Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Yehowa mmunange buakane

Yehowa mmunange buakane

Yehowa mmunange buakane

“Meme Yehowa ndi musue kulumbulula kuakane.”​—YESHAYA 61:8.

1, 2. (a) “Buakane” ne “dipanga buakane” bidi biumvuija tshinyi? (b) Ntshinyi tshidi Bible wamba bua Yehowa ne bua buakane buende?

BUAKANE ndibenga kuikala ne kansungansunga, dikala mujalame, dienza malu adi mimpe ne makane. Dipanga buakane nkuikala ne kansungansunga, kuenza malu mabi, kukengesha badi kabayi ne bualu.

2 Panyima pa bidimu bu 3 500, Mose wakafunda bualu bua Yehowa Mfumu Mutambe Bunene wa diulu ne buloba ne: “Njila yende yonso idi miakane. Yeye ke [Nzambi] muena bulamate, kayi ne bubi.” (Dutelonome 32:4, MMM) Kunyima kua bidimu bipite pa 700, Nzambi wakasaka kabidi Yeshaya bua kufunda mêyi a ne: “Meme Yehowa ndi musue kulumbulula kuakane” anyi buakane. (Yeshaya 61:8) Pashishe Paulo wakalua kuamba mu bidimu lukama bia kumpala ne: ‘Malu mabi adi kudi Nzambi anyi? Nansha kakese!’ (Lomo 9:14) Anu mu biobi bidimu abi, Petelo wakamba pende ne: ‘Nzambi kêna ne kansungansunga, kadi yeye udi witabuja wa mu tshisamba tshionso udi umutshina udi wenza malu makane.’ (Bienzedi 10:34, 35) Kakuyi mpata, “Yehowa udi unanga kulumbulula kuakane.”​—Musambu 37:28; Malaki 3:6.

Malu mabi mmatangalake

3. Mmushindu kayi wakatuadija malu mabi pa buloba?

3 Lelu eu buakane kabuenaku menemene to. Badi mua kutuenzela malu mabi a mishindu yonso mu nsombelu wa bantu, bu mudi ku midimu, mu tulasa, ku mbulamatadi, anyi mu malu makuabu, too ne mu mêku muine. Bulelela, malu mabi a mushindu eu ki mmabange anu lelu to. Akabuela mu bantu pakatomboka baledi betu ba kumpala kuluabu bena tshishiku, banyanga kudi muanjelu mutomboke wakalua Satana Diabolo. Adama ne Eva ne Satana bavua bashipe mikenji ya buakane pavuabu benze malu bibi ne budikadidi bulenga bua dikema bua kudisunguila malu buvua Yehowa mubapeshe. Bienzedi biabu bibi bivua ne bua kufikisha bukua bantu buonso ku makenga mapite bukole ne ku lufu.​—Genese 3:1-6; Lomo 5:12; Ebelu 2:14.

4. Malu mabi akadi menze bidimu bungi kayi mu bantu?

4 Kukadi mpindieu bidimu bitue ku 6 000 katshia buntomboji buajuka mu Edene bidi malu mabi mapite bungi mu bantu. Bivua ne bua kuenzeka anu nanku bualu Satana ke nzambi wa bena panu. (2 Kolinto 4:4) Mmuena dishima ne tatu wa dishima, utu udingila Yehowa malu ne umutombokela. (Yone 8:44) Utu wenzeja malu mabi matambe misangu yonso. Tshilejilu, bua malu mabi avua Satana pende muenzeje kumpala kua mvula wa kabutu wa mu matuku a Noa, Nzambi wakamona ne: ‘Mibi ya bantu ivua idiundadiunda munkatshi mua ba pa buloba ne meji avuabu bela mu mitshima yabu avua anu mabi matuku onso.’ (Genese 6:5) Malu mabi au atshivua anu enda adiundadiunda kabidi pavua Yezu pa buloba. Wakamba ne: “Dituku dionso didi ne luadio lutatu,” mmumue ne: adi malu adi anyingalaja bu mudi malu mabi. (Matayo 6:34, MMM) Ke bualu kayi Bible mmuambilemu ne: ‘Bifukibua bionso bidi bitua mikemu popamue ne bidi bidinyenga popamue too ne katataka.’​—Lomo 8:22.

5. Bua tshinyi malu mabi mmavulangane kupita muvuawu kuonso eku?

5 Nunku, malu mabi adi alela bienzedi bipite bubi mmenzeke katshia ku kale too ne lelu. Lelu nsombelu mmulue kunyanguka kupita. Mbua tshinyi? Bualu ndongoluelu mubi wa malu eu ukadi mubuele mu ‘matuku ende a ku nshikidilu’ adi ne “malu makole” kukadi mpindieu bidimu bia bungi ne ukadi pa kutua ku ndekelu. Bible ukavua mumanyishe ne: mu matuku au, bantu bavua ne bua kuikala ‘badisu, banangi ba biuma, baditumbishi, badileji, bapendi ba Nzambi, kabayi ne kusakidila, kabayi ne tshijila, kabayi banangi ba bana babu, bashipi ba bipungidi, bena bunsonge, kabayi mua kudikanda, bena luonji, kabayi basue malu mimpe, batungidianganyi, bena lukuluku, buujibue ne diambu.’ (2 Timote 3:1-5) Bikadilu bibi bia mushindu eu bidi bifikishangana ku malu mabi a mishindu yonso.

6, 7. Mmalu kayi mapite bubi adi makuate bantu bikondo bietu ebi?

6 Malu mabi mapite bungi mmenzeke mu bidimu 100 bishale ebi. Bualu bumue budiwu menzekele nanku mbua ne: mu bidimu abi, mvita mmienzekamu ya katshia ne katshia. Tshilejilu, bamue bamanyi ba mianda ya kale badi bela meji ne: bantu bonso bavua bafue mu Mvita mibidi ya buloba bujima bavua batue ku bantu babangile pa miliyo 50 too ne ku miliyo 60, ba bungi ba kudibu bavua balume, bakaji ne bana bavua kabayi ne bualu bavua kabayi nansha basalayi to. Katshia anu mvita ayi yajika, mbashipe bantu bakuabu miliyo ne miliyo mu mvita kabukabu, bavule ba kudibu kabavua pabu basalayi to. Satana ke udi ukebesha malu mabi a nunku bualu udi ne tshiji. Mmumanye ne: Yehowa ukadi pa kumutshimuna kashidi mu katupa kîpi emu. Bible ukavua mulaye bualu ebu ne: ‘Diabolo wakupueka kunudi, muikale ne tshiji tshikole, mumanye ne: udi ne musangu muipi.’​—Buakabuluibua 12:12.

7 Makuta adibu batula ku bia mvita lelu pa buloba bujima mmatue ku dolare miliyare tshinunu. Bantu miliyo nkama ne nkama kabena ne bidibu bakengela to. Kadi elabi meji bua malu mimpe avuabu mua kuikala benze ne makuta au bu bobu baatule bua kuambuluisha bakengi! Bantu batue ku muliyare mujima kabena ne biakudia bia nsongo to, padi eku bakuabu bikale nabi bibapite bungi. Bilondeshile luapolo kampanda lua Bulongolodi bua matunga masanga, bana batue ku miliyo itanu badi bafua tshidimu tshionso bua nzala. Mbualu bubi be! Pashishe, kudi kabidi bana bungi tshianana badibu bashipa kapayi bualu ku ditula dia mafu. Badi bela meji ne: bungi bua mafu atubu batula tshidimu tshionso etshi mbubangile pa miliyo 40 too ne ku 60 pa buloba bujima. Mmalu mabi kayi au enza ne tshiji!

8. Mmushindu kayi umuepele udi buakane bua bushuwa mua kubuela mu bantu?

8 Bamfumu ba mbulamatadi ki mbakokeshe mua kujikija ntatu mikole idi ikengesha bantu lelu nansha; mene nansha benze munyi bantu kabadiakuakaja nsombelu panu to. Dîyi dia Nzambi dikavua dimanyishe ne: matuku etu aa ‘bantu babi ne badingi ba bakuabu nebadiundadiunde mu malu mabi abu, badingangana ne badingibua.’ (2 Timote 3:13) Malu mabi mmalamate bantu dituku dionso anu bu mukaba ne tshilamba, kabayi mua kudilamununa kudiwu to. Anu Nzambi wa buakane nkayende ke udi mua kuumusha. Anu yeye nkayende ngudi mua kujimija Satana ne bademon ne bantu babi.​—Yelemiya 10:23, 24.

Ki mbibi mudi bamue banyingalala

9, 10. Bua tshinyi Asafa wakateketa mu mikolo?

9 Ku kale, nansha bamue bafundi ba Bible bakadiebeja tshivua Nzambi kayi muelele dîyi mu malu a bantu ne mutekele buakane mu bantu. Angatabi tshilejilu tshia muntu kampanda wa mu bikondo bia kale. Mu Bible mivule, mêyi a mutu wa mukanda a Musambu wa 73 adi ne dîna dia Asafa, afunkuna pamuapa muena Lewi muimbi wa misambu munene mu tshikondo tshivua Davidi mukalenge anyi bimbi ba misambu ba mu dîku divua Asafa ulombola bu tatu. Asafa ne ndelanganyi yende bakafunda misambu ya bungi ivuabu bimba mu ntendelelu wa Yehowa. Pabi, tshikondo kampanda, Asafa eu wakateketa mu nyuma. Kumonaye muvua bantu babi basanka ne bubanji, ubamona misangu mivule bu bavua basanka bua nsombelu wabu au, kabayi ne diakabi nansha dimue.

10 Bible udi wamba ne: ‘Ngakadi mukuatshile bantu badi badisua mukawu, pangakatangila diakalengele dia bantu babi. Bualu bua kabena ne kanyinganyinga [ka lufu]; kadi bukole buabu butshidi bukandamane. Kabena pabu ne makenga adi bantu bakuabu nawu, kabena bakengeshibua bu mudi banga bantu.’ (Musambu 73:2-8) Kadi panyima pa matuku Asafa wakalua kumona ne: meji avuaye wela au kaavua nanku to. (Musambu 73:15, 16) Wakateta bua kushintulula meji ende, kadi kavua anu mufike ku diumvua bimpe tshivua bantu babi bamuenekela bu bavua kabayi bapeta manyoka eku bantu bavua benza malu makane bakenga anu kukenga.

11. Mbualu kayi buakalua Asafa kumvua bimpe?

11 Ndekelu wa bionso, Asafa muena lulamatu wa kale au wakalua kumvua tshivua tshindile bantu babi tshia se: Yehowa uvua ne bua kuakaja malu. (Musambu 73:17-19) Davidi wakafunda ne: ‘Windile Yehowa, ulamate njila wende, yeye neakubandishe bua wewe kupiana buloba. Pabutulabu bantu babi, wewe neumone muanda eu.’​—Musambu 37:9, 11, 34.

12. (a) Yehowa mmulongolole tshinyi bua bubi ne malu a dipanga buakane? (b) Udi umvua pebe munyi bua tshienza Yehowa atshi?

12 Bushuwa, Yehowa mmulongolole bua kujimija bubi buonso pa buloba ebu ne malu abu a dipanga buakane pa dîba didiye yeye mudifundile. Abu mbualu budi nansha bena Kristo ba lulamatu ne bua kuikala bavuluka misangu yonso. Yehowa neajimije bonso badi babenga kuenza disua diende, kadi neafute badi baditumikila. ‘Mêsu ende adi amona, bilafinyi biende bidi biteta bana ba bantu. Yehowa udi uteta muntu muakane; kadi mutshima wende udi ne muntu mubi ne muntu udi musue malu a tshimbambila lukuna. Yeye nealokeshile bantu babi makala a kapia; kapia ne soufre ne lupepele. Bualu bua Yehowa udi muakane; udi unanga buakane.’​—Musambu 11:4-7.

Bulongolodi bupiabupia bua buakane

13, 14. Bua tshinyi mu bulongolodi bupiabupia buakane ne bululame nebikalamu?

13 Padi Yehowa ubutula ndongoluelu mubi wa malu udi Satana ulombola eu, neajadike bulongolodi buimpe bupiabupia. Nebabulombole kudi Bukalenge bua Nzambi bua mu diulu buvua Yezu mulongeshe balongi bende bua kusambidila. Malu mabi ne tunsungansunga nebishile buakane ne bululame muaba, bualu dîba adi Nzambi neakumbaje mêyi onso a mu disambila edi a ne: ‘Bukalenge buebe bulue. Benze pa buloba muudi musue bu mudibu benza mu diulu.’​—Matayo 6:10.

14 Bible udi utuambila bukokeshi butudi mua kutekemena, bukokeshi budi bantu ba muoyo muakane bonso bajinga lelu eu. Musambu 145:16 neukumbane pinapu tshishiki, bualu udi wamba ne: “Udi ubulula tshianza tshiebe [Yehowa Nzambi], tshintu tshionso tshidi ne muoyo udi utshiukutshisha ne diakalengele.” Kabidi Yeshaya 32:1 udi wamba pende ne: ‘Monayi, mukalenge [Yezu Kristo mu diulu] neakokeshe mu buakane, ne bakokeshi [anyi bantu bikala bimanyine Yezu pa buloba] nebakokeshe mu kulumbulula kuakane.’ Yeshaya 9:7 udi umanyisha kabidi bua Mukalenge Yezu Kristo ne: ‘Kuvudija kua bukokeshi buende ne kua ditalala kakuena kuikala ne nshikidilu, bua kujadika nkuasa wa bukokeshi wa Davidi, ne bukalenge buende, ne bua kubukolesha ku kulumbulula kuakane ne ku buakane, mpindieu too ne tshiendelele. Lukunukunu lua Yehowa wa misumba neluenze bualu ebu.’ Anji tetabi kudimona mu tshikondo tshiatukokesha bukalenge bua buakane abu tung!

15. Ntshinyi tshienzelabu bantu kudi Yehowa mu bulongolodi bupiabupia?

15 Mu bulongolodi bupiabupia bua Nzambi kakuakuikala bualu buatuambishisha mêyi adi mu Muambi 4:1 nansha. Adi amba ne: ‘Ngakatangila kabidi makenga onso adibu bakengesha nawu bantu muinshi mua dîba; monayi binsonji bia bakadi bakengeshibua kabayi ne musambi! Bakabakengesha bakadi ne bukole, [kadi] bobu kabakadi ne musambi.’ Bushuwa, bu mutudi bena mibidi minyanguke ne bubi, mbikole bua kufuanyikija bimpe muikala bulengele bua bulongolodi bupiabupia bua buakane abu. Malu mabi kaakuikalaku kabidi to; dituku dionso nedikale diuwule tente anu ne malu mimpe. Yehowa neakajilule malu onso avua manyanguke; neaakaje mushindu utuvua katuyi nansha mua kuelela meji to. Ke bualu kayi Yehowa Nzambi wakasaka mupostolo Petelo bua kufunda ne: ‘Bu mudi mulayi wende tudi tutekemena diulu dipiadipia ne buloba bupiabupia mudi buakane buikalamu.’​—2 Petelo 3:13.

16. Mmu mushindu kayi udi ‘diulu dipiadipia’ dimane kuikalaku? Kadi mmunyi mudibu benda balongolola ‘buloba bupiabupia’ lelu?

16 Bulelela, ‘diulu dipiadipia’ anyi bukokeshi bua mu diulu budi mu bianza bia Kristo dikadi dimane kuikalaku. Mu matuku a ku nshikidilu aa mmudibu benda basangisha bantu bikala nshindamenu wa ‘buloba bupiabupia’ anyi tshisamba tshipiatshipia tshia bantu bena malu makane bikala pa buloba. Bakadi bipatshila ku bantu miliyo 7 mujima mu matunga mafike bu ku 235 mudibu mu bisumbu bitue ku binunu 100. Bobu aba mbadifile mu dilonga njila miakane ya Yehowa, ke bualu kayi badi buloba bujima mu buobumue bukolesha kudi dinanga diabu dia buena Kristo. Buabu buobumue ke budi butambe kutumba mu bule bua miyuki ya bantu ne butungunuke bikondo ne bikondo, bupite ne bintu bionso bidi bantu ba Satana batunka nabi. Dinanga ne buobumue bia nunku nkadiosha ka masanka a dikema atshilualua mu bulongolodi bupiabupia bua Nzambi muikala buakane ne bua kukokesha.​—Yeshaya 2:2-4; Yone 13:34, 35; Kolosai 3:14.

Nebatshimune Satana

17. Bua tshinyi Satana kakutshimuna mvita yelaye bantu ba Yehowa?

17 Satana ne bena diende nebajukile batendeledi ba Yehowa ne meji a kubabutula. (Yehezekele 38:14-23) Atshi netshikale mbangilu wa tshiambile Yezu ne: ‘Dikenga dinene nedilue; ku tshibangidilu tshia buloba too ne katataka kakuakadi dikenga bu adi nunku, kadiena dilua kabidi tshiendelele.’ (Matayo 24:21) Satana neatshimune mvita ayi anyi? Nansha. Dîyi dia Nzambi didi ditujadikila ne: ‘Yehowa udi unanga kulumbulula kuakane, kena ulekela bansantu bende. Bantu bakane nebalamibue tshiendelele, kadi bana ba bantu babi nebajimijibue. Bantu bakane nebapiane buloba, nebashikamemu tshiendelele.’​—Musambu 37:28, 29.

18. (a) Nzambi neenze tshinyi pajuka Satana bua kuela bantu bende mvita? (b) Kulonga kua malu a mu Bible a muikala buakane mua kutshimuna kudi kukuambuluisha ku tshinyi?

18 Mvita yelabu bantu ba Yehowa kudi Satana ne biluilu biende eyi neyikale musangu wende wa ndekelu wa dibapenda. Bualu Yehowa ukavua mumanyishe mukana mua Zekâya ne: ‘Udi ubisha tshianza tshiende kunudi udi utua [munu] mu kamonyi ka dîsu dia Yehowa.’ (Zekâya 2:8) Bidi anu bu ne: muntu au udi utshimpika Yehowa munu mu kamonyi ka dîsu diende. Yehowa kakupuwa kayi mubutule diakamue benzedianganyi ba bibi abu to! Basadidi ba Yehowa se ke bena dinanga ne buobumue ne ditalala ba kumpala panuapa badi batumikila mikenji ya bamfumu. Nunku badi babela mvita ayi kabakuikala ne tshia kudibingisha natshi nansha, neyikale mvita mibi idi kayiyi miakane. Nzambi ‘udi munange kulumbulula kuakane’ kakuanyisha bualu abu nansha. Pajingaye kusungila bantu bende, baluishi babu nebabutuke bua kashidi ne tshiendelele, dîba adi ke diatshimuna buakane ne dialua lupandu lua badi batendelela Nzambi umuepele mulelela. Malu mimpe a dikema se mmatuindile kumpala mu katupa kîpi emu’s!​—Nsumuinu 2:21, 22.

Newandamune munyi?

• Malu mabi mmapite bungi nunku bua tshinyi?

• Mmunyi muajikija Yehowa tshilumbu tshia malu mabi adi pa buloba?

• Ntshinyi tshidi tshikusankishaku mu dilonga edi bua mushindu watshimuna buakane?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 23]

Malu mabi akavulangana kumpala kua Mvula wa kabutu; mmavulangane kabidi ‘matuku a ku nshikidilu’ aa

[Tshimfuanyi mu mabeji 24, 25]

Mu bulongolodi bupiabupia bua Nzambi, buakane nebupingane pamutu pa malu mabi