal’a hae, isi fela kwa mubili kono ni kwa moya
[Siswaniso se si fa likepe 21]
Munna ya babalela musal’a hae u ka tahisa kuli musal’a hae a ikutwe ku latiwa luli
[Siswaniso se si fa likepe 23]
Basali ba Sikreste ba bulelanga maikuto a bona ka likute