A chhûng thu-ah lût rawh

A chhûnga thuawmte-ah lût rawh

Nahuma, Habakuka, leh Zephania Bu Aṭanga Thu Pawimawh Hrilhfiahna

Nahuma, Habakuka, leh Zephania Bu Aṭanga Thu Pawimawh Hrilhfiahna

Jehova Thu Chu A Nung

Nahuma, Habakuka, leh Zephania Bu Aṭanga Thu Pawimawh Hrilhfiahna

KHAWVEL awptu Assuria chuan Samari ram chu a tichhe der tawh a. Assuria pawh chuan Judate chu hun rei tak chhûng a tirâlṭi tawh a ni. Juda mi zâwlnei Nahuma chuan Assuria khawpui Ninevi chungchângah thuchah sawi tûr a nei a. B.C.E. 632 hmaa ziak Bible-a Nahuma buah chuan chu thuchah chu a awm a ni.

A dawta thuneitu lo ding tûr chu Babulon Lalram, a chânga Kaldai lalte rorêlna chu a ni. Habakuka lehkha bu B.C.E. 628 vêla ziak zawh khân Jehova’n chu khawvêl thuneitu chu a rorêlna kengkawhtu atâna a hman tûr thu leh Babulon chunga a tâwpa thilthleng tûrte pawh a sawi lâwk a ni.

Juda mi zâwlnei Zephania chuan Nahuma leh Habakuka-te lo lan hmain thu a lo hrilh lâwk tawh a. B.C.E. 607-a Jerusalem tihchhiat a nih hma kum 40 aia tamah khân, chungpikna lo thleng tûr leh Judate tâna beiseina thu chu a lo hrilh lâwk tawh a ni. Bible-a Zephania buah chuan hnam dangte chunga rorêlna thu pawh a tel bawk.

“THISEN CHHUAH HMANG KHAWPUI CHU A CHUNG A PIK E!”

(Nahuma 1:1–3:⁠19)

“Ninevi khaw phur rit” chu Jehova, Pathian ‘thinnel leh nasa taka thiltithei’ hnên aṭanga lo kal a ni a. Jehova chu amaha inhumhimna zawngtute tân chuan “mangan nîa kulh nghet” a ni nachungin Ninevi erawh chu tihchhiat tûr a ni.​—⁠Nahuma 1:​1, 3, 7.

“Jakobho ropuina chu LALPA chuan a tung ding leh” ang. Amaherawhchu, ‘sakeibakneiin a pawh sawm angin,’ Assuria chuan Pathian hnam chu a tithlabâr a. Jehova chuan Ninevi ‘tawlailîrte chu a hâl khu hluah hluah ang a, [a] sakeibaknei note chu khandaihin a tiboral ang.’ (Nahuma 2:​2, 12, 13) Ninevi khua “thisen chhuah hmang khawpui chu a chung a pik e!” A chhiat tawh ‘thâwm hria apiangin kut an bêng ang a,’ an hlim ang.​—⁠Nahuma 3:​1, 19.

Bible Chungchânga Zawhnate Chhânna:

1:9—⁠Ninevi “tâwp dêrna” chuan Judate tân eng awmzia nge a neih ang? Chu chu Assuria lak aṭanga zalên hlenna a ni ang a, “phuba lâk nawn a ngai lo vang.” Ninevi khua chu awm tawh lo ang maiin, Nahuma chuan: “Tlângahte chanchin ṭha thlena, remna thu tlângaupuitu kê chu en teh! Aw Juda, i kûtte chu serh . . . rawh,” tiin a ziak a ni.​—⁠Nahuma 1:⁠15.

2:6—⁠Eng “lui kawngkhârte” nge hawn a nih? Hêng kawngkhârte hi Tigri Lui tuiin Ninevi kulh bang a tihchim chungchâng sawina a ni. B.C.E. 632-a Babulon leh Media ṭangrual chu Ninevi do tûra an thawh chhuah khân, Ninevi chuan a hlau eih lo. A kulh bang sâng takte phênah chuan khawpui hneh rual loh niin a inhria a ni. Amaherawhchu, ruah nasa taka sûr chuan Tigri lui chu a luanliam tîr a. Hmân lai thilthleng chanchin ziaktu Diodorus-a sawi dân chuan, chu tui lian chuan “khawpui ṭhenkhat lai chu a chîm a, kulh bang thui thawkhat tak chu a tichim bawk a ni.” Chutiang chuan sawi lâwk tawh ang ngeiin lui kawngkhârte chu hawn a ni a, buhpâwl ro rang taka kâng ral ang maiin Ninevi khawpui chu rei lo te chhûnga lâk a ni ta a ni.​—⁠Nahuma 1:​8-10.

3:4—⁠Engtin nge Ninevi chu nawhchizuar ang a nih? Ninevi chuan hnamte hnênah inṭhianna leh ṭanpuina tiamin a bum a; mahse, awpbehna nghâwngkawl chu a bahtîr ta zâwk a ni. Entîr nân, Assuria chuan Juda Lal Ahaza chu Suria-Israel mite phiar rûkna ata ṭanpuina ṭhenkhat a pe a. A tâwpah erawh chuan “Suria lal . . . [chu Ahaza] hnênah a kal a, . . . a timangang ta zâwk” a ni.​—⁠2 Chronicles 28:⁠20.

Kan Zir Tûrte:

1:​2-6. Jehova’n a hnêna inpêk bîkna lantîr lo a hmêlmate chunga thîkthu chhe taka phuba a lâkna chuan amah betute hnênah inpêk bîkna pumhlûm a beiseizia a târ lang a ni.​—⁠Exodus 20:⁠5.

1:10. In sâng za tam takte awmna kulh bang sâng takte pawhin Ninevi chungchânga Jehova thusawi thlen famkimna tûr chu a dang thei lo. Tûn laia Jehova mite hmêlmate chuan Pathian rorêlna chu an pumpelh thei lo vang.​—⁠Thufingte 2:22; Daniela 2:⁠44.

‘MI FEL CHU A NUNG ANG’

(Habakuka 1:1–3:⁠19)

Habakuka bung khat leh bung hnihna chu zâwlnei leh Pathian Jehova inbiakna a ni a. Judai rama thilthlengte avânga lungngai takin Habakuka chuan heti hian Pathian a zâwt a ni: “Engati nge khawlohna te min entîr a, thiltih dik lo te hi i en reng?” tiin. Chu mi chhân nân, Jehova chuan: “Kaldai mi, hnam kawlhsen tak leh thu dâwn tawi tak . . . ka chawk tho a nia,” a ti a ni. Zâwlnei chuan Pathianin “vervêk taka titute” chu Judate hrem nâna a hmang tûr chu mak a tihzia a sawi chhuak a ni. (Habakuka 1:​3, 6, 13) Habakuka chuan mi fel chu a nung ang a, hmêlmate erawh hrem lohvin an chhuak lo vang tih a ring tlat a ni. Chu bâkah, Habakuka chuan Kaldai hmêlma chunga thleng tûr chungpikna pa-nga a târ lang bawk.​—⁠Habakuka 2:⁠4.

Habakuka chuan khawngaihna dîla a ṭawngṭainaah Tuipui Sen te, thlalêr te, leh Jeriko tea Jehova thiltihtheihna ropui tak lantîr tawh thu chu “sigionoth,” a nih loh leh sûnna hlain a chham chhuak a ni. Zâwlnei chuan Armageddon-a mi sualte tiboral tûra thinur taka Jehova kal chhuah dân tûr pawh a sawi lâwk bawk. Chu ṭawngṭaina chu: “Lalpa, Jehova, ka chakna, ka ke a siam, sakhi ke ang, ka hmun sângah mi lêntîr ang,” tia tihtâwp a ni.​—⁠Habakuka 3:​1, 19.

Bible Chungchânga Zawhnate Chhânna:

1:​5, 6—⁠Engvângin nge Kaldai mite Jerusalem do tûra chawh thawh an ni chu Judate tâna thil rin harsa tak a nih? Habakuka’n a thu hrilh lâwkna a ṭan hun lai chuan Judai ram chu Aigupta chuan nasa takin a thunun a. (2 Lalte 23:​29, 30, 34) Babulon mite chu chak zâwkah ṭang chho mah se, an sipaite chuan Pharoa-Nekoa chu an la hneh hrih lo a ni. (Jeremia 46:⁠2) Chu bâkah, Jehova biak in chu Jerusalemah a awm a, chu mi hmun aṭang chuan Davida lal thlahte chuan ro an rêl chhunzawm zêl bawk a ni. Chutih hun laia Judate tân chuan Kaldai mite Jerusalem tihchhiattîr tûra Pathian “thiltih” chu rin ngam rual a ni lo. An tân chuan Habakuka thute chu rin theih rual ni lo mah se, Babulon-ina Jerusalem a tihchhiat tûr inlârna chu B.C.E. 607-ah chuan ‘a lo thleng ngei’ a ni.​—⁠Habakuka 2:⁠3.

2:​5, NW​—⁠Tu nge “mi” chu ni a, engvângin nge “a tum a thlen loh vang?” Hnamte tihtlâwm nâna an sipaite hmangtu Babulon mite chu “mi” hlâwm khat ang an ni. Hnehna channa chuan ani chu uain rui ang a nihtîr a. Amaherawhchu, Jehova chuan Media leh Persia chu Babulon tlûktîrtu atâna a hman dâwn avângin, hnam tinte hruai khâwm a tumnaah a hlawhtling lo vang. Tûn huna “mi” hlâwm khata insiam chu politics thiltihtheihna a ni a. Ani pawh chu mahni inrintâwkna leh inngaih pawimawhnain a rui a, tihlungawi theih loh ram zauh belh zêl châkna chu a nei a ni. Mahse, ‘hnam zawng zawng chhêk khâwm’ a tumna kawngah a tum a thleng lo. Pathian Ram chauhvin mihringte chu a inpumkhattîr ang.​—⁠Matthaia 6:​9, 10.

Kan Zir Tûrte:

1:​1-4; 1:12–2:⁠1. Habakuka chuan tih tak zetin zawhna a zâwt a, Jehova chuan a chhâng a ni. Pathian dik chuan a chhiahhlawh rinawmte ṭawngṭaina chu a ngaithla ṭhîn.

2:⁠1. Habakuka ang bawkin thlarau lamah kan harhvângin kan taima tûr a ni. Kan hnêna a ‘thusawite,’ a nih loh leh zilhna min pêkte mila kan ngaihtuahnate siam rem tûrin kan inpeih tûr a ni bawk.

2:3; 3:16. Rinna nêna Jehova nî lo thleng tûr kan nghah lai hian, hun hmâwr tawhzia kan hriatna chu i hloh ngai lo vang u.

2:⁠4. Jehova rorêlna nî lo thleng tûra dam khawchhuak tûr chuan, rinawm takin kan tuar chhuak tûr a ni.​—⁠Hebrai 10:​36-38.

2:​6, 7, 9, 12, 15, 19. Duhâm taka intimuktu te, tharum thawh ngainatu te, nungchang bawlhhlawh chîngtu te, a nih loh leh milem betu te chung chu a pik ngei dâwn a ni. Hetiang mizia leh thil chînte hi kan pumpelh tûr a ni.

2:11. He khawvêl suahsualna hi kan pho lan loh chuan, ‘lung chu a au vang.’ Lalram thuchah huaisen taka hrilh zêl chu a pawimawh hle!

3:⁠6. Jehova’n rorêlna a kenkawh hunah chuan tlâng liante leh tlâng tête ang maia nghet mihring inawpna pâwl pawh tiamin eng thil mahin a dang thei lo vang.

3:13. Armageddon tihchhiatna chu tum mumal nei lova tih a ni lo vang tih kan chiang a ni. Jehova chuan a chhiahhlawh rinawmte chu a chhanhim ang.

3:​17-19. Armageddon thlen hma leh thlen hun chhûngin kan chungah harsatnate lo thleng mah se, hlim taka Jehova rawng kan bâwl chhunzawm zêl hian ani chuan “chakna” min pe ngei ang tih kan ring nghet tlat thei a ni.

‘LALPA NI CHU A HNAI’

(Zephania 1:1–3:⁠20)

Judai ramah chuan Baala biakna chu a hluar hle a. Jehova chuan a zâwlnei Zephania kaltlangin: “Judate leh Jerusalem luahtute zawng zawng chungah ka kut ka lek ang,” tiin a sawi a ni. Zephania chuan: ‘LALPA ni chu a hnai,’ tiin a vaukhân bawk. (Zephania 1:​4, 7, 14) Pathian duhzâwng tlintute chauh chu chumi niah chuan “thuhrûkin” an awm ang.​—⁠Zephania 2:⁠3.

Jerusalem​—⁠“hnehchhiah hmang khawpui chu a chung a pik e!” “Râllâk la tûra ka thawh nî thlengin min nghâk rawh u, tih hi LALPA thu chhuak a ni: Ka thil tum chu, an chunga ka thinurna chu leih tûra . . . hnamte koh khâwm hi a ni.” Mahse, Pathian chuan: “In hmuh ngeia in sal tânna ka lamlêt hunah chuan lei chung mi zawng zawngte zîngah hmingthanna leh fakna ka siamsak dâwn si che u a,” tiin a tiam a ni.​—⁠Zephania 3:​1, 8, 20.

Bible Chungchânga Zawhnate Chhânna:

2:​13, 14—⁠Tuin nge Ninevi tihṭiau tawhah chuan ‘zai vâwr ang?’ Ninevi chu ramsa kawlhte leh savate chênna hmun a nih dâwn avângin, zai vâwr tûr tih chu sava hrâm ri leh in rauhsan tawha tukverhte thli chhêm avânga ri veng veng sawina a ni thei ang.

3:9—⁠Eng nge “hmui thianghlim,” a nih loh leh ṭawng thianghlim tih awmzia chu ni a, eng anga hman nge a nih? Chu chu Pathian Thu, Bible-a hmuh thutak hi a ni. Chu miah chuan Bible zirtîrna zawng zawng a tel vek a. Thutak rinna te, mi dangte hnêna dik taka zirtîrna te, leh Pathian duhzâwng mila nunna te hmangin ṭawng thianghlim kan hmang a ni.

Kan Zir Tûrte:

1:⁠8. Zephania hun laia mi ṭhenkhatte chuan ‘hnam dang silhfêna inthuamin’ an chhehvêl hnamte tân pawm theih nih an tum a ni thei ang. Tûn laia Jehova betute tân chutiang kawnga khawvêl mite ang nih tum chu a va âtthlâk dâwn êm!

1:12; 3:​5, 16. Jehova chuan a mite hnêna a rorêlna chungchâng vaukhân tûrin a zâwlneite chu a tîr reng a. Juda mi tam takte chu uain mawng nawi anga awm mai maiin, an nun kawng zawhah nghetin thuchah chu ngaihsak lo mah se, a zâwlneite chu a tîr tho tho a ni. Jehova ni ropui chu a hnaih tawh avângin, mite’n an ngaihsak lohna chu dâwngdah tûra ‘kan kut tizawitu’ nihtîr ai chuan, bang lova Lalram thuchah kan puanchhuah zêl chu a ngai a ni.

2:⁠3. Jehova chauhvin a thinrimna nîah chuan min chhanhim thei a. A duhsakna dawng reng tûr chuan, a Thu, Bible chu ngun taka zira ‘Jehova kan zawn’ te; ṭawngṭaia a kaihhruaina dîl te; a lam pan hnaih te a ngai a ni. Nungchang thianghlim tak neia ‘felna kan zawn’ a ngai a. Tin, intulût takin ‘thuhnuairawlh kan tum’ a ngai bawk.

2:​4-15; 3:​1-5. Jehova rorêlna nîah chuan, Pathian mite dodâltu Kristianna ram leh hnam zawng zawngte chuan hmân lai Jerusalem leh a hual vêltu hnamte tawh ang bawk tâwpna chu an tâwk ang. (Thu Puan 16:​14, 16; 18:​4-8) Pathian rorêlna chu hlau lovin kan puangchhuak zêl tûr a ni.

3:​8, 9Jehova nî kan nghah pah hian, “hmui thianghlim,” a nih loh leh ṭawng thianghlim hman dân zirin leh mi mal inpumpêkna aṭanga ‘LALPA hming lamin,’ dam khawchhuak tûrin kan inbuatsaih a ni. Jehova mite nên “thu khat vuain” a rawng kan bâwl tlâng a, “faka inthâwina” chu thilpêk angin a hnênah kan hlân bawk.​—⁠Hebrai 13:⁠15.

“A Thleng Thuai Dâwn”

Fakna hla phuahtu chu: “Rei lo tê achinah mi suaksual chu a awm tawh dawn si lo: a ni, a awmna hmun chu en en mah la, a awm tawh lo vang,” tiin a zai a ni. (Sâm 37:10) Nahuma bua Ninevi chungchâng sawi lâwk leh Habakuka bua Babulon leh Juda kalpêngte chungchâng sawi lâwkte kan ngaihtuah chuan, fakna hla phuahtu hla sak chu a lo thleng dik ngei ang tih kan ringhlel lo. Amaherawhchu, engtia rei nge kan ngah ngai dâwn?

“LALPA ni ropui tak chu a hnai e,” tiin Zephania 1:14 chuan a sawi a. “A hnaiin a thleng thuai dâwn a ni,” a ti. Zephania bu chuan chu mi nia thuhrûka kan awm mial theih dân tûr leh dam khawchhuak tûra tûna kan tih ngaite chu min kawhhmuh bawk. “Pathian thu hi a nung a, thil a ti thei” tih a chiang hle.​—⁠Hebrai 4:12. (w07 11/15)

[Phêk 8-naa milemte]

Ninevi kulh bang ropui tak chuan Nahuma hrilh lâwkna thlen famkimna tûr chu a dang thei lo

[Milem Hawhtîrtu]

Randy Olson/National Geographic Image Collection