Neke ki te tumu manako rikiriki

Neke ki te ngai o te au tumu tuatua

Au Manako Maata mei te Puka a Daniela

Au Manako Maata mei te Puka a Daniela

E Mea Ora te Tuatua a Iehova

Au Manako Maata mei te Puka a Daniela

“KO TE puka a Daniela tetai puka umere roa atu i roto i te Pipiria,” e akakite ra te Holman Illustrated Bible Dictionary. “Kua ki ua tona au kapi i te au tuatua mou openga kore.” Akamata mai te papaanga a Daniela i te mataiti 618 M.T.N. i te aere anga te Ariki ko Nebukanesa o Babulonia ki Ierusalema e kua akapini iora i te oire e kua apai atura aia ‘i tetai au tamariki a Iseraela’ ei tuikaa i Babulonia. (Daniela 1:1-3) I roto ia ratou ko te mapu ko Daniela, penei te mapu tamariki ua ra i reira. I te akaopenga anga o te puka tei Babulonia rai a Daniela. Teianei vaitata rai e 100 mataiti te pakari, kua tae maira te taputou a te Atua kia Daniela: “Ka akaangaroi oki koe, e ka tu atu rai koe i to tuanga i te openga o te au rā ra.”​—Daniela 12:13.

Noatu i papaia te au tupuanga o te tuanga mua o te puka a Daniela na roto i te akara anga atu a tetai tangata i vao, kua tataia ra te tuanga openga kia tau ki ta Daniela akara anga atu. Na Daniela i tata, tei roto i te puka te au totou no runga i te autuanga e te autu kore anga o te au mana tutara o te ao, te tuatau o te taenga mai o te Mesia, e te au mea e tupu nei i to tatou tuatau. * Te oki katoa ra te peroveta pakari i te akara i tona oraanga roa e te akakite maira i te au tupuanga e akamaroiroi maira ia tatou kia riro ei au tangata mataku Atua e ei au vaine tiratiratu. E karere ora ta Daniela e te ririnui.​—Ebera 4:12.

EAA TA TE PAPAANGA O TE AU TUPUANGA I TATAIA E APII MAIRA IA TATOU?

(Daniela 1:1–6:28)

Te mataiti e 617 M.T.N. Tei roto a Daniela e te au taeake mapu toko toru ko, Sadaraka, Medeka, e Abedenego, i te paepae o Babulonia. I roto i te toru mataiti ia ratou e apiiia ra i te oraanga o roto i te paepae, kua vai tiratiratu rai taua au mapu ra ki te Atua. Mei te varu mataiti i muri mai, kua moe te Ariki ko Nebukanesa i tetai moemoea tuke ake rai. Kua akakite a Daniela eaa taua moemoea ra e kua uri atura i te reira. Kua akatika iora te ariki e ‘e Atua a Iehova no te au atua nei, e te Atu no te au ariki nei, e te akakite oki i te tuatua ngaro.’ (Daniela 2:47) Inara kare i roa i muri mai, i te akaraanga kua ngaropoina ia Nebukanesa teia apiianga. I te patoi anga te au taeake toko toru o Daniela i te akamori i tetai itoro maatamaata, kua akaue iora te ariki kia uriia ratou ki roto i tetai umu ai ka. Kua akaora mai ra te Atua mou i taua toko toru ra, e kua maroia atura a Nebukanesa kia ariki e “kare atu [e] atua e tikaʼi kia akaora mei teianei te tu.”​—Daniela 3:29.

Kua moe akaou a Nebukanesa i tetai moemoea puapinga tikai. Kua kite aia i tetai rakau teitei maata, tei tipuia ki raro e kua ruruia kia kore e tupu. Kua akakite atura Daniela i te aiteanga o taua moemoea ra. Kua akatupuia tetai tuanga o te moemoea i te neneva angaia a Nebukanesa e kua meitaki akaou maira i muri mai. Manganui te au rau ngauru mataiti i muri mai, kua rave te Ariki ko Belesazara i tetai umukai maata no tona ui mataiapo e kua taangaanga iora ma te akangateitei kore i te au kapu tei raveia mai no roto i te iero o Iehova. I taua po rai, kua tamateia a Belesazara e kua riro atura taua patireia ra ia Dariu o te ngati Madai. (Daniela 5:30, 31) I te au ra o Dariu, i te tae anga te mataiti o Daniela ki te 90 tuma, kua akakoro kinoia taua peroveta pakari ra e te aronga mana vareae na roto i tetai parani kia tamateia aia. Inara kua akaora mai Iehova iaia mei “te ririnui o te au liona.”​—Daniela 6:27.

Pauia te Au Uianga Tuatua Tapu:

1:11-15—Na te kai pipi (vetitaporo) ainei i akameitaki atu i te mata o te au mapu ngati Iuda toko a? Kare. Kare e rauka i te kai ua i te akatupu i taua au tu tuke ra i roto i te okotai ngauru ua ra. Ka aere te akameitakianga no te tuke i roto i te mata o te au mapu Epera kia Iehova, tei akameitaki ia ratou no te irinaki ki roto iaia.​—Maseli 10:22.

2:1—I naea a Nebukanesa i moemoea ei no runga i te tiki maata roa? Te akakite maira te papaanga e i “te rua o te mataiti i te au [o] Nebukanesa.” Kua riro mai aia ei ariki i te mataiti 624 M.T.N. I akamata i reira te rua o te mataiti o tona tutaraanga i te mataiti 623 M.T.N.​—e ia ua atu au mataiti i mua ake ka tomo ei aia ki roto i Iuda. I taua tuatau ra, kare a Daniela i tae ake ki Babulonia i te uri i taua moemoea ra. Te taka ua ra e ko “te rua o te mataiti” tei tareia mai mei te mataiti 607 M.T.N., i te takore anga taua ariki o Babulonia ra ia Ierusalema e i riro mai ei aia, ei tutara no teianei ao.

2:32, 39—Na teea tu i iti ake ei te turanga o te patireia ario i to te upoko auro, e i akapeea i iti ake ei te turanga o te patireia veo i to te ario? Ko te Patireia o Madai e Peresia e akatutuia ra e te tuanga ario o te tiki, i iti ake tona turanga i to Babulonia, te upoko auro, i roto i te tu e kare i rauka iaia te turanga rongonui o te akavi anga ia Iuda. Te mana tutara tei aru mai ko Ereni, tei akatutuia mai e te veo. E iti roa ake rai to Ereni turanga, mei te veo rai tei iti roa ake tona puapinga i to te ario. Noatu e e maata atu te ngai ta te Patireia Ereni i akavi, kare i rauka iaia te turanga takake o te akaora anga i te iti tangata o te Atua mei te tuikaaanga, mei ta Madai e Peresia rai i rave.

4:8, 9—Kua riro mai ainei a Daniela uaorai ei taunga angaanga manamana? Kare. Ko te tuatua “tutara o te aronga pakari,” te taiku ua ra te reira i to Daniela taoonga ei “tutara maata ki runga i te aronga pakari katoa i Babulonia ra.”​—Daniela 2:48.

4:10, 11, 20-22—Eaa tei akatutuia mai, e te rakau teitei maata roa i roto i te moemoea a Nebukanesa? Te akamata anga kua akatutu mai te rakau ia Nebukanesa ei tutara no tetai mana tutara o te ao. Noatu e i taea roaia te tutaraanga ki “te openga mai o te enua nei,” inara, te akatutu tika maira te rakau i tetai apinga ngateitei roa atu. Te akapiri atura a Daniela 4:17 i taua moemoea ra ki te tutaraanga a “Tei Teitei ra” ki rungao i te tangata nei. Ko te rakau i reira, te akatutu katoa maira te reira i to Iehova turanga ngateitei i te ao katoa e pini ua ake, no runga tikai i te enua nei. No reira, e rua nga akatupuanga no te moemoea​—i roto i te tutaraanga a Nebukanesa e i roto i to Iehova turanga ngateitei.

4:16, 23, 25, 32, 33—Eaa te roa o te “itu ua atu tuatau”? Te au tauianga pouroa tei tupu ki te tu o te Ariki ko Nebukanesa, e roa roa atu ia i te itu ra ua nei tei anoanoia no taua “itu uatu tuatau” ra. No tona turanga, ko te aiteanga o teia au tuatau nei koia oki e 360 ra i te mataiti okotai, no e itu mataiti, me kore e 2,520 ra. I roto i te akatupuanga maata atu, ko te “itu ua atu tuatau,” e 2,520 ia mataiti. (Ezekiela 4:6, 7) I akamata mai te reira i te takore angaia a Ierusalema i te mataiti 607 M.T.N. e kua taopenga ki te akaterono angaia a Iesu ei Ariki i te mataiti 1914 T.N.​—Luka 21:24.

6:6-10—I te mea e kare e tu tikai i akatakaia me pure kia Iehova, kare ainei i te mea tau no Daniela kia pure muna ua atu no tera 30 ra ua? Kua kite ua te katoatoa e e pure ana a Daniela e toru taime i te ra. No reira te aronga orureau i akatupu mai ei te manako e kia maaniia tetai ture araianga i te pure. Penei ka riro tetai ua atu tauianga ki ta Daniela akonoanga matau i te pure ei akaraanga e kua ariki aia i te reira e te ka akaari e kare aia e oronga ana i te akamorianga kia Iehova anake ua.

Au Apiianga no Tatou:

1:3-8. Ko te tu ngaueue kore o Daniela e tona au oa kia vai tiratiratu ua kia Iehova, e maata tikai ta te reira e akakite maira no runga i te terenianga a te metua tei rauka ia ratou. Me tuku te au metua mataku Atua i te au anoano pae vaerua na mua i roto i to ratou oraanga e te apii i ta ratou tamariki kia akapera rai, kare e kore ka patoi rai ta ratou tamariki i tetai ua atu au timataanga e te au taomianga te ka tupu mai i te apii me kore i tetai ngai ke atu.

1:10-12. Kua marama a Daniela e eaa “tei maata i taua aronga taoonga” ra i mataku ei i te ariki e kare i maro atu iaia no runga i teia au mea nei. Inara, i muri mai kua aravei atu a Daniela i “te akaaere,” penei tei tau atu tona turanga i te ariki mai. Me akono atu i tetai au turanga ngata, kia pera rai to tatou tu manako, tu marama, e te tu pakari.

2:29, 30. Mei ia Daniela rai, kia oronga tatou i te akameitakianga no Iehova no te kite, no te au tu, e te au tu kite ua atu rai tei rauka ia tatou i te taangaanga anga i tana au apinga oronga i te pae vaerua.

3:16-18. Kare roa te toko toru Epera e pau mei te reira te tu ngaueue kore naringa e kua ariki ana ratou i muao i te manako no runga i ta ratou kai. Kia tauta katoa rai tatou i te “pikikaa kore, i te au mea katoa ra.”​—1 Timoteo 3:11.

4:24-27. I te akakite anga i te karere o te Patireia, ko tei kapiti mai i ta te Atua akavaanga pakari, te umuumuia maira taua tu akarongo ra e te mataku kore mei ta Daniela rai i akaari i te akakite anga e eaa te ka tupu kia Nebukanesa e eaa ta te ariki ka rave e ‘peneiake ka roao tona ra meitaki i reira.’

5:30, 31. Kua tupu atu rai te “peʼe i te ariki no Babulonia.” (Isaia 14:3, 4, 12-15) Ka aravei katoa rai te Tiaporo ko Satani ko tei aite tona tu parau ki to te ui ariki o Babulonia, i tetai openga ngateitei kore.​—Daniela 4:30; 5:2-4, 23.

EAA TA TE ORAMA A DANIELA E AKAARI MAIRA?

(Daniela 7:1–12:13)

I te tae anga te orama moemoea mua a Daniela kiaia i te mataiti 553 M.T.N., e 70 tuma ona mataiti. Kua kite atura Daniela e a au puaka taae tei akatutu i te au mana tutara tei aru mai mei tona tuatau mai ki to tatou nei. I roto i tetai orama i te rangi, kua kite atu aia i “tetai mei te Tamaiti a te tangata” e orongaia ra te “mana mutu kore.” (Daniela 7:13, 14) E rua mataiti i muri mai, kua tae tetai orama kia Daniela tei o mai a Madai e Peresia, a Ereni, e te katoaanga tei riro mai ko “tetai ariki ma te mata toa.”​—Daniela 8:23.

Teianei ko te mataiti 539 M.T.N. teia. Kua pou a Babulonia, e kua riro a Dariu o Madai ei tutara ki rungao i te patireia o Kaledea. Kua pure iora Daniela kia Iehova no runga i te akaoki akaou anga i tona enua anau. Iaia rai e pure ra, kua tono mai a Iehova i te angera ko Gaberiela kia oronga kia Daniela i “te karape e te kite” no runga i te taenga mai o te Mesia. (Daniela 9:20-25) Ka neke atu te taime ki te mataiti 536/535 M.T.N. Kua oki mai tetai toenga ki Ierusalema. Inara e patoianga tetai i te angaanga patuanga o te iero. Kua riro teia ei manamanata anga kia Daniela. Kua pure pakari aia no runga i teia mea nei, e kua tono maira a Iehova i tetai angera turanga teitei kia Daniela. Muri ake i te akamatutu anga e te akamaroiroi anga ia Daniela, kua akakite maira te angera i te totou tei akataka mai i tetai tamakianga no te turanga teitei i rotopu i te ariki no apatokerau e te ariki no apatonga. Kua aere roa atu taua manamanata ra i rotopu i nga ariki e rua mei te tuatau mai i tuaia ai te patireia o Alekanedero te Tangata Rongonui ki rotopu i tona au rangatira e a ki te tuatau o te Ariki Maata, ko Mikaela, “e tu mai ei.”​—Daniela 12:1.

Pauia te Au Uianga Tuatua Tapu:

8:9—Eaa te akatutuia maira e “te enua mataora ra”? I roto i teia, te akatutu maira “te enua mataora ra” i te turanga i runga nei i te enua o te au Kerititiano akatainuia i te tuatau o te Mana Tutara o Peritane e Marike.

8:25—Koai ra “te Ariki o te au ariki”? Te kupu Epera e sar, tei uriia ei “ariki,” ko te aiteanga tikai e “pu,” me kore ko “tei maata.” Ko te taoonga “Ariki o te au ariki” no te Atua no Iehova anake rai te reira​—te Pu o te au ariki angera katoatoa, tei kapiti mai ia “Mikaela, tetai ariki maata.”​—Daniela 10:13.

9:21—Eaa ra a Daniela i kapiki ei i te angera ko Gaberiela e ko “taua tangata”? Te tumu no te mea i aere akatu a tangata mai a Gaberiela kiaia, mei tona mama anga atu rai kia Daniela i roto i tetai orama i muao.​—Daniela 8:15-17.

9:27—Eaa te koreromotu tei ‘akatinamouia no te manganui’ e tae ua atu ki te openga o te 70 epetoma o te au mataiti, me kore o te mataiti 36 T.N.? Kua takoreia te Ture koreromotu i te mataiti 33 T.N. i te tamateia anga a Iesu. Kareka ra, na te akatinamou anga i te koremotu a Aberahama ki te Iseraela kopapa e tae ua atu ki te mataiti 36 T.N., te akamaata atura a Iehova i te tuatau o te akaperepereanga takake ki te ngati Iuda no te mea e uanga ratou na Aberahama. Kua vai tinamou atu rai te koreromotu a Aberahama no “te Iseraela o te Atua.”​—Galatia 3:7-9, 14-18, 29; 6:16.

Au Apiianga no Tatou:

9:1-23; 10:11. No tona tu akaaka, akono mou i te Atua, te aruaru i te apii, e te tukumoe kore i te pure, i riro ei a Daniela ei “tangata akaperepere maataia.” Kua riro katoa teia au tu nei ei tauturu iaia kia vai tiratiratu rai ki te Atua e tae ua atu ki te openga o tona oraanga. Kia ngaueue kore rai tatou i te aru i te akaraanga a Daniela.

9:17-19. E me pure katoa tatou no to te Atua ao ou kia tae mai, i “te vai tika anga o te tuatua-tika ra,” kare ainei to tatou akakoroanga maata tikai e kia akatapuia te ingoa o Iehova e kia akapapuia te tikaanga o tona turanga ngateitei eiaa ra e no te takore anga ua i to tatou au mamae e te au tu ngata uaorai?​—2 Petero 3:13.

10:9-11, 18, 19. I te aru anga i te angera tei aere mai kia Daniela, e mea tau kia akamaroiroi e kia akamatutu tatou i tetai e tetai na te oronga anga atu i tetai tauturu e na te tuatua akapumaana atu anga.

12:3. I teia au tuatau openga, ko “te aronga i apii ra”​—te au Kerititiano akatainuia—​i ‘kakā ua mai ana ratou mei te rama’ e kua akaariu mai i te “tangata e manganui ki te tuatua-tika,” kapiti mai te “aronga maata rava” o te au “mamoe ke atu.” (Philipi 2:15; Apokalupo 7:9; Ioane 10:16) Ko te aronga akatainuia ra ka ‘kakā ïa ratou mei te au etu’ kia tau ki te katoaanga i te tuatau o ta Karaiti Tutaraanga Tauatini Mataiti, me angaanga kapiti atu ratou kiaia i te taangaanga anga i te au puapinga katoatoa rava o te ravenga oko ki te tangata nei i runga i te enua. E mea tau kia taokotai tiratiratu rai te “mamoe ke atu” ki te aronga akatainuia, i te turu anga ia ratou i roto i te au tu ravarai ma te ngakau katoa.

Ka ‘Akaora a Iehova i te Aronga e Irinaki e e Mataku Iaia’

Eaa ta te puka a Daniela e apii maira ia tatou no runga i te Atua ta tatou e akamori nei? E akamanako i te au totou i roto i reira​—te au mea tei akatupu ke ia ana e te au mea kare i akatupuia ake. Takarere meitaki ua te akataka mai anga a Iehova, ko Tei Akatupu i tana tuatua!​—Isaia 55:11.

WEaa ta te tua o te puka a Daniela e akaari maira no runga i te Atua? Kua rauka ‘te kite, te pikipiki i te au mea katoa i apiiia, e te pakari,’ i te au mapu Epera toko a tei patoi i te piri atu ki roto i te oraanga paepae ariki o Babulonia. (Daniela 1:17) Kua tono maira te Atua mou i tana angera e kua akaora maira ia Sadaraka, Meseka, e Abedenego mei roto i te umu ai ka. Kua akaoraia mai a Daniela mei roto i te vaarua riona. Ko Iehova te ‘tauturu e te paruru i te aronga e irinaki iaia’ e te ‘akaora i te aronga e mataku iaia.’​—Salamo115:9, 13.

[Tataanga Rikiriki i Raro]

^ para. 2 No tetai akamanako anga i te au irava tataki tai o te puka a Daniela, akara i te Pay Attention to Daniel’s Prophecy! Neneiia e te Au Kite o Iehova.

[Tutu i te kapi 18]

Eaa ra a Daniela i karangaia ai e ko tetai tei “akaperepere maataia”?