Tayta mamakuna, wawaykichista munakuywan uywaychis

“Tukuy imatapas ruwaspaykichisqa munakuywan ruwaychis.” (1 CORINTIOS 16:14.)

1. ¿Imaynan sientekunku tayta mamakuna wawayoq kaspa?

YAQA LLAPA tayta mamakuna anchata kusikunku wawanku naceqtin. Huk mama Aleah sutiyoq nin: “Wachakusqay qhepaman ususiyta qhawaykuspaymi anchata kusikurani. Manan hayk’aqpas chhayna sumaq rikch’ayniyoq wawachata rikuranichu”, nispa. Maytaña tayta mamakuna kusikunku chaypas kanmi llakikuykuna. Aleahq qosanmi ususinta imayna uywananmanta llakikuspa kayta niran: “¿Allintachu ususiyta yanapasaq kawsayninpi sasachakuykunata atipananpaq?” nispa. Chhaynatan askha tayta mamakuna tapukunku, yachankutaqmi wawankuta munakuywan uywanankutapas. Chaymi cristiano tayta mamakunamanpas sasachakuykunata apamun. ¿Ima sasachakuykunata?

2. ¿Ima sasachakuykunan kan tayta mamakunapaq?

² P’uchukay p’unchaykunapin kawsanchis. Biblia nisqan hina kay tiempopi runakunaqa manañan munakuyniyoqchu kanku. Familia ukhupipas ‘mana munakuyniyoqkunan’ kanku, “mana khuyapayakuqkuna”, “mana reqsikuqkuna”, “mana manchakuqkuna”, “tukuy allinkaqta cheqnikuqkuna” ima (2 Timoteo 3:1-5). Chay runakuna ukhupi tiyasqanchisraykun paykuna hina familianchistapas tratasunman. Hinaspapas tayta mamakuna huchayoq kayninkupi mayninpiqa mana munashaspa k’arakta rimarunku otaq mana allinta yuyaykuspa imatapas ruwanku (Romanos 3:23; Santiago 3:2, 8, 9).

3. ¿Imaynatan tayta mamakuna wawankuta yanapankuman kusisqa kanankupaq?

 ³ Chhayna sasachakuykunaña kaqtinpas tayta mamakunaqa yanapankumanmi wawankuta kusisqa kawsanankupaq Diosta munakunankupaqpas. ¿Imaynata? Kay yuyaychayta kasukuspa: “Tukuy imatapas ruwaspaykichisqa munakuywan ruwaychis” (1 Corintios 16:14). Arí, “munakuymi tukuy imatapas sumaqta hukllaman tukuchin” (Colosenses 3:14). Apóstol Pablo Corinto llaqtapi congregacionman ñawpa kaq cartanpi qelqaran imakunapin munakuy rikukunman. Kinsamanta yachasun, qhawarisuntaq imaynatan chaykuna yanapawasunman wawakunata uywanapaq (1 Corintios 13:4-8).

Tayta mamakuna pacienciayoqmi kanaykichis

4. ¿Imarayku tayta mamakuna pacienciayoq kananku?

⁴ Hukninmanta Pablo kayta qelqaran: “Munakuqqa muchukuqllan”, nispa (1 Corintios13:4). “Muchukuqllan” nisqa simiqa griego rimaymanta t’ikrakun, chaymi tupan pacienciayoq kaywan, mana usqhaylla phiñakuywan ima. ¿Imarayku tayta mamakuna pacienciayoq kananku? Yachasqanku hina askha razonkunan kan. Wakinta qhawarisun. Wawakunaqa manan huk kutillachu ima munasqankutapas mañakunku. Tayta mamakunaña “manan” niqtinkupas, mañakushallankun munasqankuta. Wayna sipas karuspataq munasqankuta ruwanankupaq tayta mamankuta imaymanawan q’otunku (Proverbios 22:15). Llapa runakuna hinan wayna sipaskunapas pantashallanku (Salmo 130:3).

5. ¿Iman tayta mamakunata yanapanqa pacienciayoq kanankupaq?

⁵ ¿Iman tayta mamakunata yanapanqa pacienciayoq kanankupaq? Kamachikuq Salomonpa nisqanta yuyarinanku: “Runaq allin yuyayniyoq-kayninqa phiñakuytan hark’an” (Proverbios 19:11). Allin yuyayniyoq taytapas mamapas wawanta entiendenanpaqqa yuyarinanmi paypas ‘huch’uyllaraq kashaspa wawa hina rimasqanta, yuyaykusqanta, unanchasqantapas’ (1 Corintios 13:11). Qankunari tayta mamakuna, ¿imaynan  karankichis wayna sipas kashaspa? ¿Manachu qankunapas chuchupakurankichis taytaykichis otaq mamaykichis ima munasqaykichistapas qonasuykichispaq? Wayna sipas kashaspayki, ¿manachu kay hinata yuyaykuranki, tayta mamayqa mana entiendenchu imayna sientekusqayta ima sasachakuykunapi tarikusqaytapas, nispa? Chaykunata yuyarispan aswan allinta wawaykikunata entiendenki imarayku chhayna kasqankuta, imarayku necesitanku familiapaq kamachikuykunata pacienciawan yuyarichinaykitapas (Colosenses 4:6). Yuyarisun imaynatan israelitakuna hunt’ananku karan Diospa kamachikuyninkunata. Jehová Diosmi kamachiran wawankuman ‘yachachinankupaq’ (Deuteronomio 6:6, 7). Hebreo rimaypi “yachachiy” nisqa simiqa kay ninanmi, “yuyayninpi takyachiy”, “rimapayashallay”. Chaymi tayta mamakunaqa wawankuta rimapayashanallanku Diospa kamachikuyninta kasukunankupaq. Tukuy ruwasqankupipas yuyarichishanallankun allin kanankupaq.

6. Pacienciayoqña tayta mamakuna kananku chaypas, ¿imarayku mana hinallatachu qhawananku wawankuq tukuy ima ruwasqantapas?

⁶ Tayta mamakuna wawankupaq pacienciayoqña kananku chaypas manan chayraykuchu hinallata qhawananku ima ruwasqankutapas. Proverbios qelqa kayta anyan: “Ima munasqanta ruwananpaq hinallata qhawasqa wawan [...] mamanta p’enqachin”. Kikin qelqan nillantaq: “Wanaykachiyqa anyaykuyqa wawatan yachachin”, nispa (Proverbios 29:15). Mayninpiqa manan wawakuna wanachisqa kayta munanqakuchu. Ichaqa cristiana familiapiqa manan pipas munaynillantaqa ruwanmanchu, chayraykun tayta mamakunaqa mana wawankutaraqchu tapunanku imayna kamachikunankutapas. Jehová Diosmi llapa familiakunaq Uman, paymi tayta mamakunata kamachin wawankuta yachachinankupaq munakuywan wanachinankupaqpas (1 Corintios 11:3; Efesios 3:15; 6:1-4). Munakuymanta Pabloq rimasqanmi tupallantaq wanachiywan.

 Imaynata munakuywan wanachina

7. ¿Imapaqmi munakuq tayta mamakuna wawankuta wanachinanku, imataq wanachiyri?

⁷ Apóstol Pablo munakuymanta kayta nillantaq: “Pipas munakuqqa [...] sumaq sonqollan”, nispa (1 Corintios 13:4). Munakuq tayta mamakunaqa allin yuyaywan, sumaq sonqowanmi wawankuta wanachinanku. Chayta ruwaspan Jehová Diosta qatikunqaku, payqa apóstol Pabloq nisqan hina “pitachus munakun chaytan wanachin”. Wanachiyqa manan soq’ayllachu nitaq maqayllachu, aswanmi allinta uywaspa allin kananpaq yachachiy. ¿Imapaqmi wanachina? Apóstol Pablo kutichin: “Wanachisqawan yachaqaspa chaninta, sumaqta purinchis”, nispa (Hebreos 12:6, 11). Chhaynaqa, ¿imapaqmi tayta mamakuna munakuywan Diospa kamachikuyninman hina wawankuta yachachinanku? Wawanku wiñaspa thakpi kawsanankupaq chanin runa kanankupaqwan. ‘Señor Diospa wanachiyninta’ chaskikuq wawakunaqa allin yachayniyoqmi allin reparakuqtaqmi kanqaku, chayqa qorimanta qolqemantapas aswan chaniyoqmi (Proverbios 3:11-18).

8. ¿Imaynan kanku mana wanachisqa wawakuna?

⁸ Munakuq tayta mamakunaqa wanachinankupunin wawankuta. Jehová Diosmi Salomonta yuyaycharan kayta qelqananpaq: “Wawanta mana wanachiqqa wawantan cheqnikun, wawanta munakuqmi ichaqa sumaqta wanachin” (Proverbios 13:24). Estudiokuna ruwakusqanpi ninku, mana wanachisqa wawakunaqa paykunallapaq munaq kanku manataqmi kusisqachu kankupas. Ichaqa munakuywan wanachisqa wawakunan escuelankupi allinta yachanku hukkunawanpas allinpi kawsanku kusisqataq kankupas, nispa. Arí, chaypi rikusqanchis hina munakuq tayta mamakunaqa wawankutan wanachinku.

9. ¿Imatan tayta mamakuna wawankuman yachachinanku, imatan sut’inchanallankutaq?

⁹ ¿Imatan cristiano tayta mamakuna ruwananku wawankuta munakuywan sumaq  sonqowan wanachinankupaq? Sut’itan yachachinanku ima kamachikuykuna hunt’anankuta. Qholla wawa kasqankumantapachan yachachinanku Bibliapi qallariy yachachikuykunata, Jehová Dios yupaychanapaq huk ruwaykunamantawan (Éxodo 20:12-17; Mateo 22:37-40; 28:19; Hebreos 10:24, 25). Sut’itan yachachinaykichis cristianokunapaq kamachikuykuna mana rimapakuspalla kasukuna kasqanta.

10, 11. ¿Imarayku mayninpiqa wawakunaq necesitasqanman hina familiapaq kamachikuykunata churakunman?

¹⁰ Mayninpiqa tayta mamakunan wawankuwan rimanakunku wasipi ima kamachikuykuna kasukuna kasqanta. Chaymi astawan wayna sipaskunata yanapanman kasukunankupaq. Ejemplopaq, tayta mamakunan ninkuman wawanku ima horata wasiman kutipunankuta. Otaq wayna sipaskuna ñawpaqta willankuman ima horata wasiman kutipuyta munanku imarayku chay horata akllakusqankutapas. Tayta mamakunapas ninkumanmi ima horata munanku wawanku kutipunanta, paykunapas willananku imarayku chay horata akllanku. Ichaqa, ¿tayta mamaq akllasqan hora, wawankuq akllasqan horawan mana tupaqtinri? Mayninpiqa wawaykichispa akllakusqanman hinan ruwawaqchis ichaqa Diospa kamachikuyninta ama p’akispa. ¿Chay hina ruway mana kasuchikuychu kanman?

¹¹ Chay tapuyta kutichinapaq yuyarisun imaynatan Jehová Dios Lotta, warminta, ususinkunatawan munakuywan kamachiran. Angelkunan paykunata Sodoma llaqta hawaman horqomuspa Lotta niranku: “¡Orqo-orqoman ayqey, paqtan wañuwaq!” nispa. Lottaq kutichiran: “¡Manan!, valekuykichismi wiraqochaykuna”, nispa. Mañakurantaq: “Qhawariy haqay llaqtata qayllallaypin kashan, chayman ayqesaq, chayqa huch’uyllan. Haqayman ayqechiwaychis kawsanaypaq”, nispa. ¿Uyariranchu Jehová Dios mañakusqanta? Diosmi niran: “Kay mañakusqaykitapas uyarinin”, nispa (Génesis 19:17-22). ¿Manachu chay karan mana kasuchikuy hina?  ¡Manan! Aswanmi Lotta anchata khuyapayaspa mañakusqanta uyariran. Tayta mamakuna, familia ukhupi ima kamachikuytapas churaspa, ¿reparankichischu imakunatan necesitan wawaykichiskuna?

12. ¿Iman yanapanqa wawakunata mana iskayanankupaq?

¹² Wawakunaqa yachanankun tayta mamankuq kamachikuyninta mana kasukuqtinku wanachisqa kanankuta. Chayta entiendeqtinkutaq tayta mamakunaqa kamachikusqankuta kasuchikunanku. Wanachisaykin nispa yanqalla manchachinkuman chayqa manan wawakunaq allinninpaqchu kanman. “Mana chanin ruwasqamanta mana usqhaylla huchachay kaqtinmi, runakunaq sonqonqa aswantaraq millay kaqkunata ruwayta munan.” (Eclesiastés 8:11.) Munakuq taytakunaqa wawankuta mana p’enqachiyta munaspa manapaschá runakunaq otaq amigonkunaq ñawpaqenpichu wanachinqa. Chaywanpas hunt’anankun “arí” nisqankuwan “manan” nisqankuwanpas, wanachisaykin niqtinkupas wanachinanku, chaypin wawakuna yachanqaku hunt’aq kasqankuta (Mateo 5:37). Chayta yachaspaqa manan iskayanqakuchu, tayta mamankutapas respetanqaku munakunqakutaqmi.

13, 14. ¿Imaynatan tayta mamakuna Jehová Dios hina wawankuta wanachinkuman?

¹³ Hinaspapas munakuq tayta mamakunaqa yachanqakun sapanka wawankuta imayna wanachiyta. Huk mama Pam sutiyoq yuyarin imayna karan iskaynin ususinkuna, paymi nin: “Sapanka ususiymi necesitaran hukniray wanachinata. Hukninpaqmi huk wanachiy allin karan hukninpaqtaq mana”, nispa. Larry sutiyoq qosanmi kayta nillantaq: “Kurakkaqmi sasata kasukuq, allin kallpawan kamachillaqtiykun yaqapas uyarikuq. Sullk’akaqmi ichaqa kallpawan kamachiqtiyku kasukuqpacha”, nispa. Arí, munakuq tayta mamakunaqa allintan qhawarinanku imaynatan sapanka wawankuta wanachinqaku.

¹⁴ Jehová Diosmi allin ejemplo tayta mamakunapaq,  payqa reqsiwanchismi, yachanmi sapankanchis imayna kasqanchistapas (Hebreos 4:13). Llaqtanta wanachinan kaqtinqa mana millaytachu wanachin nitaq hinallatachu qhawan ima ruwasqankutapas. Aswanmi ‘wananankukamalla’ wanachin (Jeremías 30:11). Tayta mamakuna, ¿reqsinkichischu wawaykichispa allin kayninta mana allin kaynintapas, chayman hinataqchu munakuywan wanachishankichis? Chayta ruwashankichis chayqa ancha munakusqaykichistan rikuchishankichis.

Sut’illanta rimaq kanankupaq yanapay

15, 16. ¿Imatan tayta mamakuna ruwankuman wawanku sut’illanta rimaq kanankupaq, chaypaq imatan wakin tayta mamakuna ruwaranku?

¹⁵ Kaypin munakuy rikukullantaq, “manan mana chanin kaqmantachu kusikun, aswanpas cheqaqkaqmantan kusikun” (1 Corintios 13:6). ¿Imaynatan tayta mamakuna wawankuta yachachinkuman chaninkaqta cheqaqkaqtapas munakunankupaq? Chaypaqqa, chanintaña mana chanintaña rimaqtinpas kallpachanaykin sut’illanta rimananpaq. Tayta mamakunaqa kusikunqakuchá wawanku Diospa kamachikusqanman hina chaninta rimaqtinku yuyaykuqtinkupas. Mayninpitaq ichaqa rimasqankupi reparakunqa mana chanin yuyaykuna sonqonkupi saphichakusqanta (Génesis 8:21). Chhayna kaqtin, ¿imatan tayta mamakuna ruwankuman? Yaqapaschá phiñakuspa soq’ayta munankuman. Chayta ruwanqaku chayqa tayta mamanpa uyariy munasqallantan wawakuna rimanqaku. Mana respetowan rimaqtinkuqa usqhayllan wanachinanku, ichaqa respetowan rimanankupaqqa yachachinankun, manan tanqanankuchu tayta mamanpa munasqallanta rimanankupaq.

¹⁶ ¿Imatan tayta mamakuna ruwankuman familiapi sut’i rimay kananpaq? Aleah nin: “Familiaykupin kallpachakuyku sut’i rimay kananpaq. Chhayna kananpaqqa wawayku imataña willawaqtinkupas manan  phiñakuykupachachu”, nispa. Huk tayta Tom sutiyoq nillantaq: “Ususiykutan kallpachayku imatapas sut’illanta willawanankupaq mana munasqaykuman hinaña kaqtinpas. Sichus sapa kutilla imata willawashaqtinkupas upallachisaqku otaq munasqaykuman hina rimananta munasaqku chayqa yaqapaschá mana sut’itachu imatapas willawankuman. Payta uyarisaqku chayqa ñoqaykutapas uyariwanqakun”, nispa. Wawakunaqa kasukunankun tayta mamankuta (Proverbios 6:20). Paykunallamanta allin yuyaykukuq kanankupaqmi ichaqa familia ukhupi allin rimanakuy kanan. Tawa ususiyoq Vincent sutiyoq tayta nin: “Imata decidenayku kaqtinpas ñawpaqtan qhawariyku allinchus kanman icha mana allinchus chayta, chayman hinataqmi ususiykuna yuyaymanaspa akllakunku mayqenmi aswan allin kanman chayta. Ahinapin allin yuyayta hap’iranku”, nispa (Proverbios 1:1-4).

17. ¿Imatan tayta mamakuna chaskinkuman?

¹⁷ Wawakunata Bibliaq nisqanman hinapuni uywayqa sasan. Chaywanpas, sichus qankuna tayta mamakuna wawaykichista uywankichis pacienciawan, munakuywan, sumaq sonqowan ima chayqa anchatan wawakuna agradecekusunkichis. Jehová Diospas saminchasunkichismi ancha kallpachakusqaykichismanta (Proverbios 3:33). Ichaqa llapa cristiano tayta mamakunan munanku paykuna hina wawanku Jehová Dios munakunankuta. Chhayna kananpaq, ¿imata ruwananku? Qatimuq estudiopin yachasun imaynatan chayta ruwankuman.

¿Yuyarishankichu?

• ¿Iman yanapanqa allin yuyayniyoq tayta mamakunata pacienciawan wawankuta uywanankupaq?

• ¿Imapin tupan munakuywan wanachiywan?

• ¿Imaraykun tayta mamakuna wawankuwan sut’illantapuni rimanakunanku?

[Tapuykuna]