Enda ku bidi'mo

Enda ku kifunka

Myanda Mikatampe ya mu Mukanda wa Yoela ne wa Amose

Myanda Mikatampe ya mu Mukanda wa Yoela ne wa Amose

Mwanda wa Yehova I Mūmi

Myanda Mikatampe ya mu Mukanda wa Yoela ne wa Amose

“YOELA mwana Petwele,” ino yo myanda yonso imutala yanene. (Yoela 1:1) Yoela kesambilepo bivule mu mukanda utelelwa pa dijina dyandi, i mwimanine bininge pa musapu; o mwanda tukokeja kuyuka ne kitatyi kyānene bupolofeto bwandi—kubwipi na 820 K.K.K., myaka kitema kupwa kwa Uzia kwikala mulopwe wa Yuda. Mwanda waka Yoela kasakilepo kwisambila padi aye mwine? Mobimwekela, i pa mwanda usaka kukoma mvubu ya musapu pa kyaba kya kukoma mvubu ya aye mwine.

Kadi enka mu mafuku a Uzia, Amose wa mu Yuda, “mukumbi ne mwapudi wa bipa bya bikuyu,” wapebwa mwingilo wa bu mupolofeto. (Amose 7:14) Amose watumwe kungala kwa bulopwe bwa Isalela bwa bisaka dikumi, ino Yoela aye watumwe kunena bupolofeto monka mu Yuda. Mukanda wa Amose wāpwile kusonekwa kubwipi kwa mu mwaka wa 804 K.K.K. kupwa kwa kujoka kwa mupolofeto mu Yuda, i mulembwe mu muneneno upēla kadi usangaja.

“YO! DIFUKU I DINEDI!”—MWANDA WAKA?

(Yoela 1:1–3:21)

Yoela wamone mu kimonwa biboto, njie, ne batēte bisala madimi. Bino bishi bileta musala bibatelwa bu “bantu bangibangi bakomo” ne bu “bantu bakomokomo.” (Yoela 1:4; 2:2-7) Yoela wayoyokota amba: “Yo! difuku i dinedi! mwanda difuku dya Yehova didi pabwipi ponka, ino difikanga’nka bwa kyonakanya kitamba kudi Mwinebukomobonso.” (Yoela 1:15) Yehova udingila bekadi ba Ziona amba: “Vundamukilai ko ndi ne mutyima wenu.” Shi bavundamukile kudi Yehova, nabya nandi usa “kufwila bantu bandi lusa” ne kwibasonsolwela kulampe “divita dya kungala”—ke bishi bileta musala kadi. Inoko, kumeso kwa kwiya kwa dino difuku dikatakata, Yehova unena’mba “nkapungulula Mushipiditu wami pa ngitu yonsololo,” kadi amba “nkalaija bingelengele mu madiulu ne panopanshi.”—Yoela 2:12, 18-20, 28-31.

Mizo ibaitwe amba: “Bundai nkasu yenu ke bipete kadi, ne maseso enu ke mikobe” ne kwilongolola pa mwanda wa bulwi. I minenwe “kukanda ku musanza wa Yehoshafata,” e konka koikatyibilwa mambo, ne konakanibwa, ke kutapa i kukunya. Ino “Yuda ukekalanga nyeke ne nyeke.”—Yoela 3:10, 12, 20.

Bipangujo bya mu Bisonekwa Bilondolwelwe:

1:15; 2:1, 11, 31; 3:14—Lelo “difuku dya Yehova” i difuku’ka? Difuku dya Yehova i kitatyi kikatyibila Yehova balwana nandi butyibi na kwibonakanya ne na kupandija batōtyi ba bine. Kimfwa, difuku dya uno muswelo dyāfikīle Babiloni wa kala mu 539 K.K.K. pa kukwatwa’ye na Bene Mede ne Bene Peleshia. (Isaya 13:1, 6) “Difuku dya Yehova” dikwabo didi pabwipi, kitatyi kikatyiba Leza butyibi padi “Babiloni mukatakata”—umbikalo wa ntanda yonso wa mutōtelo wa bubela.—Kusokwelwa 18:1-4, 21.

2:1-10, 28—Lelo i muswelo’ka ufikidile bupolofeto bwa musala wa bishi? Mu Bible, i kutupu nansha pamo palombwelwe musala mukatampe wa bishi mu ntanda ya Kenani na uno utelelwe mu mukanda wa Yoela. Ino mobimwekela, musala unene Yoela i owa wāfikidile mu 33 K.K. kitatyi kyāshilwile Yehova kupungulwila mushipiditu wandi pa balondi ba Kidishitu babajinji, bāshilula kusapula musapu wāsanshije bendeji ba bipwilo bya bubela. (Bilongwa 2:1, 14-21; 5:27-33) Netu tudi na madyese a kwingila uno mwingilo dyalelo.

2:32—Lelo ‘kwita dijina dya Yehova’ kushintulula bika? Kwita dijina dya Leza i kuyuka bidi dino dijina, kwidilēmeka bikatampe, ne kukulupila mwine’dyo ne kumuyukanya ku bantu bakwabo.—Loma 10:13, 14.

3:14—Lelo “musanza wa kidye” i musanza’ka? I kifuko kya kyelekejo kukatyibilwa bantu butyibi na Leza. Mu mafuku a Mulopwe wa Yuda Yehoshafata, dijina dishintulula’mba “Yehova I Mutyibi,” Leza wāpandije Yuda paājokolokelwe na mizo na kuleta kavutakanya umbukata mwa bibumbo byabo bya basola. O mwanda mwine, kino kifuko kitelwanga ne bu “musanza wa Yehoshafata.” (Yoela 3:2, 12) Mu ano etu mafuku, i kyelekejo kya kifuko kikapondelwa’mo mizo pamo’nka bwa mañanza apondwa mu kyengelo.—Kusokwelwa 19:15.

Ñeni Yotuboila’ko:

1:13, 14. Kwisāsa kwa binebine ne kwitabija Yehova bu Leza wa bine i bintu bya mvubu pa kumona lupandilo.

2:12, 13. Kwisāsa kwa binebine kutambanga ku mutyima. Kulomba ‘kusana mityima yetu,’ ino ‘ke mitwelopo, ehe.’

2:28-32. Enka yewa “ukēta dijina dya Yehova [ye] ukanyongololwa” mu “difuku dikatakata dya kitenteji dya Yehova.” Bine, tufwaninwe kufwija’ko Yehova pa kuyuka’mba upungulwilanga mushipiditu wandi pa ngitu yonsololo, ne pa kupa bankasampe ne banunu, bana-balume ne bana-bakaji, uno mwingilo wa kufumika, ko kunena’mba kusapula “bintu bikatampe bya Leza”! (Bilongwa 2:11) Pano penda pafwena difuku dya Yehova, mwene po pene potufwaninwe kuvudilwa bilongwa bya “bu-bakola ba bwine-Leza”?—2 Petelo 3:10-12.

3:4-8, 19. Yoela wāsapwile bupolofeto bwa amba mizo ijokolokele Yuda ikeshintulwila mwanda yāikele kususula muzo mutongwe wa Leza. Bino binenwa bya bupolofeto byādi bya bine, mwanda kibundi kya ku ntala kya Tyila kyāsadilwe na Nebukaneza mulopwe wa Babiloni. Mwenda mafuku, pāponene kibundi kya pa kisanga mu makasa a Alekizandele Mukatampe, tununu ne tununu twa basola ne bantu batumbe bāipailwe ne bekadi 30 000 bāselwa umbupika. Bene Fidishitia nabo bāsadilwe muswelo umo onka na Alekizandele ne bampingakani bandi. Mu myaka ya tutwa tuná K.K.K., Edoma wāshele onka masala. (Malaki 1:3) Buno bupolofeto bwāfikidile bukomejanga lwitabijo lwetu mudi Yehova amba i Aye mwine ufikidijanga milao yandi. Kadi bulombola mukalongela Yehova mizo ipangapanga batōtyi bandi dyalelo.

3:16-21. “Madiulu ne panshi bikatetema,” kadi Yehova ukaponeja mizo mu kidye. “Ino Yehova ukekalanga mpakala ya bantu bandi,” ukebapa būmi mu ngikadilo miyampe mu Paladisa. Lelo tubulwepo kusumininwa kwikala nyeke pabwipi nandi pano penda pafwena difuku dyandi dyakatyibila ntanda imbi mambo?

“WILONGOLOLE USAMBAKANE LEZA OBE”

(Amose 1:1–9:15)

Amose udi na musapu utala mizo ijokolokele Isalela ne utala Yuda ne Isalela mwine kumo. Bonakani busa kufikila Shidea, Fidishitia, Tyila, Edoma, ne Moabu mwanda basusulanga bantu ba Leza bibi. Bekadi ba Yuda basa konakanibwa mwanda “bafutulwile mukanda-wabijila wa Yehova.” (Amose 2:4) Lelo bulopwe bwa Isalela bwa bisaka dikumi nabo? Mu bubi bwandi mudi kimfwa kususula balanda na manyengenyenge, busekese, ne kufutulula bapolofeto ba Leza. Yehova udyumuna kupityila kudi Amose amba: “Nkamwesha malwa madabahu a Betele,” kadi “nkakupila njibo ya bushipo pamo na njibo ya buyó.”—Amose 3:14, 15.

Bene Isalela, batōtyi ba bankishi, nansha byobapelwe kala mfuto, ino bakyendelela kūmija mutyima. Amose webalombola’mba: “Wilongolole usambakane Leza obe.” (Amose 4:12) Ku Bene Isalela, difuku dya Yehova dishintulula kuselwa “bu-misungi kokwa kungi, Damakasa kuno,” ko kunena’mba ku Ashidia. (Amose 5:27) Mupidishitu wa mu Betele walondalonda Amose, ino Amose kukwatwa moyo mpika. Yehova walombola Amose amba: “Mfulo i mifike pa bantu bami bene Isalela; nkikebapitepo monka, nansha patyetye.” (Amose 8:2) Nansha Kalunganyembo, nansha ngulu milamila kebikebafyepo ku kidye kya Leza. (Amose 9:2, 3) Inoko, kudi mulao wa kujokejibwa. Yehova unena’mba: “Nkaleta monka bu-misungi bwa bantu bami bene Isalela, kadi bakōbaka bibundi bya masala, ne kwikalamo; ino bakakuna madimi a mañanza ne kutoma vinyu yao; bakadima madimi, ne kudya bidībwa byao.”—Amose 9:14.

Bipangujo bya mu Bisonekwa Bilondolwelwe:

4:1—Lelo “bañombe bakaji ba Bashane” belekeja bāni? Kitātabela kya peulu kya Bashane, kutunduka kwa Dijiba dya Ngadilea, kyādi kifuko kitumbīle banyema balumbuluke, kubadila’mo ne bañombe. Bwine buya’bu bwādi butamba ku lumenya luyampe lwa kino kifuko. Amose wādingakenye bana-bakaji Bene Samadia baswele kushikata mu makoma pamo bwa bañombe bakaji ba Bashane. Bano bana-bakaji bādi na bubine batonona “bamfumu babo,” nansha’mba babo balume, amba banyongomone balanda bupeta mwanda wa abo bamwene’mo.

4:6—Lelo binenwa “kutōka kwa meno” bidi na buluji’ka? Uno muneneno udi na buluji bwa “kubulwa bidībwa,” kadi ufunkila ku kitatyi kya nzala pashalanga meno atōka mwanda wa kubulwa bidibwa.

5:5—Isalela kādipo ufwaninwe ‘kukimba Betele’ muswelo’ka? Yeloboame wātūdile butōtyi bwa kyana kya ñombe mu Betele. Tamba penepa, kino kibundi kyāalamuka ke kité kya butōtyi bwa bubela. Ngilengale ne Bela-Sheba nabyo byāikele ke bifuko bya butōtyi bwa bupondo. Pa kusaka kupanda ku kinzengele kyālailwe, Isalela wādi ufwaninwe kuleka kwenda kukatōtela ku bino bifuko ne kushilula kukimba Yehova.

7:1—Lelo ‘biyombo bipwe kala kunoa bya mulopwe’ i bika? Mobimwekela, bino bifunkila pa bitanshi byādi bilomba mulopwe mwa kulamina tubalwe twandi ne batentamanga’po. Bino bitanshi byādi bipotwa “mu ngalwilo ya kushipuka bikunwa bya kumfulo.” Kupwa papo, longa bantu nabo ke bangula bikunwa byabo. Inoko, kumeso kwa kwangula, njie yadi ibumba ku byobangula ne kudya’byo pamo ne bikunwa bikwabo bine.

8:1, 2—Lelo “kilala kya bipa bya buyó” kishintulula bika? Kyādi kishintulula’mba difuku dya Yehova didi pabwipi. Bipa bya buyo byapulwanga ku mfulo kwa kitatyi kya mwangulo, ko kunena’mba ku mfulo kwa mwaka wa babidimye. Yehova pa kulombola Amose “kilala kya bipa bya buyó,” wādi ulombola’mba mfulo ya Isalela idi pabwipi. Pa kino, Leza wālombwele Amose amba: “Mfulo i mifike pa bantu bami bene Isalela; nkikebapitepo monka, nansha patyetye.”

Ñeni Yotuboila’ko:

1:3, 6, 9, 11, 13; 2:1, 4, 6. Yehova wākalabedile Isalela, Yuda, ne mizo isamba yādi ibajokolokele, paānene amba: “Nkikālamunapo kyamalwa kyakyo.” Kekudipo muswelo wa kunyema butyibi bwa Yehova.—Amose 9:2-5.

2:12. Ketufwaninwepo kuzozeja boba bengila bininge pamo bwa bapania, batadi bendakana, bamishonele, nansha boba badi mu kisaka kya Betele na kwibasoñanya baleke mwingilo wabo wa kitatyi kyonso mwanda wa bekale na bobwa bwitwa bu būmi buyampe. Inoko, tufwaninwe kwibakankamika bendelele na mwingilo wabo.

3:8. Monka mutyininanga muntu shi ntambo wabuluma, Amose wātonwenwe asapule pa kwivwana Yehova unena’mba: “Enda bangila ku bantu bami.” (Amose 7:15) Kwakamwa Leza kufwaninwe kwitutonona twikale basapudi ba Bulopwe bapyasakane.

3:13-15; 5:11. Na bukwashi bwa Yehova, uno mukumbi mwityepeje Amose wāikele na bukomo bwa ‘kusapula bukamoni’ ku bampeta, kadi bampikwa kubanga muntu. Yehova witukumbanyanga tusapule musapu wa Bulopwe nansha ke mu mwaba mukomo mwine.

4:6-11; 5:4, 6, 14. Bene Isalela ‘kebājokelepo’ kudi Yehova, ino nansha namino bāsoñanibwe amba: “Kimbai Yehova, penepo mukekalanga na būmi.” Kitatyi kyonso kikilekele Yehova na kitūkijetyima ino ngikadilo ya bintu imbi, tufwaninwe kwisāshila boba badi’mo bavundamukile kudi Leza.

5:18, 19. Boba “basaka difuku dya Yehova” kwampikwa kwilongolola i balembakane. Yewa ulonga namino udi pamo bwa muntu unyema ntambo ino kimungu nakyo kyamusambakana, ino aye pa kunyema kimungu nyoka nandi wamusuma. I kya ñeni twikale ‘badyumuke mafuku onso’ ku mushipiditu ne kwikala batengele.—Luka 21:36.

7:12-17. Ketufwaninwepo kwikala na moyo kitatyi kyotusapula musapu wa Leza.

9:7-10. Kwikala ba ku lukunwa lwa bakulutuba ba kikōkeji ne ba ku boba bānyongolwelwe kutamba mu Edipito bu muzo mutongwe wa Leza kekwākankejepo Bene Isalela bampikwa kikōkeji kwikala bampikwa kwitabijibwa na Leza pamo bwa bana ba Bene Efiopya. Kwitabijibwa na Leza kalēmekangapo bantu’mba yeu ye yeu kekwimaninepo pa musuku, ino kwimanine pa ‘kumutyina, ne kulonga bilumbuluke.’—Bilongwa 10:34, 35.

Bine Byotufwaninwe Kulonga

Difuku dya Leza kutyibila ntanda ya Satana mambo dibafwena. Leza upungulwilanga mushipiditu pa batōtyi bandi, wibakumbanya mwa kudyumwina bantu ku kwiya kwa difuku dyandi. Lelo tubulwepo kwingila ne pa mfulo uno mwingilo wa kukwasha bakwetu nabo bafikile pa kuyuka Yehova ne ‘kwita dijina dyandi’?—Yoela 2:31, 32.

Amose unena’mba: “Shikwai bibi sanswai biyampe, komejai kidye mu kibelo.” (Amose 5:15) Pano penda pafwena difuku dya Yehova, i biyampe kufwena Leza ne kwisansanya na ino ntanda imbi ne kisense kityani. Bine, buno bufundiji budi mu mukanda wa Bible wa Yoela ne wa Amose bubetufikila pa kitatyi kifwaninwe!—Bahebelu 4:12.

[Kifwatulo pa paje 4]

Yoela wāfumikile amba: “Difuku dya Yehova didi pabwipi ponka”!

[Kifwatulo pa paje 7]

Tufwaninwe kwikala bampikwa moyo ne basapudi bapyasakane ba musapu wa Leza, pamo bwa Amose