Saray Pabitar ed Libron Abdias, Jonas, tan Miqueas
Say Salita nen Jehova et Mabilay
Saray Pabitar ed Libron Abdias, Jonas, tan Miqueas
“SAY pasingawey nen Abdias.” (Abdias 1) Ontan so gapo na libro na Biblia ya Abdias. Say sinalambit labat na propeta nipaakar ed sikato diad libron insulat to nen 607 B.C.E et say ngaran to. Diad libro nen propeta Jonas ya akauna lan insulat na masulok a duaran siglo, prangkan insalaysay to so naeksperiensya to bilang misionaryo. No nipaakar ed si Miqueas, say 60 a taon ya impanpropesiya to et manlapud 777 B.C.E. anggad 717 B.C.E., a walad baetan na panaon di Abdias tan Jonas. Say imbaga labat nen Miqueas nipaakar ed sikato et say nanlapuan ton baryo a “Morasti” tan say insabi na salita nen Jehova ed sikato diad “saray agew di Joatam, Acaz, tan Hezekias, ya arari na Juda.” (Miqueas 1:1) Diad saray ilustrasyon ya inusar nen propeta Miqueas pian idanet iray punto na mensahe to, napatnagan a kabisado to so bilay ed baryo.
SAY EDOM SO ‘NAPEGPEG LAWAS’
Oniay inkuan nen Abdias nipaakar ed Edom: “Lapu ed duksa ya agawa ed agim a Jacob, say baing so onsakbong naani ed sika, et sika napegpeg ka naani lawas.” Tariwa ni ed nonot na propeta so agano ni ya impanduksa na saray Edomita ed anak nen Jacob, saray Israelita. Nen 607 B.C.E., sanen inggeba na Babilonia so Jerusalem, ‘inmalagey iray Edomita ed sakey a diking’ tan akialyado ira ed saray onlulusob a “sankaili.”—Abdias 10, 11.
Balet, magano lan nipawil so sankaabungan nen Jacob. Oniay impropesiya nen Abdias: “Dia ed Palandey Sion wala ra naani so saray makalegyas, et, sikato naani masanto.”—Abdias 17.
Makasulatan Iran Tepet a Naebatan:
ber. 5-8—Anto so kabaliksan na impangikompara ed kaderal na Edom diad isabi na saray tulisan ed labi tan diad saray managbudbor na ubas? No walaray mantakew ed Edom, nayarin say alaen da labat et saray labay da. No walaray mamudbor ed uma na Edom, nayarin mangitilak ira na natudtor. Balet, sano nageba so Edom, amin a kayamanan to so anapen tan upoten na mismon “totoo ya akisiglaotan [to],” salanti say kaalyado to a Babilonia.—Jeremias 49:9, 10.
ber. 10—Panon ya ‘apegpeg lawas’ so Edom? Unong a nipropesiya, sigpot a naandi so nasyon na Edom, say gobierno to tan totoo to a walad espisipikon rehyon na dalin. Kinobkob nen Arin Nabonidus na Babilonia so Edom diad kapegleyan na komanem a siglo B.C.E. Kasabi na komapat a siglo B.C.E., nanayam iray Arabo ed teritorya na Edom kanian saray Edomita so inmalis ed mamaabalaten a parte na Judea, say rehyon na Negeb a tinawag ya Idumea ed saginonor. Sanen dineral na Roma so Jerusalem nen 70 C.E., sigpot lan naandi iray Edomita.
Saray Leksion Parad Sikatayo:
ber. 3, 4. Lapud manaayam iray Edomita diad mabaton rehyon na ataragey a palandey tan araralem a kelas ya agbengatbengat naataki na kalaban, mataletalek dan inisip a sikaray maligen. Balet, agnaliktaran iray panangukom nen Jehova.
ber. 8, 9, 15. Say kakabatan tan pakapanyari na too et agmakasalimbeng ed “agew nen Jehova.”—Jeremias 49:7, 22.
ber. 12-14. Say agawa ed saray Edomita et kinmanan pasakbay ed saramay manliket ed paniirap na saray lingkor na Dios. Ag-ibabaliwala nen Jehova so panagmaltrato ed totoo to.
ber. 17-20. Asumpal iyan propesiya nipaakar ed ipawil na ananak nen Jacob sanen saramay akeran walad Babilonia et akasempet ed Jerusalem nen 537 B.C.E. Lawas nagagawa iray ibabaga nen Jehova. Talagan napanmatalkan tayo iray sipan to.
‘NABAGBAG NAANI SO NINIVE’
Imbes a tuloken nen Jonas so ganggan na Dios, “onla ka ed Ninive, ed syudad a baleg, tan yakis mo so [mensahe na panangukom] sumpa ed sikato,” imbatikan to la ingen itan. Kanian angibaki si Jehova na ‘mabiskeg a dagem ed tapew na dayat’ tan angusar na “baleg a sira” pian ipawil si Jonas tan diad mikaduan pankanawnawa et ingganggan Ton onla ed kabisera na Asirya.—Jonas 1:2, 4, 17; 3:1, 2.
Linma si Jonas ed Ninive tan inyabawag to iyan prangkan mensahe: “Apataplo ya agew a manlapu ed natan, et say Ninive nabagbag naani.” (Jonas 3:4) Say agto inilaloan a resulta na impanpulong to et sengegay mapalalon ‘pasnok’ to. Kanian angusar si Jehova na “sakey a gebey” odino tabyayong pian bangatan si Jonas a mangasi.—Jonas 4:1, 6.
Makasulatan Iran Tepet a Naebatan:
3:3—Talaga kasin say kaawang na Ninive et “akaren ed taloy agew”? On. Nensaman, amta la na saray totoo a kabiangan na Ninive iray arum a lugar manlapud Khorsabad ed amianen angga ed Nimrud ed abalaten. Saratan a lugar ya akapaliber ed syudad na Ninive et nikuadrado tan say kaawang na satan et 100 kilometro.
3:4—Kasin kaukolan nin aralen nen Jonas so lenguahe na saray Asiryano pian makapanpulong ed Ninive? Nayarin makapansalita si Jonas na lenguahe na saray Asiryano, odino mamilagron inter itan ya abilidad ed sikato. Say sakey nin posibilidad et inyabawag to so prangkan mensahe to ed Hebreo, balet ta walay kaiba ton managpatalos. No ontan so agawa, nayarin mas lalon inupapet na totoo so imbaga to.
Saray Leksion Parad Sikatayo:
1:1-3. No gagalaen na sakey ya iyeskedyul iray arum a kimey to pian paliisay sigpot a pakapibiang ed panagpulong na Panarian tan panaggaway babangatan, napatnagan a makapuy so motibo to. Say ontan a too et ibabatikan toy asainmin ton inter na Dios.
1:1, 2; 3:10. Aliwa labat lan sakey a bansa, poli, odino nikaduman grupo na totoo so pangipapanengnengan nen Jehova na panangasi to. “Si Jehova maong ed amin; tan saray matamoy a panangasi to wala ra ed tagey na saray amin a kimey [to].”—Salmo 145:9.
1:17; 2:10. Samay taloy agew tan taloy labi ya impansiansia nen Jonas ed eges na baleg a sira so angipropesiya ed impatey tan inkioli nen Jesus.—Mateo 12:39, 40; 16:21.
1:17; 2:10; 4:6. Inliktar nen Jehova si Jonas ed madaluyon a dayat. “Intadia [met] nen Jehova a Dios so sakey a gebey, tan ginawa to a sikato so ontubo ed tagey nen Jonas, pian siroman to komon so ulo to, ya ilaban to ed mauges a kipapasen to.” Diad sayan panaon, saray mandadayew ed si Jehova so makapanmatalek a sikato tan say maaron kaabigan to so mangiyagel tan mangiliktar ed sikara.—Salmo 13:5; 40:11.
2:1, 2, 9, 10. Dedengelen nen Jehova so pikakasi na saray lingkor to tan iimatleken to so ey-ey da.—Salmo 120:1; 130:1, 2.
3:8, 10. ‘Binabawi’ odino ag-intuloy na tuan Dios so kalamidad ya imbaga to, tan ‘agto la ginawa’ itan. Akin? Lapud ‘nagbabawi iray taga-Ninive ed saray mauges a dalan da.’ Ontan met natan, napaliisan so ambelat a panangukom na Dios no ipanengneng na nankasalanan a sikatoy masimoon a magbabawi.
4:1-4. Anggapoy too a nageteran toy panangasi na Dios. Nepeg ya asikasoen tayo ta ompan nababalaw tayo lay inkamapangasi nen Jehova.
4:11. Singa samay ginawa nen Jehova ed 120,000 a totoo diad Ninive, maanos ya ipapaipulong to so mensahe na Panarian ed interon mundo, lapud nakakasian to iramay “agda amta so lima ra a kawanan tan lima ra a kawigi.” Agta nepeg met a kasian tayo iray totoo ed teritorya tayo tan maseseg a manpulong tan mangiyaral?—2 Pedro 3:9.
‘PAAWANGEN DA SO YANGYANG DA’
Inwalwal nen Miqueas so kasalanan na Israel tan Juda, impasakbay to so kagaygay na saray kabisera ra, tan insipan to so pakapawil da. Say Samaria et magmaliw a “sakey a lusbo ed uma.” Lapud nandayew ed idolo so Israel tan Juda, kanepegan da so ‘nayangyangan’ odino nabaingan. Sanen adakep ira, inmawang so yangyang da “a singa say agila”—nayarin sakey a klase na agila a maimpis so toktok to. Oniay insipan nen Jehova: “Siak petepeteg naani, O Jacob, a tiponen ta ka.” (Miqueas 1:6, 16; 2:12) Lapud kaugsan na saray manuley tan propeta na Jerusalem, satan met so “magmaliw naani a luslusbo.” Balet, ‘tiponen’ nen Jehova so totoo to. Tan diad “Belen [“Betlehem,” NW] Efrata” so panlapuan na ‘magmaliw a manuley ed Israel.’—Miqueas 3:12; 4:12; 5:2.
Nibaga kasin aliwan makatunongan si Jehova ed Israel? Masyado kasin mapeget iray kakaukolanen to? Andi. Say kekerewen labat nen Jehova ed saray mandadayew ed sikato et say ‘panggawa na inkatunong, pangaro ed kaabigay linawa, tan mauy-uyamon’ panakar a kaiba to. (Miqueas 6:8) Balet, saramay kapanaonan nen Miqueas et nagmaliw a mauge-uges, a “say kamaongan ed sikara sikato so singa sakey a sabitan; say lalo a matunong magmauges nen say alar a sabit,” kanian naturok odino nasakitan so siopaman ya onasingger. Ingen ta oniay intepet na propeta: “Siopa so sakey a Dios a singa [si Jehova]?” On, kasian lamet na Dios so totoo to tan “ibantak [to] naani so saray amin a kasalanan da ed saray kaaralman na dayat.”—Miqueas 7:4, 18, 19.
Makasulatan Iran Tepet a Naebatan:
2:12—Kapigan asumpal imay propesiya a ‘pandaragupen iray kera ed Israel’? Say inmunan kasumpalan na satan et nen 537 B.C.E. sanen saray akeran Judio ya imbantak ed Babilonia so akapawil la ed dalin da. Diad panaon tayo, asumpal itan a propesiya ed “Israel na Dios.” (Galacia 6:16) Manlapu la nen 1919, saray alanaan a Kristiano so impandaragup a “singa saray karnero” ed koral. Nagkalalo la manlapu nen 1935, kaiba ra so “baleg ya ulop” na ‘arum a karnero’ a ‘nanggawa na baleg a tanol lapu ed karaklan na totoo.’ (Apocalipsis 7:9; Juan 10:16) Sikaray saniban maseseg a mangiyaabawag ed tuan panagdayew.
4:1-4—“Dia ed saray kaunoran ya agew,” panon ya ‘uukomen nen Jehova iray dakel a baley, tan igegeter so nipaakar ed saray mabiskeg a nasyon’? Say balikas a “dakel a baley” tan “mabiskeg a nasyon” et agmanutukoy ed saray grupo na nasyon odino politikal ya organisasyon. Imbes, tutukoyen na satan iray indibidual a nanlalapud amin a nasyon a nagmaliw a managdayew ed si Jehova. Diad espiritual a paraan, sikaray uukomen tan igegeter odino ipepetek nen Jehova.
Saray Leksion Parad Sikatayo:
1:6, 9; 3:12; 5:2. Inggeba na saray Asiryano so Samaria nen 740 B.C.E. legay panaon nen Miqueas. (2 Arari 17:5, 6) Tan anggan say Jerusalem et nilooban da met legan na uley nen Hezekias. (2 Arari 18:13) Nen 607 B.C.E., pinoolan na saray taga-Babilonia so Jerusalem. (2 Awaran 36:19) Unong a nipropesiya, inyanak so Mesias ed “Belen [Betlehem] Efrata.” (Mateo 2:3-6) Agbalot onsasaew so impropesiya nen Jehova.
2:1, 2. Talagan mapeligro no ibaga tayon panlilingkoran tayo so Dios balet ta uunaen tayon anapen so kayamanan imbes a say “panarian, tan say inkatunong to.”—Mateo 6:33; 1 Timoteo 6:9, 10.
3:1-3, 5. Iilaloan nen Jehova a saray mangidadaulo ed totoo to et onkiwas ed matunong a paraan.
3:4. No labay tayon ebatan nen Jehova iray pikakasi tayo, nepeg ya agtayo gagalaen so mankasalanan odino manbilay a walaay doblin estandarte.
3:8. Nagawaan tayo lambengat so kimey tayo a pangipulong ed maong a balita tan ed saray mensahen panangukom, no pabiskegen itayo na masanton espiritu nen Jehova.
5:5. Ipapaseguro ed sikatayo na sayan Mesianikon propesiya a no saray totoo na Dios et atakien na saray kalaban da, paalageyen nen Jehova so “pitora [mangirerepresenta ed inkakompleto] a pastol, tan walora a manunaan a lalaki,” salanti, dakel a kualipikadon lalaki, pian mangidaulo ed totoo to.
5:7, 8. Parad dakel a totoo, saray alanaan a Kristiano natan et “singa linaew a manlapu ed Jehova,” sakey a bendisyon to. Satan et lapud uusaren to ra a mangiyabawag ed mensahe na Panarian. Say ‘arum a karnero’ so ontutulong a mangiter na espiritual a pakainawaan ed totoo panamegley na aktibon panusuporta ed saray alanaan ed panagpulong. (Juan 10:16) Talagan pribilehyo tayo so mibiang ed sayan kimey a peteg a pakainawaan na arum!
6:3, 4. Nepeg tayon aligen si Jehova a Dios tan magmaliw a mapangasi tan maabagey, pati ed saramay mairap a piulopan odino maletey ed espiritual.
7:7. Sano walaray problema tayo diad sayan kasampotan na sistema na bengabengatla, nepeg ya agtayo naandiay ilalo. Imbes, singa si Miqueas et kaukolan tayon ipanengneng a ‘makaalagar itayo ed Dios tayo.’
7:18, 19. No panon a si Jehova et mabulos a mamerdona ed saray kalilingoan tayo, nepeg met a mabulos itayon mamerdona ed saramay akapankasalanan ed sikatayo.
Itultuloy Yoy ‘Manakar ed Ngaran nen Jehova’
Saramay onsumpa ed Dios tan ed totoo to so ‘napegpeg lawas.’ (Abdias 10) Balet, onkepa so sanok nen Jehova no talinengen tayo so pasakbay to tan ‘magbabawi ed saray mauges a dalan’ tayo. (Jonas 3:10) “Dia ed [sarayan] kaunoran ya agew,” nipaatagey so tuan panagdayew nen say amin a palson panagdayew, tan saray matulok so unagus odino onla ditan. (Miqueas 4:1; 2 Timoteo 3:1) Kanian, komon ta determinado itayon “manakar . . . dia ed ngaran nen Jehova a Dios tayo ed ando lan ando lawas.”—Miqueas 4:5.
Talagan makana iran leksion so ibabangat ed sikatayo na saray libron Abdias, Jonas, tan Miqueas! Anggaman masulok lan 2,500 a taon so apalabas sanen insulat iratan, anggad natan et say mensahe ra so “mabilay tan mabiskeg.”—Hebreos 4:12.
[Litrato ed pahina 13]
Impropesiya nen Abdias a say Edom so ‘napegpeg lawas’
[Litrato ed pahina 15]
Impanengneng nen Miqueas a sikatoy ‘makaalagar ed si Jehova,’ tan sarag yo met itan
[Litrato ed pahina 16]
Say panagpulong et pribilehyo a kaukolan a pablien