Skip to content

Skip to table of contents

Aoga Agaia Kia e “Maveheaga Tuai”?

Aoga Agaia Kia e “Maveheaga Tuai”?

Aoga Agaia Kia e “Maveheaga Tuai”?

HE 1786 ne tohia he taha ekekafo Falani e tohi ne fakahigoa Traité d’anatomie et de physiologie (A Discussion of Anatomy and Physiology). Ne onoono ki ai ko e tohi kua mua atu e hakotika hagaao ke he kumikumiaga he talagaaga he tau hokohoko he tino (neuroanatomical) he magahala ia, ti nakaila leva ia ne taha he tau lagaki gahoa kua toe ne fakafua ke he molea e 27 e afe talā (U.S.)! Ka kua gahoa ni e tagata gagao he vahā nei ne falanaki ke he ekekafo iihi ne fakaaoga e tohi he tau kumikumiaga fakaekekafo he tau senetenari loga kua mole. Ko e aoga he fakamauaga tuai mo e fakaakoaga he tau tohi pihia kua nakai aoga ke he tagata gagao he vahā nei.

Kua tokologa ne manatu pihia foki hagaao ke he mena ne fakahigoa ko e Maveheaga Tuai. Ne loto fakaaue a lautolu ke he tau tala he fakamauaga tuai hagaao ki Isaraela mo e nava ke he tau poeme fulufuluola i loto. Ka e fakauaua a lautolu kua lata nakai ke muitua ke he tau takitakiaga i loto ha kua molea e 2,400 e tau ne tohi ai. Ko e lotomatala fakasaiene, fakatupe, pihia foki e moui magafaoa kua kehe lahi mahaki he vahā nei ke fakatatai ke he magaaho ne tohi ai e Tohi Tapu. Ko Philip Yancey, ko e tagata tohi tala he magaaho fakamua he Christianity Today, ne tohia he tohi haana The Bible Jesus Read: “Kua nakai fai kakano tumau e Maveheaga Tuai, ti ko e tau mena ne fai kakano kua hogohogo manava ai e tau tagata he vahā foou nei. Ma e tau mena nei mo e falu kakano foki ke he Maveheaga Tuai, ko e tolu kuata he Tohi Tapu ne nakai fa totou ai.” Kua nakai foou e manatu ia.

He nakaila 50 ia e tau he mole e mate he aposetolo ko Ioane he kavi 100 V.N., ko e fuata taane mautū ne higoa ko Marcion ne fakapuloa ke he tau tagata kua lata e Mavehega Tuai ke tiaki he tau Kerisiano. Hagaao ke he tagata Peritania fakamau tala tuai ko Robin Lane Fox, ne totoko e Marcion ko e “‘Atua’ he Maveheaga Tuai ko e ‘tagata favale’ ne fiafia ke he tau tagata totoko mo e ke he tau tagata fakamatakutaku tuga e Patuiki ko Tavita ha Isaraela. Kehe ai, ko Keriso, ko e fakakiteaga foou mo e kehe mamao he Atua kua mua ue atu e tokoluga.” Ne tohia e Fox ko e tau taofiaga nei “ne eke mo ‘faka-Marcion’ mo e matutaki ke futiaki e tau tagata ki ai, mua atu ke he tau tagata vagahau Suria he Faahi Uta, ti hoko ke he senetenari ke fa aki.” Ne tapiki agaia ke he falu manatu nei. Ti ko e fua, he 1,600 e tau he mole, he tohi e Philip Yancey, “ko e iloilo ke he Maveheaga Tuai kua mafiti ke galo he tau Kerisiano mo e kua teitei galo tamoki he tau kaufakalataha mahuiga.”

Kua hukui kia e Maveheaga Tuai? Fakatatai fēfē e tautolu e maamaaga ki a “Iehova Sapaota” he Maveheaga Tuai mo e “Atua hana e fakaalofa mo e monuina [po ke, mafola]” he Maveheaga Foou? (Isaia 13:13; 2 Korinito 13:11) Aoga nakai e Maveheaga Tuai ki a koe he vahā nei?