محبت اساس تربیت فرزندان
محبت اساس تربیت فرزندان
«جمیع کارهای شما با محبت باشد.» — ۱قُرِنتیان ۱۶:۱۴.
۱. تولّد یک نوزاد اغلب چه احساسی در والدین ایجاد میکند؟
بیشتر والدین به دنیا آمدن فرزندشان را یکی از شادترین روزهای زندگی خود به شمار میآورند. خانمی به نام اَلیئا روز تولّد فرزندش را چنین به خاطر میآورد: «شوق عجیبی در خودم حس میکردم. وقتی او را به من دادند به نظرم قشنگترین نوزاد دنیا آمد.» البته، این خوشحالی با نگرانیهایی نیز همراه است. شوهر اَلیئا میگوید: «نگرانی من از این بود که آیا میتوانم دخترم را برای گذشتن از پستی و بلندیهای زندگی آماده کنم؟» این نگرانی را در بسیاری از پدرها و مادرها میتوان مشاهده کرد. در این خصوص والدین مسیحی به خوبی میدانند که تربیت محبتآمیز فرزندانشان خالی از دشواری نخواهد بود. در اینجا میخواهیم به شماری از دشواریهایی که در این راه وجود دارد بپردازیم.
۲. پدر و مادر با چه مشکلاتی روبرو هستند؟
۲ امروزه ما واپسین روزهای این نظام شیطانی را سپری میکنیم. کتاب مقدّس پیشگویی کرده است که در این دوران بیمهری بر جامعهٔ بشری حاکم خواهد بود و میگوید انسانها «بیالفت . . . و ناسپاس و ناپاک . . . و ناپرهیز و بیمروت» خواهند شد. امروزه، این خصوصیات را در میان اعضای بسیاری از خانوادهها میتوانیم مشاهده کنیم. ( ۲تیموتاؤس ۳:۱-۵) متأسفانه، برخورد روزانهٔ ما مسیحیان با اشخاصی با این خصوصیات ممکن است بر رفتار ما با اعضای خانوادهٔ خودمان نیز تأثیر بگذارد. علاوه بر آن ناکاملی خود پدر و مادر نیز اغلب مزید بر علّت میشود. آنان نیز گاه کنترل خود را از دست میدهند و با سخنی نادرست یا قضاوتی ناروا دل فرزند خود را میشکنند. — رومیان ۳:۲۳؛ یعقوب ۳:۲، ۸، ۹.
۳. پدر و مادر چگونه میتوانند انسانهایی سعادتمند و مسیحیانی وفادار بار آورند؟
۳ پدر و مادر با وجود تمام این موانع و مشکلات میتوانند انسانهایی سعادتمند و مسیحیانی وفادار بار آورند. چگونه؟ با عمل کردن به پند کتاب مقدّس که میگوید: «جمیع کارهای شما با محبت باشد.» ( ۱قُرِنتیان ۱۶:۱۴) کلام خدا محبت را به ‹کمربندی› تشبیه کرده است که میتواند پیوندی قوی میان انسانها ایجاد کند. ( کُولُسیان ۳:۱۴) پولُس رسول در نامهٔ اوّل خود به قُرِنتیان به جنبههای مختلف محبت اشاره نمود. در ادامهٔ این مقاله به سه جنبهٔ مهم این خصوصیت پرداخته، خواهیم دید که والدین چگونه میتوانند آن را به نحوی عملی در تربیت فرزندان خود به کار بگیرند. — ۱قُرِنتیان ۱۳:۴-۸.
بردبار و صبور باشید
۴. چرا والدین به بردباری و شکیبایی نیاز دارند؟
۴ پولُس میگوید: ‹محبت حلیم است.› ( ۱قُرِنتیان ۱۳:۴) واژهٔ یونانیای که «حلیم» ترجمه شده است به مفهوم بردباری و شکیبایی است. چرا پدرها و مادرها باید بردبار و صبور باشند؟ هر پدر و مادری میتواند موقعیتهایی را به یاد آورد که نیاز به حلم و برداری داشته است. مثلاً همهٔ ما میدانیم که کودکان وقتی چیزی را میخواهند با سماجت آن را تکرار میکنند و حتی اگر صریحاً جواب «نه» بشنوند به امید تغییر نظر پدر یا مادرشان، باز روی آن اصرار میورزند. نوجوانان نیز در سنین بلوغ اغلب با بحث و جدل با پدر و مادر خود میخواهند اجازهٔ کارهایی را بگیرند که از نظر والدین عاقلانه نیست. ( امثال ۲۲:۱۵) همچنین آنها نیز مثل خود والدین ممکن است یک اشتباه را چند بار تکرار کنند. — مزمور ۱۳۰:۳.
۵. چه چیزی به والدین کمک میکند که صبر و شکیبایی از خود نشان دهند؟
۵ چه چیزی به والدین کمک میکند که صبر و شکیبایی از خود نشان دهند؟ سلیمان پادشاه نوشته است: «عقل انسان خشم او را نگاه میدارد.» ( امثال ۱۹:۱۱) والدین نیز وقتی به یاد میآورند که خودشان زمانی ‹چون طفل حرف میزدند و چون طفل فکر میکردند و مانند طفل تعقّل و استدلال مینمودند› میتوانند حالات فرزندان خود را بهتر درک کنند. ( ۱قُرِنتیان ۱۳:۱۱) آیا شما والدین به یاد میآورید که در دوران کودکی با سماجت چیزی را از والدینتان طلب کرده باشید؟ آیا در دوران نوجوانی هرگز از ذهنتان نگذشته بود که پدر و مادرتان احساسات و مشکلات شما را درک نمیکنند؟ پس مسلّماً میتوانید بفهمید که چرا فرزندانتان گاهی چنین تصوّری در مورد شما دارند و چرا باید با حوصله مطلبی را چندین بار به آنها یادآوری کنید. ( کُولُسیان ۴:۶) یَهُوَه از والدین اسرائیلی خواست تا احکامش را به فرزندان خود «به دقت تعلیم» دهند. ( تثنیه ۶:۶، ۷) واژهٔ عبریای که در این آیه «به دقت تعلیم دادن» ترجمه شده است به مفهوم «تکرار» و «بازگویی» مطلب برای حک کردن آن در ذهن کسی است. به این معنی که والدین باید احکام خدا را بارها و بارها به فرزندان خود یادآوری کنند تا آنها یاد بگیرند در هر موقعیتی به آن عمل کنند. فرزندان شما برای یادگیری درسهای دیگر زندگی نیز نیاز به تکرار دارند.
۶. چرا در امر تربیت فرزند حلیم بودن را نباید با آسانگیری اشتباه گرفت؟
۶ البته منظور از حلیم بودن، سهلانگاری و آسانگیری در امر تربیت نیست. کتاب مقدّس میگوید: «پسری که بیلگام باشد، مادر خود را خجل خواهد ساخت.» برای آن که فرزند لگامگسیخته و بیبندوبار نگردد، سلیمان در همان مثل میگوید: «چوب و تنبیه، حکمت میبخشد.» ( امثال ۲۹:۱۵) امروزه جوانان و نوجوانانی را میبینیم که حق پدر و مادر را در امر تأدیب و تربیت زیر سؤال میبرند. اما والدین مسیحی در خصوص حق قانونگذاری در خانه، نیازی به رأی و نظر فرزندان ندارند. یَهُوَه در مقام سرپرست اصلی خانواده، وظیفهٔ تعلیم و تأدیب فرزندان را به والدین محوّل کرده است و از آنها خواسته است که این کار را با محبت و دلسوزی انجام دهند. ( ۱قُرِنتیان ۱۱:۳؛ اَفَسُسیان ۳:۱۵؛ ۶:۱-۴) در واقع، تأدیب یکی از جنبههای ابراز محبت است که پولُس به آن اشاره میکند.
با محبت تأدیب کنید
۷. چرا والدین مهربان فرزند خود را تأدیب میکنند، و منظور از تأدیب در کتاب مقدّس چیست؟
۷ پولُس نوشت: «محبت . . . مهربان است.» ( ۱قُرِنتیان ۱۳:۴) والدین مهربان، والدینی هستند که در تأدیب فرزند خود ثبات دارند. آنان در واقع یَهُوَه را الگو قرار دادهاند. پولُس مینویسد: «خداوند آنان را که دوست میدارد، تأدیب میکند.» البته تأدیبی که کتاب مقدّس در مورد آن صحبت میکند فقط به معنی تنبیه نیست. تأدیب همچنین به مفهوم تربیت و آموزش است. حال ببینیم هدف از چنین تأدیبی چه باید باشد؟ پولُس اشاره میکند: «برای کسانی که به وسیلهٔ آن تربیت شدهاند، میوهٔ آرامش و پارسایی به بار میآورد.» ( عبرانیان ۱۲:۶، ۱۱، ترجمهٔ هزارهٔ نو ) چنانچه والدین فرزند خویش را مطابق خواستههای خدا تربیت کنند، فرزندشان در سنین بالاتر از ثمرهٔ آرامش و پارسایی برخوردار خواهد شد. بچههایی که ‹تأدیب یَهُوَه› را میپذیرند از حکمت، معرفت و بصیرت برخوردار میگردند. این خصوصیات از نقره و طلا هم در زندگی برایشان پرارزشتر است. — امثال ۳:۱۱-۱۸.
۸. کوتاهی در امر تأدیب چه نتیجهای دارد؟
۸ از سوی دیگر باید گفت پدران و مادرانی که در تأدیب فرزندان خود اهمال میکنند، والدین مهربانی نیستند. سلیمان این پند الٰهی را به والدین میدهد: «کسی که چوب را باز دارد، از پسر خویش نفرت میکند، اما کسی که او را دوست میدارد او را به سعی تمام تأدیب مینماید.» ( امثال ۱۳:۲۴) بچههایی که در خانه تأدیب نمیشوند اغلب افرادی خودخواه و ناراضی بار میآیند. برعکس، بچههایی که والدین دلسوزشان برای آنان محدودیتهایی مشخص و ثابت وضع میکنند، اغلب نه تنها در کارهای مدرسهٔ خود بهترند، بلکه شادتر و اجتماعیتر از بچههای دیگر بار میآیند. آری، تأدیب فرزندان حقیقتاً نشاندهندهٔ محبت والدین است.
۹. والدین مسیحی چه اموری را برای فرزندان خود مشخص میکنند، و فرزندان چه نگرشی باید به این امور داشته باشند؟
۹ چگونه پدر و مادر میتوانند به نحوی محبتآمیز فرزند خود را تأدیب کنند؟ نخست لازم است که آنان به روشنی برای فرزندشان مشخص کنند که از او چه انتظاراتی دارند. برای مثال، والدین مسیحی میتوانند به فرزند خود از همان طفولیت اصول پایهای کتاب مقدّس و نیاز به فعال بودن در جنبههای مختلف پرستش خدا را توضیح دهند. ( خروج ۲۰:۱۲-۱۷؛ متّیٰ ۲۲:۳۷-۴۰؛ ۲۸:۱۹؛ عبرانیان ۱۰:۲۴، ۲۵) برای فرزندان باید روشن شود که این امور جزو ضروریات است.
۱۰، ۱۱. چرا والدین میتوانند در تصمیماتی که در مورد مقرّرات خانه میگیرند نظرات فرزندان خود را نیز جویا شوند؟
۱۰ والدین میتوانند هنگام تصمیمگیری در مورد برخی از مقرّرات خانه از فرزندان خود نظرخواهی کنند. با این کار نوجوانان بیشتر تمایل پیدا میکنند که به مقرّرات خانه احترام بگذارند. فرض کنیم پدر و مادر میخواهند در مورد این که فرزندانشان عموماً قبل از چه ساعتی باید در خانه باشند تصمیم بگیرند. آنها میتوانند از فرزندان خود بخواهند ساعتی را پیشنهاد کنند و دلیل پیشنهاد خود را نیز بگویند. سپس لازم است پدر و مادر نیز ساعتی را که به نظرشان معقول میآید عنوان کنند و دلیل انتخاب خود را بگویند. حال، اگر اختلاف نظری در این میان وجود داشت، که به احتمال زیاد وجود خواهد داشت، چطور؟ برخی اوقات والدین میتوانند مقرّرات خانه را مطابق پیشنهاد فرزندانشان تنظیم کنند؛ البته مشروط بر این که تصمیمشان هماهنگ با اصول کتاب مقدّس باشد. آیا این بدین مفهوم است که والدین اختیار خود را به دست فرزندان دادهاند؟
پیدایش ۱۹:۱۷-۲۲) آیا یَهُوَه اختیار خود را به دست لوط داده بود؟ خیر. یَهُوَه پیشنهاد لوط را در نظر گرفت و سپس به او لطف بیشتری مرحمت نمود. والدین نیز در مورد برخی مقرّرات خانه میتوانند مطابق نظرات فرزندان خود تصمیمگیری کنند.
۱۱ برای جواب به این سؤال ببینیم یَهُوَه هنگام نجات لوط و خانوادهاش چگونه از اختیارات خود استفاده کرد. بعد از آن که دو فرشتهٔ یَهُوَه لوط و همسر وی و دخترانش را از شهر سُدُوم بیرون آوردند، یکی از فرشتگان به لوط گفت: «به کوه بگریز، مبادا هلاک شوی.» لوط گفت: ‹ای یَهُوَه چنین مباد.› سپس چنین پیشنهاد کرد: «اینک این شهر نزدیک است تا بدان فرار کنم، و نیز [این درخواست] صغیر است. اِذن بده تا بدان فرار کنم.» پاسخ یَهُوَه چه بود؟ «اینک در این امر نیز تو را اجابت فرمودم.» (۱۲. چه هنگام فرزندان در خانه احساس امنیت میکنند؟
۱۲ والدین بعد از این که مقرّرات خانه را برای فرزندان روشن کردند باید همچنین اشاره کنند که در صورت نقض مقرّرات چه تنبیهی اِعمال خواهد شد. وقتی همهٔ موارد روشن شد، میتوانند مقرّرات را به اجرا بگذارند. یک نکته در اینجا لازم به ذکر است. درست نیست وقتی فرزندتان مقرّرات خانه را زیر پا گذاشت فقط او را تهدید کنید و تنبیه مورد نظر را اجرا نکنید. کتاب مقدّس میگوید که اگر تأدیب زود به اجرا در نیاید شخص به «بدکرداری» ترغیب میشود. ( جامعه ۸:۱۱) البته اگر فرزندتان عمل خطایی در جمع همسالانش یا در حضور دیگران انجام دهد، بهتر است همان موقع در حضور آنان او را تنبیه نکنید، مبادا موجب شرمساری او شوید. با این همه، تنها زمانی فرزندان در خانه احساس امنیت میکنند و به والدین احترام میگذارند که بله والدین بله و نه آنان نه باشد؛ حتی در امر تنبیه. — متّیٰ ۵:۳۷.
۱۳، ۱۴. والدین چگونه میتوانند در خصوص تأدیبِ فرزندانشان یَهُوَه را الگو قرار دهند؟
۱۳ تأدیب محبتآمیز، تأدیبی است که مناسب وضعیت فرزند اِعمال شود. خواهری به نام پَم میگوید: «دو فرزند ما هر کدام به تأدیب ویژهٔ خود نیاز داشت.» شوهر وی میگوید: «دختر بزرگ ما خیلی یکدنده بود و مجبور بودیم در مورد وی تأدیبی شدیدتر اِعمال کنیم. در حالی که دختر کوچکمان تنها با یک سخن صریح یا یک نگاه حساب کار خود را میکرد.» والدین دلسوز باید تشخیص دهند که چه نوع تأدیبی را برای هر یک از فرزندان خود به کار گیرند.
۱۴ یَهُوَه در این خصوص الگوی خوبی برای والدین است، زیرا دقیقاً به ضعفها و تواناییهای هر یک از خادمانش واقف است. ( عبرانیان ۴:۱۳) یَهُوَه همچنین در اِعمال تأدیب، نه خیلی سخت میگیرد و نه بیش از حد آسان. بلکه همواره «به انصاف تأدیب میکند.» ( اِرْمیا ۳۰:۱۱) آیا شما والدین نیز به ضعفها و تواناییهای هر یک از فرزندانتان واقفید؟ پدر و مادر دلسوزی که با نظر به ضعفها و تواناییهای فرزندشان آنان را تأدیب میکنند در واقع نشان میدهند که واقعاً آنان را دوست دارند.
تشویق به گفتگویی صادقانه
۱۵، ۱۶. پدر و مادر چگونه میتوانند فرزندان خود را به گفتگویی صادقانه ترغیب کنند، و برخی از والدین مسیحی چه شیوههایی را برای این منظور به کار میبرند؟
۱۵ جنبهٔ دیگر محبت این است که «از ناراستی خوشوقت نمیگردد، ولی با راستی شادی میکند.» ( ۱قُرِنتیان ۱۳:۶) والدین چگونه میتوانند تمایل به راستگویی را در فرزند خود به وجود آورند؟ قدم نخست این است که او را ترغیب کنند که احساسات خود را صادقانه بیان کند؛ حتی اگر شنیدن آن خوشایند نباشد. طبعاً هر پدر و مادری از این که افکار و احساسات فرزندش با معیارهای والای اخلاقی هماهنگ باشد خوشحال میشود. اما گاهی نیز ممکن است فرزندان چیزهایی بگویند که نشاندهندهٔ تمایلات نادرست ایشان باشد. ( پیدایش ۸:۲۱) والدین در این گونه موارد باید از چه واکنشی اجتناب کنند؟ شاید در وهلهٔ اوّل بخواهند فرزند خود را سرزنش کنند. اما چنین واکنشی باعث میشود که فرزندشان دفعات بعد فقط افکار و احساساتی را عنوان کند که مورد پسند پدر و مادرش است. البته اگر وی سخنی اهانتآمیز یا بیادبانه به زبان آورد باید فوراً او را اصلاح کرد. واضح است که تفاوتی میان بیان آزاد افکار و احساسات و استفاده از کلمات بیادبانه وجود دارد. والدین نباید فرزند خود را از بیان احساساتش بترسانند، بلکه باید به او یاد دهند که به نحوی مؤدبانه و صادقانه احساساتش را بیان کند.
۱۶ والدین برای ترغیب فرزند خود به گفتگویی صادقانه چه میتوانند بکنند؟ اَلیئا که پیش از این به وی اشاره کردیم، میگوید: «وقتی بچهها از مطلبی صحبت میکردند که ما را کمی نگران میکرد، من و شوهرم سعی میکردیم عکسالعمل شدید از خود نشان ندهیم. به این ترتیب توانستیم در خانه فضایی آزاد برای گفتگو به وجود آوریم.» پدری به نام تام میگوید: «دخترمان همیشه با نظرهای ما موافق نیست ولی ما او را ترغیب میکنیم که آنچه در دل دارد با ما در میان بگذارد. به علاوه متوجه شدیم که اگر در حین حرف زدن مرتب کلامش را قطع کنیم و نظرات خود را عنوان کنیم، آزردهخاطر میشود و دیگر سفرهٔ دلش را پیش ما باز نمیکند. پی بردیم که اگر ما به حرفهای او گوش دهیم او هم حرفهای ما را به گوش میگیرد.» البته فرزندان باید در هر حال از پدر و مادر خود حرفشنوی داشته باشند. ( امثال ۶:۲۰) اما واضح است که والدین نیز با ایجاد فضایی آزاد برای گفتگو میتوانند به فرزند خود کمک کنند که به نحوی صحیح استدلال کند. وینسِنت که دارای چهار فرزند است میگوید: «وقتی فرزندانمان با مسئلهای روبرو میشوند ما با آنها جنبههای مختلف آن را بررسی میکنیم تا خودِ بچهها بتوانند راه درست را انتخاب کنند. این کار قوّهٔ تشخیص آنان را تقویت میکند.» — امثال ۱:۱-۴.
۱۷. والدین از چه موضوعی میتوانند اطمینان داشته باشند؟
۱۷ البته، هیچ پدر و مادری نمیتواند تمام اصول کتاب مقدّس را به طور کامل در تربیت فرزند خود به کار گیرد. با این حال، شما والدین میتوانید مطمئن باشید که فرزندتان در آینده عمیقاً از تلاشهایی که شما با بردباری و مهربانی در راه تربیت وی به خرج دادهاید سپاسگزار خواهد بود. یَهُوَه نیز تلاشهای شما را بیبرکت نخواهد گذاشت. ( امثال ۳:۳۳) آرزوی هر پدر و مادر مسیحی است که محبت به یَهُوَه را در دل فرزندش به وجود آورد. والدین چگونه میتوانند به این هدف والا نایل آیند؟ مقاله بعدی به این بحث خواهد پرداخت.
مرور
• داشتن بصیرت چگونه والدین را بردبار میسازد؟
• تأدیب و محبت چگونه به هم مربوط میشوند؟
• چرا گفتگویی آزاد و صادقانه میان والدین و فرزندان ضروری است؟
[سؤالات مقالهٔ مطالعهای]
[تصاویر در صفحهٔ ۲۵]
آیا شما والدین افکار و احساسات دوران کودکی خود را به خاطر میآورید؟
[تصویر در صفحهٔ ۲۶]
آیا برای فرزندان فضایی آزاد برای گفتگو ایجاد میکنید؟