Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

Manatu Tāua Mai Tusi o Ioelu ma Amosa

Manatu Tāua Mai Tusi o Ioelu ma Amosa

O Loo Ola le Afioga a Ieova

Manatu Tāua Mai Tusi o Ioelu ma Amosa

E PAU lava le mea o loo ia faamatalaina, o ia o “Ioelu, le atalii o Petuelu.” (Ioelu 1:1) I le tusi lea e faaigoa i lona igoa, o loo faamatalaina ai lana feʻau, ae e itiiti lava se faamatalaga a Ioelu e faatatau i isi mea, ma e oo lava i le taimi o lana valoaga o loo tau matemate le taimi na fai ai—pe tusa o le 820 T.L.M., o le iva lea o tausaga talu ona avea Usia ma tupu o Iuta. Aiseā ua lē faamatalaina mai ai e Ioelu ni mea e faatatau iā te ia? E foliga mai o loo manaʻo e faamamafa le feʻau, ae lē o le tagata o loo aumaia le feʻau.

E faapenā foʻi i aso o Usia, na tofia Amosa o ia o se Iutaia ma o se ‘fagamanu, ma o lē galue i sukamoru’ e avea ma perofeta. (Amosa 7:14) Na vavalo Ioelu i Iuta, ae o Amosa na auina atu i mātū i le malo o ituaiga e sefulu o Isaraelu. Na māeʻa ona tusia le tusi o Amosa pe tusa o le 804 T.L.M., ina ua toe foʻi ane le perofeta i Iuta, ma o loo tusia i se gagana e faigofie ma manino.

“AUĒ, LE ASO E!”—AISEĀ?

(Ioelu 1:1–3:21)

Na vaaia e Ioelu i le faaaliga se osofaʻiga a le ʻau tele o sē kasama, o sē akerise ma sē kasili. O loo faasino atu le ʻau tele i “le nuu tele ma le malolosi,” ma o “tagata totoa.” (Ioelu 1:4; 2:2-7) Na mapusela Ioelu ma faapea mai: “Auē, le aso e! Auā ua latalata mai le aso o Ieova, e oo mai e pei o se malaia ai Lē e ona le malosi uma lava.” (Ioelu 1:15) Ua fautua e Ieova tagata o Siona: “Ia outou toe foʻi mai iā te aʻu ma o outou loto atoa.” Ma pe a latou faia faapea, o le a faaalia e Ieova le “alofa mutimutivale i ona tagata,” ma tuu mamao i latou i le “itu i mātū”—mai le lolofi mai a iniseti. Peitaʻi, a o leʻi oo i lona aso tele, o le a “liligi ifo ai lona Agaga i luga i tagata uma.” Ma o le a ia “tuuina atu foʻi vavega i le lagi ma le lalolagi.”—Ioelu 2:12, 18-20, 28-31.

Ua iai se luʻi ua fesagaʻi ma malo: “Ia outou tuʻituʻi le uamea o outou suotosina e fai ma pelu, ma a outou polo teu vine e fai ma tao” ma sauniuni mo le taua. Ua faatonuina i latou ia “ō aʻe i le vanu o Iosefatu,” o inā o le a faamasinoina ma faaumatia ai i latou. “A e tumau Iuta e faavavau.”—Ioelu 3:10, 12, 20.

Taliina o Fesili Faale-Tusi Paia:

1:15; 2:1, 11, 31; 3:14—O le ā “le aso o Ieova”? O le aso o Ieova, o le taimi o lana faasalaga faafaamasinoga i ona fili, lea o le a faaumatia ai i latou, ae o le a faaolaina tagata tapuaʻi moni. O se faaaʻoaʻoga, na oo mai se aso faapena iā Papelonia anamua i le 539 T.L.M., ina ua faatoʻilaloina e Metai ma Peresia. (Isaia 13:1, 6) Ua lata mai lava le isi “aso o Ieova,” pe a ia aumaia lana faasalaga faafaamasinoga iā “Papelonia le aai tele”—le emepaea o lotu sesē i le lalolagi.—Faaaliga 18:1-4, 21.

2:1-10, 28—Ua faapefea ona faataunuuina le valoaga e faatatau i le osofaʻiga a iniseti? E leai se faamaumauga o i le Tusi Paia i se osofaʻiga a se anoanoaʻi o iniseti i le nuu o Kanana, e pei ona faamatalaina i le tusi o Ioelu. O lea la, o le osofaʻiga o loo taʻua e Ioelu e manino mai e faavaloaga, lea na tupu i le 33 T.A., ina ua liligiina ifo e Ieova lona agaga paia i uluaʻi soo o Keriso, ma amata ona latou talaʻi le feʻau lea na puapuagatia ai taʻitaʻi o lotu sesē. (Galuega 2:1, 14-21; 5:27-33) O lo tatou faaeaga le faia o so tatou sao, i se galuega faapena o loo faia i aso nei.

2:32—O le ā le uiga o le “valaau atu i le suafa o Ieova”? O le valaau atu i le suafa o le Atua, e uiga i le iloa o lenā suafa, ia faaaloalo loloto i ai, faalagolago atu ma faatuatuaina lē e ana lea suafa.—Roma 10:13, 14.

3:14—O le ā le “vanu e faasalaina ai”? O se nofoaga faafaatusa mo le faasalaga faafaamasinoga a le Atua. I aso o le tupu Iutaia o Iosefatu, o le uiga o lona igoa, “O Ieova o le Faamasino,” na laveaʻiina ai e le Atua le nuu o Iuta mai nuu na siʻomia ai e ala i le faafenuminumiaʻi o a latou ʻautau. O lea la, o loo taʻua foʻi lea nofoaga o le “vanu o Iosefatu.” (Ioelu 3:2, 12) I o tatou aso, o loo faaataina ai le nofoaga faafaatusa, lea o le a olopalaina ai nuu e pei o vine i le soligavine.—Faaaliga 19:15.

Lesona mo i Tatou:

1:13, 14. O le salamō moni ma le iloaina o Ieova o le Atua moni, e tāua mo le faaolataga.

2:12, 13. O le salamō moni e tatau ona lagona i le loto. E aofia ai le ‘saeia o loto, a e lē o ofu.’

2:28-32. Na pau tagata e “faaolaina o i latou uma lava o ē valaau atu i le suafa o Ieova,” i le “aso tele ma le silisili o Ieova.” Maʻeu lo tatou loto faafetai i le liligiina ifo o le agaga o Ieova i tagata uma, ma ua auai ē laiti ma ē matutua o tane ma fafine i le galuega talaʻi, o lona uiga, o ē faalauiloaina “vavega [po o mea matagofie a le Atua]”! (Galuega 2:11) A o lata mai le aso o Ieova, pe lē ao ai ea ona faatumuina i tatou i le “amio e tatau ai i le amio lelei ma le amio Atua”?—2 Peteru 3:10-12.

3:4-8, 19. Na vavalo Ioelu o le a faasalaina nuu o siʻomia ai Iuta, ona o lo latou faileagaina o le nuu filifilia o le Atua. Na taunuu lenā valoaga, ona na faatamaʻia le aai o Turo e Nepukanesa le tupu o Papelonia. Mulimuli ane, ina ua faatoʻilaloina e Alesana le Sili, na faaumatia ai le faitau afe o ona tagata tau ma tagata iloga, ma ave faatagataotauaina tagata e 30,000. Na faia foʻi faapea iā Filisitia e Alesana ma ē na soloaʻi ane e sosoo ma ia. E oo mai i le senituri lona fā T.L.M., ua tuufua Etoma. (Malaki 1:3) O nei valoaga ua faataunuuina, e faamalosia ai lo tatou faatuatua iā Ieova o Lē faataunuuina ana folafolaga. O loo faaalia ai foʻi le auala o le a feagai ai Ieova, ma nuu o loo sauāina ona tagata tapuaʻi i aso nei.

3:16-21. “E luluina le lagi ma le lalolagi,” ma o le a oo i atunuu le faasalaga faafaamasinoga a Ieova. “A o Ieova, o le malu o ia o lona nuu,” ma o le a ia tuu atu i latou e ola i se tulaga e pei o se parataiso. Pe tatou te lē maumauaʻi ai ea la e faalatalata atu iā te ia, a o lata mai le aso e na te aumaia ai lana sala faafaamasinoga i le lalolagi amio leaga?

‘IA E SAUNI LUA TE FETAIAʻI MA LOU ATUA’

(Amosa 1:1–9:15)

O loo iai se feʻau a Amosa mo nuu na avea ma fili sa siʻomia ai Isaraelu, faapea foʻi ma Iuta ma Isaraelu. Ua atofa le aso e faaumatia ai Suria, Filisitia, Turo, Etoma, ma Moapi ona o lo latou faileagaina o tagata o le Atua. O loo faapena foʻi ona atofa le faaumatiaga o tagata o Iuta, “auā na latou lafoaʻi le tulafono a Ieova.” (Amosa 2:4) Ae faapefea le malo o ituaiga e sefulu o Isaraelu? O a latou agasala e aofia ai faiga matapeʻapeʻa i tagata matitiva, amioga lē mamā, ma faiga lē faaaloalo i perofeta a le Atua. Ua lapataʻia e Amosa faapea o le a oo atu Ieova e ‘asiasi i fata faitaulaga i Peteli,’ ma o le a ia “taia le fale o le tausaga maalili, atoa ma le fale o le tausaga vevela.”—Amosa 3:14, 15.

E ui lava i faasalaga eseese ua uma ona faia, ae na faauamaaa lava tagata Isaraelu ifo i tupua. Na taʻu atu e Amosa iā i latou: ‘Ia e sauni lua te fetaiaʻi ma lou Atua.’ (Amosa 4:12) O le aso o Ieova mo tagata Isaraelu, o lona uiga, o le ‘faatāfeaina i tala atu o Tamaseko,’ i Asuria. (Amosa 5:27) Na fesagaʻi Amosa ma teteega mai ositaulaga i Peteli, ae na tumau pea lona lē fefe. Na taʻu atu e Ieova iā Amosa: “Ua oo mai le iʻuga i loʻu nuu o Isaraelu, ou te lē toe sopoʻia lava.” (Amosa 8:2) E lē mafai e Seoli po o mauga maualuluga ona puipuia i latou mai le faamasinoga a le Atua. (Amosa 9:2, 3) Ae peitaʻi, o loo iai le folafolaga mo le toe faafoʻisiaina. Ua fetalai mai Ieova: “Ou te faafoisia mai le tafeaga o loʻu nuu o Isaraelu, ona latou faatūina ai lea o aai ua faatafunaina, ma nonofo ai; latou te totōina foʻi tovine, ma inu uaina ai; latou te fai foʻi faatoaga, ma aai ai ona fua.”—Amosa 9:14.

Taliina o Fesili Faale-Tusi Paia:

4:1—O ai na faaata mai e “povi fafine o Vasana”? O le maualuga o le laueleele o Vasana, o se ogāeleele i le itu i sasaʻe o le Sami o Kalilaia, sa iloa i le lelei tele mo le tausia ai o lafumanu, e aofia ai ma povi. O le lafulemu o laufanua o se vala tāua mo lea tulaga. Na faatusa e Amosa fafine Samaria mananaʻo i le ʻoa, i povi o Vasana. E lē taumatea o nei fafine na uunaʻia o “latou matai,” po o tane, e fai ni faiga taufaasesē iā i latou e lē tagolima, ina ia faafaigofie ai ona maua a latou ʻoa.

4:6—O le ā le uiga o le faaupuga “nifo mamā”? E tutusa lona faaaogāina ma le “oge i mea e ʻai,” e mafai ona faasino atu le faaupuga i se taimi o le oge, lea e mamā ai pea nifo ona o le leai o ni meaʻai.

5:5—O le ā na uiga i ai mo Isaraelu le “aua le saʻili iā Peteli”? Na faatulaga e Ierepoamo le tapuaʻiga i tamaʻi povi e fai i Peteli. Ma talu mai lenā taimi, na avea ai lenā aai ma ogatotonu o tapuaʻiga sesē. Sa avea foʻi Kilikala, ma Peresepa ma nofoaga o tapuaʻiga na liliu ese mai le upu moni. Ina ia ʻalofia mala na valoia, e ao i tagata Isaraelu ona taofia le ō atu i nei nofoaga, ae saʻili atu iā Ieova.

7:1—O le ā o loo faasino atu i ai le “seleselegāmutia a le tupu”? E foliga mai e faasino atu i lafoga na fai faamalosi e le tupu e tausia ai ana tagata tiʻetiʻe solofanua, faapea ma manu. Sa tatau ona totogia lenei lafoga i le “faatoʻā tutupu aʻe o le vao mulimuli.” Mulimuli ane, ona faatoʻā selesele lea e tagata o a latou faatoʻaga. Ae peitaʻi, a o leʻi faia lenā mea, sa ō mai sē akerise ma faatamaʻia a latou faatoʻaga ma isi laau.

8:1, 2—O le ā le uiga o “ato fua otatā”? Sa uiga atu i le lata ane o le aso o Ieova. E tau fualaau otatā agaʻi atu i le iʻuga o le vaitau o le seleselega, o lona uiga, i le taufaasiʻusiʻuga o le tausaga tau faatoʻaga. Ina ua faavaai e Ieova Amosa i le “ato fua otatā,” o lona uiga ua lata le iʻuga o Isaraelu. O lea la, na taʻu atu e le Atua iā Amosa: “Ua oo mai le iuga i loʻu nuu o Isaraelu, ou te lē toe sopoʻia lava.”

Lesona mo i Tatou:

1:3, 6, 9, 11, 13; 2:1, 4, 6. O lona toʻatamaʻi iā Isaraelu, Iuta ma nuu e ono na siʻomia ai i latou, na fetalai ai Ieova e faapea: “Ou te lē liliu ese.” O sala faafaamasinoga a Ieova e lē mafai ona sola ese ai se tagata.—Amosa 9:2-5.

2:12. E lē tatau ona tatou faalotovaivai i paeonia o loo galulue mamafa, ovasia femalagaaʻi, misionare, po o sui o le aiga Peteli, i le uunaʻia o i latou e tuu le auaunaga faataimi atoa ae ola i se olaga lea e manatu tagata, o se olaga masani. I le isi itu, e ao ona tatou faalaeiau i latou e faaauau i la latou galuega lelei o loo fai.

3:8. E pei lava ona fefe se tasi pe a ia faalogoina le tagi a se leona, na lagona e Amosa e ao ona ia talaʻi ina ua ia faalogo atu o fetalai mai Ieova: “Alu ia, inā e vavalo i loʻu nuu.” (Amosa 7:15) O le mataʻu faaleatua, e uunaʻia ai i tatou e avea o ni tagata talaʻi maelegā o le feʻau o le Malo.

3:13-15; 5:11. O le fesoasoani a Ieova na mafai ai e Amosa o se tagata faatauvaa e tausi lafumanu, ona “faailo atu” pe molimau atu i tagata mauʻoa, ua lē toe popole lava i se isi mea. E faapena foʻi ona sauniunia i tatou e Ieova mo le folafolaina atu o le feʻau o le Malo, e tusa lava po o le ā le faigatā o se oganuu o iai.

4:6-11; 5:4, 6, 14. E ui lava i le lē taulau pea lava pea o Isaraelu e “toe foʻi” iā Ieova, ae na timaʻia pea i latou e ‘saʻili iā Ieova, latou te ola ai.’ O le umi lava e faataga ai ma le onosai e Ieova lenei faiga amioleaga o mea e iai pea, e tatau lava ona tatou timaʻia i latou o loo iai e liliu i le Atua.

5:18, 19. O le “manaʻo i le aso o Ieova” e aunoa ma le sauniuni lelei i ai, o se mea valea. O le tulaga o se tagata e faia faapea e pei o se tagata e sola ese mai se leona ae fetaiaʻi ma se urosa, ona sola ese lea mai se urosa ae utia i se gata. O se tulaga atamai lo tatou “mataala” faaleagaga, ma tumau i se tulaga sauniuni lelei.—Luka 21:36.

7:12-17. E tatau ona tatou loto tetele, ma lē fefefe i le folafolaina atu o le feʻau a le Atua.

9:7-10. O le avea ai ma ē na tupuga mai i augatamā faamaoni, ma le laveaʻiina mai Aikupito o ni tagata filifilia o le Atua, e leʻi taofia ai tagata lē faamaoni o Isaraelu mai le iai i se tulaga leaga ma le Atua e pei o tagata Aitiope. O le mauaina o se tulaga faamaonia ma le Atua e lē faailoga tagata, e lē faalagolago i sona tupuaga, ae o le “mataʻu iā te ia . . . ma fai le amiotonu.”—Galuega 10:34, 35.

Mea e Ao Ona Tatou Fai

Ua lata le taimi e faaoo mai ai le faasalaga faafaamasinoga a le Atua i le lalolagi a Satani. Ua liligiina ifo e le Atua lona agaga i luga o ona tagata tapuaʻi, ma faaauupegaina i latou e lapataʻia tagata i le oo ma o lona aso. Pe lē tatau ea la ona fai so tatou sao atoatoa e fesoasoani ai i isi, ina ia iloa Ieova ma ‘valaau i lona suafa’?—Ioelu 2:31, 32.

Na timaʻi mai Amosa: “Ia outou ʻinoʻino i le leaga, a e loto atu i le lelei, ma ia outou faatumau le faamasinoga i le faitotoʻa.” (Amosa 5:15) A o lata mai le aso o Ieova, o se auala atamai le faalatalata atu i le Atua, ma vavae ese mai i tatou i le lalolagi amioleaga ma ona tagata amio lē mamā. Ina ia ausia lenā sini, e matuā talafeagai lelei lesona ua mafai ona tatou aʻoaʻoina mai tusi o le Tusi Paia, o Ioelu ma Amosa!—Eperu 4:12.

[Ata i le itulau 12]

Na vavalo Ioelu: “Ua latalata mai le aso o Ieova!”

[Ata i le itulau 15]

I le pei o Amosa, e ao ona tatou loto tetele ma lē fefefe i le folafolaina atu o le feʻau a le Atua