“Swi Tsaleriwe Ku Letela Hina”

“KU ENDLIWA ka tibuku to tala a ku heli.” (Eklesiasta 12:12) Rungula ro tala ku tlula mpimo leri kandziyisiweke leri nga kona namuntlha ri endla leswaku marito wolawo ma tama ma ha tirha ninamuntlha ku fana ni le nkarhini lowu ma tsariweke ha wona. Kutani, xana muhlayi la kotaka ku hlawula a nga xi endla njhani xiboho xa leswaku hi rihi rungula leri a nga ta ri hlaya?

Vahlayi vo tala loko va hlawula buku leyi va nga ta yi hlaya, va lava ku rhanga va tiva swo karhi hi mutsari wa yona. Vakandziyisi va nga ha tsala ndzimana yo koma leyi boxaka vito ra lomu mutsari a tshamaka kona, leswi a swi dyondzeleke ni nxaxamelo wa tibuku leti a ti tsaleke. Vito ra mutsari i ra nkoka, tanihi leswi eka malembe-xidzana lama hundzeke vatsari va xisati a va tala ku tivitana hi mavito ya xinuna etibukwini ta vona leswaku vahlayi va nga ti tekeli ehansi tanihi leti tsariweke hi wansati.

Khombo ra kona, hilaha hi swi voneke hakona eka xihloko xo sungula, van’wana va honisa Matsalwa ya Xiheveru hikwalaho ka leswi va ehleketaka leswaku Xikwembu lexi ku vulavuriwaka ha xona eka wona i xikwembu lexi nga ni nsele lexi lovisaka valala va xona hi ndlela ya tihanyi. * A hi kambisiseni leswi Matsalwa ya Xiheveru ni Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki ma swi vulaka hi ta Mutsari wa Bibele.

Ta Mutsari Wa Bibele

Hi ku ya hi Matsalwa ya Xiheveru, Xikwembu xi byele tiko ra Israyele xi ku: “Hi mina Yehovha; a ndzi hundzukanga.” (Malakiya 3:6) Endzhaku ka malembe ya 500, Yakobo mutsari wa Bibele u tsale hi Xikwembu a ku: ‘Xona a xi cinca-cinci ku fana ni ku hundzuluka ka ndzhuti.’ (Yakobo 1:17) Ha yini vanhu van’wana va vona onge Xikwembu lexi ku vulavuriwaka ha xona eMatsalweni ya Xiheveru a xi fani ni Xikwembu xa le Matsalweni ya Vukreste ya Xigriki?

Nhlamulo ya kona hileswaku eka tindzimana to hambana-hambana ta Bibele ku boxiwa timfanelo ta Xikwembu to hambana-hambana. Ebukwini ya Genesa ntsena, xi hlamuseriwa tanihi lexi ‘vavisekaka embilwini ya xona’ tanihi “Muendli wa tilo ni misava,” nakambe tanihi “Muavanyisi wa misava hinkwayo.” (Genesa 6:6; 14:22; 18:25) Xana swithopo leswi swo hambana-hambana leswi boxiweke laha swi vula xona Xikwembu? Ina, swi vula xona.

Hi xikombiso: Swi nga ha  endleka muavanyisi a tiviwa ngopfu hi ku namarhela nawu hi lava a nga tshama a va gweva. Hi hala tlhelo, vana vakwe va nga ha n’wi teka a ri tatana wa rirhandzu, la hananaka. Vanghana va yena va nga ha n’wi vona a ri ni xinghana naswona a ri la rhandzaka ku hleka. Hikwalaho, munhu un’we u vuriwa muavanyisi, tatana tlhelo munghana. Mhaka ya kona hileswaku timfanelo ta yena to hambana-hambana ti vonaka eka swiyimo swo hambana-hambana.

Hilaha ku fanaka, Matsalwa ya Xiheveru ma hlamusela Yehovha tanihi “Xikwembu xa tintswalo ni nsovo, la hlwelaka ku hlundzuka, la teleke musa wa rirhandzu ni ntiyiso.” Nakambe ma vula leswaku “a nga ka a nga tshiki ku xupula la faneriwaka hi ku xupuriwa.” (Eksoda 34:6, 7) Tinhla teto timbirhi ti hlamusela leswi vito ra Xikwembu ri vulaka swona. Vito leri nge “Yehovha” ri vula leswaku “U Endla Leswaku Swi Va Kona.” Leswi vulaka leswaku Xikwembu xi va leswi xi lavaka ku va swona leswaku xi hetisisa switshembiso swa xona. (Eksoda 3:13-15) Kambe a xi cinca-cinci. Yesu u te: “Yehovha Xikwembu xa hina i Yehovha un’we.”—Marka 12:29.

Xana Matsalwa Ya Xiheveru Ma Siviwile?

Namuntlha swi tolovelekile ku siva tibuku ta khale hi letintshwa kumbe hi mavonelo lamantshwa. Xana Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki ma sive Matsalwa ya Xiheveru hi ndlela yoleyo? Doo!

Loko ku ri leswaku Yesu a a lava leswaku rungula ra ntirho wakwe wo chumayela ni leri tsariweke hi vadyondzisiwa vakwe ri siviwa hi Matsalwa ya Xiheveru, a swi kanakanisi leswaku a a ta va a swi vurile. Loko rungula ra Luka ri vulavula hi Yesu loko a nga si tlhandlukela etilweni, ri ri: ‘Yesu u hlamusele vadyondzisiwa vakwe vambirhi hi swilo leswi khumbaka yena eMatsalweni hinkwawo leswi vuriweke hi Muxe ni hi Vaprofeta hinkwavo va le Matsalweni ya Xiheveru.’ Endzhakunyana Yesu u humelele eka vaapostola vakwe vo tshembeka ni van’wana. Xiviko xi ya emahlweni xi ku: “Kutani a ku eka vona: ‘Lawa i marito ya mina lawa ndzi mi byeleke wona loko ndza ha ri na n’wina, leswaku swilo hinkwaswo leswi tsariweke enawini wa Muxe ni le ka Vaprofeta ni Tipisalema malunghana na mina swi fanele ku hetiseka.’” (Luka 24:27, 44) Swi le rivaleni leswaku Yesu a a nga ta tshaha Matsalwa ya  Xiheveru loko a ri kusuhi ni ku heta ntirho wakwe wo chumayela laha misaveni loko ku ri leswaku a ma hundzeriwe hi nkarhi!

Endzhaku ka loko vandlha ra Vukreste ri simekiwile, valandzeri va Yesu va hambete va tirhisa Matsalwa ya Xiheveru loko va kandziyisa vuprofeta lebyi a byi nga si hetiseka ni misinya ya milawu leyi humaka eka Nawu wa Muxe leyi a yi dyondzisa tidyondzo ta nkoka swin’we ni marungula ya malandza ya Xikwembu ya khale lawa swikombiso swa wona leswinene swi khutazeke Vakreste leswaku va tshama va tshembekile. (Mintirho 2:16-21; 1 Vakorinto 9:9, 10; Vaheveru 11:1–12:1) Muapostola Pawulo u tsale a ku: “Matsalwa hinkwawo ma huhuteriwe hi Xikwembu naswona ma pfuna.” * (2 Timotiya 3:16) Xana Matsalwa ya Xiheveru ma hi pfuna njhani namuntlha?

Ya Pfuna eVuton’wini Bya Siku Ni Siku

Xiya xiphiqo lexi nga kona namuntlha xa xihlawuhlawu. Edorobeni rin’wana le Yuropa Vuxa, jaha rin’wana ra Muetiyopiya ra malembe ya 21 ri te: “Loko hi lava ku ya kwihi na kwihi hi fanele hi famba hi ri ntlawa. Kumbexana loko hi ri ntlawa a va nge hi hlaseli.” Ri ye emahlweni ri ku: “A hi koti ku ya helo endzhaku ka awara ya tsevu nimadyambu, ngopfu-ngopfu hi xitimela. Loko vanhu va hi languta vo vona valala va vona ntsena.” Xana Matsalwa ya Xiheveru ma nga swi kota ku tlhantlha xiphiqo lexi lexikulu?

Vaisrayele va khale va byeriwe leswi: “Loko muluveri o tshuka a tshama na n’wina a luvela etikweni ra n’wina, mi nga tshuki mi n’wi xanisa. Muluveri la luvelaka eka n’wina u fanele a va tanihi munhu la tumbulukeke eka n’wina; mi fanele mi n’wi rhandza kukota n’wina, hikuva mi ve valuveri etikweni ra Egipta.” (Levhitika 19:33, 34) Ina, eIsrayele wa khale nawu wolowo a wu lava leswaku “valuveri” va xiximiwa naswona wu tsariwile eMatsalweni ya Xiheveru. Entiyisweni, misinya ya milawu leyi nga eka nawu wolowo hi yona xisekelo xo tlhantlha xiphiqo xa xihlawuhlawu namuntlha.

Hambiloko Matsalwa ya Xiheveru ma nga nyikanga vuxokoxoko hi tlhelo ra swa timali, kambe ma tamele minkongomiso leyi tirhaka ya ku tirhisa mali hi vutlhari. Hi xikombiso, eka Swivuriso 22:7, hi hlaya leswi: “Mulombi i nandza wa  mulombisi.” Vatsundzuxi vo tala va ta matirhiselo ya mali va pfumela leswaku ku xava hi xikweleti swi endla leswaku u tshama u nga ri na mali.

Ku engetela kwalaho, ku hlongorisa rifuwo hi tindlela hinkwato—ku nga tshamela-maxelo emisaveni leyi rhandzaka ngopfu rifuwo—ku hlamuseriwe hi ndlela yo pakanisa hi n’wankumi un’wana ematin’wini, ku nga Hosi Solomoni. U tsale a ku: “La rhandzaka silivhere ntsena a nge enerisiwi hi silivhere, hambi ku ri la rhandzaka rifuwo a nge enerisiwi hi vuyelo. Leswi na swona i vuhava.” (Eklesiasta 5:10) Yoleyo i ndzayo ya vutlhari hakunene!

Ntshembo Wa Vumundzuku

Bibele hinkwayo yi ni nhloko-mhaka yin’we: Mfumo lowu lawuriwaka hi Yesu Kreste, hi wona lowu Xikwembu xi nga ta wu tirhisa ku lwela vuhosi bya xona ni ku kwetsimisa vito ra xona.—Daniyele 2:44; Nhlavutelo 11:15.

EMatsalweni ya Xiheveru, hi kuma vuxokoxoko bya leswi vutomi byi nga ta va xiswona ehansi ka Mfumo wa Xikwembu naswona ma hi nyika nchavelelo ni ku hi tshineta ekusuhi ni Xihlovo xa nchavelelo wolowo, ku nga Yehovha Xikwembu. Hi xikombiso, muprofeta Esaya u profete leswaku ku ta va ni ku rhula exikarhi ka vanhu ni swiharhi: “Mhisi yi ta tshama nkarhinyana ni xinyimpfana xa xinuna, yingwe yi ta etlela ni ximbutana, rhole ni xinghalana ni xifuwo lexi wundliweke kahle swi ta tshama swin’we; kutani swi ta rhangeriwa hi mufana lontsongo.” (Esaya 11:6-8) Mawaku nkateko wonghasi!

Xana ku vuriwa yini hi lava va xanisekaka hikwalaho ka xihlawuhlawu, mavabyi lama xungetaka vutomi kumbe ku pfumaleka ka timali leswi va nga kotiki ku swi lawula? Matsalwa ya Xiheveru ma profete leswi ha Kreste Yesu: ‘U ta kutsula xisiwana lexi kombelaka ku pfuniwa, ni la xanisekaka ni hinkwavo lava nga riki na mupfuni. U ta va ni nsovo eka loyi a pfumalaka ni loyi a nga xisiwana, u ta ponisa moya-xiviri wa swisiwana.’ (Pisalema 72:12, 13) Switshembiso leswi i swa xiviri hikuva swi pfuna vanhu va va ni ripfumelo leswaku swi ta hetiseka naswona va langutela vumundzuku va ri ni ntshembo.—Vaheveru 11:6.

Hi swona leswi endleke leswaku muapostola Pawulo a huhuteriwa ku tsala a ku: “Swilo hinkwaswo leswi tsariweke enkarhini lowu hundzeke swi tsaleriwe ku letela hina, leswaku hi ta va ni ntshembo hikwalaho ka ku tiyisela ka hina ni hikwalaho ka nchavelelo lowu humaka eMatsalweni”! (Varhoma 15:4) Ina, Matsalwa ya Xiheveru i ya nkoka eka Rito ra Xikwembu leri huhuteriweke, ku nga Bibele. I ya nkoka ngopfu eka hina namuntlha. Hi tshemba leswaku u ta tikarhatela ku dyondza leswi engetelekeke malunghana ni leswi Bibele yi swi dyondzisaka hakunene, xisweswo u tshinela eka Yehovha Xikwembu la nga Mutsari wa yona.—Pisalema 119:111, 112.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Bokisi eka tluka 6]

XANA I TESTAMENTE YA KHALE KUMBE I MATSALWA YA XIHEVERU?

Xiga lexi nge “testamente ya khale” xi kumeka eka 2 Vakorinto 3:14 eka King James Version. EBibeleni yoleyo, rito leri nge “testamente” ri yimela rito ra Xigriki leri nge di·a·theʹke. Hambiswiritano, Tibibele to tala ta manguva lawa, to tanihi leyi vuriwaka Bibele—Mahungu Lamanene, ti hundzuluxele rito di·a·theʹke ti ku i “ntwanano” ematshan’weni ya leswaku i “testamente.” Ha yini?

Mutsari wa dikixinari la vuriwaka Edward Robinson u te: “Leswi ntwanano wa khale wu tsariweke etibukwini ta Muxe, [rito di·a·theʹke] ri yimela buku ya ntwanano, matsalwa ya Muxe, ku nga nawu.” Eka 2 Vakorinto 3:14, muapostola Pawulo a a vulavula hi Nawu wa Muxe lowu nga xiphemu xa Matsalwa lama tsariweke Vukreste byi nga si va kona.

Hikwalaho, hi rihi vito leri faneleke tibuku to sungula ta 39 ta Bibele yo Kwetsima? Yesu Kreste ni valandzeri vakwe va vitane xiyenge lexi xa Bibele va ku i ‘Matsalwa’ ni “Matsalwa yo kwetsima,” kutani a va xi tekanga xi ri lexi hundzeriweke hi nkarhi kumbe xi ri xa khale. (Matewu 21:42; Varhoma 1:2) Hikwalaho, hi ku pfumelelana ni marito lawa lama huhuteriweke, Timbhoni ta Yehovha ti vitana Testamente ya Khale leswaku i Matsalwa ya Xiheveru hikuva eku sunguleni xiyenge xexo xa Bibele a xi tsariwe hi Xiheveru. Kasi matsalwa lama vuriwaka Testamente Leyintshwa ti ma vitana Matsalwa ya Xigriki hikuva vavanuna lava Xikwembu xi va huhuteleke leswaku va tsala xiyenge lexi xa Bibele a va vulavula Xigriki.

[Swifaniso eka tluka 4]

Munhu un’we a nga ha vuriwa muavanyisi la namarhelaka nawu, tatana wa rirhandzu tlhelo munghana

[Xifaniso eka tluka 5]

Yesu u tirhise Matsalwa ya Xiheveru loko a ri karhi a chumayela

[Swifaniso eka tluka 7]

Hi yihi misinya ya milawu ya Bibele leyi nga pfunaka munhu leswaku a endla swiboho swa vutlhari?