Skip to content

Skip to table of contents

Nobazyali—amuyiisye Bana Banu Caluyando

Nobazyali—amuyiisye Bana Banu Caluyando

Nobazyali—amuyiisye Bana Banu Caluyando

“Zyoonse nzimucita zibe muluyando.”—1 BA-KORINTO 16:14.

1. Ino bazyali balimvwa buti ciindi mwana nazyalwa?

IBAZYALI banji balakonzya kuzumina kuti kuzyalwa kwamwana ncintu cimwi cikkomanisya kapati mubuumi. Mutumbu umwi wazina lya Aleah wakati: “Nondakabona mwanaangu musimbi ngondakazwa akutumbuka, ndakakkomana citaambiki. Ndakayeeya kuti wakali mwana wiinda kweebelwa nzoka mubwina ngondatalina buzuba ndabona.” Nokuba boobo, ciindi cili boobu cikkomanisya cilakonzya kubapa kulibilika bazyali. Mulumi wa Aleah wakati: “Ncondakali kulibilika ncakuti naa ndakali kuyoozwidilila mukugwasya mwanaangu kulwana mapenzi aamubuumi.” Ibazyali banji balalibilika munzila njoonya eeyi alimwi balizi mbociyandika kuti kabayiisya bana babo caluyando. Pele, bazyali Banakristo ibalombozya kuyiisya bana babo caluyando bajisi buyumuyumu. Ino mbuyumuyumu nzi bumwi mbobajisi?

2. Mbuyumuyumu nzi mbobajisi bazyali?

2 Tupona kumazuba aakumamanino kwini kwabweende bwazintu oobu. Mbuli mbokwakasinsimwa, nyika izwide bantu batajisi luyando. Naba akati kabanamukwasyi, nkobali bantu “basikancimwa, . . . batalumbi, batakombi, . . . batalyeendele[zy]i, basitunyetunyetu.” (2 Timoteo 3:1-5) Ikupona abantu bajisi bube buli boobu lyoonse kulakonzya kweendelezya Banakristo kujatikizya mbobakkala abanamukwasyi. Kunze lyaboobo, bazyali balwana tumpenda ntobakakona mbuli kampenda kakutalyeendelezya, kwaamba zintu zitali kabotu cakutaziba alimwi akutabelesya bupampu mutwaambo tumwi.—Ba-Roma 3:23; Jakobo 3:2, 8, 9.

3. Ino mbuti bazyali mbobakonzya kulela bana bakkomene?

3 Nokuba kuti kuli buyumuyumu oobu, bazyali balakonzya kulela bana bakkomene alimwi bayumu kumuuya. Munzila nzi? Kwiinda mukutobela lulayo lwamu Bbaibbele lwakuti: “Zyoonse nzimucita zibe muluyando.” (1 Ba-Korinto 16:14) Ncobeni, luyando “ncecaanzyo cabuumi bulondokede.” (Ba-Kolose 3:14) Atulange-lange mbazu zyotatwe zyaluyando nzyaakaamba mwaapostolo Paulo mulugwalo lwakusaanguna ndwaakalembela bana Korinto akubona nzila zimwi zigaminide ibazyali mbobakonzya kubelesya bube oobu mukuyiisya bana babo.—1 Ba-Korinto 13:4-8.

Ncokuyandika Kukkazika Moyo

4. Nkaambo nzi bazyali ncobeelede kukkazika moyo?

4 Paulo wakalemba kuti: “Luyandisyo lulakazika moyo.” (1 Ba-Korinto 13:4) Bbala lya Cigiliki lyakasandululwa kuti ‘kukkazika moyo’ lyaamba kuba amoyo mupati, kutafwambaana kukalala. Nkaambo nzi bazyali ncobeelede kukkazika moyo? Kuli twaambo tunji ntobakonzya kupa bazyali kujatikizya kaambo aaka. Amuyeeye buyo twaambo tumwi tusyoonto. Ibana tabaleki kulomba cintu ncobayanda. Nokuba kuti bazyali balakonzya kukaka cakusinizya, imwana ulakonzya kuzumanana kulomba kajisi bulangizi bwakuti mane buya ulazumizyigwa. Ibakubusi balakonzya kuleta twaambo tunji mukusola kuti bazumizyigwe kucita cimwi cintu calo bazyali babo ncobabona kuti ncabufwubafwuba. (Tusimpi 22:15) Alimwi mbubonya mbocibede kulindiswe toonse, bana bali akayanza kakwiinduluka zintu zimwi nzyobalubizya.—Intembauzyo 130:3.

5. Ncinzi cikonzya kupa kuti bazyali bakonzye kukkazika moyo?

5 Ncinzi cikonzya kupa kuti bazyali bakonzye kubakkazikila moyo bana babo? Mwami Solomoni wakalemba kuti: ‘Busongo bwamuntu bulamumusya kukalala.’ (Tusimpi 19:11) Bazyali balakonzya kumvwisya mbobalilemeka bana babo kwiinda mukuyeeya kuti aciindi cimwi abalo bakali “kwaamba mbuli mwana, akuyeeya mbuli mwana, alimwi akwiiya mbuli mwana.” (1 Bakolinti 13:11, Ci) Nobazyali, sena mulakonzya kuyeeya mbomwakali kubakatazya banyoko naa bauso kutegwa bamuzumizye kucita cintu cimwi citondezya maanu aabwana? Nomwakali bakubusi, sena kuli nomwakali kuyeeya kuti bazyali banu tiibakali kumvwisya buyo mbomwakali kulimvwa naa mapenzi ngomwakajisi? Ikuti kakuli boobo, nkokuti mulalangilwa kumvwisya ikaambo bana banu ncobalilemekela boobo alimwi ancobayandika kukkazikilwa moyo lyoonse nomubayeezya makanze aanu. (Ba-Kolose 4:6) Ikaambo kamwi kateelede kulubwa nkakuti, Jehova wakaambila bazyali bana Israyeli ‘kuyiisya’ milawo yakwe kubana babo. (Deuteronomo 6:6, 7) Ibbala lya Cihebrayo lisanduludwe kuti ‘kuyiisya’ lyaamba “kwiinduluka-induluka,” “kugagaila kwaamba,” “kusindamizya.” Eeci caamba kuti bazyali inga bayandika kwiinduluka kwaamba acintu comwe kutegwa mukuya kwaciindi mwana akonzye kwiiya kubelesya milawo ya Leza. Bunji bwaziindi, kwiinduluka-induluka kuli boobu kulayandika mukuyiisya njiisyo azimbi mubuumi.

6. Nkaambo nzi muzyali uukkazika moyo ncatali yooyo uulendekezya?

6 Nokuba boobo, muzyali uukkazika moyo talendekezyi. Ijwi lya Leza licenjezya kuti: “Mwana uulekelelwa buyo ulausya banyina insoni.” Kutegwa cintu camusyobo ooyu cilesyegwe, kasimpi nkoona kalati: “Musako akutapatila, zilaleta busongo.” (Tusimpi 29:15) Zimwi ziindi, bana balakonzya kuyeeya kuti bazyali tabeelede kubalaya. Pele, mumikwasyi ya Banakristo kunyina nokweelede kuba busena bwakuti umwi aumwi kalisalila kucita mbuli mbwayanda, mbuli kuti bana mbobeelede kupa nguzu kubazyali kujatikizya milawo njobeelede kubikka. Muciindi caboobo, Jehova, mbwali Silutwe mupati wamukwasyi ulipede nguzu kubazyali zyakuyiisya akulaya bana babo caluyando. (1 Ba-Korinto 11:3; Ba-Efeso 3:15; 6:1-4) Mubwini, lulayo luliswaangene kapati acibeela citobela caluyando ncaakaamba Paulo.

Mbomukonzya Kupa Lulayo Caluyando

7. Nkaambo nzi bazyali basiluzyalo ncobapa lulayo kubana babo, alimwi ncinzi cijatikizyidwe mukucita boobo?

7 Paulo wakalemba kuti ‘luyando luli aluzyalo.’ (1 Ba-Korinto 13:4) Bazyali basiluzyalo ncobeni balapa lulayo kubana babo munzila itacinci-cinci. Kwiinda mukucita boobo, baiya Jehova. Paulo wakalemba kuti: “Kufwumbwa muntu ngwayanda Jehova, ulamukoma.” Pele, amubone kuti lulayo lwaambwa mu Bbaibbele talwaambi buyo kupa cisubulo. Lwaamba kulailila alimwi akuyiisya. Ino ncinzi cipa kupa lulayo luli boobu? Paulo wakati: “Kukomwa ooko kulatujanya micelo yakulikalila kabotu akululama.” (Ba-Hebrayo 12:6, 11) Ibazyali nobayiisya bana babo muluyando kweelana akuyanda kwa Leza, bapa kuti bana babo bakomene kabali basiluumuno alimwi baluleme. Ikuti bana balutobela ‘lulayo lwa Jehova,’ balakonzya kujana busongo, luzibo abupampu—ibube buyandika kapati kwiinda mbono mbuli nsiliva naa ngolida.—Tusimpi 3:11-18.

8. Ino ncinzi cicitika kanji-kanji ikuti bazyali kabatapi lulayo kubana babo?

8 Kulubazu lumwi, bazyali nobatapi lulayo kubana babo citondezya kubula luyando. Jehova wakasololela Solomoni kulemba kuti: “Uuleka cuumyo ulisulide mwanaakwe, pele uumuyandisya ulasungwaala kumukoma.” (Tusimpi 13:24) Bana balelwa cakutalaigwa balalangilwa kuba bana baliyanda alimwi batakkomene. Mukwiimpana, bana bajisi bazyali bali alubomba pele bapa lulayo kubana kujatikizya mpobeelede kuyiila bajanika kuti balacita kabotu kucikolo, mbalongwe alimwi bunji bwabo balikkomene. Aboobo, bazyali bapa lulayo kubana babo batondezya kuti balabayanda.

9. Ncinzi bazyali Banakristo ncobayiisya bana babo, alimwi ino mbuti zyeelelo eezyi mbozyeelede kubonwa?

9 Ino ncinzi cijatikizyidwe mukulaya bana caluyando aluzyalo? Bazyali beelede kubandika abana babo cakusalazya kujatikizya nzyobeelede kucita. Mucikozyanyo, bana bajisi bazyali Banakristo balayiisyigwa kuzwa kubwana kujatikizya njiisyo zyantalisyo zyamu Bbaibbele kubikkilizya ambociyandika kutola lubazu mumbazu zisiyene-siyene zyabukombi bwakasimpe. (Kulonga 20:12-17; Matayo 22:37-40; 28:19; Ba-Hebrayo 10:24, 25) Bana beelede kuziba kuti zyeelelo eezyi tazicinci pe.

10, 11. Nkaambo nzi bazyali ncobakonzya kubikkila maano kumizeezo njobapa bana babo nobabamba milawo yamumukwasyi?

10 Pele, zimwi ziindi, bazyali balakonzya kubandika abana babo nobabamba milawo yamuŋanda. Ikuti bana kabakonzya kutola lubazu mukubandika milawo eeyo, balalangilwa kwiitobela. Mucikozyanyo, ikuti bazyali kabayanda kubikka ciindi bana babo boonse nobeelede kuti kabasikide amunzi, balakonzya kubikka ciindi cigaminide. Kulubazu lumwi, bazyali balakonzya kubapa ciindi bana kutegwa baambe ciindi ncobayanda alimwi atwaambo twabapa kusala ciindi eeco. Mpoonya bazyali balakonzya kwaamba ciindi ncobayanda balo alimwi akupandulula ncobayeeyela kuti eeco nceciindi cili kabotu. Ino mbuti kuti kwaba kwiindana mukusala ciindi, mbwaanga eeci cilalangilwa kucitika? Zimwi ziindi, bazyali balakonzya kubona kuti cili kabotu kutobela muzeezo ngobapa bana kufwumbwa buyo kuti kaweendelana anjiisyo zyamu Bbaibbele. Sena eeci citondezya kuti bazyali bakakilwa kubelesya nguzu nzyobajisi?

11 Kutegwa twiingule mubuzyo ooyu, atulange-lange mbwaakabelesya nguzu Jehova caluyando mukulanganya Loti amukwasyi wakwe. Nobakasindikila Loti, mukaintu wakwe abana bakwe basimbi kuzwa mu Sodoma, bangelo bakati: “Amutijile kuzilundu zili kule, kutegwa mutafwidilili.” Pele, Loti wakati: “Peepe, ndakomba kutabi boobo, nobaalu bangu.” Mpoonya Loti wakapa muzeezo, wakati: “Sena tamuubwene munzi uulya? Ulaafwiifwi, inga ndakonzya kusika kulinguwo kufwambaana. Amundizumizye kuti ndiye kunko.” Ino Jehova wakacita buti? Wakati: “Nduuzumina muzeezo ooyo.” (Matalikilo 19:17-22, BT) Sena eeci caamba kuti Jehova wakakakilwa kubelesya nguzu zyakwe? Nee! Nokuba boobo, wakakateelela kaambo nkaakapa Loti alimwi wakasala kumufwida luzyalo. Ikuti kamuli bazyali, sena kuli ziindi nomukonzya kubona mbomukonzya kubamba milawo yamumukwasyi kweelana ambobalimvwa bana banu?

12. Ncinzi cikonzya kupa kuti mwana azibe kuti ulikwabilidwe?

12 Masimpe, bana beelede kuziba kutali buyo milawo pele alimwi acisubulo cikonzya kupegwa akaambo kakutyola milawo eeyo. Ikuti eezyi zyasalazigwa alimwi zyamvwugwa, milawo eeyo yeelede kubikkwa akutobelwa. Tacitondezyi luyando ikuti bazyali kabacenjezya bana babo lyoonse kujatikizya cisubulo ncobeelede kupegwa pele kabataciti oobo. Ibbaibbele lyaamba kuti: “Kuti milandu tiiyafwambaana kubetekwa, bantu banji batalika kuyeeya kucita zintu zibi.” (Mukambausi 8:11, BT) Ncobeni, zimwi ziindi muzyali kunyina nanga wasubula mwanaakwe mubuleya naa akati kabananyina kucita kuti mwana atafwi nsoni. Nokuba boobo, ibana balimvwa kukwabililwa kapati alimwi balakonzya kubalemeka akubayanda kapati bazyali babo ciindi nobamvwisya kuti bazyali babo balisinizyide nobati “Ii” naa “Pe”—noliba leelyo nokuyandika kupa cisubulo.—Matayo 5:37.

13, 14. Ino mbuti bazyali mbobakonzya kwiiya Jehova mukuyiisya bana babo?

13 Kutegwa cisubulo cipegwe caluyando, ceelede kupegwa kweelana abube bwamwana. Mukaintu umwi wazina lya Pam wakati: “Bana besu bobilo basimbi bakaliindene caboola kukutobela lulayo. Nzila yakali kubeleka kuli umwi tiiyakali kugwasya kuli umbi.” Mulumi wakwe, Larry, wakati: “Mwaneesu mupati wakali sikwiintila alimwi kuboneka kuti wakali kumvwa lilikke ikuti wakalalilwa canguzu. Pele, muce wakali kumvwida kapati ciindi naakali kulaigwa noliba leelyo naakali kulangwa buyo cankayikayi.” Masimpe, bazyali basiluyando balasoleka kubona lulayo lukonzya kugwasya mwana umwi aumwi.

14 Jehova ncikozyanyo cibotu kubazyali mukuti ulizi nzyobacita kabotu amobalezya babelesi bakwe aumwi kumugama. (Ba-Hebrayo 4:13) Kunze lyaboobo, napa cisubulo, Jehova tayumyi moyo alimwi talendekezyi. Lyoonse bantu bakwe ubapa lulayo “muciyanza ceelede.” (Jeremiya 30:11) Nobazyali, sena mulizizi zintu nzyobacita kabotu bana banu alimwi amobalezya? Sena mulakonzya kubelesya luzibo oolo munzila iigwasya alimwi yaluyando mukuyiisya bana banu? Ikuti naa mbomucita oobo, mutondezya kuti mulabayanda.

Amubakulwaizye Kwaamba Masimpe Alimwi Cakulikwaya

15, 16. Ino mbuti bazyali mbobakonzya kukulwaizya bana babo kwaamba masimpe, alimwi ninzila nzi bazyali Banakristo njobajana kuti ilagwasya mukucita boobo?

15 Cibeela acimbi caluyando ncakuti “talukondelwi zitaluleme pe, lulakondelwa lusinizyo.” (1 Ba-Korinto 13:6) Ino mbuti bazyali mbobakonzya kuyiisya bana babo kuyanda zintu ziluzi alimwi zyabwini? Ntaamu iiyandika njakukulwaizya bana babo kwaamba cini cili kumoyo, nokuba kuti eeco ncaamba mwana cilakonzya kupa kuti bazyali banyongane mizeezo. Mubwini, bazyali balakkomana ciindi bana nobaamba mbobayeeya ambobalimvwa kweelana azyeelelo ziluleme. Pele, zimwi ziindi ncaamba mwana kuzwa ansi amoyo cilakonzya kuyubununa mizeezo mibi. (Matalikilo 8:21) Ikuti caba boobo, ino mbuti bazyali mbobeelede kucita? Kanji-kanji bazyali balalangilwa kumusubula mwana mpoona-mpoona akaambo kakuti ujisi mizeezo eeyo. Ikuti bazyali bacita munzila eeyi, imwana ulakonzya kubona kuti inga cainda kubotu kwaamba buyo eezyo nzyobayanda kumvwa bazyali. Masimpe, ŋambilo yalunyasyo yeelede kululamikwa mpoona-mpoona, pele kuli lwiindano akati kakuyiisya bana mbobakonzya kwaamba cabulemu alimwi anzyobeelede kwaamba.

16 Ino mbuti bazyali mbobakonzya kukulwaizya bana babo kwaamba masimpe alimwi cakulikwaya? Aleah, waambwa kumatalikilo wakati: “Kwiinda mukusoleka kukkazika moyo ciindi bana besu nobatwaambila zintu zikopanya mizeezo, capa kuti bana besu kabaanguluka kwaamba cili kumoyo.” Tom, usyi bana wakati: “Twakali kukulwaizya mwaneesu musimbi kutwaambila mbwalimvwa, neliba leelyo naatakali kuuzumina muzeezo ngotwakajisi. Twakabona kuti ikuti lyoonse katumunjila mukanwa alimwi akumusinikizya kutobela makanze eesu, wakali kukonzya kutyompwa alimwi mane akucileka kwaamba cini cili kumoyo. Kulubazu lumwi, ikumuswiilila naakali kwaambaula kwakapa kuti awalo katuswiilila.” Ncobeni, bana beelede kumvwida bazyali babo. (Tusimpi 6:20) Pele, ikwaamba cakulikwaya kupa kuti bazyali bakonzye kugwasya bana babo kucikonzya kuyeeya kabotu. Vincent, usyi bana bone wakati: “Bunji bwaziindi, twakali kubandika bubotu abubi bwacintu cimwi acimwi kutegwa bana besu balibonene bubotu bukonzya kujanwa. Eeci cakabagwasya kuba amaanu.”—Tusimpi 1:1-4.

17. Ncinzi bazyali ncobakonzya kulangila?

17 Mubwini, kunyina muzyali uukonzya kulutobela cakulondoka lulayo lwamu Bbaibbele lujatikizya kulela bana. Nokuba boobo, mulakonzya kuba masimpe kuti bana banu bayoomulumba kapati nomusoleka kubayiisya cakukkazika moyo, caluyando alimwi aluzyalo. Cakutadooneka, Jehova uyookulongezya kusoleka nkomucita. (Tusimpi 3:33) Ikaambo kapati nkakuti, bazyali Banakristo bayanda kuti bana babo bayiye kuyanda Jehova mbubona balo mbobamuyanda. Ino mbuti bazyali mbobakonzya kuzuzikizya mbaakani eeyi iitaliboteli? Cibalo citobela cilaamba nzila zimwi zigaminide.

Sena Muciyeeyede?

• Ino mbuti bupampu mbobukonzya kupa kuti bazyali bakkazike moyo?

• Ino luzyalo akupa lulayo ziswaangene buti?

• Nkaambo nzi kwaamba masimpe alimwi acakulikwaya ncokuyandika akati kabazyali abana?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Zifwanikiso izili apeeji 25]

Nobazyali, sena mulakonzya kuyeeya mbomwakali kucita kubwana?

[Cifwanikiso icili apeeji 26]

Sena bana banu mulabakulwaizya kwaamba masimpe alimwi cakulikwaya?