U Tʼaan Jéeobaeʼ kuxaʼan

Baʼaloʼob maʼalobtak ku kanaʼal tiʼ u libroi Daniel

LE LIBRO Holman Illustrated Bible Dictionary, ku yaʼalikeʼ u libroi «Danieleʼ upʼéel tiʼ le libroʼob maas jatsʼutstak yaan ichil le Bibliaoʼ. Le libroaʼ chuup yéetel baʼaloʼob jaajtak». U libroi Danieleʼ ku káajal yéetel u tsikbalil baʼaxoʼob úuch tu jaʼabil 618 táanil tiʼ u taal Cristo, lelaʼ letiʼe jaʼab ka baʼpachtaʼab u kaajil Jerusalén tumen Nabucodonosor, u reyil Babiloniaoʼ. Le reyaʼ tu bisaj jujuntúul israelitaʼob tu luʼumil Babilonia (Daniel 1:1-3). Ichiloʼobeʼ tiaʼan kaʼach Danieliʼ, maʼ xaaneʼ jach tu táankelmil. Ka tsʼoʼok u tsʼíibil le libroaʼ, Danieleʼ yaan kex 100 jaʼaboʼob tiʼ yéetel láayliʼ tiaʼan tu luʼumil Babiloniaeʼ. Teʼ kʼiinoʼoboʼ aʼalaʼabtiʼ tumen Dios: «Jeʼelsaba, tu xuul le kʼiinoʼoboʼ ka líikʼil utiaʼal a kʼamik a boʼolal» (Daniel 12:13).

Le u yáax jaats le libroaʼ tsʼíibtaʼab tumen Daniel jeʼex úuchik u bin u yúuchuloʼoboʼ, le tʼaanoʼob meyajnaj tiʼ utiaʼal u tsʼíibtikoʼ ku chíikbesik bey yaanal máak tsikbaltikeʼ. Baʼaleʼ, teʼ tu kaʼa jaatsoʼ ku táakbeskuba ichil le baʼaxoʼob ku tsikbaltikoʼ. Le libroaʼ ku taasik profecíaʼob ku tʼaanoʼob tiʼ bix kun káajal u gobernar reyoʼob yéetel bix kun xuʼulsbiltiʼob, tiʼ baʼax kʼiinil kun kʼuchul le Mesíasoʼ yéetel ku tʼaan xan tiʼ jejeláas baʼaloʼob ku yilaʼal teʼ kʼiinoʼobaʼ. * Tsʼoʼoleʼ, Danieleʼ tu tsikbaltaj jujumpʼéel baʼaxoʼob tu yilaj ichil u kuxtal jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal ka chúukpajak xan k-óol k-meyajt Dioseʼ. K-ilik túuneʼ le baʼax ku yaʼalik u libroi Danieloʼ kuxaʼan yéetel yaan u páajtalil (Hebreob 4:12).

¿BAʼAX K-KANIK TEʼ JAATS TSʼÍIBTAʼAB JEʼEX ÚUCHIK U BIN U YÚUCHLOʼOBOʼ?

(Daniel 1:1–6:28)

Tu jaʼabil 617, Daniel yéetel u óoxtúul amigoʼob, Sadrac, Mesac yéetel Abed-negoeʼ bisaʼaboʼob tu palacio le rey utiaʼal ka kaʼansaʼakoʼoboʼ. Kex le baʼaxoʼob kaʼansaʼabtiʼob yaan yil yéetel bix u kuxtal le babilonioʼoboʼ, letiʼobeʼ maʼ xuʼul u beetkoʼob baʼax utstutʼaan Diosiʼ. Ka tsʼoʼok u máan kex ocho jaʼabeʼ, Nabucodonosoreʼ tu wayakʼtaj upʼéel baʼax jach tu péeksaj u yóol, baʼaleʼ maʼ páajchaj u kʼaʼajsikiʼ. Danieleʼ tu kʼaʼajsaj tiʼ le rey le baʼax tu wayakʼtoʼ yéetel tu yaʼalaj tiʼ baʼax u kʼáat u yaʼale. Lelaʼ le péeks le rey u yaʼal Jéeobaeʼ maas «nojoch tiʼ tuláakal [diosoʼob]; letiʼeʼ u Yuumtsil [reyoʼob] yéetel ku yeʼesik le baʼaloʼob talamtakoʼob[oʼ]» (Daniel 2:47). Baʼaleʼ Nabucodonosoreʼ jach séeb úuchik u tuʼubsik le baʼax tu yaʼaloʼ. Ka tu yojéeltaj maʼ óotaʼab adorartbil le nojoch imagen tumen u óoxtúul amigoʼob Danieloʼ, tu yaʼalaj ka puʼulkoʼob ichil upʼéel horno jach chokokíintaʼan, baʼaleʼ salvartaʼaboʼob tumen Jéeoba. Le baʼax úuchaʼ tu péeksaj le rey u yaʼal «minaʼan uláakʼ [dios] ka páatak u [salvar] beyoʼ» (Daniel 3:29).

Nabucodonosoreʼ tu wayakʼtaj xan u kúul jach nojoch cheʼ kúulchʼaktaʼabi. Baʼaleʼ u chuun cheʼileʼ báaʼkʼaxtaʼab utiaʼal maʼ u jóokʼol u kʼuʼukʼ. Le wayakʼaʼ, Daniel xan tsol baʼax u kʼáat u yaʼale, lelaʼ káaj u béeytal le ka chokochaj u pool le rey yéetel le ka suunaj tu yóoloʼ. Ka máan yaʼab jaʼaboʼobeʼ, rey Belsasareʼ tu beetaj upʼéel nojoch kʼiimbesaj utiaʼal u nuuktakiloʼob  le kaajoʼ, tsʼoʼoleʼ yéetel u j-maʼ naʼatileʼ tu yaʼalaj ka jóoʼsaʼak le copaʼob chʼaʼabaʼan tu templo Jéeoba utiaʼal meyajtiʼoboʼ. Teʼ áakʼab jeʼeloʼ, Belsasareʼ kíimsaʼabi, ka túun káaj u reinar Darío, utúul máak ku taal tu luʼumil media, tu jeel (Daniel 5:30, 31). Teʼ kʼiinoʼob táan u gobernar Daríooʼ, profeta Danieleʼ tsʼoʼok maas tiʼ 90 jaʼaboʼob tiʼ, teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ joʼopʼ u chʼaʼapʼektaʼal yéetel u yilaʼal bix jeʼel u kíimsaʼal tumen jujuntúul tiʼ le máaxoʼob ku meyajoʼob yiknal le reyoʼ. Baʼaleʼ, Jéeobaeʼ tu salvartaj «tiʼ u yíichʼakoʼob le leonoʼoboʼ» (Daniel 6:27).

U núukil kʼáatchiʼob:

1:11-15. Le baʼax tsʼaʼab u jaant le kantúul judíoʼoboʼ, ¿letiʼ wa beet u maas tʼaʼajtal u yilaʼaloʼob? Maʼatech, maʼ letiʼ. Mix upʼéel janal jeʼel u beetik u kʼexpajal u yilaʼal máak chéen ichil diez kʼiinoʼobeʼ. Leloʼ Jéeoba beete, tumen le kantúul táankelem paalaloʼobaʼ jach tu kʼubaj u yóoloʼob tiʼ letiʼ (Proverbios 10:22).

2:1. ¿Baʼax kʼiin ka tu wayakʼtaj Nabucodonosor u «yoochel utúul máak sen nojoch»? Jeʼex u yaʼalik le tekstooʼ, lelaʼ úuch tu «kaʼapʼéel jaʼabil u [gobernación] Nabucodonosor», letiʼeʼ káaj u beetik u reyil tu jaʼabil 624. Le oʼolaleʼ, u kaʼapʼéel jaʼabil u gobernacioneʼ letiʼe jaʼab 623. Baʼaleʼ teʼ jaʼab jeʼeloʼ Danieleʼ maʼ bisaʼak tu kaajil Babiloniaiʼ, tumen yaʼab jaʼaboʼob u bin u xuʼulsaʼal u kaajil Judá. Le oʼolaleʼ le u «kaʼapʼéel jaʼabil u [gobernación] Nabucodonosor» ku yaʼalaʼaloʼ maʼ táan u tʼaan tiʼ u gobernación yóokʼol Babiloniaiʼ, baʼaxeʼ táan u tʼaan tiʼ u kaʼapʼéel jaʼabil u gobernación yóokʼol yaʼab kaajoʼob. Lelaʼ káaj tu jaʼabil 607, le ka tu xuʼulsaj tiʼ u kaajil Jerusalenoʼ.

2:32, 39. ¿Baʼaxten ku yaʼalaʼal le reino de plataoʼ maas chichan tiʼ le reino de orooʼ, yéetel le reino de cobreoʼ maas chichan tiʼ le reino de plataoʼ? Le reino medopersaoʼ (chíikbesaʼab tumen u tseem yéetel u kʼab le u yoochel máak ilaʼaboʼ) ku yaʼalaʼal maas chichan tiʼ Babilonia (le pool de orooʼ), tumen chéen tiʼ Babilonia chaʼab u xuʼulsik tiʼ u reinoi Judá. Greciaeʼ (chíikbesaʼab tumen le cobreoʼ) letiʼ káaj u gobernar ka tsʼoʼok u xuʼulsik tiʼ Medopersia, baʼaleʼ u reinoeʼ maas chichan tiʼ u reinoi Medopersia, jeʼex le cobre maas maʼ jach maʼalob tiʼ le plataoʼ. Le u reinoi Greciaoʼ maas yaʼab luʼumoʼob tu gobernartaj baʼaleʼ maas chichan tiʼ u reinoi Medopersia, tumen tiʼ Medopersiaeʼ tsʼaʼab u páajtalil u jáalkʼabtik u kaajal Dios.

4:8, 9. ¿Tu beetubaj wa j-meenil Daniel? Maʼatech. Tumen ken aʼalaʼak kaʼach letiʼ «u nojochil le j-chuchuk naʼatoʼoboʼ» táan kaʼach u yúuchul tʼaan tiʼ úuchik u tsʼaʼabal u méekʼtáant tuláakal u j-naʼatiloʼob u luʼumil Babilonia (Daniel 2:48).

4:10, 11, 20-22. ¿Baʼax tu chíikbesaj le jach nojoch cheʼ tu wayakʼtaj Nabucodonosoroʼ? Yáaxeʼ tu chíikbesaj rey Nabucodonosor le táan u gobernar yóokʼol yaʼab kaajoʼoboʼ. Baʼaleʼ le tekstooʼ ku yaʼalikeʼ le gobernacionaʼ yaan u «méekʼtáantik tuláakal yóokʼol kaab», lelaʼ ku yeʼesikeʼ yaan uláakʼ baʼax ku chíikbesik le nojoch cheʼoʼ. Daniel 4:17 ku yeʼesik xaneʼ le baʼax wayakʼtaʼaboʼ yaan yil yéetel le páajtalil yaan tiʼ Dios yóokʼol tuláakal máakoʼ, le oʼolal le nojoch cheʼoʼ ku chíikbesik xan le páajtalil yaan tiʼ Jéeoba utiaʼal u gobernartik tuláakal baʼaloʼ, maases le baʼaloʼob yaan way Luʼumoʼ. Bey túunoʼ, le nojoch cheʼoʼ ku chíikbesik kaʼapʼéel baʼal: yáaxeʼ u gobernación Nabucodonosor, u kaʼapʼéeleʼ le páajtalil yaan tiʼ Jéeoba utiaʼal u gobernaroʼ.

4:16, 23, 25, 32, 33. ¿Jach bukaʼaj xáanchajik le «siete jaʼaboʼob[oʼ]»? Tu kʼiiniloʼob Nabucodonosoreʼ cada upʼéel jaʼabeʼ xáanchaj 360 kʼiinoʼob, le oʼolaleʼ le «siete jaʼaboʼob[oʼ]» xáanchaj 2,520 kʼiinoʼob. Baʼaleʼ ka tsʼok béeychaj le profecíaaʼ,  le «siete jaʼaboʼob[oʼ]» xáanchaj 2,520 jaʼaboʼob (Ezequiel 4:6, 7). Leloʼobaʼ káaj u xokaʼal le ka xuʼulsaʼab tiʼ Jerusalén tu jaʼabil 607 táanil tiʼ u taal Cristooʼ yéetel tsʼoʼok tu jaʼabil 1914 le ka beetaʼab reyil Jesucristo teʼ kaʼanoʼ (Lucas 21:24).

6:6-10. Wa maʼ upʼéeliliʼ bix jeʼel u páajtal k-antal utiaʼal ka uʼuyaʼak k-payalchiʼ tumen Jéeobaeʼ, ¿maʼ wa túun maas maʼalob kaʼach ka payalchiʼinak Daniel upʼéel bix maʼ u yilaʼal ichil le treinta kʼiinoʼob aʼalaʼab maʼ u yúuchul payalchiʼ tiʼ Diosoʼ? Le babilonioʼob kaʼachoʼ u yojloʼobeʼ Danieleʼ óoxtéen u payalchiʼ sáamsamal. Le oʼolal le máaxoʼob pʼekmiloʼ, tu chʼaʼatukloʼob u kʼáatkoʼob ka tsʼaʼabak upʼéel ley utiaʼal maʼ u yúuchul payalchiʼ tiʼ mix utúul dios. Wa ka payalchiʼinak kaʼach Daniel yaanal bix utiaʼal maʼ u yilaʼaleʼ, maʼ xaaneʼ jeʼel kaʼach u tsʼáaik naʼatbil xuʼul u payalchiʼeʼ yéetel xuʼul u adorartik chéen Jéeobaeʼ.

Baʼaxoʼob ku kaʼansiktoʼon:

1:3-8. Daniel yéetel u óoxtúul amigoʼobeʼ tu jach kʼubaj u yóoloʼob tiʼ Jéeoba, lelaʼ ku yeʼesikeʼ jach maʼalob úuchik u kaʼansaʼaloʼob tumen u taataʼob. Wa le taatatsiloʼob ku tsʼáaikoʼob táanil ichil u kuxtaloʼob u meyajtikoʼob Dios yéetel wa ku kaʼansik u paalaloʼob u beetoʼob xan beyoʼ, le paalaloʼoboʼ yaan u kanik u aktáantoʼob le talamiloʼob ku yantaltiʼob tu najil u xookoʼob bey xan tuláakʼ tuʼuxoʼoboʼ.

1:10-12. Danieleʼ tu naʼataj baʼax oʼolal le «u nojchil le j-meyajoʼob [tiʼ] le jalach naj[oʼ]» sajak tiʼ le reyoʼ, le oʼolal maʼ seguernaj u sen kʼáatik tiʼ ka tsʼaʼabak yaanal baʼal u jaantoʼob yéetel u yukʼoʼobiʼ. Baʼaxeʼ bin tʼaan yéetel le máax tsʼaʼan utiaʼal kanáantikoʼoboʼ, tumen tiʼ letiʼeʼ maas maʼ nojoch meyaj tsʼaʼan u beeteʼ, maʼ xaaneʼ maas jeʼel u yóotik u beet le baʼax ku kʼáatik Danieloʼ. Ken k-aktáant talamiloʼobeʼ unaj xan k-eʼesik naʼatil jeʼex tu beetil Danieloʼ.

2:29, 30. Jeʼex Danieleʼ, toʼon xaneʼ unaj k-tsʼáaik nojbeʼenil tiʼ Jéeoba yoʼolal le baʼaxoʼob tsʼoʼok k-kanik ikil k-xokik le Bibliaoʼ, jeʼex le kʼaj óolalil yéetel le jatsʼuts modosoʼoboʼ.

3:16-18. Tumen le óoxtúul hebreoʼob tu beetoʼob baʼax u kʼáat Jéeoba le ka tu yaʼaloʼob maʼatan u jaantkoʼob le janal ku tsʼaʼabal kaʼach tiʼoboʼ, le áantoʼob xan utiaʼal u kʼubik u yóoloʼob tiʼ Jéeoba le ka aʼalaʼabtiʼob tumen le rey ka chinlakoʼob tu táan le nojoch imagen tu beetoʼ. Toʼon xaneʼ tiʼ tuláakal baʼal unaj k-kʼubik óol tiʼ Dios (1 Timoteo 3:11).

4:24-27. Utiaʼal u kʼaʼaytaʼal u maʼalob péektsilil u Reino Dios bey xan u yaʼalaʼal baʼaxoʼob ku taal u kʼiin tiʼ le kʼasaʼan máakoʼoboʼ, ku kʼaʼabéetchajal oksaj óolal yéetel maʼ u chʼaʼik máak saajkil. Bey úuchik u beetik Daniel le ka tu tsʼáaj u kʼaj óolt Nabucodonosor baʼaxoʼob kun úuchul tiʼ yéetel baʼax unaj u beetik utiaʼal ka xáanak «u kuxtal [...] ich jeetsʼel yéetel ayikʼal[il]».

5:30, 31. Le «tʼaan» aʼalik baʼax kun úuchul tiʼ u reyil Babiloniaoʼ béeychaji (Isaías 14:3, 4, 12-15). Jeʼex úuchik u xuʼulsaʼal tiʼ u reyil le úuchben Babiloniaoʼ bey xan kun xuʼulsbil tiʼ Satanasoʼ tumen jach nojbaʼal xan u taaskuba (Daniel 4:30; 5:2-4, 23).

¿BAʼAX TU CHÍIKBESAJ LE BAʼAXOʼOB TSʼAʼAB U YIL DANIELOʼ?

(Daniel 7:1–12:13)

Tu jaʼabil 553, le tsʼoʼok 70 jaʼaboʼob tiʼ Danieloʼ, ichil upʼéel wayakʼeʼ tsʼaʼab u yil kantúul nukuch baʼalcheʼob tu chíikbesoʼob le nukuch gobiernoʼob tsʼoʼok u yantaloʼoboʼ bey xan le yanoʼob teʼ kʼiinoʼobaʼ. Ichil uláakʼ upʼéel náayeʼ tsʼaʼab u yil «juntúul máak chíikaʼan tiʼ u paal j-xiib», tiʼ le máakaʼ tsʼaʼab upʼéel gobierno «mix bikʼin bíin xuʼulsaʼak» (Daniel 7:13, 14). Ku máan kaʼapʼéel jaʼabeʼ tsʼaʼab xan u yil baʼaloʼob yaan yil yéetel Medopersia, Grecia yéetel le máax kun kʼuchul u beetuba «juntúul j-maʼ subtal» reyiloʼ (Daniel 8:23).

Tu jaʼabil 539, Babiloniaeʼ tsʼokaʼan u lúubul yéetel táan u gobernartaʼal tumen Darío. Danieleʼ táan kaʼach u kʼáat óolal tiʼ Jéeoba yoʼolal le judíoʼob kun suutoʼob tu luʼumoʼoboʼ. Maʼiliʼ tsʼoʼokok u payalchiʼeʼ, Jéeobaeʼ tu túuxtaj ángel Gabriel utiaʼal u yáantik u naʼat le baʼaloʼob yaan yil yéetel u taalbal le Mesíasoʼ (Daniel 9:20-25). Tu jaʼabiloʼob 536 tak 535, u jaats tiʼ le israelitaʼoboʼ tsʼokaʼaniliʼ u suutoʼob tu kaajil Jerusaleneʼ. Baʼaleʼ yaan tiʼ le máaxoʼob pʼekmiloʼoboʼ maʼ tu chaʼikoʼob kaʼach u jel líiʼskoʼob le templooʼ. Lelaʼ tu beetaj u jach chiʼichnaktal Daniel, ka payalchiʼinaj tiʼ Jéeoba yéetel u jaajil u yóol. Jéeobaeʼ tu yuʼubaj u payalchiʼ yéetel tu túuxtaj utúul  ángel nojoch meyaj tsʼaʼan tiʼ utiaʼal líiʼsik u yóol. Le angeloʼ tu yaʼalaj xan tiʼ Daniel bix kun baʼateʼel u reyil xaman yéetel u reyil noojol. Le baʼatelaʼ káaj le ka jóoʼsaʼab kan jaats tiʼ u reino Alejandro Magno yéetel yaan u tsʼoʼokol tak ken «chíikpajak [wa ken waʼalak, NM] Miguel, [u] nojoch angelil kaʼan» (Daniel 12:1).

U núukil kʼáatchiʼob:

8:9. ¿Baʼax ku chíikbesik le u «Luʼumil Kiʼichpamil» ilaʼab ichil le náayoʼ? Ku chíikbesik bix u yilaʼal tumen Jéeoba le sukuʼunoʼob yéeyaʼanoʼob utiaʼal u binoʼob kaʼan teʼ kʼiinoʼob táan u múuchʼ gobernartaʼal yaʼab luʼumoʼob tumen Estados Unidos yéetel Gran Bretañaoʼ.

8:25. ¿Tiʼ máax ku yaʼalaʼal «u ajawil ajawoʼob»? Le tʼaan hebreo sar ku suʼutul «ajaw» ichil le Quiliʼich Bibliaoʼ u kʼáat u yaʼaleʼ «jalaʼach» wa «joʼol póop». Chéen tiʼ Jéeoba jeʼel u páajtal u yaʼalaʼal «u ajawil ajawoʼob» tumen letiʼ u nojoch jalaʼachil tuláakal le angeloʼoboʼ, ichiloʼobeʼ táakaʼan tak Miguel, «juntúul jalaʼach ichil le angeloʼoboʼ» (Daniel 10:13).

9:27. ¿Máakalmáak le «nup tʼaan» beetaʼab «yéetel yaʼab máakoʼob» meyajnaj tak tu tsʼook le setenta semanaʼob tu yaʼalaj Daniel, wa tak teʼ jaʼab 36 teʼ t-kʼiinoʼobaʼ? Maʼ letiʼe u nup tʼaanil le Leyoʼ, tumen lelaʼ xuʼul u meyaj le ka kíim Jesús tu jaʼabil 33. Le oʼolaleʼ le nup tʼaan ku yaʼalaʼal teʼ tekstoaʼ letiʼe beetaʼab yéetel Abrahamoʼ, lelaʼ meyajnaj tiʼ le israelitaʼob tak teʼ jaʼab 36, tumen tak teʼ jaʼab jeʼeloʼ, Jéeobaeʼ seguernaj u kʼamkoʼob bey u kaajaloʼobeʼ tumen tiʼ u taaloʼob tiʼ u chʼiʼibal Abrahameʼ. Bejlaʼeʼ le «u Israel Jajal Dios[oʼ]» tiaʼan xan yáanal le nup tʼaanaʼ (Gálatas 3:7-9, 14-18, 29; 6:16, Le Tumben Nuptʼan).

Baʼaxoʼob ku kaʼansiktoʼon:

9:1-23; 10:11. Tiʼ Danieleʼ aʼalaʼab «juntúul xiib jach yaabiltaʼan» tumen letiʼeʼ jach kabal u yóol, tu kʼububaj u meyajt Dios, tu tsʼáaj u yóol xook yéetel jach ku payalchiʼ tiʼ Jéeoba. Lelaʼ le áant utiaʼal ka chúukpajak u yóol u meyajt Dios tak tu tsʼook u kʼiiniloʼob u kuxtal. Toʼon xaneʼ jach maʼalob ka k-il beetik jeʼex tu beetil Danieleʼ.

9:17-19. ¿Baʼaxten unaj k-kʼáat óoltik tiʼ Dios ka taalak le túumben yóokʼol kaab «tuʼux tuláakal baʼal toj[oʼ]»? ¿Chéen wa tumen k-tsʼíiboltik ka xuʼuluk le muʼyajil yéetel le talamiloʼob yantoʼonoʼ wa tumen k-kʼáat ka eʼesaʼak tsiikil tiʼ Dios yéetel ka eʼesaʼak chéen letiʼ unaj u gobernar? (2 Pedro 3:13.)

10:9-11, 18, 19. Jeʼex áantaʼabik Daniel tumen utúul angeleʼ, toʼon xaneʼ unaj k-líiʼsik u yóol k-éet sukuʼuniloʼob yéetel k-áantikoʼob le tuʼux k-ilik kʼaʼabéettiʼobeʼ.

12:3. Teʼ tu tsʼook kʼiinoʼobaʼ, «le j-ojéeloʼob» wa le sukuʼunoʼob yéeyaʼanoʼob utiaʼal u binoʼob kaʼanoʼ, ku léembaloʼob «jeʼel bix le eekʼoʼob[oʼ]», tumen tsʼoʼok u «kaʼambesikoʼob baʼax tu beel tiʼ yaʼabkach máakoʼob»; ichil le máakoʼobaʼ tiaʼan le «uláakʼ j-tamanoʼob» wa le «yaʼabkach máakoʼob» kun pʼáatloʼob kuxtal way Luʼumeʼ (Filiposiloʼob 2:15; Apocalipsis 7:9; Juan 10:16). Le sukuʼunoʼob yéeyaʼanoʼoboʼ «bíin [maas] léembalnakoʼob jeʼel bix le eekʼoʼob» ichil le Mil jaʼaboʼob kun Reinar Cristooʼ. Letiʼobeʼ yaan u múuchʼ meyajoʼob yéetel Cristo utiaʼal u yáantkoʼob tuláakal u kajnáaliloʼob le Luʼum utiaʼal ka u kʼamoʼob le utsiloʼob ku taasik le u kuxtal Jesús tu kʼuboʼ. Teʼ kʼiinoʼobaʼ le «uláakʼ j-tamanoʼob[oʼ]» unaj xan u múuchʼ meyajoʼob yéetel le sukuʼunoʼob yéeyaʼanoʼoboʼ.

Jéeobaeʼ «yaan u kiʼikiʼtʼantik le máaxoʼob tsikikoʼ»

¿Baʼax k-kanik tiʼ Dios ken k-xok u libroi Daniel? Tuukulnakoʼon tiʼ le profecíaʼob yaan teʼ libroaʼ, tiʼ le tsʼoʼok u béeytaloʼoboʼ bey xan tiʼ le maʼ béeychajkoʼoboʼ. ¿Máasaʼ leloʼobaʼ ku yeʼesiktoʼoneʼ Jéeobaeʼ jach yaan u páajtalil tiʼ utiaʼal u béeykuntik baʼaxoʼob ku yaʼalik? (Isaías 55:11.)

¿Baʼax k-kanik tiʼ Jéeoba ken k-xok yoʼolal baʼaxoʼob tu beetaj Daniel bey xan le óoxtúul hebreoʼoboʼ? Tu táankelmiloʼobeʼ, le kantúul xiʼipalaaloʼobaʼ maʼ tu chaʼajoʼob u yoksaʼal tu tuukuloʼob le bix u kuxtal le babilonioʼoboʼ, le oʼolal tsʼaʼabtiʼob «naʼat yéetel chʼaʼanuʼuktajil [...] bey xan tuláakal kʼaj óolajil» tumen Jéeoba (Daniel 1:17). Ka tsʼoʼokeʼ, Sadrac, Mesac yéetel Abed-negoeʼ salvartaʼaboʼob tumen u ángel Dios tiʼ le horno jach chokokíintaʼanoʼ. Ku tsʼoʼokol xaneʼ, Danieleʼ salvartaʼab le ka pulaʼab ichil le leonoʼoboʼ. Tuláakal lelaʼ ku kaʼansiktoʼoneʼ Jéeobaeʼ ku yáantik yéetel ku kanáantik le máaxoʼob ku kʼubik u yóoloʼob tiʼoʼ, yéetel ku «kiʼikiʼtʼantik le máaxoʼob tsikikoʼ» (Salmo 115:9, 13).

[Tsolajiloʼob]

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 24]

¿Baʼaxten aʼalaʼab tiʼ Daniel «juntúul xiib jach yaabiltaʼan»?