“Shinwe Aba Uwa Luse”
“Shinwe Aba Uwa Luse”
“Mube aba luse, ifyo Shinwe aba uwa luse.”—LUKA 6:36.
1, 2. Bushe amashiwi Yesu aebele bakalemba na baFarise e lyo na basambi bakwe yalanga shani ukuti ukuba no luse kwalicindama?
MU Mafunde ayo Mose bamupeele mwali amafunde yalekanalekana mupepi na 600. Nangu cingati abena Israele balingile ukulakonka Amafunde ya kwa Mose yonse, calicindeme no kuti baleba no luse. Moneni ifyo Yesu aebele abaFarise abashali no luse. Imiku ibili alibakalipile, abebele ukuti Lesa atila: “Ndefwaya uluse, te malambo iyo.” (Mateo 9:10-13; 12:1-7; Hosea 6:6) Ilyo Yesu ali mupepi no kupwisha umulimo wakwe atile: “Kalanda kuli imwe, mwe bakalemba na baFarise, mwe ba bumbimunda! pantu mupeela ica pe kumi (10) ica minte na dilu na kumini, lelo mwasuule fyacindama ifya mu Mafunde, e kutila, ubulungi no luse na bucishinka.”—Mateo 23:23.
2 Yesu alishibe ukuti calicindama sana ukuba no luse. Aebele abasambi bakwe ukuti: “Mube aba luse, ifyo Shinwe aba uwa luse.” (Luka 6:36) Kanshi pa kuti ‘tulepashanya Lesa,’ tufwile ukwishiba ifyo ukuba no luse kupilibula. (Abena Efese 5:1) Na kabili ukwishiba ubusuma bwaba mu kuba aba luse kukalenga tukabe sana no luse.
Ukuba no Luse ku Balanda
3. Mulandu nshi tulingile ukwishibila Yehova nga tulefwaya ukwishiba umwalola ukuba no luse?
3 Kemba wa malumbo atile: “Yehova untu asenamina kabili wa nkumbu, untu akokolo kukalipa, kabili wa luse lukalamba; Yehova musuma kuli bonse, ne nkumbu shakwe shili pali fyonse ifyo alengele.” (Amalumbo 145:8, 9) Yehova ni “Shifwe wa nkumbu kabili Lesa wa cisansamushi conse.” (2 Abena Korinti 1:3) Umuntu uwa nkumbu nelyo uwa luse alaba ne cililishi kuli bambi. Ifi fine e fyo Lesa aba. Ifyo Yehova aba na mafunde yakwe kuti fyatusambilisha umwalola ukuba no luse.
4. Finshi Esaya 49:15 itusambilisha pa luse?
4 Pali Esaya 49:15, Yehova atila: “Bushe umwanakashi engalaba akanya kakwe akoonka, ukukanacitilo mwana wa mwi fumo lyakwe inkumbu?” Amashiwi ya ciHebere ayapalana ne shiwi bapilibula ukuti “inkumbu” muli cino cikomo yalipalana sana ne shiwi bapilibula ukuti uluse pa Amalumbo 145:8, 9 ayo twambwile pa muulu. Inkuntu ishilenga Yehova ukumfwa uluse bashipashanya ku citemwishi ico nyina uonsha akwatila umwana wakwe. Nga umwana ali ne nsala nelyo alekabila ifintu fimbi, icililishi nelyo ukulangulukilako filenga nyina ukupeela umwana wakwe ifyo alekabila. E fyo na Yehova omfwa pa bantu abo abelela uluse.
5. Bushe Yehova alangile shani ukuti ‘alicindama ku luse’ mu fyo alecitila abena Israele?
5 Kwena cisuma ukuba ne cililishi kuli bambi, lelo calicindama ukucitapo cimo ku kubafwa. Tontonkanyeni pa fyo Yehova acitile ilyo abantu bakwe baile mu busha mu Egupti imyaka nalimo 3,500 iyapita. Aebele Mose ukuti: “Ukumona namono kucululuka kwa bantu bandi abali mu Egupti, naumfwa ne nkuuta yabo pa cinso ca babacikilisha; pantu naishibo kukalipwa kwabo; kabili ninjika ku kubapokolola mu minwe ya bena Egupti, no kubaninika ukubafumya mu calo cilya no kubatwala ku calo cisuma kabili icapabuka, ku calo icilefumfumune shiba no buci.” (Ukufuma 3:7, 8) Ilyo imyaka mupepi na 500 yapitile ukutula apo abena Israele bafumine mu Egupti, Yehova abacinkwileko ukuti: “Ine naninike Israele ukumufumya mu Egupti, kabili namupokolwele mu minwe ya bena Egupti na mu minwe ya mabufumu yonse ayalemufyenenkesha.” (1 Samwele 10:18) Libili libili abena Israele baleba mu mafya pantu baleleka ukumfwila amafunde ya kwa Lesa ayalungama. Lelo, Yehova alebekatile nkumbu kabili lyonse fye alebapokolola. (Abapingushi 2:11-16; 2 Imilandu 36:15) Ifi filanga ifyo Lesa acitila abali mu kubulwa, mu busanso, nangu abali na mafya. Yehova ‘alicindama ku luse.’—Abena Efese 2:4.
6. Bushe Yesu ali shani no luse kwati fye ni filya fine na Wishi aba?
6 Na lintu Yesu Kristu ali pe sonde, aleba sana no luse kwati fye ni filya fine na Wishi aba. Bushe acitile shani ilyo impofu shibili shamupaapaatile ukuti: “Tubeleleni uluse, mwe Shikulu, Mwana Davidi”? Ishi mpofu shalefwaya ashiposhe mu cipesha amano. Yesu alishiposeshe, lelo tacitile ici cipesha mano ukwabula icililishi. Baibolo itila: “Aiketwe inkumbu, akumishe amenso yashiko, na po pene shalishibwilwe amenso.” (Mateo 20:30-34) Inkumbu shalengele Yesu ukucita ifipesha mano ifingi umo aposeshe impofu, abali ne fibanda, abalwele ifibashi, no kwafwa abafyashi abakwete abana abalwele.—Mateo 9:27; 15:22; 17:15; Marko 5:18, 19; Luka 17:12, 13.
7. Bushe ifyacitile Yehova Lesa no Mwana wakwe fitusambilisha cinshi pa luse?
7 Ifyo Yehova Lesa na Yesu Kristu balecita filanga ukuti mu luse mwaba inkumbu, icililishi, nelyo ukulangulukilako abalecula e lyo no kucitapo fimo ku kubafwa. Umuntu uwa luse alacita ifi fyonse fibili. Mu Malembo, ishiwi lya kuti uluse ilingi line lilosha ku kulangulukilako abalecula no kucitapo fimo ku kubafwa. Nga abalepingula imilandu, bushe bena kuti baba shani no luse? Bushe ukuba no luse kuti kwapilibula ukukanaebaula nelyo ukukanafumya uubembwike mu cilonganino nga talapile?
Ukubelela Ababembu Uluse
8, 9. Bushe uluse Lesa aumfwilile Davidi na Batisheba ilyo babembwike lwasanshishemo cinshi?
8 Tontonkanyeni pa fyacitike ilyo kasesema Natani atununwike Imfumu Davidi iya mu Israele lintu yabembwike na Batisheba. Davidi alyumfwile ububi pa fyo acitile kabili apepele ati: “Mumbelele uluse, mwe Lesa, umwabele cikuku cenu; umwabelo bwingi bwa nkumbu shenu, paseni ifya bupulumushi fyandi. Nsambeni bwino bwino ku mampuulu yandi, na ku lubembu lwandi nsangululeniko. Pantu ifya bupulumushi fyandi ine nalifiishiba; no lubembu lwandi luli pali ine pe. Kuli imwe, kuli imwe mweka, e ko nabembuka, no kucite cabipa mu menso yenu.”—Amalumbo 51:1-4.
9 Davidi alyumfwile sana ububi pa lubembu acitile. Yehova alimulekelele kabili tapingwile Davidi na Batisheba nge fyo abantu bali no kubapingula. Ukulingana na Mafunde ya kwa Mose, Davidi na Batisheba balingile ukufwa. (Amalango 22:22) Yehova alibalekele ukutwalilila abomi lelo tabacingilile ku fyabipa ifyafumine mu lubembu bacitile. (2 Samwele 12:13) Kanshi uluse lwa kwa Lesa lusanshamo no kwelela imembu. Lelo, talekapo fye ukwabula ukukanda uulufyenye.
10. Nangu cingati Yehova alatubelela uluse ilyo alepingula, mulandu nshi tushilingile ukulilila umundemwa?
10 Apo “ulubembu lwaingilile mu muntu umo [Adamu] pano calo” kabili “icilambu ca lubembu ni mfwa,” ninshi abantu bonse balingile ukufwa. (Abena Roma 5:12; 6:23) Kanshi tulingile ukulatasha sana pa fyo Yehova atubelela uluse lintu aletupingula! Lelo tatufwile ukulya umundemwa ukuti Lesa wa luse. Pa Amalango 32:4 patila: “Imibele [ya kwa Yehova] yonse bupingushi [nelyo umulinganya].” E ico, Lesa nga aumfwa uluse, te kuti ninshi alabako kwi funde lyakwe ilisuma ilya mulinganya.
11. Bushe Lesa akonkele shani ifunde lya mulinganya ilyo alepingula Davidi na Batisheba?
11 Ilyo Lesa ashilapingula ukuti Davidi na Batisheba tabali no kufwa, atalile abelela. Yehova tasuminishe abapingushi ba mu Israele ukwelela abalebembuka. Nga e bapingwile Davidi na Batisheba, bena nga batile fye balingile ukufwa. Ifi fine e fyo ifunde lyalandile. Lelo, pa mulandu wa cipangano ico apangene na Davidi, Yehova alefwaya ukumona nga kuti kwaba icingalenga alekelele ulubembu lwa kwa Davidi. (2 Samwele 7:12-16) E co Yehova Lesa “Kapingula wa pano isonde,” ‘uubebeta imitima,’ asalilepo ukupingula uyu mulandu. (Ukutendeka 18:25; 1 Imilandu 29:17, NW) Lesa alibebetele umutima wa kwa Davidi, no kumona ukuti alilapile no mutima wakwe onse kabili alimulekelele.
12. Bushe fwe bantu ababembu kuti twanonkelamo shani mu luse lwa kwa Lesa?
12 Umulinganya e walenga Yehova ukutubelela uluse no kupekanya ukuti atulubule ku lubembu ne mfwa. Pa kuti Yehova alekelele imembu shesu ukwabula ukupula mwi funde lya mulinganya, alitubelela uluse ulwapulamo nga nshi no kutupeela icilubula, ilambo lya Mwana wakwe Yesu Kristu. (Mateo 20:28; Abena Roma 6:22, 23) Pa kunonkelamo mu luse lwa kwa Lesa, tulingile ‘ukutetekela Umwana.’ Nga twamutetekela, e lyo tukalubulwa ku lubembu ne mfwa ifyo twapyana kuli Adamu.—Yohane 3:16, 36.
Lesa wa Luse Kabili wa Mulinganya
13, 14. Bushe uluse lulalenga Lesa alabako kwi funde lya mulinganya? Londololeni.
13 Mu maparagrafu yafumineko tusambilile ukuti Yehova tapula mwi funde lyakwe ilya mulinganya. Bushe uluse talulenga ukuti limo alabeko fye ku mulinganya? Nelyo bushe lulalenga Lesa ukukanakonka sana ifunde lya mulinganya? Awe nakalya.
14 Muli kasesema Hosea, Yehova aebele abena Israele ukuti: “Nkakukobekela ku kuba wandi umuyayaya, nkakukobekela ku kuba wandi mu bulungami na mu bupingushi [nelyo umulinganya], kabili mu luse na mu nkumbu.” (Hosea 2:19) Aya mashiwi yalelanga fye ukuti ilyo Yehova abela abantu uluse, alalanga ne mibele yakwe imbi, ukusanshako fye no mulinganya. Yehova ni “Lesa wa nkumbu kabili uusenamina, . . . uulekelela amampuulu no bupulumushi no lubembu: kabili ababi takabalinge aba kaele.” (Ukufuma 34:6, 7) Yehova ni Lesa wa luse kabili uwa mulinganya. Baibolo itila: “Cilibwe icasansuka, ya mpomfu imicitile yakwe; pantu imibele yakwe yonse bupingushi.” (Amalango 32:4) Lesa aba no mulinganya nga filya fine fye aba no luse. Iyi mibele yalilingana, tapaba iyacindama sana ukucila iibiye. Kanshi Lesa alaba no luse no mulinganya pa nshita fye imo.
15, 16. (a) Cinshi cilanga ukuti nga twatila Yehova ni Lesa wa mulinganya tacalola mu kuti lyonse alakanda abantu? (b) Finshi ifyo abapepa Lesa wa cine balingile ukwenekela ukucitika lintu Yehova akapingula buno bwikashi bwabipa?
15 Nga twatila Yehova ni Lesa wa mulinganya tacalola mu kuti lyonse alakanda abantu. Ilingi line, pa kuti kube umulinganya kulingile kwaba na mafunde, kabili umuntu nga apula muli ayo mafunde balamupingula no kumukanda ukulingana ne fyo amafunde yalanda. Lelo, umulinganya wa kwa Lesa wena usanshamo no kupususha aba kaele. Ica kumwenako fye, lintu Lesa aonawile ababifi ba mu Sodoma na Gomora, alipuswishe Lote na bana bakwe babili abakashana.—Ukutendeka 19:12-26.
16 Na ifwe bene twalicetekela ukuti ilyo Yehova akapingula buno bwikashi bwabipa, “ibumba likalamba” ilya bantu abapepa Lesa wa cine, ‘abasamba imingila yabo no kuibuutusha mu mulopa wa mwana wa mpaanga,’ bakapusuka. Kanshi ‘bakafuma mu bucushi bukalamba.’—Ukusokolola 7:9-14.
Mulandu Nshi Tulingile Ukubela no Luse?
17. Mulandu nshi cacindamina ukubela no luse?
17 Yehova na Yesu Kristu balatusambilisha ifyo uluse lwine lwine lwaba. Amapinda 19:17 yalatweba umulandu cacindamina ukuba no luse, yatila: “Uukumbusuko mulanda aashima Yehova, e ukabwesesha kuli wene ica kutetesa cakwe.” Nga tuleba no luse ku banensu nga filya fine Yehova no Mwana wakwe baba, Yehova alatemwa nga nshi. (1 Abena Korinti 11:1) E lyo nga tuleba no luse kuli bambi, nabo bene bakalaba no luse kuli ifwe.—Luka 6:38.
18. Mulandu nshi tufwile ukulaesesha na maka ukuba no luse?
18 Mu luse mwaliba imibele iingi. Mwaliba ukuba bwino, ukutemwa, icikuuku, no busuma. Icililishi nelyo ukulangulukilako e filenga umuntu ukucita ifilanga ukuti wa luse. Nangu cingati uluse lwa kwa Lesa talulenga alabako kwi funde lya mulinganya, Yehova alakokola ukukalipa kabili alitekanya ica kuti alapeela incitatubi inshita ya kulapila. (2 Petro 3:9, 10) Kanshi uluse lushanshamo ukutekanya no kushishimisha. Apo uluse lusanshamo imibele iingi iisuma, ukubikako fye ne fisabo fya mupashi wa kwa Lesa, kanshi ukuba no luse e kukalenga tukakwate iyi mibele yonse. (Abena Galatia 5:22, 23) E ico, calicindama sana ukulaesha na maka ukuba no uluse kuli bambi!
“Ba Nsansa Aba Luse”
19, 20. Bushe uluse lwanga shani pa bupingushi?
19 Umusambi Yakobo alatweba umulandu tulingile ukulabela no luse kuli bambi. Alembele ukuti: “Uluse lwanga pa bupingushi.” (Yakobo 2:13b) Yakobo alelanda pa luse ulo umubomfi wa kwa Yehova omfwila abantu bambi. Amashiwi ya kuti uluse lulanga pa bupingushi yapilibula ukuti inshita ya ‘kulubulula kuli Lesa’ nga yafika, Yehova akalolesha pa fyo umuntu umo umo ali no luse kuli bambi kabili akabomfya ilambo lya cilubula ilya Mwana wakwe pa kumubelelo luse nge fyo na o alebela bambi uluse. (Abena Roma 14:12) Ukwabula no kutwishika cimo icalengele Davidi bamubelele uluse lintu abembwike na Batisheba ni co na o ali no luse sana. (1 Samwele 24:4-7) E lyo “uushicita luse akapingulwa ukwabula uluse.” (Yakobo 2:13a) E mulandu wine “abashaba na luse” babapendela pamo na bantu abo Lesa amona ukuti “bawamine mfwa”!—Abena Roma 1:31, 32.
20 Mu Lyashi lyakwe ilya pa Lupili, Yesu atile: “Ba nsansa aba luse, pantu bakabelelwa uluse.” (Mateo 5:7) Ala aya mashiwi yalatulanga bwino sana ukuti abafwaya Lesa akababelele uluse bafwile ukulaba no luse kuli bambi! Icipande cakonkapo cikalanda pa fyo tulingile ukuba no luse kuli bambi muli fyonse ifyo tucita.
Finshi Mwasambilila?
• Bushe uluse cinshi?
• Kuti twaba shani no luse kuli bambi?
• Bushe Yehova aba shani Lesa wa luse kabili uwa mulinganya?
• Mulandu nshi tulingile ukubela no luse?
[Amepusho]
[Icikope pe bula 21]
Yehova alekatila abali mu kubulwa uluse kwati fye ni filya fine nyina aba ne citemwishi ku mwana wakwe
[Icikope pe bula 23]
Bushe ifipesha mano Yesu acitile fitusambilisha finshi pa luse?
[Icikope pe bula 24]
Bushe Yehova alilabileko kwi funde lya mulinganya ilyo abelele Davidi uluse?
[Icikope pe bula 25]
Umulinganya e walenga Yehova ukumfwila fwe bantunse ababembu uluse