Xana “Testamente Ya Khale” Ya Ha Tirha?

HI 1786 dokodela wa Mufurwa u kandziyise buku leyi vuriwaka Traité d’anatomie et de physiologie (Dyondzo Ya Swirho Swa Miri). Loko yi pimanisiwa ni tibuku ta nkarhi wa yona, yi tekiwa yi ri leyi pakanisaka swinene leyi hlamuselaka hi ta miri wa munhu naswona a yi kumeki hi xitalo kutani sweswinyana yi xavisiwe hi mali yo tlula 195 000 wa tirhandi! Nilokoswiritano, namuntlha a va talanga vavabyi lava nga tshembaka dokodela loyi a ha tirhisaka buku ya vutshunguri ya malembe-xidzana lama hundzeke. Tinhlamuselo ta yona a ti nge n’wi pfuni muvabyi wa manguva lawa hileswi ti hundzeriweke hi nkarhi.

Vanhu vo tala va ma languta hi ndlela yoleyo matsalwa lama vuriwaka Testamente ya Khale. Va ma teka ma ri lama tameleke matimu ya nkoka ya Vaisrayele naswona va rhandza ndlela yo xonga leyi ma vekaka timhaka ha yona. Kambe a va swi voni swi ri swa nkoka ku landzela nkongomiso wa wona lowu nga ni malembe ya 2 400 wu tsariwile. Vutivi bya sayense, bya mabindzu hambi ku ri nkongomiso wa vutomi bya ndyangu a swa ha fani ni swa le minkarhini ya ku tsariwa ka Bibele. Philip Yancey, khale ka mutsari wa buku leyi nge Christianity Today, ebukwini yakwe leyi nge The Bible Jesus Read u te: “[Testamente ya Khale] kun’wana ya pfilunganya, kasi laha yi twisisekaka kona rungula ra kona ri khunguvanyisa vanhu va manguva lawa. Hikwalaho ka xivangelo lexi ni swin’wana, hakanyingi vanhu a va yi hlayi Testamente ya Khale, leyi ku nga yona yi vumbaka xiyenge lexikulu xa Bibele.” Mavonelo wolawo a hi mantshwa.

Eka malembe lama nga fikiki eka 50 endzhaku ka rifu ra muapostola Yohane loyi a feke kwalomu ka 100 C.E., jaha rin’wana leri fuweke leri vitaniwaka Marcion ri vule leswaku Vakreste a va fanelanga va hlaya Testamente ya Khale. Hi ku ya hi n’wamatimu wa Munghezi Robin Lane Fox, Marcion u vule leswaku “Eka Testamente ya Khale ‘Xikwembu’ a xi ri ‘muhedeni wo oma nhloko’ loyi a a rhandza swigevenga ni matherorisi yo tanihi Hosi Davhida wa le Israyele. Kasi Kreste a a ri Xikwembu lexintshwa lexi tlakukeke lexi hambaneke ni Xikwembu xa le ka Testamente ya Khale.” Fox u tsale leswaku tidyondzo leti “ti vitaniwe ‘Vumarcion’ naswona ti ye emahlweni ti tsakeriwa hi vanhu vo tala, ngopfu-ngopfu lava vulavulaka ririmi ra le Siriya Vuxa kukondza ku va lembe-xidzana ra vumune.” Vanhu van’wana va ha ri tshemba vonelo leri. Hikwalaho ka sweswo, endzhaku ka loko ku hundze malembe yo tlula 1 600, Philip Yancey u tsale leswaku, “Testamente ya Khale yi ya yi nyamalala hi ku hatlisa exikarhi ka Vakreste naswona a ya ha tiveki eka vanhu va manguva lawa.”

Xana Testamente ya Khale yi siviwile? Xana hi nga ma yelanisa njhani marito lama nge “Yehovha wa mavuthu” lama nga eka Testamente ya Khale ni lama nge “Xikwembu xa rirhandzu ni ku rhula” lama nga eka Testamente Leyintshwa? (Esaya 13:13; 2 Vakorinto 13:11) Xana Testamente ya Khale yi nga ku pfuna namuntlha?