Μετάβαση στο περιεχόμενο

Μετάβαση στον πίνακα περιεχομένων

Μπορούμε να Ωφεληθούμε Υπομένοντας Παθήματα

Μπορούμε να Ωφεληθούμε Υπομένοντας Παθήματα

Μπορούμε να Ωφεληθούμε Υπομένοντας Παθήματα

«Αποκαλούμε ευτυχισμένους εκείνους που έχουν υπομείνει».—ΙΑΚΩΒΟΥ 5:11.

1, 2. Τι δείχνει ότι δεν ήταν σκοπός του Ιεχωβά να υποφέρει ο άνθρωπος;

 ΚΑΝΕΝΑ φυσιολογικό άτομο δεν θέλει να υποφέρει. Ούτε ο Δημιουργός μας, ο Ιεχωβά Θεός, θέλει να υποφέρουν οι άνθρωποι. Το αντιλαμβανόμαστε αυτό όταν εξετάζουμε το Λόγο του και βλέπουμε τι έλαβε χώρα μετά τη δημιουργία του άντρα και της γυναίκας. Πρώτα, ο Θεός έφτιαξε τον άντρα. «Ο Ιεχωβά Θεός έπλασε τον άνθρωπο από χώμα της γης και φύσηξε στα ρουθούνια του την πνοή της ζωής, και ο άνθρωπος έγινε ζωντανή ψυχή». (Γένεση 2:7) Ο Αδάμ είχε τέλειο σώμα και διάνοια, και δεν θα αρρώσταινε ούτε θα πέθαινε.

2 Σε τι είδους συνθήκες ζούσε ο Αδάμ; «Ο Ιεχωβά Θεός φύτεψε έναν κήπο στην Εδέμ, προς τα ανατολικά, και έβαλε εκεί τον άνθρωπο που είχε πλάσει. Και ο Ιεχωβά Θεός έκανε να βλαστήσει από το έδαφος κάθε δέντρο επιθυμητό στην όραση και καλό για τροφή». (Γένεση 2:8, 9) Ναι, ο Αδάμ είχε μια θαυμάσια κατοικία. Δεν υπήρχαν παθήματα στην Εδέμ.

3. Ποιες προοπτικές είχε το πρώτο ανθρώπινο ζευγάρι;

3 Το εδάφιο Γένεση 2:18 μας πληροφορεί: «Είπε ο Ιεχωβά Θεός: “Δεν είναι καλό να παραμένει ο άνθρωπος μόνος. Θα κάνω για αυτόν έναν βοηθό, ως συμπλήρωμά του”». Ο Ιεχωβά δημιούργησε μια τέλεια σύζυγο για τον Αδάμ, και κατέστησε δυνατή την προοπτική της ευτυχισμένης οικογενειακής ζωής. (Γένεση 2:21-23) Η Γραφή μάς δίνει και την εξής πληροφορία: «Τους ευλόγησε ο Θεός και τους είπε ο Θεός: “Να είστε καρποφόροι και να πληθυνθείτε και να γεμίσετε τη γη και να την καθυποτάξετε”». (Γένεση 1:28) Το πρώτο ανθρώπινο ζευγάρι θα είχε το θαυμάσιο προνόμιο να επεκτείνει τον Παράδεισο της Εδέμ ώσπου να καλύψει τελικά τη γη, μετατρέποντάς την ολόκληρη σε παράδεισο. Επίσης, θα αποκτούσαν ευτυχισμένους απογόνους, οι οποίοι θα ήταν απαλλαγμένοι από παθήματα. Τι υπέροχο ξεκίνημα!—Γένεση 1:31.

Αρχίζουν τα Παθήματα

4. Από ιστορική άποψη, τι είναι προφανές όσον αφορά την ανθρωπότητα;

4 Ωστόσο, όταν παρατηρούμε την κατάσταση της ανθρώπινης οικογένειας στο διάβα της ιστορίας, είναι προφανές ότι κάτι δεν πήγε καθόλου καλά. Έχουν συμβεί κακά πράγματα, και η ανθρώπινη οικογένεια έχει υποφέρει πάρα πολύ. Ανά τους αιώνες, όλοι οι απόγονοι του Αδάμ και της Εύας αρρωσταίνουν, γερνούν και τελικά πεθαίνουν. Η γη ούτε κατά διάνοια δεν είναι ένας παράδεισος γεμάτος ευτυχισμένους ανθρώπους. Η κατάσταση περιγράφεται με ακρίβεια στο εδάφιο Ρωμαίους 8:22: «Όλη μαζί η δημιουργία στενάζει και πονάει μέχρι τώρα».

5. Πώς συνέβαλαν οι πρώτοι μας γονείς στο να αρχίσουν τα παθήματα της ανθρώπινης οικογένειας;

5 Ο Ιεχωβά δεν ευθύνεται για τα τρομερά παθήματα που υπάρχουν επί τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα. (2 Σαμουήλ 22:31) Μέρος της ευθύνης πρέπει να αποδοθεί στους ανθρώπους. «Ενήργησαν καταστροφικά, ενήργησαν με απεχθή τρόπο κάνοντας αυτά που έκαναν». (Ψαλμός 14:1) Οι πρώτοι μας γονείς έλαβαν καθετί καλό στο ξεκίνημά τους. Το μόνο πράγμα που απαιτούνταν για να συνεχιστεί αυτό ήταν η υπακοή στον Θεό, αλλά ο Αδάμ και η Εύα επέλεξαν την ανεξαρτησία από τον Ιεχωβά. Εφόσον οι πρώτοι μας γονείς απομακρύνθηκαν από τον Ιεχωβά, εκείνος δεν τους διατηρούσε πλέον σε τελειότητα. Αυτοί θα φθείρονταν μέχρι να τους βρει ο θάνατος. Η ατέλεια μεταβιβάστηκε και σε εμάς.—Γένεση 3:17-19· Ρωμαίους 5:12.

6. Ποιο ρόλο έπαιξε ο Σατανάς στο να αρχίσουν τα παθήματα;

6 Υπαίτιο για την αρχή όλων των παθημάτων είναι επίσης το πνευματικό πλάσμα που αποκλήθηκε Σατανάς ο Διάβολος. Αυτός ήταν προικισμένος με ελεύθερη βούληση. Ωστόσο, χρησιμοποίησε εσφαλμένα αυτή τη δυνατότητα επιδιώκοντας να λαβαίνει ο ίδιος λατρεία. Εντούτοις, μόνο στον Ιεχωβά πρέπει να αποδίδεται λατρεία, και όχι στα πλάσματά του. Ο Σατανάς ήταν αυτός που παρέσυρε τον Αδάμ και την Εύα ώστε να επιδιώξουν την ανεξαρτησία από τον Ιεχωβά, λες και θα μπορούσαν έτσι να γίνουν «σαν τον Θεό, γνωρίζοντας το καλό και το κακό».—Γένεση 3:5.

Μόνο ο Ιεχωβά Έχει το Δικαίωμα να Κυβερνάει

7. Τι καταδεικνύουν οι συνέπειες του στασιασμού κατά του Ιεχωβά;

7 Οι κακές συνέπειες του στασιασμού δείχνουν ότι μόνο ο Ιεχωβά, ο Παγκόσμιος Κυρίαρχος, έχει το δικαίωμα να κυβερνάει και ότι μόνο η δική του διακυβέρνηση είναι δίκαιη. Τα χιλιάδες χρόνια που πέρασαν έκτοτε έχουν καταδείξει ότι ο Σατανάς, ο οποίος έγινε «ο άρχοντας αυτού του κόσμου», έχει δημιουργήσει μια πονηρή, άδικη και βίαιη διακυβέρνηση η οποία δεν είναι διόλου ικανοποιητική. (Ιωάννης 12:31) Η μακρόχρονη, οικτρή ανθρώπινη διακυβέρνηση υπό τον έλεγχο του Σατανά έχει επίσης καταδείξει ότι οι άνθρωποι δεν έχουν την ικανότητα να κυβερνούν με δικαιοσύνη. (Ιερεμίας 10:23) Συνεπώς, οποιαδήποτε μορφή διακυβέρνησης μπορεί να σκεφτεί κανείς εκτός από τη διακυβέρνηση του Ιεχωβά είναι καταδικασμένη σε αποτυχία. Η ιστορία το έχει αποδείξει αυτό πέραν πάσης αμφιβολίας.

8. Ποιος είναι ο σκοπός του Ιεχωβά σχετικά με όλες τις μορφές της ανθρώπινης διακυβέρνησης, και πώς θα επιτελέσει εκείνος αυτόν το σκοπό;

8 Τώρα που ο Ιεχωβά έχει αφήσει να περάσουν χιλιάδες χρόνια κατά τα οποία οι άνθρωποι πειραματίστηκαν με τη διακυβέρνηση ανεξάρτητα από αυτόν, θα εξαλείψει δικαίως όλες αυτές τις μορφές διακυβέρνησης από το πρόσωπο της γης και θα τις αντικαταστήσει με τη δική του κυβέρνηση. Μια προφητεία λέει σχετικά με αυτό: «Στις ημέρες εκείνων των βασιλιάδων [των ανθρώπινων κυβερνήσεων], ο Θεός του ουρανού θα εγκαθιδρύσει μια βασιλεία [την ουράνια κυβέρνησή του στα χέρια του Χριστού] η οποία ποτέ δεν θα καταστραφεί. . . . Θα συντρίψει και θα βάλει τέλος σε όλες αυτές τις βασιλείες και η ίδια θα παραμένει στους αιώνες». (Δανιήλ 2:44) Η δαιμονική και η ανθρώπινη διακυβέρνηση θα τερματιστεί, και μόνο η ουράνια Βασιλεία του Θεού θα υπάρχει και θα κυβερνάει τη γη. Ο Χριστός θα είναι ο Βασιλιάς, και θα έχει ως συγκυβερνήτες του 144.000 πιστούς ανθρώπους που παίρνονται από τη γη.—Αποκάλυψη 14:1.

Οφέλη από τα Παθήματα

9, 10. Πώς ωφελήθηκε ο Ιησούς από όσα υπέφερε;

9 Είναι ενδιαφέρον να εξετάσουμε τα προσόντα εκείνων που θα κυβερνήσουν στην ουράνια Βασιλεία. Πρώτα από όλα, ο Χριστός Ιησούς έδειξε πόσο κατάλληλος είναι για το ρόλο του ως Βασιλιάς. Είχε δαπανήσει αμέτρητους αιώνες στο πλευρό του Ιεχωβά κάνοντας το θέλημα του Πατέρα του, ως ο «δεξιοτέχνης εργάτης» Του. (Παροιμίες 8:22-31) Όταν ο Ιεχωβά διευθέτησε να έρθει ο Ιησούς στη γη, εκείνος συμμορφώθηκε πρόθυμα. Κύρια ασχολία του στη γη ήταν να μιλάει σε άλλους για την κυριαρχία και τη Βασιλεία του Ιεχωβά. Ο Ιησούς έθεσε θαυμάσιο παράδειγμα για όλους μας υποτασσόμενος απόλυτα σε εκείνη την κυριαρχία.—Ματθαίος 4:17· 6:9.

10 Ο Ιησούς υπέφερε διωγμό και τελικά θανατώθηκε. Κατά τη διάρκεια της διακονίας του, είχε την ευκαιρία να παρατηρεί παντού γύρω του την οικτρή κατάσταση της ανθρωπότητας. Αποκόμισε ο ίδιος κάποιο όφελος βλέποντας αυτά τα πράγματα και υποφέροντας προσωπικά; Ναι. Το εδάφιο Εβραίους 5:8 δηλώνει: «Αν και ήταν Γιος [του Θεού], έμαθε την υπακοή από όσα υπέφερε». Χάρη στην εμπειρία που είχε στη γη, ο Ιησούς έμαθε να δείχνει ακόμη περισσότερη κατανόηση και έγινε πιο συμπονετικός. Διαπίστωσε από πρώτο χέρι την κατάσταση της ανθρώπινης οικογένειας. Μπόρεσε να συμπονέσει εκείνους που υπέφεραν και να κατανοήσει καλύτερα το ρόλο που θα έπαιζε ο ίδιος στη σωτηρία τους. Προσέξτε πώς το τονίζει αυτό ο απόστολος Παύλος στην επιστολή προς τους Εβραίους: «Ήταν υποχρεωμένος να γίνει όμοιος με τους “αδελφούς” του από όλες τις απόψεις, για να γίνει ελεήμων και πιστός αρχιερέας όσον αφορά πράγματα που έχουν σχέση με τον Θεό, ώστε να προσφέρει εξιλαστήρια θυσία για τις αμαρτίες του λαού. Διότι εφόσον ο ίδιος υπέφερε όταν υποβαλλόταν σε δοκιμή, είναι ικανός να προστρέξει σε βοήθεια εκείνων που υποβάλλονται σε δοκιμή». «Έχουμε ως αρχιερέα, όχι κάποιον που δεν μπορεί να αισθανθεί συμπόνια για τις αδυναμίες μας, αλλά κάποιον που έχει δοκιμαστεί από όλες τις απόψεις όπως εμείς, αλλά χωρίς αμαρτία. Ας πλησιάζουμε, λοιπόν, με παρρησία το θρόνο της παρ’ αξία καλοσύνης, για να λάβουμε έλεος και να βρούμε παρ’ αξία καλοσύνη για βοήθεια στον κατάλληλο καιρό».—Εβραίους 2:17, 18· 4:14-16· Ματθαίος 9:36· 11:28-30.

11. Πώς θα ωφελήσει τους μελλοντικούς βασιλιάδες και ιερείς στο έργο τους ως κυβερνητών η πείρα που απέκτησαν στη γη;

11 Το ίδιο μπορεί να λεχθεί και για τους 144.000 οι οποίοι «αγοράστηκαν» από τη γη για να είναι συγκυβερνήτες με τον Χριστό Ιησού στην ουράνια Βασιλεία. (Αποκάλυψη 14:4) Όλοι τους γεννήθηκαν ως άνθρωποι στη γη, μεγάλωσαν σε έναν κόσμο όπου τους περιέβαλλαν παθήματα, ενώ υπέφεραν και οι ίδιοι. Πολλοί διώχθηκαν, μερικοί μάλιστα θανατώθηκαν επειδή κράτησαν την ακεραιότητά τους στον Ιεχωβά και ήταν πρόθυμοι να ακολουθούν τον Ιησού. Εντούτοις, “δεν ντράπηκαν για τη μαρτυρία σχετικά με τον Κύριό τους, αλλά συμμετείχαν στην κακοπάθηση για τα καλά νέα”. (2 Τιμόθεο 1:8) Η πείρα που απέκτησαν στη γη τούς καθιστά ιδιαίτερα ικανούς να κρίνουν την ανθρώπινη οικογένεια από τον ουρανό. Έχουν μάθει να είναι πιο συμπονετικοί, καλοσυνάτοι και πρόθυμοι να βοηθούν τους ανθρώπους.—Αποκάλυψη 5:10· 14:2-5· 20:6.

Η Ευτυχία Εκείνων που Έχουν Επίγεια Ελπίδα

12, 13. Πώς μπορούν εκείνοι που έχουν επίγεια ελπίδα να ωφεληθούν από τα παθήματα;

12 Μπορούν τα τωρινά παθήματα να ωφελήσουν με κάποιον τρόπο εκείνους που ελπίζουν να ζήσουν για πάντα σε μια παραδεισιακή γη χωρίς αρρώστιες, θλίψη και θάνατο; Ο πόνος και η οδύνη που φέρνουν τα παθήματα δεν είναι επιθυμητά πράγματα αυτά καθαυτά. Αλλά όταν υπομένουμε τέτοια παθήματα, οι καλές ιδιότητες της προσωπικότητάς μας μπορούν να βελτιωθούν, και το αποτέλεσμα είναι ευτυχία.

13 Προσέξτε τι λέει ο Λόγος του Θεού σχετικά με αυτό: «Ακόμη και αν υποφέρετε για χάρη της δικαιοσύνης, είστε ευτυχισμένοι». «Αν ονειδίζεστε για το όνομα του Χριστού, είστε ευτυχισμένοι». (1 Πέτρου 3:14· 4:14) «Ευτυχισμένοι είστε όταν οι άνθρωποι σας ονειδίσουν και σας επιφέρουν διωγμό και με ψέματα πουν κάθε είδους πονηρό πράγμα εναντίον σας εξαιτίας μου. Να χαίρεστε και να σκιρτάτε από χαρά, επειδή η ανταμοιβή σας είναι μεγάλη στους ουρανούς». (Ματθαίος 5:11, 12) «Ευτυχισμένος είναι ο άνθρωπος που υπομένει δοκιμασία, επειδή, όταν γίνει επιδοκιμασμένος, θα λάβει το στεφάνι της ζωής».—Ιακώβου 1:12.

14. Με ποια έννοια κάνουν τα παθήματα ευτυχισμένους τους λάτρεις του Ιεχωβά;

14 Αυτό που μας κάνει ευτυχισμένους δεν είναι βέβαια τα παθήματα αυτά καθαυτά. Η ευτυχία, η ικανοποίηση, έρχεται διότι γνωρίζουμε ότι υποφέρουμε επειδή κάνουμε το θέλημα του Ιεχωβά και ακολουθούμε το υπόδειγμα του Ιησού. Για παράδειγμα, τον πρώτο αιώνα, μερικοί απόστολοι φυλακίστηκαν και κατόπιν φέρθηκαν ενώπιον του Ιουδαϊκού ανώτατου δικαστηρίου και κατηγορήθηκαν επειδή κήρυτταν για τον Ιησού Χριστό. Υπέστησαν ξυλοδαρμό και κατόπιν αφέθηκαν ελεύθεροι. Ποια ήταν η στάση τους; Η Γραφική αφήγηση λέει ότι «έφυγαν από το Σάνχεδριν χαρούμενοι επειδή είχαν υπολογιστεί άξιοι να ατιμαστούν για χάρη του ονόματός του». (Πράξεις 5:17-41) Χαίρονταν, όχι για τον ξυλοδαρμό και για τον επακόλουθο σωματικό πόνο, αλλά διότι αντιλαμβάνονταν ότι αυτό είχε συμβεί επειδή κρατούσαν την ακεραιότητά τους στον Ιεχωβά και ακολουθούσαν τα ίχνη του Ιησού.—Πράξεις 16:25· 2 Κορινθίους 12:10· 1 Πέτρου 4:13.

15. Πώς θα μπορέσουμε να ωφεληθούμε στο μέλλον αν υπομένουμε παθήματα τώρα;

15 Αν υπομένουμε την εναντίωση και το διωγμό με τη σωστή στάση, αυτό μπορεί να οικοδομήσει μέσα μας υπομονή. Αυτή η ιδιότητα θα μας βοηθήσει να αντέξουμε περαιτέρω παθήματα. Διαβάζουμε: «Να το θεωρήσετε απόλυτη χαρά, αδελφοί μου, όταν αντιμετωπίσετε διάφορες δοκιμασίες, καθόσον γνωρίζετε ότι η δοκιμασμένη ποιότητα της πίστης σας απεργάζεται υπομονή». (Ιακώβου 1:2, 3) Παρόμοια, τα εδάφια Ρωμαίους 5:3-5 μας πληροφορούν: «Ας αγαλλόμαστε ενώ βρισκόμαστε σε θλίψεις, αφού γνωρίζουμε ότι η θλίψη παράγει υπομονή, η δε υπομονή επιδοκιμασμένη κατάσταση, η δε επιδοκιμασμένη κατάσταση ελπίδα· και η ελπίδα δεν οδηγεί σε απογοήτευση». Άρα όσο περισσότερο υπομένουμε δοκιμασίες τώρα λόγω της Χριστιανικής μας πορείας, τόσο καλύτερα εξοπλισμένοι θα είμαστε για να υπομείνουμε περαιτέρω δοκιμασίες σε αυτό το πονηρό σύστημα πραγμάτων.

Ο Ιεχωβά θα Ανταποδώσει

16. Τι θα κάνει ο Ιεχωβά για τους μελλοντικούς βασιλιάδες και ιερείς, πράγμα που θα τους αποζημιώσει για τα παθήματά τους;

16 Ακόμη και αν υποστούμε την απώλεια υλικών πραγμάτων λόγω εναντίωσης ή διωγμού που αντιμετωπίζουμε επειδή μένουμε σταθεροί στη Χριστιανική οδό, μπορούμε να είμαστε ικανοποιημένοι γνωρίζοντας ότι ο Ιεχωβά θα μας ανταμείψει πλήρως. Για παράδειγμα, ο απόστολος Παύλος έγραψε σε κάποια άτομα που είχαν την ελπίδα να πάνε στον ουρανό: «Δεχτήκατε χαρούμενα την αρπαγή των υπαρχόντων σας, γνωρίζοντας ότι εσείς έχετε καλύτερη και μόνιμη ιδιοκτησία» ως άρχοντες στη Βασιλεία του Θεού. (Εβραίους 10:34) Φανταστείτε τη χαρά που θα νιώθουν αυτοί όταν, υπό την κατεύθυνση του Ιεχωβά και του Χριστού, θα συμμετάσχουν στην παροχή θαυμάσιων ευλογιών στους κατοίκους της γης στο νέο κόσμο. Πόσο αληθινά είναι τα λόγια του αποστόλου Παύλου στους πιστούς Χριστιανούς: «Θεωρώ ότι τα παθήματα του τωρινού καιρού δεν είναι τίποτα σε σύγκριση με τη δόξα που πρόκειται να αποκαλυφτεί σε εμάς».—Ρωμαίους 8:18.

17. Τι θα κάνει ο Ιεχωβά για τα άτομα με επίγεια ελπίδα που τον υπηρετούν όσια τώρα;

17 Παρόμοια, ό,τι και αν χάσουν ή θυσιάσουν με τη θέλησή τους τώρα αυτοί που έχουν επίγεια ελπίδα λόγω της υπηρεσίας τους προς τον Ιεχωβά, εκείνος θα τους ανταμείψει υπεράφθονα με αυτά που θα κάνει στο μέλλον. Θα τους δώσει τέλεια, ατελεύτητη ζωή σε μια παραδεισιακή γη. Σε εκείνον το νέο κόσμο, ο Ιεχωβά «θα εξαλείψει κάθε δάκρυ από τα μάτια τους, και ο θάνατος δεν θα υπάρχει πια, ούτε πένθος ούτε κραυγή ούτε πόνος δεν θα υπάρχουν πια». (Αποκάλυψη 21:4) Τι θαυμάσια υπόσχεση! Τίποτα από όσα μπορεί να θυσιάσουμε με ή χωρίς τη θέλησή μας για χάρη του Ιεχωβά στον παρόντα κόσμο δεν είναι δυνατόν να συγκριθεί με τη θαυμάσια ζωή που θα έρθει, την οποία εκείνος θα δώσει στους πιστούς υπηρέτες του που υπομένουν παθήματα.

18. Ποια παρηγορητική υπόσχεση μας δίνει ο Ιεχωβά μέσα στο Λόγο του;

18 Οποιαδήποτε παθήματα και αν χρειαστεί ακόμη να υπομείνουμε δεν πρόκειται να μας εμποδίσουν να απολαύσουμε την αιώνια ζωή στο νέο κόσμο του Θεού. Όλα αυτά θα αντισταθμιστούν πλήρως από τις υπέροχες συνθήκες που θα επικρατούν στο νέο κόσμο. Τα εδάφια Ησαΐας 65:17, 18 μας λένε: «Τα παλιά δεν θα έρχονται στη μνήμη ούτε θα ανεβαίνουν στην καρδιά. Αλλά να αγάλλεστε και να χαίρεστε παντοτινά για αυτό που δημιουργώ». Συνεπώς, ήταν εύστοχη η δήλωση που έκανε ο ετεροθαλής αδελφός του Ιησού, ο Ιάκωβος: «Αποκαλούμε ευτυχισμένους εκείνους που έχουν υπομείνει». (Ιακώβου 5:11) Ναι, αν υπομένουμε πιστά τα τωρινά παθήματα, μπορούμε να ωφεληθούμε τώρα και στο μέλλον.

Πώς θα Απαντούσατε;

• Πώς άρχισαν τα παθήματα των ανθρώπων;

• Ποια οφέλη μπορούν να φέρουν τα παθήματα στους μελλοντικούς άρχοντες καθώς και στους μελλοντικούς κατοίκους της γης;

• Γιατί μπορούμε να είμαστε ευτυχισμένοι τώρα παρά τα παθήματα;

[Ερωτήσεις Μελέτης]

[Εικόνα στη σελίδα 27]

Οι πρώτοι μας γονείς είχαν μπροστά τους ένα υπέροχο μέλλον

[Εικόνα στη σελίδα 29]

Το ότι ο Ιησούς έβλεπε παθήματα τον βοήθησε να προετοιμαστεί για να γίνει καλός Βασιλιάς και Αρχιερέας

[Εικόνα στη σελίδα 31]

Οι απόστολοι “χαίρονταν επειδή είχαν υπολογιστεί άξιοι να ατιμαστούν” για την πίστη τους