Skip to content

Skip to table of contents

Nobakubusi—amube Ambaakani Zyakulemeka Leza

Nobakubusi—amube Ambaakani Zyakulemeka Leza

Nobakubusi—amube Ambaakani Zyakulemeka Leza

“Koliisya kuba abuumi bwakupa Leza bulemu.”—1 TIMOTI 4:7, Ci.

1, 2. (a) Nkaambo nzi Paulo ncaakamulumbaizya Timoteo? (b) Ino mbuti bakubusi mazuba aano ‘mbobaliisya kuba abuumi bwakupa Leza bulemu’?

“N DINYINA uumbi uuli mbuli nguwe uuyeeyesya zyandinywe pe. . . . Mbubonya mbuli mwana mbwabeleka awisi, awalo wabeleka andime kugwasya milimo ya Makani Mabotu.” (Bafilipi 2:20, 22, Ci) Imwaapostolo Paulo wakabikkilizya majwi aaya aakulumbaizya mulugwalo ndwaakalembela Banakristo bamumwaanda wamyaka wakusaanguna baku Filipi. Ino wakali kwaamba ni? Wakali kwaamba Timoteo, imukubusi ngocakali kweenda limwi. Amweezeezye buyo majwi aaya aaluyando alusyomo ndwaakajisi Paulo mbwaakamukulwaizya Timoteo.

2 Bakubusi ibayoowa Leza ibali mbuli Timoteo lyoonse balayandwa kapati abantu ba Jehova. (Intembauzyo 110:3) Mazuba aano, imbunga ya Leza ililongezyedwe abakubusi banji ibabeleka mulimo wabupainiya, wabumisyinali, wakuyaka maanda aakuswaanganina amitabi ababelekela ku Bbeteli. Ibambi ibalumbaizigwa kapati, mbaabo ibatola lubazu cabusungu mumilimo yambungano kumwi kabalanganya mikuli imbi. Ibakubusi bali boobu balikkomene ncobeni akaambo kakuba ambaakani zyakulemeka Taateesu wakujulu, Jehova. Masimpe bali ‘mukuliisya kuba abuumi bwakupa Leza bulemu.’—1 Timoti 4:7, 8, Ci.

3. Mmibuzyo nzi itiilangwe-langwe mucibalo eeci?

3 Nobakubusi, sena umwi aumwi wanu uli mukusoleka kuzuzikizya mbaakani imwi yakumuuya? Nkuli nkomukonzya kujana lugwasyo akukulwaizyigwa kucita boobo? Ino mbuti mbomukonzya kutaba amuuya wanyika wakuyandisya zintu zyakumubili? Nzilongezyo nzi nzyomukonzya kujana ikuti mwaba ambaakani zyakulemeka Leza? Atujane bwiinguzi kumibuzyo eeyi kwiinda mukulanga-langa buumi amulimo wa Timoteo.

Ibuumi bwa Timoteo

4. Amwaambe mubufwaafwi milimo ya Bunakristo ya Timoteo.

4 Timoteo wakakomenena mu Lustro, imunzi musyoonto wacooko caba Roma ca Galatiya. Kuboneka kuti wakaiya nzila zya Bunakristo kali mukubusi Paulo naakakambaukila mu Lustro cakuma 47 C.E. Muciindi buyo cisyoonto, Timoteo wakaba ampuwo mbotu akati kabanyina Banakristo mbocakali kukkala limwi. Paulo naakapiluka ku Lustro kakwiindide myaka yobile alimwi naakamvwa kuti Timoteo ucita kabotu, wakamusala kuti babeleke limwi mumulimo wabumisyinali. (Incito 14:5-20; 16:1-3) Naakasima Timoteo, wakapegwa mikuli aimwi kubikkilizya amulimo mupati wakuyumya-yumya babunyina. Eelyo Paulo naakalembela Timoteo kali muntolongo ku Roma cakuma 65 C.E., Timoteo wakali mwaalu Munakristo ku Efeso.

5. Kweelana a 2 Timoteo 3:14, 15, ntwaambo nzi tobilo twakamupa kuti Timoteo asale mbaakani zyakumuuya?

5 Cakutadooneka Timoteo wakasala mbaakani zyakumuuya. Pele ino ncinzi cakumukulwaizya kucita boobo? Mulugwalo lwabili kuli Timoteo, Paulo wakaamba twaambo tobile twakapa kucita boobo. Wakalemba kuti: “Kojatisya makani ngowakaiya azintu nzozuminisya, nkaambo ulibezi abo abakakwiisya ngao, alimwi ulizi kuti kuzwa kuciindi niwakacili mwana ulyeezi magwalo aasalala.” (2 Timoteo 3:14, 15) Atusaangune kulanga-langa Banakristo bamwi mbubakamuyumya-yumya mukusala nkwaakacita Timoteo.

Amugwasyigwe Abantu Bali Kabotu

6. Ino ncinzi ncakayiisyigwa Timoteo, alimwi ino wakacita buti?

6 Timoteo wakakomenena mumukwasyi mobaindene zikombelo. Bausyi bakali ba Giliki, kakuli banyina ba Eunike abakaapanyina ba Loisi bakali ba Juda. (Incito 16:1) Eunike a Loisi bakayiisya Timoteo kacili mwana njiisyo zyamu Magwalo aa Chihebrayo. Nobakasanduka kuba Banakristo, cakutadooneka bakamugwasya kuzisyoma njiisyo zya Bunakristo. Masimpe, Timoteo wakagwasyigwa kapati alwiiyo oolu lutaliboteli. Paulo wakati: “Nsikonzyi kuluba lusyomo lwako lwinilwini. Olo lusyomo lwakasaanguna kukala muli-[Loisi] banyookulu bako amuli-Eunike banyoko, nkabela moyo wangu ulisinizizye kuti moluli amulinduwe mbubonya.”—2 Timoteo 1:5.

7. Ino ncilongezyo nzi ncobajisi ibakubusi banji, alimwi ino eeci cibagwasya buti?

7 Mazuba aano, ibakubusi banji balaacoolwe kuba abazyali abakaapanyina ibayoowa Leza bali mbuli Loisi a Eunike balo ibazyi mboziyandika mbaakani zyakumuuya. Mucikozyanyo, mukaintu wazina lya Samira ulayeeya mibandi njaakali kuba anjiyo abazyali bakwe kacili musimbi. Ulati, “Bamaama aba Taata bakandiyiisya kubona zintu mbwazibona Jehova alimwi akubikkila maano kapati kumulimo wakukambauka. Lyoonse bakali kundikulwaizya kunjila mulimo waciindi coonse.” Samira wakacita ncibakamukulwaizya bazyali bakwe alimwi lino ngumwi wamukwasyi wa Beteli mucisi cokwabo. Ikuti bazyali banu balamukulwaizya kuba ambaakani zyakumuuya, amubikkile maano kululayo ndobamupa. Balamuyanda kapati.—Tusimpi 1:5.

8. Ino mbuti Timoteo mbwaakagwasigwa kwiinda mukuba abalongwe bayaka mumbungano?

8 Acimbi ciyandika kapati nkujana balongwe bayaka akati kabakweesu Banakristo. Timoteo wakalizibidwe kapati abaalu Banakristo bamumbungano mwaakabede abaabo bakali mu Ikoniyo, ikulampa makkilomita aatandila ku 30. (Incito 16:1, 2) Wakali kumvwana a Paulo, imwaalumi uzuunyene. (Ba-Filipi 3:14) Imagwalo ngaakalemba Paulo atondezya kuti Timoteo wakalutambula lulayo camaanza obilo alimwi wakali kufwambaana kutobela mbobakali kucita bantu basyomeka. (1 Ba-Korinto 4:17; 1 Timoteo 4:6, 12-16) Paulo wakalemba kuti: “Yebo ulitobelede ndime mulwiisyo lwangu amumyeendo yangu amumakanze aangu, mulusyomo amukukazika moyo amukuyandana amulukakatilo.” (2 Timoteo 3:10) Masimpe, Timoteo wakacitobela cikozyanyo ca Paulo. Mbubonya buyo, kwiinda mukuba acilongwe abakwesu bayumu kumuuya mumbungano, muyoogwasigwa kuba ambaakani zyakumuuya zigwasya.—2 Timoteo 2:20–22.

Amwiiye “Magwalo Aasalala”

9. Kunze lyakusala balongwe babotu, ncinzi ncomweelede kucita kutegwa ‘muliyiisye kuba abuumi bwakulemeka Leza’?

9 Sena ikuba mbaakani zyakumuuya kuyeeme buyo akusala balongwe babotu? Peepe. Mbuli Timoteo, mweelede kwaalingula “magwalo aasalala” cakusitikila. Ambweni kwiiya tacimukondi, pele amuyeeye kuti Timoteo wakeelede ‘kuliisya kuba abuumi bwakupa Leza bulemu.’ Bunji bwaziindi basikulunduka balatola myezi minji kulibambila kutegwa bazwidilile. Ncimwi buyo, ikuzuzikizya mbaakani zyakumuuya kuyandika kulyaaba akusitikila. (1 Timoti 4:7, 8, 10, Ci) Ambweni mulakonzya kubuzya kuti, ‘Ino mbuti ikwiiya Bbaibbele mbokukonzya kundigwasya kuzuzikizya mbaakani zyangu?’ Atulange-lange nzila zyotatwe.

10, 11. Nkaambo nzi Magwalo ncaakonzya kumukulwaizya kuba ambaakani zyakumuuya? Amupe citondezyo.

10 Cakusaanguna, Magwalo ayoomukulwaizya. Magwalo alaamba ibube butaliboteli mbwajisi Taateesu wakujulu, iluyando lutalikomeneni ndwaakatutondezya alimwi azilongezyo zitamani nzyobalangila babelesi bakwe basyomeka. (Amosi 3:7; Johane 3:16; Ba-Roma 15:4) Mbuluyabuvwula luzibo lwanu mukuziba Jehova, munoomuyanda alimwi ciyoomupa kulyaaba kulinguwe.

11 Banakristo banji bacili bakubusi baamba kuti ikwiiya Bbaibbele lyoonse kwabagwasya kapati kutegwa bajatisye kasimpe. Mucikozyanyo, mukaintu wazina lya Adele wakakomenena mumukwasyi wa Bakamboni pele kunyina naakajisi mbaakani yakumuuya. Wakati, “Bazyali bangu bakali kunditoleela ku Ŋanda ya Bwami pele tiindajisi ciindi cakubala Bbaibbele nokuba kubikkila maano kumiswaangano.” Mupati wakwe musimbi naakabbapatizigwa, Adele wakatalika kukabikkila maano kapati kasimpe. “Ndakaba aabubambe bwakubala Bbaibbele lyoonse. Ndakali kubala cibalo cifwaafwi mpoona akulemba twaambo ntondabala. Asunu ndicitujisi twaambo ooto toonse. Ndakalibala Bbaibbele lyoonse mumwaka omwe.” Akaambo kaceeci, Adele wakalyaaba kuli Jehova. Nokuba kuti ulilemene, lino mmupainiya waciindi coonse.

12, 13. (a) Nkucinca kuli buti Bbaibbele nkolikonzya kumugwasya mukubusi kuti acite, alimwi muunzila nzi? (b) Amupe zikozyanyo zyabusongo bwini-bwini bujanika mu Jwi lya Leza.

12 Cabili, Ibbaibbele liyoomugwasya kucinca bube bwanu. Paulo wakaambila Timoteo kuti “magwalo aasalala” “[alagwasya] kukufundisya akukulaya, akukuolola akukupandulula makani aabululami, kuti muna-Leza alibambe, azulile kukumana milimo mibotu yoonse.” (2 Timoteo 3:16, 17) Kwiinda mukukkala ansi kuyeeya makani ali mu Jwi lya Leza alimwi akutobela njiisyo zyamu Bbaibbele, muuya wa Leza uya kumoolola. Uya kumupa kuti mube abube buyandika kapati mbuli kulicesya, kuliyumya, bunkutwe akuba aluyando lwini-lwini ku Banakristonyoko. (1 Timoteo 4:15) Timoteo wakalijisi bube oobu, aboobo wakali nkanka kuli Paulo alimwi akumbungano nzyaakali kukutaukila.—Ba-Filipi 2:20-22.

13 Catatu, Ijwi lya Leza nkatungu kabusongo bwini-bwini. (Intembauzyo 1:1-3; 19:7; 2 Timoteo 2:7; 3:15) Liyoomugwasya kusala balongwe bali kabotu, kulikondelezya kubotu alimwi akusala mutwaambo tumwi tukatazya. (Matalikilo 34:1, 2; Intembauzyo 119:37; 1 Ba-Korinto 7:36) Kutegwa muzuzikizye mbaakani zyenu zyakumuuya muyandika kusala camaanu lino.

“Kolwana Nkondo Mbotu”

14. Nkaambo nzi ikulibikkila mbaakani zyakumuuya ncokukatazya?

14 Ikubikkila maano kumbaakani zyakulemeka Jehova ninzila yabusongo pele tacili cuuba-uba pe. Mucikozyanyo, caboola kukusala mulimo ngomuyanda kucita mubuumi bwanu, mulakonzya koongelezegwa kapati abamukowa, beenzinyoko alimwi abamayi ibajisi makanze aakumugwasya ibayeeya kuti lwiiyo lwaatala alimwi amulimo uuvwolwa mali manji nenzila iikonzya kumuletela lukkomano. (Ba-Roma 12:2) Mbuli Timoteo mweelede “[ku]lwana nkondo mbotu” kutegwa “[mu]tambule buumi butamani” mbwayanda kumupa Jehova.—1 Timoteo 6:12; 2 Timoteo 3:12.

15. Ino mbuyumu-yumu nzi Timoteo mbwaakajana?

15 Ibanamukwasyi batali Bakamboni ikuti tiibaziyanda nzyomwasala, cilakonzya kumubeda musunko mupati. Kuboneka kuti awalo Timoteo wakainda mumasunko aali boobu. Kweelana abuvwuntauzi bumwi, kuboneka kuti mumukwasyi mwaakazwa Timoteo “bakaliyiide alimwi bakalivwubide.” Kulibonya kuti bausyi bakali kuyanda kuti walo akajane lwiiyo lwaatala akutola ambele makwebo aamukwasyi wabo. * Amweezeezye buyo mbobakalimvwa bausyi nobakaziba kuti Timoteo uyanda kubeleka antoomwe a Paulo mumulimo wabumisyinali, imulimo wakali kukonzya kumubikka muntenda alimwi uutavwolwi mali.

16. Ino mbuti mukubusi umwi mbwaakacita nibatakaciyanda bazyali ncaakasala?

16 Banakristo bakubusi mazuba aano bali mubuyumu-yumu buli boobu. Matthew uubelekela kuofesi yamutabi ya Bakamboni ba Jehova waamba kuti: “Nondakatalika mulimo wabupainiya, bataata bakatyompwa citaambiki. Bakali kuyeeya kuti ndakalusowa mumeenda lwiiyo lwangu kwiinda mukunjila mulimo wakusalazya kukkampani walo wakali kubelekwa maola masyoonto kutegwa kandijana mali masyooto aakuligwasya nondicita mulimo wakukambauka. Bakali kundifwubaazya akundiyeezya mali ngondakali kukonzya kuvwola nindakanjila mulimo uulomenyi.” Ino Matthew wakacita buti kupenzi eeli? Wakati: “Ndakazumanana kutobela bubambe bwangu bwakubala Bbaibbele alimwi akupaila lyoonse ikapati nondakali kuyanda kunyema.” Imbaakani njaakasi Matthew yakamujanya mpindu. Mukuya kwaciindi, Matthew abausyi bakatalika kumvwana. Alimwi Matthew wakayumya cilongwe cakwe a Jehova. Wakati: “Ndalibonena Jehova mbwaandibamba, mbwaandikulwaizya akundisololela kutegwa ndisale camaanu. Nindatakazyibona zintu eezi ikuti nindatalijisi mbaakani zyakumuuya.”

Amubikkile Maano Kumbaakani Zyakumuuya

17. Ino mbuti ibamwi mbobakonzya kutyompya baabo bayanda kunjila mulimo waciindi coonse? (Matayo 16:22)

17 Ibamwi mbomutayeeyeli ibakonzya kumutyompya kutegwa mutabi ambaakani zyakumuuya, mbasyominyoko. Balakonzya kwaamba kuti, ‘Ino nkaambo nzi ncoyandila kuba mupainiya? Ulakonzya kulicelela kumwi kotola lubazu mumulimo wakukambauka. Weelede kujana mulimo uuvwolwa mali nkaambo kabuca uleta tunji.’ Lulayo oolu lulakonzya kulibonya kubota, pele sena ncobeni inga mwaliyiisya kuba abuumi bwakupa Leza bulemu ikuti mwalutobela?

18, 19. (a) Ino mbuti mbomukonzya kubikkila maano kumbaakani zyakumuuya? (b) Amupandulule mbomwaliimya nobakubusi akaambo ka Bwami.

18 Banakristo bamwi mbocakali kupona limwi a Timoteo kuboneka kuti bakajisi mizeezo iili boobu. (1 Timoteo 6:17) Kutegwa agwasye Timoteo kubikkila maano kumbaakani zyakumuuya, Paulo wakamukulwaizya kuti: “Taakwe silumamba uuli munkondo uubikka mizeezo kuzintu zyakumunzi, nkaambo uyanda kukkomanisya yooyo wakamunjizya mulumamba.” (2 Timoti 2:4, Ci) Sikalumamba uubbaatidwe amulimo takonzyi kunyonganyizigwa azintu nzyobacita banamaleya. Ibuumi bwakwe alimwi abwabamwi buli mumaanza aakwe, aboobo lyoonse weelede kulibambila kutobela malailile azwa kumupati wabasikalumamba. Mbomuli basikalumba ba Kristo, mweelede kusitikila akutajata bubi mukuyandaula zintu zyakumubili zitayandiki zyalo zikonzya kumulesya kuti mutauzuzikizyi mulimo wanu wakufwutula bantu.—Matayo 6:24; 1 Timoteo 4:16; 2 Timoteo 4:2, 5.

19 Muciindi cakuba amakanze aakuba alubono lunji, amube amuuya wakuliimya. “Kolibambila kupenga mbuli silumamba mubotu wa Kilisito Jesu.” (2 Timoti 2:3, Ci) Kali a Paulo, Timoteo wakaziba mbokukkutilwa nomuba mubukkale bukatazya kapati. (Ba-Filipi 4:11, 12; 1 Timoteo 6:6-8) Andinywe mulakonzya kucita oobo. Sena mulilisungude kulyaaba akaambo ka Bwami?

Zilongezyo Nzyomukonzya Kujana Lino Akumbele

20, 21. (a) Amwaambe zilongezyo zimwi ziboola kwiinda mukuba ambaakani zyakumuuya. (b) Makanze nzi ngomujisi?

20 Kwamyaka isika ku 15, Timoteo wakabeleka a Paulo. Timoteo wakalibonena kutalisyigwa kwambungano ciindi makani mabotu naakamwaika mucooko cili kunyika kwa Lwizi Lupati lwa Mediterranean. Wakakkomana kapati akukkutila mubuumi bwakwe kwiinda mbwaakali kukonzya kuba naakasala kuba abuumi bwakulikondelezya. Kwiinda mukuba ambaakani zyakumuuya, andinywe mulakonzya kujana zilongezyo zinji zyakumuuya. Muyooba acilongwe a Jehova alimwi munooyandwa akulemekwa a Banakristonyoko. Muciindi cakupenga alimwi akutyompwa akaambo kakuyandaula lubono, muyooba alukkomano lwini-lwini akaambo kakulyaaba kwanu. Icipati kwiinda zyoonse ncakuti ‘muyoojatisya buumi bwini-bwini’—ibuumi butamani mu Paradaiso anyika.—1 Timoteo 6:9, 10, 17-19; Incito 20:35.

21 Aboobo ikuti tamunacita oobo, tumukulwaizya kuti mutalike lino kuliyiisya buumi bwakupa Leza bulemu. Amube acilongwe abaabo bali mumbungano bakonzya kumubuula maano akumugwasya kuti muzuzikizye mbaakani zyakumuuya. Amubikkile maano kapati kukubala Jwi lya Leza lyoonse. Mutabi amuuya wanyika wakuyandisya zintu zyakumubili. Alimwi lyoonse amuyeeye kuti Leza “uutufonkweda zintu zyoonse kuti katunga katuligwasya nzizyo” umusyomezya kuti mulakonzya kulongezyegwa kapati lino alimwi akumbele naa mwaba ambaakani zyakumulemeka.—1 Timoteo 6:17.

Bupanduluzi buyungizidwe

^ munc. 15 Ba Giliki bakali kubikkila maano kupati kulwiiyo. Plutarch, ngocakali kupona limwi a Timoteo wakalemba kuti: “Ikuba alwiiyo lubotu nkakasensa kabubotu boonse. . . . Lwiiyo oolu luletela bukkale butaliboteli. . . . Zintu zimwi zyoonse tazigwasyi alimwi tazyeelede kutumanina ciindi.”—Moralia, I, “The Education of Children.”

Sena Muciyeeyede?

• Ino nkuli bakubusi nkobakonzya kujana lugwasyo kutegwa bazuzikizye mbaakani zyakumuuya?

• Nkaambo nzi ikwiiya Bbaibbele cakusitikila ncokuyandika kapati?

• Ino mbuti bakubusi mbobakonzya kutaba amuuya wanyika wakuyanda lubono?

• Nzilongezyo nzi ziboola kwiinda mukuba ambaakani zyakumuuya?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 28]

Timoteo wakalibikkila mbaakani zibotu

[Zifwanikiso izili apeeji 29]

Ncinzi cakamukulwaizya Timoteo?

[Zifwanikiso izili apeeji 31]

Sena muli ambaakani zyakumuuya?