Skip to content

Skip to table of contents

Tau Fakamaamaaga Mai he Tohi a Ioelu mo Amosa

Tau Fakamaamaaga Mai he Tohi a Ioelu mo Amosa

Kua Moui e Kupu ha Iehova

Tau Fakamaamaaga Mai he Tohi a Ioelu mo Amosa

KO E tala ni ne talahau e ia hagaao ki a ia, ko ia ko “Ioelu, ko e tama a Petuelu.” (Ioelu 1:1) I loto he tohi ne tū ai e higoa ha Ioelu, ne tote maka e talahauaga haana ke he falu mena ka ko e fekau ni ati maeke ke fuafua e magahala he perofetaaga haana​—kavi ke he 820 F.V.N., hiva e tau he mole e eke a Usia mo patuiki i Iuta. Ko e ha ne nakai tala lahi a Ioelu hagaao ki a ia ni? Kakano kua liga manako a ia ke hagaaki ke he fekau ka e nakai ke he tagata ne uta e fekau.

Pihia foki he vahā a Usia, ko Amosa, ko e tagata mai i Iuta mo e ‘ko e leveki manu, mo e tagata gahua ke he tau sukamora,’ ne poaki ke eke mo perofeta. (Amosa 7:14) He nakai tuga a Ioelu, ne perofeta i Iuta, ne kua fakafano atu ai a Amosa ke he kautu he magafaoa hogofulu ha Isaraela. Ne fakaoti e tohi he 804 F.V.N. he mole e liu he perofeta ki Iuta, ne tohia e tohi a Amosa ke he vagahau mukamuka ka e kitia maaliali.

“OI TE FAKAALOFA KE HE AHO”​KO E HA?

(Ioelu 1:1–3:21)

Ne kitia e Ioelu he fakakiteaga e moumouaga he tau hē kasama, hē akerisi, mo e hē kasili. Ko e tau moko moumou nei kua tuga “ko e motu lahi mo e malolo” mo e tuga e “tau tagata toa.” (Ioelu 1:4; 2:2-7) “Oi te fakaalofa ke he aho,” he togi e Ioelu, ‘ha kua tata mai e aho a Iehova, to hoko mai tuga e malaia mai ia Ia hana e Malolo oti kana.’ (Ioelu 1:15) Ne fakatonu e Iehova e tau tagata ne nonofo i Siona: “Kia liliu mai a mutolu kia au mo e ha mutolu a tau loto katoa.” Ane mai taute pihia e lautolu, to “fakaalofa hofihofi a [Iehova] ke he hana tau tagata” ti to uta fakamamao “e kau mai he fahi tokelau”​—ko e moumouaga he tau moko. Ato hoko mai e aho lahi ha Iehova, to ‘liligi hifo e haana agaaga ki luga he tau tagata oti’ mo e to “tuku atu foki e au e tau mana ke he lagi mo e lalolagi.”​—Ioelu 2:12, 18-20, 28-31.

Kua paleko ai ke he tau motu: “Kia tukituki e mutolu e tau koho ha mutolu ke eke mo tau pelu, mo e tau titipi ne taute aki e tau . . . tao” he tauteute ke tau. Ne poaki ki a lautolu ke “o hake a lautolu ke he pahua a Iehosafata,” ke fakafili mo e moumou ai. “Ka to nofo tukulagi a Iuta, . . . ke he taha hau mo e taha hau.”​—Ioelu 3:10, 12, 20.

Tali he Tau Hūhū Faka-Tohiaga Tapu:

1:15; 2:1, 11, 31; 3:14​—Ko e heigoa e “aho a Iehova”? Ko e aho a Iehova ko e magahala ke fakahoko e Iehova e fakafiliaga ke he tau fī haana, ko e fua to moumou a lautolu ka e fakahao e tau tagata tapuaki mooli. Ma e fakatai, ko e aho pihia ne hoko ai ki Papelonia i tuai he 539 F.V.N. he magaaho ne kautū ai e tau Metai mo e tau Peresia. (Isaia 13:1, 6) Kua tata mai foki e taha “aho a Iehova,” he magaaho ka fakahoko e ia e fakafiliaga faka-Atua ki a ‘Papelonia Lahi’​—ko e kautu he tau lotu fakavai he lalolagi.​—Fakakiteaga 18:1-4, 21.

2:1-10, 28​—Kua fakamooli fēfē e perofetaaga ke he moumouaga he tau hē? Ne nakai fai fakamauaga i loto he Tohi Tapu hagaao ke he tau hē ne moumou e motu ko Kanana ke tuga e moumouaga ne fakamaama he tohi a Ioelu. Ko e mena ia, ko e totokoaga ne fakamaama e Ioelu kua fakatino mooli e magahala he 33 V.N. he magaaho ne kamata a Iehova ke liligi hifo e agaaga haana ke he tau tutaki fakamua he Keriso ti kamata a lautolu ke fakamatala e fekau ne kua hukia ai e tau takitaki lotu fakavai. (Gahua 2:1, 14-21; 5:27-33) Ko e kotofaaga foki ha tautolu ke fakalataha ke he gahua pihia he vahā nei.

2:32​—Ko e heigoa e kakano ke “ui atu ke he higoa a Iehova”? Ke ui atu ke he higoa he Atua kua kakano ke iloa e higoa ia, ke fakalilifu fakalahi ai, mo e ke falanaki mo e tua ki a ia he higoa ia.​—Roma 10:13, 14.

3:14​—Ko e heigoa e “pahua he fakahala”? Ko e matakavi fakatai ke fakahoko e fakafiliaga he Atua. He vahā he patuiki Iutaia ko Iehosafata, ne kakano e higoa “Iehova Ko e Fakafili,” ne fakahao he Atua a Iuta mai he tau motu ne agaagai he fakagoagoa e tau matakau tau ha lautolu. Ko e mena ia ne fakahigoa foki e matakavi ko e “pahua a Iehosafata.” (Ioelu 3:2, 12) He vahā ha tautolu, kua hagaao ai ke he matakavi fakatai ka tuki malipilipi e tau motu tuga e holiaga vine.​—Fakakiteaga 19:15.

Tau Fakaakoaga ma Tautolu:

1:13, 14. Ko e fakatokihala mooli mo e talahau ko Iehova ko e Atua mooli kua uho ma e fakamouiaga.

2:12, 13. Ko e fakatokihala mooli kua puna mai he logonaaga he loto. Kua putoia e manatu ke ‘hēhē e tau loto ha tautolu,’ ka e nakai ke ‘hēhē he tau tapulu’ i fafo.

2:28-32. Ko ia ni ne “ui atu ke he higoa a Iehova; ha ko e mena ha i ai e fakamouiaga” he “aho a Iehova kua lahi mo e matakutakuina.” Ko e loto fakaaue ha ia ha tautolu ka liligi hifo e Iehova e haana agaaga ke he tau tagata oti kana ti maeke ia lautolu ne ikiiki mo e momotua, taane mo e fifine, ke fakalataha ke he gahua ke perofeta atu, kakano ke fakapuloa “e tau mana he Atua”! (Gahua 2:11) He tata mai e aho a Iehova, kua nakai kia lata ia tautolu ke lahi e “mahani ke lata ai ke he tau mahani mitaki mo e tau mahani Atua”?​—2 Peteru 3:10-12.

3:4-8, 19. Ne perofeta age e Ioelu ke he tau motu ne agaagai i Iuta to fai fakalagoaga ha kua ekefakakelea e tau tagata fifili he Atua. Ke fakamooli ai e tau kupu fakaperofeta ia, ne moumou he patuiki a Papelonia ko Nepukanesa e maaga lahi ha Turo. Fakamui, ne moua e Alesana ne Mua e maaga motu ia, ne totou afe e tau kautau mo e tau tagata talahaua haana ne tamate mo e 30,000 tagata he motu ia ne fakafua ke fakatupa. Ne pihia foki e mena ne hoko ke he tau Filisitia ke he tau lima ha Alesana mo e tau hukui haana. He senetenari ke faaki F.V.N., ne kua moumou a Etoma. (Malaki 1:3) Ko e tau perofetaaga nei kua fakamooli ne fakamalolō e tua ha tautolu ki a Iehova ko e Fakamooli he tau maveheaga haana. Kua fakakite ai foki e puhala ha Iehova ka fehagai mo e tau motu ne favale ke he tau tagata tapuaki haana he vahā nei.

3:16-21. “To vivivivi e lagi mo e lalolagi,” mo e to iloa he tau motu e tau fakafiliaga velagia ha Iehova. “Ka ko Iehova ko e taue a ia ma e motu hana,” ti foaki ki a lautolu e moui ke he tau tuaga fakaparataiso. Nakai kia lata mogoia ia tautolu ke mauokafua he nonofo fakatata ki a Ia ha kua tata mai e aho ka fakahoko ai e fakafiliaga ke he lalolagi mahani kelea?

‘KIA TAUTEUTE A KE FELEVEIA MO E HAU A ATUA’

(Amosa 1:1–9:15)

Kua fai fekau a Amosa ma e tau motu ne matafī ne agaagai i Isaraela mo e ki a Iuta mo Isaraela. Ko e moumouaga kua tatali ma Suria, Filisitia, Turo, Etoma, mo Moapi ha kua ekefakakelea e lautolu e tau tagata he Atua. Ko e tau tagata ha Iuta kua fakatoka ma e moumouaga ha kua “tiaki e lautolu e tau poakiaga a Iehova.” (Amosa 2:4) Ka e kua e kautu he magafaoa hogofulu ha Isaraela? Ko e tau agahala ha lautolu kua putoia e favale lotokai ki a lautolu ne nonofogati, mahani feuaki, mo e nakai fakalilifu ke he tau perofeta he Atua. Kua hataki e Amosa, ko Iehova ‘to ahi foki e tau fatapoa i Peteli’ mo e ‘to tuki e fale ke lata mo e vaha makalili, katoa mo e fale ke lata mo e vaha mafana.’​—Amosa 3:14, 15.

Pete kua kehekehe e tau fakahala kua fitā e fakahoko, ne loto maō agaia e tau Isaraela tapuaki tupua. Ne talaage a Amosa ki a lautolu: ‘Kia tauteute a ke feleveia mo e hau a Atua.’ (Amosa 4:12) Ma e tau Isaraela, ko e aho a Iehova kua kakano ‘to fakapaea atu a lautolu ke he fahi atu a Tamaseko,’ ki Asuria. (Amosa 5:27) Kua fehagai a Amosa mo e totokoaga mai he ekepoa ha Peteli ka kua nakai matakutaku a ia. “Kua hoko mai e fakahikuaga he haku a motu ko Isaraela,” he talaage e Iehova ki a Amosa. “Nakai fano leva foki au ia lautolu.” (Amosa 8:2) Ne nakai fakaai a Seoli po ke tau mouga tokoluga ke puipui a lautolu mai he tau fakafiliaga he Atua. (Amosa 9:2, 3) Ka kua ha ha ai e maveheaga ke he fakafoouaga. “To liuaki e au e paeaaga he haku motu ko Isaraela,” he talahau e Iehova, “to ati ai foki e lautolu e tau maga kua maona, mo e nonofo ai a lautolu, to to foki e lautolu e tau ulu vine, mo e inu ai e uaina; to eke kaina foki e lautolu, mo e kai e tau fua ka moua ai.”​—Amosa 9:14.

Tali he Tau Hūhū Faka-Tohiaga Tapu:

4:1​—Ko hai ne fakatino he “tau povi fifine a Vasana”? Ko e pahua i Vasana, ko e matakavi he faahi uta he Tahi a Kalilaia, ne talahaua he kehekehe e tau vahega manu huifā, putoia e tau povi. Kua lagomatai lahi ai ke he mena nei ha kua talumelie e matakavi ia. Ne fakatatai e Amosa e tau fifine i Samaria ne manako lahi ke he tau monuina ke tuga e tau povi i Vasana. Ne nakai fakauaua kua fakafī e tau fifine nei ke he “tau iki ha lautolu,” po ke tau taane, ke fofō mai he tau tagata nonofogati ke fakamakona aki e tau manako ha lautolu ke he tau monuina.

4:6​—Ko e heigoa e kakano he talahauaga “tau nifo mea”? Ne fakaaoga ai ke fakatatai ke he “hogeia mena kai,” kua liga hagaao e alaga kupu ke he magahala ne tō e hoge ti mea e tau nifo ha kua nakai fai mena kai.

5:5​—Ko e puhala fe ha Isaraela ke ‘aua neke kumi ki Peteli’? Ne fakatū e Ierepoamo e tapuaki punua povi i Peteli. Tali mai he magaaho ia, kua eke e maaga ia mo lotouho he tapuakiaga fakavai. Ko Kilikala mo Peresepa kua liga eke foki mo tau matakavi he tapuakiaga tiaki taofiaga. Ke hao mai he malaia kua talahau tuai, ne lata a Isaraela ke fakaoti e tau fenoga fakalotu ke he tau matakavi nei mo e kamata ke kumi a Iehova.

7:1​—Ko e heigoa ne hagaao ki ai e “heleheleaga motie he patuiki”? Liga kua hagaao ke he tukuhau ne fakatoka he patuiki ma e levekiaga he tau kau heke solofanua mo e tau manu huifā haana. Ko e tukuhau nei kua lata ke totogi he “kamata ke tupu hake e vao fakamui.” Magaaho fakamui, to helehele laia he tau tagata e tau fua he fonua ha lautolu. Ka e, ato taute pihia e lautolu, ne o mai ai e tau hē mo e kai moumou e tau fua he fonua ha lautolu fakalataha mo e falu motie.

8:1, 2​—Ko e heigoa kua fakakite he “kato fua akau kua momoho”? Kua fakakite ai ko e aho a Iehova kua tata mai. Ko e tau fua akau he vahā mafana ne tau ha kua momoho he matahiku he vahā he heleheleaga, ko e magaaho a ia he matahiku he magahala gahua fonua. He magaaho ne taute e Iehova a Amosa ke kitia e “kato fua akau kua momoho,” ne kakano ai kua tata mai e fakaotiaga ha Isaraela. Ko e mena ia, ne talaage e Atua ki a Amosa: “Kua hoko mai e fakahikuaga he haku a motu ko Isaraela, nakai fano leva foki au ia lautolu.”

Tau Fakaakoaga ma Tautolu:

1:3, 6, 9, 11, 13; 2:1, 4, 6. He hagaao ke he ita haana ki a Isaraela, Iuta, mo e ono e motu ne agaagai ia lautolu kua pehē a Iehova: “Nakai liliu kehe ai e au [haku] fakahala.” Kua nakai maeke ke hao mai he fakafiliaga ha Iehova.​—Amosa 9:2-5.

2:12. Kua nakai lata ia tautolu ke fakalolelole e tau paionia, tau leveki faifano, tau misionare, po ke tau tagata he magafaoa Peteli he fakaohooho a lautolu ke toka e gahua mau ha lautolu ma e mena ne fakahigoa ko e moui mitaki. Ka e, kua lata ia tautolu ke fakamalolō a lautolu ke fakatumau e tau gahua mitaki ha lautolu.

3:8. Tuga ni he matakutaku e tagata ka logona e leona ne tagi, ne loto malolō a Amosa ke fakamatala he logona a Iehova ne pehē: “Fano a, kia perofeta atu . . . ke he motu haku ko Isaraela.” (Amosa 7:15) Kua lata he matakutaku mahani Atua ke omoi a tautolu ke eke mo tau tagata fakamatala makutu he fekau he Kautu.

3:13-15; 5:11. Fakalataha mo e lagomataiaga ha Iehova, ne maeke a Amosa ko e tagata leveki manu ne fakatokolalo ke “fakailoa” ke he tau tagata mautū mo e mahani fakahanoa. Maeke foki ia Iehova ke fakaako a tautolu ke fakapuloa e fekau he Kautu pete kua paleko e matakavi.

4:6-11; 5:4, 6, 14. Pete ni kua lagaloga e kaumahala he tau Isaraela ke “liliu mai” ki a Iehova, ne fakamalolō atu agaia ki a lautolu ke “kumi . . . a Iehova ti momoui ai.” Ha kua fakauka agaia a Iehova ke fakaatā e tau mena tutupu he lalolagi kelea nei, kua lata ia tautolu ke fakamalolō a lautolu i ai ke liliu mai ke he Atua.

5:18, 19. Ko e “manako ke he aho a Iehova” ka e nakai mautauteute kua goagoa. Ko e tuaga he tagata ne taute pihia kua tuga e tagata ne hola mai he leona ti kua feleveia mo e urosa ti kua hola he urosa ka e fakahiku kua gagau he gata. To lotomatala a tautolu he “kia mataala” fakaagaaga mo e ke mautauteute tumau.​—Luka 21:36.

7:12-17. Kua lata ia tautolu ke nakai matakutaku mo e ke mauokafua he fakailoa e fekau he Atua.

9:7-10. Ha kua tutupu mai he ohi he tupuna tua fakamooli mo e ko lautolu ne laveaki mai i Aikupito ko e tau tagata fifili he Atua, ne nakai mataofi ai e tau Isaraela nakai tua fakamooli mai he kelea e tuaga ki mua he Atua ati kua tatai ni mo e tau tagata Kuso. Ke moua e taliaaga ki mua he Atua nakai fakamailoga tagata, kua fakavē ai ke he “matakutaku kia ia mo e mahani tututonu.”​—Gahua 10:34, 35.

Ko e Mena kua Lata ia Tautolu ke Taute

Ko e aho ke fakahoko ai e fakafiliaga faka-Atua ke he lalolagi ha Satani kua tata mai. Kua liligi hifo he Atua haana agaaga ke he tau tagata tapuaki haana, ti fakaako a lautolu ke hataki e tau tagata hagaao ke he hokomaiaga he aho haana. Kua nakai kia lata ia tautolu ke fakalataha katoatoa ke lagomatai falu ke iloa a Iehova mo e ‘ui atu ke he haana higoa’?​—Ioelu 2:31, 32.

‘Kia fakavihia e kelea,’ he hataki e Amosa, “ka e manako ke he mitaki, mo e fakamau ai e mutolu e fakafiliaga ke he gutuhala.” (Amosa 5:15) He tata mai e aho a Iehova, ko e puhala pulotu ke fakatata ke he Atua mo e fakatumau ke vevehe kehe a tautolu mai he lalolagi kelea mo e tau lafiaga fakakeukeu i ai. Ko e mena ia, kua latatonu ha e tau fakaakoaga kua ako e tautolu he magaaho nei mai he tohi a Ioelu mo Amosa i loto he Tohi Tapu!​—Heperu 4:12.

[Tau Fakatino he lau 9]

Tuga a Amosa, kua lata ia tautolu ke eke mo tau tagata fakailoa nakai matakutaku mo e ke fakamalolō ke fakailoa e fekau he Atua