Didie ke Ikeme Ndika Iso Ntua Owo Mbọm?
Didie ke Ikeme Ndika Iso Ntua Owo Mbọm?
“Ẹyak nnyịn inam se ifọnde inọ kpukpru owo, edi akpan akpan ye mmọ emi ẹbuanade n̄kpọ ye nnyịn ke mbuọtidem.”—GALATIA 6:10.
1, 2. Nso ke uwụtn̄kpọ oro aban̄ade eti owo Samaria ekpep nnyịn aban̄a editua owo mbọm?
KE INI ọbọn̄ kiet emi ọkọfiọkde Ibet ekenemede nneme ye Jesus, enye ama obụp ete: “Anie enen̄ede edi mbọhọidụn̄ mi?” Jesus ama ọbọrọ enye ke nditop n̄ke emi: “Owo kiet okoto Jerusalem osụhọde aka Jericho onyụn̄ ọkọduọ ke ubọk mbon n̄wo, emi ẹsion̄ode enye ọfọn̄ ke idem ẹnyụn̄ ẹmiade enye, ndien ẹdaha ẹkpọn̄ enye, enye onyụn̄ ekpere ndikpa. Edi, ke ukem ini oro, oku kiet osụhọde edi ke usụn̄ oro, ndien, ke ini okụtde enye, asan̄a ebe ke n̄kan̄ eken. Kpasụk ntre, owo Levi kiet osụhọde esịm ebiet oro, okụt enye, onyụn̄ asan̄a ebe ke n̄kan̄ eken. Edi owo Samaria kiet emi asan̄ade ke usụn̄ oro edisịm ebiet emi enye odude, onyụn̄ okụt enye, okop mbọm. Ntre enye asan̄a ekpere, ọtọhọ aran ye wine ke unan esie, onyụn̄ ọbọp mmọ. Ndien emen enye odori ke enan̄ esiemmọ onyụn̄ ada enye aka ke ufọkisen onyụn̄ ese aban̄a enye. Ndien ke ndan̄nsiere enye osio denarius iba, ọnọ enyene ufọkisen, onyụn̄ ọdọhọ ete, ‘Se enye enyịn, ndien se ededi emi edibiatde akan oro, nyosio nnọ fi mma mfiak ndi mi.’” Ekem, Jesus obụp ọbọn̄ oro ete: “Anie ke otu owo ita oro etie fi nte edi mbọhọidụn̄ owo emi ọkọduọde ke ubọk mbon n̄wo?” Enye ọbọrọ ete: “Owo emi akatuade enye mbọm.”—Luke 10:25, 29-37a.
2 Nte owo Samaria oro akanamde n̄kpọ ye owo oro ẹkenọde unan enen̄ede owụt se editua owo mbọm edide. Mbọm akanam owo Samaria oro an̄wam owo n̄kpọnnam. Akan oro, owo Samaria oro ikọfiọkke enye. Owo ikpenyeneke ndiyak ebiet oro enye otode, ido ukpono mmọ, ye nte mmọ ẹsinamde n̄kpọ ẹkpan enye nditua owo mbọm. Ke ama ọkọnọ uwụtn̄kpọ oro aban̄ade eti owo Samaria, Jesus ama eteme ọbọn̄ oro ete: “Afo ke idemfo ka kanam kpasụk ntre.” (Luke 10:37b) Akpana nnyịn ida item oro isịn ke edinam inyụn̄ idomo nditua mbon en̄wen mbọm. Edi didie ke ikpanam emi? Didie ke ikpatua mbon en̄wen mbọm kpukpru usen?
“Edieke Eyenete . . . Ananade Edisịnen̄kpọ”
3, 4. Ntak emi ikpesinen̄erede itua nditọete nnyịn mbọm-ọ?
3 Apostle Paul ọkọdọhọ ete: “Adan̄a nte nnyịn inyenede ifet eke ọfọnde, ẹyak nnyịn inam se ifọnde inọ kpukpru owo, edi akpan akpan ye mmọ emi ẹbuanade n̄kpọ ye nnyịn ke mbuọtidem.” (Galatia 6:10) Mmọdo, ẹyak ibem iso ineme nte ikpatuade mbon oro ẹbuanade n̄kpọ ye nnyịn ke mbuọtidem, mbọm.
4 James mbet Jesus ama eteme mme Christian ete ẹtua kiet eken mbọm, ke ini ekewetde ete: “Owo eke mîtuaha owo mbọm, owo idinyụn̄ ituaha enye mbọm ke ikpe.” (James 2:13) Se ikanamde ẹwet ikọ eke odudu spirit emi anam ifiọk ndusụk usụn̄ oro ikpatuade owo mbọm. Ke uwụtn̄kpọ, James 1:27 okot ete: “Orụk utuakibuot oro asanade mînyụn̄ isabakede ke enyịn Abasi Ete nnyịn edi: ndise mban̄a nditọakpa ye mme ebeakpa ke ukụt mmọ, ndinyụn̄ n̄kpeme idem nnana ntọi ke ererimbot.” James 2:15, 16 ọdọhọ ete: “Edieke eyenete eren m̀mê eyenete an̄wan ananade edisịnen̄kpọ ye udia eke ekemde ke usen, edi owo mbufo kiet ọdọhọ mmọ ete: ‘San̄a sụn̄, kop ufiop nyụn̄ dia yụhọ,’ edi mbufo inọhọ mmọ se inanade mmọ ke obụkidem, oro ọfọn ke nso?”
5, 6. Didie ke ikeme ndinen̄ede ntua mme owo mbọm ke esop oro idude?
5 Ndise mban̄a mbon en̄wen nnyụn̄ n̄n̄wam mbon oro ẹbuenede edi n̄kpọ kiet oro anamde ẹfiọk ido ukpono akpanikọ. Ido ukpono nnyịn iyomke owo etetịn̄ ke imoyom n̄kpọ ọfọn mbon en̄wen edi inamke n̄kpọ ndin̄wam mmọ. Utu ke oro, ata ima ye mbọm oro inyenede inọ mbon oro ẹdude ke nnanenyịn ẹsinam nnyịn in̄wam mmọ. (1 John 3:17, 18) Ke akpanikọ, ndinam udia nnọ owo udọn̄ọ, ndin̄wam akani owo ke utom ufọk, ndimen mbon oro ẹyomde un̄wam n̄ka mbono esop, nnyụn̄ ntat ubọk nnọ mmọ un̄wam, ẹsịne ke otu mme n̄kpọ oro ikpanamde man owụt ke imatua mme owo mbọm.—Deuteronomy 15:7-10.
6 Okposụkedi ọfọnde ndin̄wam nditọete nnyịn—emi ibat mmọ akade-ka iso ọkọri—se ikam ifọnde ikan edi ndin̄wam mmọ ke n̄kan̄ eke spirit. Ẹteme nnyịn ẹte ‘itịn̄ ikọ isọn̄ọ ukpọn̄ eke ofụhọde esịt, in̄wam mbon mmemidem.’ (1 Thessalonica 5:14) Ẹsịn udọn̄ ẹnọ “n̄kani iban” ẹte “ẹdi mme ọnọ nti ukpep.” (Titus 2:3) Bible ọdọhọ ke mme esenyịn esop ẹyekabade “ẹbiet ọtọ udịbe ofụm, ye etehe ubọhọ edịm.”—Isaiah 32:2.
7. Nso ke mme mbet ke Antioch eke Syria ẹkpep nnyịn ẹban̄a editua owo mbọm?
7 Ke adianade ye edise mban̄a mme ebeakpa, nditọakpa, ye mbon oro ẹkeyomde un̄wam ye nsịnudọn̄ ke n̄kann̄kụk, ndusụk ini mme esop ke akpa isua ikie ẹma ẹsinọ nditọete mmọ oro ẹkedude ke mme ebiet en̄wen un̄wam. Ke uwụtn̄kpọ, ke ini prọfet Agabus ọkọdọhọde ke “akwa akan̄ ọmọn̄ odu ke ofụri isọn̄,” mme mbet ke Antioch eke Syria ẹma “ẹbiere, owo mmọ kiet kiet nte ekemde ye se owo enyenede, ndinọ n̄kpọ un̄wam ẹsọk nditọete emi ẹdụn̄de ke Judea.” Ẹma “ẹnọ n̄kpọ emi ke ubọk Barnabas ye Saul ẹsọk mbiowo.” (Utom 11:28-30) Nso kaban̄a mfịn? “Ofụn emi anamde akpanikọ onyụn̄ enyenede ọniọn̄” ẹtịm mme kọmiti unọ un̄wam man ẹse ẹban̄a nditọete nnyịn oro ẹsobode unọmọ ke ntak oto-obot afanikọn̄, utọ nte oyobio, unyekisọn̄, m̀mê akwa unyekisọn̄ esịt akpa. (Matthew 24:45) Ndida ini, ukeme, ye inyene nnyịn ntiene n̄n̄wam mbon n̄kpọnnam emi edi eti usụn̄ nditua owo mbọm.
“Edieke Mbufo Ẹkade Iso Ẹnam N̄kpọ ke Uma”
8. Didie ke uma mîsiyakke ẹtua owo mbọm?
8 James ama odụri owo utọn̄ aban̄a n̄kpọ oro mîsiyakke ẹtua owo mbọm ẹnyụn̄ ẹnịm “ibet edidem,” emi etemede ete ẹma kiet eken. Enye ọkọdọhọ ete: “Edieke mbufo ẹkade iso ẹnam n̄kpọ ke uma, mbufo ẹmenam idiọkn̄kpọ, koro ibet obiom mbufo ikpe nte mme abiatibet.” (James 2:8, 9) Ndifọn ido ye owo ke ntak emi enye enyenede n̄kpọ m̀mê ke ntak emi enye ọwọrọde etop ekeme ndinam nnyịn ‘isịri utọn̄ nnyịn ke eseme ubuene.’ (Mme N̄ke 21:13) Uma isiyakke ẹtua owo mbọm. Edieke nnyịn mîsarike owo, emi owụt ke imatua mmọ mbọm.
9. Ntak emi mîkwan̄ake ndinen̄ede n̄kpono mbon oro ẹdotde?
9 Ndi nditre asari ọwọrọ ke ididụhe owo oro inen̄erede ikpono? Baba-o. Apostle Paul ama ewet leta ọnọ ẹsọk mme Christian ke Philippi aban̄a nsan̄autom esie Epaphroditus ete: “Ẹka iso ẹkpono mme utọ owo emi.” Ntak-a? “Koro ke ntak utom Ọbọn̄ enye ama ekpere n̄kpa, esịnde ukpọn̄ esie ke itiendịk, man enye akpanam n̄kpọ ọyọhọ ọyọhọ ke itie eke mbufo ẹkpenamde ke ndinam ọkpọkpọ utom nnọ mi.” (Philippi 2:25, 29, 30) Ama odot ẹnen̄ede ẹkpono Epaphroditus ke utom Abasi oro enye akanamde. Ke adianade do, 1 Timothy 5:17 ọdọhọ ete: “Yak ẹbat ẹte mbiowo emi ẹtiede ibuot ke eti usụn̄ ẹdot se ẹnọde ukpono utịm ikaba, akpan akpan mmọ oro ẹnamde utom ọkpọsọn̄ ke utịn̄ikọ ye ukpepn̄kpọ.” Odot n̄ko ẹkpono owo ke nti edu eke spirit oro enye enyenede. Oro idịghe uma.
“Ọniọn̄ Eke Otode ke Enyọn̄ . . . Ọyọhọ ye Mbọm”
10. Ntak emi anade ikpeme edeme nnyịn-e?
10 James eketịn̄ aban̄a edeme ete: “Enye edi idiọk n̄kpọ emi esịnde ndutịme, onyụn̄ ọyọhọde ye ibọkn̄kpa. Nnyịn ida enye itoro Jehovah, kpa Ete, edi kpa ye oro nnyịn ida enye isụn̄i mme owo emi ẹkebotde ‘ke mbiet Abasi.’ Kpasụk inua kiet oro ke itoro ye isụn̄i ẹwọn̄ọ.” James ama adian do ete: “Edieke mbufo ẹnyenede ndotndot ufụp ye ndomoidem ke esịt mbufo, ẹkûbụre mbụre ẹnyụn̄ ẹsu nsu ẹdian akpanikọ. Emi idịghe ọniọn̄ eke otode ke enyọn̄ osụhọde edi, edi edi eke isọn̄, eke obụkidem, eke mme demon. Koro ke ebiet eke ufụp ye ndomoidem ẹdude, do ke ndutịme ye kpukpru mbukpo n̄kpọ ẹdu. Edi ọniọn̄ eke otode ke enyọn̄ edi edisana ke akpa ifet, ekem etie emem emem, enyene eti ibuot, enyịme ndikop item, ọyọhọ ye mbọm ye nti mfri, itọhọ ubahade, isan̄ake ye mbubịk.”—James 3:8-10a, 14-17.
11. Didie ke ikeme nditua mme owo mbọm ke nte itịn̄de ikọ ye mmọ?
11 Ntem, nte nnyịn itịn̄de ikọ ediwụt m̀mê nnyịn imenyene ọniọn̄ oro ‘ọyọhọde ye mbọm.’ Edi nso ke ọkpọwọrọ edieke ufụp m̀mê ndomoidem anamde nnyịn ibụre mbụre, isu nsu, m̀mê idori owo ikọ? Psalm 94:4 ọdọhọ ke ‘kpukpru mme anam-idiọk ẹdi mme obụre mbụre.’ Ndien idiọk ikọ ekeme ndisọp didie ntem mbiat eti enyịn̄ owo oro mîduehe! (Psalm 64:2-4) Ke adianade do, kere ban̄a afanikọn̄ oro owo emi etiede “ntiense nsu” ekemede ndida ndi. (Mme N̄ke 14:5; 1 Ndidem 21:7-13) Ke James ama ọkọdọhọ ke ifọnke ndida edeme ntịn̄ idiọk, enye ama adian do ete: “Nditọete mi, ifọnke mme n̄kpọ ndika iso mbono ntem.” (James 3:10b) Man inen̄ede itua mme owo mbọm, oyom ida edeme nnyịn itịn̄ nti ikọ ye mmọ, itie emem emem, inyụn̄ inam n̄kpọ ke eti ibuot ye mmọ. Jesus ọkọdọhọ ete: “Ndọhọ mbufo nte kpukpru ikpîkpu ikọ emi mme owo ẹtịn̄de, mmọ ẹyenam ibat ke Usen Ubiereikpe.” (Matthew 12:36) Edi akpan n̄kpọ didie ntem nnyịn nditua mme owo mbọm ke nte itịn̄de ikọ ye mmọ!
‘Fen Nọ Mme Owo ke Mme Idiọkn̄kpọ Mmọ’
12, 13. (a) Nso ke nnyịn ikpep iban̄a editua owo mbọm ke n̄ke oro aban̄ade ofụn oro akakamade eteufọk esie ata ediwak okụk? (b) Nso ke ọwọrọ ndifen nnọ eyenete nnyịn “tutu esịm utịm ike-ata-ye-efịteba”?
12 N̄ke emi Jesus okotopde aban̄a ofụn oro akakamade eteufọk esie emi ekedide edidem, denarius 60,000,000 owụt usụn̄ en̄wen oro ikemede nditua owo mbọm. Sia ofụn oro mîkenyeneke se edidade ekpe isọn oro, enye ama eben̄e ete ẹtua imọ mbọm. “Mbọm” ama anam eteufọk esie ọdọhọ enye okûkpe aba isọn oro. Edi ofụn oro ama ọwọrọ okokụt ekemmọ ofụn emi akakamade enye denarius ikie kpọt, onyụn̄ ọsọn̄ esịt otop enye esịn ke ufọk-n̄kpọkọbi. Ke ini eteufọk esie okokopde se iketịbede, enye ama ọdọhọ ẹkot ofụn oro imọ ikefende ẹnọ imọ onyụn̄ ọdọhọ enye ete: “Idiọk ofụn, mma mbiat kpukpru isọn fo mfep, ke ini afo ekekpede mi ubọk. Nte afo n̄ko ukpatuaha ekemmọ ofụn mbọm, kpa nte ami n̄katuade fi mbọm?” Do ke eteufọk esie akayak enye ọnọ mme ekpeme ufọk-n̄kpọkọbi. Jesus ekeberi n̄ke esie ke ndidọhọ ete: “Kpasụk ntre ke Ete mi eke heaven edinam ye mbufo edieke mbufo mîfenke eyenete mbufo ito esịt.”—Matthew 18:23-35.
13 N̄ke emi enen̄ede owụt ke editua owo mbọm abuana edinyịme ndifen nnọ owo. Jehovah efen akaka isọn idiọkn̄kpọ nnyịn. Nte ikpanaha nnyịn n̄ko ‘ifen inọ mme owo ke mme idiọkn̄kpọ mmọ’? (Matthew 6:14, 15) Mbemiso Jesus okotopde n̄ke emi, Peter ama obụp enye ete: “Ọbọn̄, ikafan̄ ke eyenete mi edinam mi idiọkn̄kpọ ndien ami mfen enye? Tutu esịm utịm ikatiaba?” Jesus ama ọbọrọ ete: “Ndọhọ fi nte, idịghe, Tutu esịm utịm ikatiaba, edi, Tutu esịm utịm ike-ata-ye-efịteba.” (Matthew 18:21, 22) Ih, owo emi esituade owo mbọm eben̄e idem ndifen nnọ owo “tutu esịm utịm ike-ata-ye-efịteba,” oro edi, inyeneke ibat.
14. Nte ẹwụtde ke Matthew 7:1-4, didie ke ikeme ndisitua owo mbọm kpukpru usen?
14 Jesus ama owụt usụn̄ en̄wen oro ẹkpetuade owo mbọm ke Ukwọrọikọ esie Oro ke Obot, ete: “Ẹtre ndibiere ikpe nnọ owo mbak owo edibiere ikpe ọnọ mbufo; koro nte mbufo ẹbierede ikpe ẹnọ owo, kpasụk ntre ke ẹdibiere ẹnọ mbufo . . . Ntak, ndien, afo esede mbio emi esịnede ke enyịn eyenete fo, edi mûkereke uban̄a obukpọk emi odude fi ke enyịn? Mîdịghe afo ekeme didie ndidọhọ eyenete fo, ete, ‘Yak nsio fi mbio ke enyịn’; ke adan̄aemi edide, sese! obukpọk odu fi ke enyịn?” (Matthew 7:1-4) Mmọdo, nnyịn imekeme ndisitua owo mbọm kpukpru usen edieke iyọde unana-mfọnmma mmọ mînyụn̄ idomoke ndikụt ndudue nnọ mmọ n̄kaha.
“Ẹnam Se Ifọnde Ẹnọ Kpukpru Owo”
15. Ntak emi nnyịn mîkpatuaha ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ kpọt mbọm?
15 N̄wed James ndineme mban̄a editua ekemmọ mme andinịm ke akpanikọ mbọm iwọrọke ke mbon oro ẹdude ke esop Christian kpọt ke ikpatua mbọm. Psalm 145:9 ọdọhọ ke “Jehovah ọfọfọn ye kpukpru: esịt mbọm esie onyụn̄ ofụk kpukpru se enye anamde.” Ẹteme nnyịn ẹte ‘idi mme andikpebe Abasi’ inyụn̄ “inam se ifọnde inọ kpukpru owo.” (Ephesus 5:1; Galatia 6:10) Okposụkedi emi nnyịn mîmaha “ererimbot m̀mê se idude ke ererimbot,” oro ikpanke nnyịn ndin̄wam mbon oro ẹdude ke ererimbot.—1 John 2:15.
16. Mme n̄kpọ ewe ẹkeme ndibiere adan̄a nte idikemede nditua owo mbọm?
16 Sia idide mme Christian, nnyịn isimen̄eke ndin̄wam mbon oro “unọmọ” esịmde, adan̄a nte ikemede, m̀mê mbon oro ẹdude ke ata idiọk idaha. (Ecclesiastes 9:11) Edi akpanikọ ke idaha nnyịn edibiere adan̄a nte idikemede ndin̄wam. (Mme N̄ke 3:27) Ke ini inọde mbon en̄wen n̄kpọ obụkidem, oyom ikpeme mbak un̄wam oro edinam owo akabade ifem. (Mme N̄ke 20:1, 4; 2 Thessalonica 3:10-12) Ntem, nditua owo mbọm enen̄ede ọwọrọ ndikere mban̄a owo nnyụn̄ nda eti ibuot n̄n̄wam mmọ.
17. Nso idi mfọnn̄kan usụn̄ nditua mbon oro mîdụhe ke esop Christian mbọm?
17 Mfọnn̄kan usụn̄ oro ikemede nditua mbon oro mîdụhe ke esop Christian mbọm edi ndibuana etop akpanikọ Bible ye mmọ. Ntak-a? Koro ata ediwak owo mfịn ẹdu ke ekịm ke n̄kan̄ eke spirit. Sia mmọ mînyeneke usụn̄ oro ẹkemede ndise mban̄a mfịna oro mmọ ẹnyenede m̀mê ndinyene ata idotenyịn mban̄a ini iso, ‘ẹfiomo ẹnyụn̄ ẹsuan mmọ nte erọn̄ eke mînyeneke andikpeme.’ (Matthew 9:36) Etop Ikọ Abasi ekeme ndidi ‘utuenikan̄ ukot mmọ,’ an̄wam mmọ ẹyọ mme mfịna uwem. Enye n̄ko ekeme ndidi ‘un̄wana usụn̄ mmọ’ sia Bible etịn̄ se Abasi aduakde ndinam ke ini iso, ndien emi ọnọ mmọ eti ntak ndidori enyịn mban̄a ini iso. (Psalm 119:105) Nso ifet ke edi ntem ndida utịbe utịbe etop akpanikọ emi nsọk mbon oro ẹnen̄erede ẹyom enye! Sia “akwa ukụt” enen̄erede ekpere, ini edi emi ndibuana ifịk ifịk ke utom edikwọrọ Obio Ubọn̄ ye edinam mbet. (Matthew 24:3-8, 21, 22, 36-41; 28:19, 20) Idụhe nte ẹkpetuade owo mbọm ẹkan oro.
“Ẹda Mme N̄kpọ Eke Ẹdude ke Esịt Ẹnọ”
18, 19. Ntak emi ikpesịnde ofụri ukeme itua mme owo mbọm?
18 Jesus ọkọdọhọ ete: “Ẹda mme n̄kpọ eke ẹdude ke esịt ẹnọ nte mme enọ mbọm.” (Luke 11:41) Man ẹbat eti n̄kpọ oro inamde inọ mbon en̄wen nte ata editua owo mbọm, ana enye oto esịt—oro edi, ke imaesịt. (2 Corinth 9:7) Enem didie ntem ndikụt nte ẹtuade owo mbọm ntre ke ererimbot emi ọyọhọde ye nsọn̄ido, ibụk, ye unana edikere mban̄a ndutụhọ ye mme mfịna mbon en̄wen!
19 Ntem, ẹyak nnyịn inam se ikekeme man inen̄ede itua mme owo mbọm. Adan̄a nte nnyịn ituade owo mbọm, adan̄a ntre ke nnyịn ikpebe Abasi. Emi ayanam nnyịn idu uwem oro enyenede inem inyụn̄ ikop uyụhọ.—Matthew 5:7.
Nso ke Afo Ekekpep?
• Ntak emi enen̄erede edi akpan n̄kpọ nditua nditọete nnyịn mbọm?
• Didie ke ikeme nditua nditọete nnyịn mbọm?
• Didie ke ikeme ndinam se ifọnde ye mbon oro mîdụhe ke esop?
[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]
[Ndise ke page 26]
Owo Samaria ama atua owo mbọm
[Mme ndise ke page 27]
Mme Christian ẹsinen̄ede ẹtua owo mbọm
[Ndise ke page 30]
Mfọnn̄kan usụn̄ nditua mbon oro mîdụhe ke esop mbọm edi ndibuana akpanikọ Bible ye mmọ