Pe Iai se Mataʻisau Poto na Faia le Foafoaga?

UA TOEITIITI nei 150 tausaga talu ona faatū e Charles Darwin le manatu, o le evolusione ua māfua ai ona iai le tele o ituaiga o meaola eseese. Peitaʻi, talu ai nei lava na fesiligia ai le moni o lana aʻoaʻoga ma isi manatu faapena, e i latou o loo talitonu e tatau ona iai se mataʻisau poto na saunia mea ola uma ma lo latou matagofie ma le mataʻina. E oo foʻi i saienitisi faaaloalogia, e latou te lē taliaina le manatu e faapea o le evolusione ua māfua ai ona iai le mau meaola eseese i le lalolagi.

O nisi o nei saienitisi ua finau mai e faapea, e faamaonia mai e suʻesuʻega i olaga o meaola (biology), le faamatematika, ma le mafaufau lelei, le fuafua lelei ona faia o mea. E latou te faalaeiau ia aʻoaʻoina lea manatu i mataupu faasaienisi i aʻoga. E sili ona malosi lenei fefinauaʻiga i le Iunaite Setete, ma o loo faia faapea foʻi i Egelani, Pakisitana, Serbia, Take, ma Holani.

Aiseā ua Lē Taʻua Ai?

Peitaʻi i faamatalaga a ē o faapea mai e uigaese le matagofie o mea na faia, ua masani ona mātauina e le o taʻua sē na faia ia mea. Pe e te talitonu e mafai ona iai se fausaga e aunoa ma sē na faia? Na lipotia mai e le New York Times Magazine e faapea, o i latou e faalauiloaina le manatu na lelei ona fuafuaina le faia o mea, “e latou te lē o taʻua tonu po o ai Lē na faia ia mea.” Na faapea mai le tusitala o Claudia Wallis ua latou ‘faaeteete ia aua lava ona taʻua le Atua.’ Na taʻua foʻi e le mekasini o le Newsweek: “E latou te lē o taʻua o loo iai sē na faia po o ai foʻi na faia.”

Peitaʻi, e te ioe e lē mafai ona ʻalofia le fia malamalama po o ai na faia ia mea. E faapefea ona atoatoa ona faamatala fausaga i le lalolagi, vateatea, ma le ola pe a lē iai pe amanaʻia foʻi lē na faia ia mea?

O le finauga pe iai sē na faia ia mea pe leai e aofia ai fesili ia: Po o le a faalavelave le manatu na iai sē na faia ia mea i le alualu i luma o le malamalama faasaienitisi? Pe faatoʻā taʻua lava sē na faia mea pe a lē iloa se māfuaaga ua ala ai ona iai mea? Pe e talafeagai le manatu e iai se mataʻisau poto na faia ia mea pe a e tagaʻi i lona fausaga? O le a talanoaina i le mataupu o sosoo fesili nei ma nisi fesili.

[Ata i le itulau 3]

Na talitonu Charles Darwin o le evolusione ua māfua ai ona iai le tele o ituaiga o meaola eseese

[Ē Ana le Ata]

Darwin: Mai se ata a Mrs. J. M. Cameron/U.S. National Archives photo