Kana “Testamente Ya Kale” I Sa Li Ya Butokwa?

KA 1786 caziba yo muñwi wa Mufura n’a hatisize buka ye bizwa Traité d’anatomie et de physiologie (ili buka ye ne bulela za mubili wa mutu). Buka yeo i ngiwa kuli ki yona ye ne talusa hande za mubili wa mutu ka nako yeo, mi cwanoñu fa ye ñwi ya likopi za yona ze sa fumaneha i konilwe ku lekiswa ka madola a eza 27,000! Kono kacenu ha ku na mukuli ya kona ku tabela ku alafiwa ki mualafi ya itusisa mialafelo ye ñozwi mwa buka ya kale-kale yeo. Mialafelo ya mwa buka yeo niha ne i li ya butokwa kale, ha i koni ku tusa mukuli kacenu.

Batu ba bañata ba ikutwa kuli ye twi ki Testamente ya Kale ni yona ha i koni ku tusa batu kacenu. Ba tabela litaba ze ñozwi mwateñi ka za sicaba sa Isilaele mi ba tabela ni muñolelo wa yona. Kono ha ba boni kuli ba swanela ku latelela litaelo ze ne ñozwi lilimo ze 2,400 kwamulaho k’o. Zibo ya za sayansi, ya za litekisano, mane nihaiba ya za bupilo bwa lubasi ye li teñi kacenu i shutanela kwahule ni ye ne li teñi Bibele ha ne i ñolwa. Philip Yancey, ya n’a kile a banga muñoli wa hatiso ye bizwa Christianity Today, n’a ñozi mwa buka ya hae ye bizwa The Bible Jesus Read kuli: “Litaba za mwa Testamente ya Kale hañata ha li utwisisehi, mi ze utwisiseha kwateñi li lyanganisa fela batu ba kacenu. Ka lona libaka leo ni mabaka a mañwi a mañata, Testamente ya Kale, yona kalulo ye tuna ya Bibele, ha i balwangi hahulu.” Philip Yancey hasi yena fela ya bile ni mubonelo wo.

Lilimo ze sa fiteleli 50 ku zwa fa lifu la muapositola Joani, ibat’o ba ka 100 C.E., mutangana wa mufumi ya bizwa Marcion n’a bulezi patalaza kuli Testamente ya Kale i swanela ku haniwa ki Bakreste. Ka ku ya ka Robin Lane Fox, caziba wa litaba za kwaikale wa kwa England, Marcion n’a bulezi kuli “‘Mulimu’ ya bulezwi mwa Testamente ya Kale ne li ‘sikelemi ya maswe’ ili ya n’a tabela libangoki ze cwale ka Davida Mulena wa Isilaele. Kono Kreste yena n’a til’o zibahaza Mulimu u sili yo munde ya sa swani ni ya bulezwi mwa Testamente ya Kale.” Fox n’a ñozi kuli lituto za Marcion ne li tabezwi hahulu ki batu ba bañata, sihulu ba kwa Upa, mi ne li tumile hahulu ku to fita mane ni mwa lilimo za ma-300 C.E. Ni kacenu batu ba bañata ba sa lumela lituto zeo. Ki lona libaka hamulaho wa lilimo ze 1,600, Philip Yancey ha ñola kuli, “Bakreste ba bañata ba zamaya ba libala litaba za mwa Testamente ya Kale mi mane batu be si Bakreste bona ha ba sa li ziba nihaiba ku li ziba.”

Kana Testamente ya Kale i yolilwe ki Testamente ye Nca? Lu kona ku utwisisa cwañi taba ya kuli ‘Mulimu wa limpi’ ya bulezwi mwa Testamente ya Kale ki yena hape “Mulimu wa lilato ni kozo” ya bulezwi mwa Testamente ye Nca? (Isaya 13:13; 2 Makorinte 13:11) Kana Testamente ya Kale ya kona ku mi tusa kacenu?