O Loo Ola le Afioga a Ieova

Manatu Tāua Mai i Tusi o Nauma, Sapakuka, ma Sefanaia

UA UMA ona faatafunaina e le malo malosi o Asuria, le laumua o ituaiga malo e sefulu o Isaraelu, o Samaria. Ua leva ona taufaamataʻu foʻi Asuria iā Iuta. O loo iai se feʻau a le perofeta o Nauma e faatatau iā Nineva, le laumua o Asuria. Na tusia a o leʻi oo i le 632 T.L.M., le tusi o le Tusi Paia o Nauma lea o loo maua ai lenā feʻau.

O le isi malo malosi na tulaʻi ane o Papelonia, o nisi taimi na pulea ai e tupu o Kaletaia. O le tusi o Sapakuka, atonu na uma ona tusiaina i le 628 T.L.M., o loo valoia ai le auala o le a faaaogā ai e Ieova lenā malo malosi e faaooina ana faasalaga, lea na oo iā Papelonia.

Peitaʻi na muaʻi fai valoaga Sefanaia le perofeta a Iuta na i lo o Nauma ma Sapakuka. Na ia valoia i le silia i le 40 tausaga a o leʻi oo i le faaumatiaga o Ierusalema i le 607 T.L.M., le faalauiloaina o le feʻau o le faatafunaina faapea ma le faamoemoe mo Iuta. O loo iai foʻi i le tusi o Sefanaia lapataʻiga mo isi nuu.

“OI TALOFA I LE AAI O Ē FASI TAGATA”

(Nauma 1:1–3:19)

“O le avega [lapataʻiga] iā Nineva” e mai iā Ieova, o lē e “tele gese lona toʻasā ae tele lona mana.” E ui lava o Ieova o le “olo ia o le aso o le puapuaga” i ē sulufaʻi atu iā te ia, ae e faaumatia lava Nineva.—Nauma 1:1, 3, 7.

“A e toe faafoʻisia [faafou] e Ieova le mamalu o Iakopo.” Ae peitaʻi, e pei ona “saei  e le leona,” na faatamaʻia e Asuria le nuu o tagata o le Atua. Na fetalai Ieova, “Ou te susunu foʻi ia liu asu ona [Nineva] kariota, e faaumatia [ana] leona taanoa i le pelu.” (Nauma 2:2, 12, 13) “Oi talofa i le nuu o ē fasi tagata” o Nineva. “O i latou uma o ē faalogologo i le tala iā te [ia], latou te pati lima” ma olioli.—Nauma 3:1, 19.

Taliina o Fesili Faale-Tusi Paia:

1:9—O le ā le tulaga o Iuta pe a “faaumatia lava” le aai o Nineva? E lē toe mafai ona osofaʻia e Asuria i latou, o lea la, e “lē tupu faalua mai le puapuaga.” Ona o lea, na tusia e Nauma ni upu e peiseaʻī ua lē o toe iai Nineva e faapea: “Faauta ea, o i luga o mauga o vae o lē fai mai le tala lelei, o lē logologo mai i le manuia; Iuta e, ia e fai au tausamiga.”—Nauma 1:15.

2:6—O ā “puipui o vaitafe” na tatalaina? O nei puipui e faasino atu i le tatalaina muamua o pa o Nineva e le vaitafe o Tikarise. I le 632 T.L.M. ina ua aufaatasi Papelonia ma Metai e tau faasaga iā Nineva, e leʻi mataʻu le aai. Na faapea mai i latou o loo nonofo i le aai e maualuga ona pa ma malupuipuia, e lē mafai la ona ulu atu se tasi i totonu. Ae na solo i lalo ina ua timuga tetele ma faapogaia ai le vaitafe o Tikarise e tafe malosi atu. Na taʻua e se tusitala o le talafaasolopito o lē suafa iā Taitolo, o lenei mea “na lofitūina vaega uma o le aai ma faatamaʻia ai ona pa.” E pei ona valoia, na tatala puipui ma na vave ona faatamaʻia Nineva e pei ona faatafunaina e se afi le tagutugutu saito ua mago.—Nauma 1:8-10.

3:4—Aiseā na pei ai Nineva o se fafine talitane? Na faasesēina e Nineva malo e ala i le faauō ma folafola atu e fesoasoani iā i latou, ae ua ia faasauā iā i latou. O se faaaʻoaʻoga, na avatu e Asuria se fesoasoani i le tupu o Iutaia o Aasa e faasaga i ʻautau tuufaatasi a Isaraelu ma Suria. Ae ui i lea, na ‘sau le tupu o Asuria, ma faatigā iā Aasa.’—2 Nofoaiga a Tupu 28:20.

Lesona mo i Tatou:

1:2-6. O le taui ma sui a Ieova i ona fili, o ē e mumusu e tuutoina atu o latou olaga atoa iā te ia, e faaalia mai ai e na te faatalitalia mai i ana auauna le tuutoina atu atoatoa iā te ia.—Esoto 20:5.

1:10. E leʻi mafai e pa maualuluga ma le tele o ʻolo ona taofia le faataunuuina o fetalaiga a Ieova e faatatau iā Nineva. O le a lē mafai foʻi e fili o Ieova i aso nei ona sola ese mai faasalaga a Ieova.—Faataoto 2:22; Tanielu 2:44.

‘O LĒ AMIOTONU E OLA O IA’

(Sapakuka 1:1–3:19)

O mataupu muamua e lua o le tusi o Sapakuka, o ni fetaliaʻiga a Ieova le Atua ma le perofeta. Ona o lona mafatia i mea na tutupu iā Iuta, na ʻaiʻoi atu Sapakuka i le Atua e faapea: “Se ā ea le mea ua e faaali mai ai iā te aʻu le amio leaga, ma e silasila i le puapuaga?” Na tali mai Ieova e faapea: “Ou te lagaina Kaletaia, o le nuu sauā ma le tele vavave.” Na maofa tele le perofeta, ona e faasalaina Iuta e le Atua e ala i ‘ē fai amio faaʻoleʻole.’ (Sapakuka 1:3, 6, 13) Na faamautinoa iā Sapakuka e ola pea lē ua amiotonu, ae o lē tetee e lē mafai ona sao mai le faasalaga. Na faamaumau foʻi e Sapakuka mala e lima e tatau ona oo i tagata tetee o Kaletaia.—Sapakuka 2:4.

I lana tatalo mo le alofa mutimutivale, na toe taʻua ai e Sapakuka e ala i “pese” ia faaaʻoaʻoga o le mana o Ieova mo i latou i le Sami Ulaula, i le vao, ma i Ieriko. Na  valoia foʻi e le perofeta le faaoo mai e Ieova o le faaumatiaga iā Amaketo. Na faaiʻu le tatalo i upu nei: “O Ieova le Alii, o loʻu malosi ia, na te faia oʻu vae e pei o vae o ʻaila, o ia foʻi ou te savali ai i aʻu mea maualuluga.”—Sapakuka 3:1, 19.

Taliina o Fesili Faale-Tusi Paia:

1:5, 6—Aiseā na taufaiofo ai tagata Iutaia ina ua tulaʻi atu Kaletaia e faasagatau iā Ierusalema? Na pulea e le malo malosi o Aikupito ia Iuta i le taimi na amata ai ona fai valoaga Sapakuka. (2 Tupu 23:29, 30, 34) E ui lava ua avea Papelonia ma malo malosi, ae latou te leʻi faatoʻilaloina Farao Neko i lea taimi. (Ieremia 46:2) E lē gata i lea, na iai le malumalu o Ieova i Ierusalema, ma o loo faaauau pea le pulega a le aiga o Tavita i inā. I lenā taimi, sa leʻi talitonu tagata Iutaia i “galuega” a le Atua o le faataga lea o Kaletaia e faaumatia Ierusalema. E ui lava sa leʻi talitonu i latou i upu a Sapakuka, ae na “oo mai lava” le faaumatiaga o Ierusalema e ala mai iā Papelonia i le 607 T.L.M.—Sapakuka 2:3.

Lesona mo i Tatou:

1:1-4; 1:12–2:1. Na fesili Sapakuka ona o le loto faamaoni, ma sa tali mai Ieova iā te ia. E faafofogaina e le Atua moni tatalo a ana auauna faamaoni.

2:1. I le pei o Sapakuka, e tatau ona tatou faaauau pea ona mataala ma malolosi faaleagaga. O se mea tatau foʻi le fetuunaʻi o tatou manatu ina ia ōgatusa ma le aʻoaʻiga po o se faasaʻoga e tatou te maua.

2:3; 3:16. A o tatou faatalitali ma le faatuatua i le oo mai o le aso o Ieova, seʻi o tatou faaauau pea ona faanatinati i le auaunaga.

2:4. Ina ia faasaoina i le aso o le faamasinoga a Ieova, e manaʻomia ona tatou tumau i le faamaoni.—Eperu 10:36-38.

2:6, 7, 9, 12, 15, 19. E oo mafatiaga i le tagata e maua oloa i le amio leaga, ma fiafia i le faasauā, o faiga lē mamā po o le ifo i tupua. E tatau ona tatou ʻalofia nei faiga matagā.

2:11. Afai tatou te lē faalialia ma le lototele mea leaga a lenei lalolagi, o le a “alaga mai le maa ai le pa puipui.” E tāua tele iā i tatou le faaauau pea ona talaʻi ma le lototele le feʻau o le Malo!

3:6. E leai se mea e mafai ona taofia le aumaia e Ieova o lana faaumatiaga, e oo lava i faalapotopotoga mautū e foliga mai o loo tumau e pei o ni mauga.

3:13. Ua tatou mautinoa e lē faasoloatoa le faaumatiaga iā Amaketo. O le a laveaʻia e Ieova ana auauna faamaoni.

3:17-19. E ui ina faavaivaia i tatou ona o faigatā a o leʻi oo mai Amaketo ma a o faagasolo lenā taimi, ua tatou mautinoa o le a saunia e Ieova le “malosi” manaʻomia a o tatou auauna pea iā te ia ma le olioli.

“UA LATALATA LE ASO O IEOVA”

(Sefanaia 1:1–3:20)

Ua taatele tapuaʻiga faa-Paala i totonu o Iuta. Na fetalai Ieova e ala mai i lana perofeta o Sefanaia: “Ou te faaloaloa atu foʻi loʻu lima i luga o Iuta, ma luga o i latou uma o ē nonofo i Ierusalema.” Na lapataʻi Sefanaia e faapea: “Ua latalata le aso o Ieova.” (Sefanaia 1:4, 7, 14) Ua na o i latou e faia le finagalo o Ieova o le a “lilo ai” i lenā aso.—Sefanaia 2:3.

“Oi talofa . . . o le aai sauā” o Ierusalema! “Ia outou faatalitali iā te aʻu, o loo fetalai mai ai Ieova, ia oo i le aso ou te tulaʻi atu ai i le vete; auā ua tonu iā te aʻu e faapotopotoina nuu ese, . . . ina ia sasaa  atu i luga iā i latou loʻu ita.” Ae na folafola e le Atua e faapea: “Ou te avatu ai lava iā te outou le igoa ma le viiga i nuu uma o le lalolagi, pe a ou faafoʻisia la outou tafeaga, o outou o vaai i ai.”—Sefanaia 3:1, 8, 20.

Taliina o Fesili Faale-Tusi Paia:

2:13, 14—O le “tagi o le leo” o ai e faalogoina pe a faagaogaoina Nineva? Talu ai o le a avea Nineva ma nofoaga e nonofo ai manu ma manulele, e faasino atu le leo o loo tagi i pesega a manulele ma leo o le matagi i totonu o fale ua tuufua.

3:9—O le ā le “gagana lelei,” ma e faapefea ona tautala ai? O le upu moni a le Atua o loo maua i lana Afioga, le Tusi Paia. E aofia ai aʻoaʻoga uma faale-Tusi Paia. E tatou te tautatala i ai e ala i le talitonu i le upu moni, ia saʻo ona aʻoaʻo ai isi, ma ia ola e ōgatusa ma le finagalo o le Atua.

Lesona mo i Tatou:

1:8. O nisi i aso o Sefanaia, sa amio faatasi ma nuu na siʻomiaina i latou, e ala i le “oofu i ofu o nuu ese.” Maʻeu le valea mo ē tapuaʻi iā Ieova ona amio faatasi ma lenei lalolagi e ala i a tatou laʻei!

1:12; 3:5, 16. Na faaauau pea ona aumaia e Ieova ana perofeta ina ia lapataʻia ona tagata mai lana faamasinoga. Na ia faia pea e ui lava sa pei tagata Iutaia o se mea malō e toʻa i le taʻele o le ipu uaina, ona o lo latou fiafia i o latou olaga masani ma le lē ano i le feʻau. A o latalata mai le aso o Ieova, e ao ona tatou folafola pea le feʻau o le Malo ma le lē mapu, na i lo le ‘vaivai o o tatou lima’ i le paiē ona o le lē ano mai o tagata.

2:3. E na o Ieova e na te mafai ona laveaʻia i tatou mai le aso o lona toʻasā. E tatau ona tatou “saʻili iā Ieova” e ala i le suʻesuʻe o lana Afioga le Tusi Paia, tatalo pea mo lana taʻitaʻiga, ma faalatalata atu iā te ia, ina ia tumau pea ona fiafia mai o ia. E ao ona tatou “saʻili i le amiotonu” e ala i le ola i se olaga mamā. E manaʻomia foʻi ona tatou “saʻili i le agamalu” e ala i le ati aʻe o le agamalu ma le gauaʻi.

2:4-15; 3:1-5. I le aso o le faamasinoga a Ieova, o le a faaumatia ai lotu sesē ma malo uma na faasauā i tagata o Ieova, e pei ona sa faia iā Ierusalema ma nuu na siʻomiaina i latou. (Faaaliga 16:14, 16; 18:4-8) E tatau ona tatou folafola le faamasinoga a le Atua ma le lē fefe.

3:8, 9. A o tatou faatalitali i le aso o Ieova, e ao ona tatou nofo sauni mo le faaolataga e ala i le aʻoaʻoina o le “gagana lelei,” ma ‘valaau i le suafa o le Atua’ e ala i le tuuina atu o tatou ola iā te ia. E tatou te auauna foʻi iā Ieova ma le “loto gatasi” ma ona tagata, ma avatu iā te ia le “taulaga o le viiga” o se meaalofa.—Eperu 13:15.

“O Loo Matuā Tele Vave Mai Lava”

Na pese le faisalamo: “E toe itiiti, ona leai lea o le tagata amio leaga; e te mafaufau foʻi i le mea sa i ai o ia, a e leai lava.” (Salamo 37:10) Pe a tatou tomānatu i valoaga e faatatau iā Nineva o loo i le tusi o Nauma ma iā Papelonia ma tagata tetee o Iuta i le tusi o Sapakuka, e lē fesiligia le taunuu moni o upu a le faisalamo. O le ā le umi e tatou te faatali ai?

Na taʻua i le Sefanaia 1:14 e faapea, “O loo latalata mai le aso o Ieova, e lata mai lava, o loo matuā lata mai lava.” O loo iai foʻi i le tusi o Sefanaia le auala e tatou te lilo mai ai i lenā aso, ma le gaoioiga e manaʻomia ona tatou faia i le taimi lenei ina ia sauni ai mo le faaolataga. Ioe, “o loo ola le afioga a le Atua, o loo matuā galue foʻi.”—Eperu 4:12.

[Ata i le itulau 8]

E leʻi mafai e pa maualuluga a Ninneva ona taofia le faataunuuina o le valoaga a Nauma

[Ē Ana le Ata]

Randy Olson/National Geographic Image Collection