Skip to content

Skip to table of contents

“Ne Tohi Ia, ke Fakaako Ai a Tautolu”

“Ne Tohi Ia, ke Fakaako Ai a Tautolu”

“Ne Tohi Ia, ke Fakaako Ai a Tautolu”

“NAKAI fai fakahikuaga he tohi e tau tohi loga.” (Fakamatalaaga 12:12) Kua mooli e tau kupu ia he vahā nei tuga ni he magaaho ne tohi ai ha kua loga e tau tohi he vahā nei. Ti maeke fēfē mogoia he tagata totou makutu ke fifili e tau mena ka hagaaki a ia ki ai?

He fifili e tohi ne liga totou e lautolu, kua tokologa e tagata totou ne manako ke iloa hagaao ke he tagata tohia. Kua liga tohi he tau matakau lolomi e paratafa kū hagaao ke he tagata tohia, higoa he maaga, tau lotomatala ne moua, mo e tau tohi haana ne fitā he lolomi. Kua aoga lahi e matahigoa he tagata tohia, ti kitia he tau senetenari fakamua, ne fa fakaaoga he tau fifine tohia e higoa he tau tagata taane ke nakai fakafili fakateaga he tau tagata totou e tohi haana ha kua tohia he fifine.

Momoko ai, tuga ne mailoga he vala tala fakamua, kua fakaheu he falu e tau Tohiaga Tapu Heperu ha kua talitonu a lautolu ko e Atua ne fakakite mai i loto kua favale ne tamate e tau fī mo e nakai fakaalofa noa. * Kia kumikumi a tautolu ke he tau Tohiaga Tapu Heperu mo e tau Tohiaga Tapu Heleni Kerisiano ke he tau talahauaga i ai hagaao ke he Punaaga he Tohi Tapu.

Hagaao ke he Punaaga he Tohi Tapu

Hagaao ke he tau Tohiaga Tapu Heperu, ne tala age e Atua ke he motu ko Isaraela: “Ko au ko Iehova nakai ni hiki e au haku mahani.” (Malaki 3:6) Kavi ke he 500 e tau ki mui, ne tohi he tagata tohia Tohi Tapu ko Iakopo hagaao ke he Atua: “Ko ia nakai ha i ai ha mena hikihikifano, po ke mafoki fakatote.” (Iakopo 1:17) Ko e ha mogoia ne manatu e falu kua kehe e Atua ne fakakite he tau Tohiaga Tapu Heperu mai he Atua he tau Tohiaga Tapu Heleni Kerisiano?

Ko e tali kua kehekehe e tau aga he Atua ne fakakite he tau vala kehekehe he Tohi Tapu. He tohi ni ha Kenese, kua talahau kua “mamahi foki hana finagalo,” ko e “[Tufuga he] lagi mo e lalolagi,” mo e ko e “[F]akafili he lalolagi oti.” (Kenese 6:6; 14:22; 18:25) Hagaao kia e tau fakamaamaaga kehekehe nei ke he Atua agaia ia ni? Kua pihia mooli.

Ke fakatai: Ko e ikifakafili he matakavi ne liga iloa mitaki e lautolu ne fitā e fehagai mo ia he hopoaga ko e tagata malolō he omoi matafakatufono. Ka e, ke he tau fanau haana mogoia, kua liga kitia a ia ko e matua taane loto fakaalofa mo e fakamokoi. Liga iloa he tau kapitiga tata haana a ia ko e tagata aga fiafia mo e aga fekī. Ko e ikifakafili, ko e matua taane, mo e kapitiga ko e tagata taha agaia ni a ia. Kua kitia maaliali e kehekehe he tau aga haana i lalo he tau tuaga kehekehe.

Pihia foki, ne fakamaama he tau Tohiaga Tapu Heperu a Iehova ko e “Atua fakaalofa hofihofi, mo e fakaalofa noa; kua fakatuai hana ita, to lahi e fakaalofa, to fakamoli.” Ka kua ako foki e tautolu “ka e nakai toka noa e ia a lautolu kua hala.” (Esoto 34:6, 7) Kua fakaata he tau aga ua ia e kakano he higoa he Atua. Ko e kakano mooli ha “Iehova” ko e “Ko Ia ne Taute ke Tupu Mooli.” Kakano, kua eke e Atua mo ha mena ni kua lata ia ia ke fakamooli aki e tau maveheaga haana. (Esoto 3:13-15) Ka ko e Atua taha agaia ni a ia. Ne talahau e Iesu: “Ko [Iehova] ha tautolu a Atua, ko [Iehova] tokotaha a ia.”​—Mareko 12:29.

Kua Fakafoou Kia e Tau Tohiaga Tapu Heperu?

Ko e mena aga mau he vahā nei ma e tau tohi fakaako ke fakafoou ka moua e tau kumikumiaga foou po ke ka hiki e manatu talahaua. Kua hukui pihia kia he tau Tohiaga Tapu Heleni Kerisiano e tau Tohiaga Tapu Heperu? Nakai.

Ane mai manatu a Iesu ke hukui he tau fakamauaga he fekafekauaga haana mo e tau tohi he tau tutaki haana e tau Tohiaga Tapu Heperu, to liga fakakite ni e ia pihia. Ka e, he hagaao ki a Iesu ato hake a ia ke he lagi, ne pehē e tala ha Luka: “Ati fakamatala ai e ia kia laua [tau tutaki haana] e tau mena ne tohi ki a ia ke he tau Tohi oti, kua kamata mai ia Mose, mo e tau perofeta oti [he tau Tohiaga Tapu Heperu].” Fakamui, ne fakakite a Iesu ke he tau aposetolo tua fakamooli haana mo e falu. Ne matutaki e tala: “Kua tala age a ia kia lautolu, Ko e tau kupu haia ne tala atu ai e au kia mutolu, he nofo au ia mutolu, kua lata ke fakakatoatoa ai e tau mena oti ne tohi kia au ke he fakatufono a Mose, mo e tau perofeta, mo e tau salamo.” (Luka 24:27, 44) Ko e ha nukua fakaaoga agaia a Iesu he tau Tohiaga Tapu Heperu he matahiku he fekafekauaga haana he lalolagi ane mai kua tuai ai?

He mole e fakatū e fakapotopotoaga Kerisiano, ne fakatumau e tau tutaki ha Iesu ke fakaaoga e tau Tohiaga Tapu Heperu ke fakamaama e tau perofetaaga ne nakaila fakamooli, tau matapatu fakaakoaga mai he Fakatufono faka-Mose ne talahau e tau fakaakoaga aoga, mo e tau tala ke he tau fekafekau he Atua he vahā i tuai ne fakatoka e tau fakafifitakiaga mitaki ke fakamalolō aki e tau Kerisiano ke tumau e tua fakamooli. (Gahua 2:16-21; 1 Korinito 9:9, 10; Heperu 11:1–12:1) “Ko e tau Tohi Tapu oti kana,” he tohia he aposetolo ko Paulo, “mai he [a]gaga he Atua ia, kua aoga ni.” * (2 Timoteo 3:16) Puhala fe kua aoga mooli e tau Tohiaga Tapu Heperu he vahā nei?

Fakatonuaga ma e Moui he Tau Aho Takitaha

Manamanatu la ke he lekua he vahā nei he fili tagata ha ko e lanu. He taha taone i Europa Uta, ne talahau he tagata taane Aitiope ne 21 e tau he moui: “Ka manako a mautolu ke o atu ke he taha matakavi, ne lata ni ke taute e matakau. Liga nakai favale mai a lautolu ka ō fakamatakau.” Ne matutaki e ia: “Nakai maeke ia mautolu ke ō kehe he tau kaina ka mole e matahola 6 he afiafi, mua atu he ō atu ke he tuleni. Ka onoono mai e tau tagata ki a mautolu, na kitia ni e lautolu e lanu he kili ha mautolu.” Kua fakatutala nakai e tau Tohiaga Tapu Heperu ke he lekua vihi lahi nei?

Ne tala age ai ke he tau Isaraela i tuai: “Kaeke kua nofo ha tagata kehe ia koe, ke he motu ha mutolu, aua neke favale atu a mutolu kia ia. Ko e tagata kehe ka nofo ia mutolu, tuga ne tagata kua fanau ke he motu a ia, ti fakaalofa atu a koe ki a ia tuga na koe kia koe ni; ha ko e tau tagata paea a mutolu ke he motu ko Aikupito.” (Levitika 19:33, 34) E, ki Isaraela i tuai ne talahau e fakatufono ia ke manamanatu ke he tau tagata ō mai, po ke “tau tagata kehe,” ti kua fakamau ai he tau Tohiaga Tapu Heperu. To talia nakai e koe ko e tau matapatu fakaakoaga ne fakamau he fakatufono ia kua eke mo fakavēaga ke fakaoti aki e fili tagata ha ko e lanu he kili he vahā nei?

Pete kua nakai talahau fakamatafeiga e tau fakatonuaga fakatupe, kua ha ha he tau Tohiaga Tapu Heperu e tau takitakiaga aoga ma e puhala pulotu ke fakaaoga aki e tupe. Ma e fakatai, he Tau Fakatai 22:7, kua totou e tautolu: “Ko ia kua ogo mena kua fekafekau kia ia ne ta age hana tau mena kia ia.” Tokologa e tagata fakatonutonu fakatupe ne talia kua nakai pulotu ke kaitalofa e tau koloa ha kua maeke ke takitaki ke he hagahaga kelea fakatupe.

Ke lafi ki ai, ko e tukumoeulu he eketaha ke mautū​—ko e aga mau he lalolagi velevele koloa he vahā nei—​ne kua fakamaama fakatonu he taha tagata ne mua atu e monuina he fakamauaga tuai, ko e Patuiki ko Solomona. Ne tohi e ia: “Ko ia kua manako ke he ario, to nakai makona ai a ia ke he ario; ko ia foki kua manako ke he tau koloa loga to nakai makona a ia ke he hana mena ne moua ai; ko e mena fakateaga foki ia.” (Fakamatalaaga 5:10) Ko e hatakiaga pulotu ha ia!

Amaamanakiaga ma e Anoiha

Kua taha maka ni e matapatu he Tohi Tapu katoa: Ko e Kautu i lalo ha Iesu Keriso e puhala ka fakatokoluga e pule katoatoa he Atua mo e fakatapuaga he Haana higoa.​—Tanielu 2:44; Fakakiteaga 11:15.

I loto he tau Tohiaga Tapu Heperu, kua ako fakamatafeiga e tautolu hagaao ke he moui i lalo hifo he Kautu he Atua ka tamai e mafanatia mo e fakatata a tautolu ke he Punaaga he mafanatia ia, ko Iehova ko e Atua. Ma e fakatai, ne talahau tuai he perofeta ko Isaia to nonofo mafola e tau manu mo e tau tagata: “To nonofo fakalataha e luko mo e punua mamoe, to takoto foki e nameri fakalataha mo e punua koti, to fakalataha foki e punua povi mo e punua leona katoa mo e manu gako, to takitaki foki he tama tote a lautolu.” (Isaia 11:6-8) Ko e amaamanakiaga fulufuluola ha ia!

Ti ka e kua a lautolu kua matematekelea ha ko e onoono hifo ke he lanu he kili po ke motu, gagao hagahaga kelea, po ke tau lekua fakatupe ne nakai fahia a lautolu ki ai? Kua talahau fakaperofeta he tau Tohiaga Tapu Heperu e mena nei hagaao ki a Keriso Iesu: “Ko e mena laveaki e ia a ia ne nofogati he hana kalaga mai; katoa mo ia kua matematekelea, mo ia kua nakai fai lagomatai. To fakaalofa a ia kia ia kua lolelole, mo ia kua nofogati; to fakamoui e ia a lautolu kua nonofogati.” (Salamo 72:12, 13) Kua aoga e tau maveheaga pehēnei ha kua maeke ia lautolu ne tua ke he tau kupu ia ke fehagai mo e vahā anoiha mo e amaamanakiaga mo e mauokafua.​—Heperu 11:6.

Ko e kakano haia ati omoomoi ai e aposetolo ko Paulo ke tohi: “Ko e tau mena oti ne tohi mai i tuai, ne tohi ia, ke fakaako ai a tautolu; kia moua ai e tautolu e amaamanaki ha ko e fakauka mo e fakamafanatia mai he tau Tohi”! (Roma 15:4) E, ko e tau Tohiaga Tapu Heperu ko e vala aoga lahi agaia he Kupu omoomoi he Atua, ko e Tohi Tapu. Kua aoga mooli ai ma tautolu he vahā nei. Kua amaamanaki a mautolu to eketaha a koe ke ako hagaao ke he tau mena ne fakaako mooli he Tohi Tapu katoa mo e futia fakatata lahi ke he Punaaga, ko Iehova ko e Atua.​—Salamo 119:111, 112.

[Tau Matahui Tala]

^ para. 4 He vala tala nei, kua hagaao a mautolu ke he Maveheaga Tuai ko e tau Tohiaga Tapu Heperu. (Kikite e puha “Maveheaga Tuai po ke Tau Tohiaga Tapu Heperu?” he lau 6.) Ke he puhala taha ia, kua fa hagaao e Tau Fakamoli a Iehova ke he Maveheaga Foou ko e tau Tohiaga Tapu Heleni Kerisiano.

^ para. 13 Kua loga e matapatu fakaakoaga i loto he tau Tohiaga Tapu Heperu ne aoga lahi he vahā nei. Pete ia, kua lata ke mailoga kua nakai nonofo e tau Kerisiano i lalo hifo he Fakatufono ne age he Atua puhala ia Mose ke he motu ko Isaraela.

[Puha he lau 6]

MAVEHEAGA TUAI PO KE TAU TOHIAGA TAPU HEPERU?

Ko e talahauaga “maveheaga tuai” ne moua i loto he 2 Korinito 3:14. Ko e kupu “maveheaga” kua hukui e kupu Heleni ko e di·a·theʹke. Fuluola ai, ne pehē e tagata tohia he tohi fakamaama kupu ko Edward Robinson: “Ko e [di·a·theʹke] ko e . . . tau tohi faka-Mose, ko e fakatufono haia.” Ko e mena ia, he 2 Korinito 3:14, kua hagaao e aposetolo ko Paulo ke he Fakatufono faka-Mose, ko e taha vala ni he tau Tohiaga Tapu ato hoko e vahā Kerisiano.

Ti ko e heigoa mogoia e matahigoa kua lautonu ma e tau tohi 39 fakamua he Tohi Tapu? He nakai hihiga kua tuai e vala nei he Tohi Tapu, ne hagaao a Iesu Keriso mo e tau tutaki haana ke he tau tohi nei ko e ‘tau Tohiaga Tapu’ mo e “tau Tohi Tapu.” (Mataio 21:42; Roma 1:2) Ko e mena ia, ke lagotatai mo e tau talahauaga omoomoi nei, kua hagaao e Tau Fakamoli a Iehova ke he Maveheaga Tuai ko e tau Tohiaga Tapu Heperu kakano kua tohi fakamua e vala ia he Tohi Tapu laulahi ke he vagahau Heperu. Tatai foki, kua hagaao a lautolu ke he mena ne fa fakahigoa ko e Maveheaga Foou ko e tau Tohiaga Tapu Heleni Kerisiano, ha ko e vagahau Heleni ne tohi fakamua ai he tau tagata taane ne omoomoi he Atua ke tohi e vala ia he Tohi Tapu.

[Tau Fakatino he lau 4]

Kua maeke e tagata taane ke iloa ko e ikifakafili mauokafua, matua taane fakaalofa, mo e kapitiga

[Fakatino he lau 5]

Ne fakaaoga e Iesu e tau Tohiaga Tapu Heperu he fekafekauaga katoa haana

[Tau Fakatino he lau 7]

Ko e heigoa e tau matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu ka lagomatai e tagata ke taute e tau fifiliaga hako?