Baʼaloʼob maʼalobtak ku kanaʼal tiʼ u libroi Nahúm, Habacuc yéetel Sofonías
U Tʼaan Jéeobaeʼ kuxaʼan
Baʼaloʼob maʼalobtak ku kanaʼal tiʼ u libroi Nahúm, Habacuc yéetel Sofonías
ASIRIA, le kaaj tsʼoʼok u ganartik yaʼab kaajoʼoboʼ, tsʼoʼok xan u xuʼulsik tiʼ Samaria u noj kaajil Israel (u reinoi le diez chʼiʼibaloʼoboʼ) yéetel úuch taakchajak u bin u xuʼuls tiʼ Judá (u reinoi le kaʼapʼéel chʼiʼibaloʼoboʼ). Nahúm, u profetai Judaeʼ yaan upʼéel baʼax unaj u yaʼalik tu contra Nínive, u noj kaajil Asiria. Lelaʼ tiʼ tsʼíibtaʼan tu libroi Nahúm, tsʼoʼoksaʼab óoliʼ tu jaʼabil 632 táanil tiʼ u taal Cristooʼ.
Babilonia, le kaaj ku gobernartaʼal xan kaʼach tumen le caldeoʼoboʼ, ka tsʼoʼok u xuʼulsik tiʼ Asiriaeʼ, kʼuch sen antal u páajtalil. Teʼ libro tu tsʼíibtaj profeta Habacucoʼ (maʼ xaaneʼ tu jaʼabil 628 táanil tiʼ u taal Cristo), ku yaʼalaʼal bix kun meyaj Babilonia tiʼ Jéeoba utiaʼal u taasik castigo yéetel baʼax xan kun úuchul tiʼ Babilonia.
Sofoníaseʼ tu beetaj u profetai táanil tiʼ Nahúm yéetel Habacuc. Letiʼeʼ Judá xan u taal yéetel maas tiʼ cuarenta jaʼaboʼob táanil tiʼ u xuʼulsaʼal tiʼ Jerusalén, le úuch teʼ jaʼab 607 táanil tiʼ u taal Cristooʼ, letiʼeʼ tu kʼaʼaytaj bix kun xuʼulsbiltiʼ yéetel bix kun kaʼa líikʼil le reinoaʼ. U libroi Sofoníaseʼ ku yaʼalik xan baʼax kun úuchul tiʼ uláakʼ kaajoʼob.
«YAJ A WANIL U KAAJIL KÍIMSAJ WÍINIK»
Jéeoba, le máax «xaan u pʼuʼujul, baʼaleʼ sen nojoch u páajtalil[eʼ]», ku yaʼalik upʼéel «péektsil» tu contra «u noj kaajil Nínive», le kaaj u chʼaʼatukultmaj u xuʼulsikoʼ. Baʼaleʼ le máaxoʼob ken u kaxtoʼob u yáantaj Jéeobaoʼ yaan u yilkoʼob letiʼeʼ bey «jumpʼéel taʼakbesaj tu kʼiinil yaj óola[leʼ]» (Nahúm 1:1, 3, 7).
Tsʼoʼoleʼ, Jéeobaeʼ «bin u kaʼaj u [...] beet u suut u nonoj kaajil Jacob» wa Judá. Jeʼex u beetik utúul leoneʼ, Asiriaeʼ tsʼoʼok u jaʼasik u yóol u kaajal Dios. Baʼaleʼ Jéeobaeʼ ku yaʼalik tiʼ Nínive: «In kaʼaj in tóok u bolaniloʼob a baʼatel[,] bin in kaʼaj sutoʼob buutsʼil; bin in kaʼaj in kíims a mejniloʼob» (Nahúm 2:2, 12, 13). Tu yaʼalaj xan tiʼ: «¡Yaj a wanil u kaajil kíimsaj wíinik[!] [...] Tuláakal máaxoʼob uʼuyik u yaʼalaʼal tsʼoʼok u yúuchul tiʼ teech loobeʼ ku papax kʼaboʼob tu yéetel kiʼimak óolal» (Nahúm 3:1, 19).
U núukil kʼáatchiʼob:
1:9. ¿Baʼax utsiloʼob ken u kʼam Judá ken «láaj xuʼul[saʼak]» tiʼ Nínive? Maʼ kun kaʼa sajaktal tiʼ Asiria. «Mix máak ku páajtal u mukʼulmuukʼ [tu] kaʼatéen tu yéetel.» Bey jach tsʼoʼokaʼaniliʼ u xuʼulsaʼal tiʼ Nínive ka tu yaʼalaj Nahúm le tʼaanoʼobaʼ: «¡Pakteʼex! ¡Táan u taal tu yóokʼol le puʼukoʼob le u j-taasaj u tʼaanil u péektsililoʼob [jeetsʼelil]! Judá[,] beet u kʼiimbesajiloʼob a kiʼimak óoloʼob» (Nahúm 1:15).
2:6. ¿Baʼaxten ku yaʼalaʼal «ku jeʼepajal u maakoʼob le áalkab jaʼoʼ»? Le tekstoaʼ táan u tʼaan tiʼ le jooloʼob beetaʼab tiʼ u baʼpakʼiloʼob Nínive tumen u áalkab jaʼi Tigrisoʼ. Tu jaʼabil 632 táanil tiʼ u taal Cristoeʼ, le babilonioʼob yéetel le mediailoʼoboʼ tu baʼpachtoʼob u noj kaajil Nínive, baʼaleʼ le kaajaʼ maʼ tu chʼaʼaj sajkiliʼ. Tumen jach kaʼanal u baʼpakʼiloʼobeʼ ku tuklik kaʼach mix máak jeʼel u xuʼulsiktiʼeʼ. Baʼaleʼ le kʼaʼamkach cháakoʼoboʼ tu beetaj u tuul u áalkab jaʼi Tigris. Le historiador Diodoro tiʼ u luʼumil Siciliaeʼ, ku yaʼalikeʼ le áalkab jaʼoʼ «tu beetaj u búulul u jaats tiʼ le kaajoʼ yéetel tu beetaj u níikil u xóotʼ tiʼ u baʼpakʼiloʼob». Le oʼolal ku yaʼalaʼal jeʼepaj «u maakoʼob le áalkab jaʼoʼ», yéetel jeʼex aʼalaʼabikeʼ, Niniveeʼ jach séeb úuchik u xuʼulsaʼaltiʼ jeʼex séebaʼanil u yelel tikin sojoleʼ (Nahúm 1:8-10).
3:4. ¿Baʼaxten ku keʼetel Nínive yéetel utúul x-máani koʼolel? Tumen tu tusaj yaʼab luʼumiloʼob, tu yaʼalajtiʼob yaan u yáantkoʼob yéetel yaan u biskuba tu yéeteloʼob, baʼaleʼ ka tsʼoʼokeʼ tu palitsiltoʼob. U reyil Asiriaeʼ tu yáantaj Acaz, u reyil Judá, utiaʼal u bin baʼatel tu contra Israel yéetel Siria. Baʼaleʼ ka tsʼoʼokeʼ, le reyaʼ «bin u baʼatelt Acaz [...] bin u yetsʼe» (2 Crónicas 28:20).
Baʼaxoʼob ku kaʼansiktoʼon:
1:2-6. Jéeobaeʼ ku castigartik le máaxoʼob pʼekmiloʼ wa le máaxoʼob ku binoʼob tu paach yaanal diosoʼoboʼ. Lelaʼ ku kaʼansiktoʼoneʼ Dioseʼ u kʼáat ka k-adorart chéen letiʼ (Éxodo 20:5).
1:10. U baʼpakʼiloʼob yéetel tuláakal u tulumiloʼobeʼ, maʼ páajchaj u kanáantkoʼob Nínive tiʼ le xuʼulsajil taasaʼab tu yóokʼol tumen Jéeobaoʼ. Bejlaʼa xaneʼ, le máaxoʼob pʼekmil u kaajal Jéeobaoʼ mix baʼal xan kun páajtal u beetkoʼob utiaʼal maʼ u castigartaʼaloʼob (Proverbios 2:22; Daniel 2:44).
LE MÁAX BEETIK BAʼAX MAʼALOBEʼ MAʼ KUN XUʼULSBILTIʼ
Teʼ tu yáax kaʼapʼéel capituloi u libroi Habacucoʼ k-ilik upʼéel tsikbal tu beetaj Jéeoba yéetel le profetaaʼ. Tumen yaachajaʼan u yóol Habacuc yoʼolal baʼax ku yúuchul tu luʼumil Judaeʼ, tu kʼáataj tiʼ Dios: «¿Baʼax oʼolal ka beetik in wilik sen yaʼab yaj óolal yéetel kʼasaʼanil?». Jéeoba túuneʼ tu núukaj: «In kaʼaj in líikʼes utiaʼal [baʼateʼel] le caldeoʼoboʼ, letiʼobeʼ j-loolob máakoʼob». Le profetaaʼ jach jaʼakʼ u yóol ka tu yojéeltaj yaan u meyaj «le j-kíimsaj wíinikoʼob» tiʼ Jéeoba utiaʼal u castigartik Judaoʼ (Habacuc 1:3, 6, 13). Jéeobaeʼ tu yaʼalajtiʼeʼ le máax beetik baʼax maʼalobeʼ maʼ kun xuʼulsbiltiʼ baʼaleʼ le máax pʼekmaileʼ yaan u xuʼulsaʼaltiʼ. Teʼ capítulo 2 xanoʼ tsʼíibtaʼan cinco muʼyajiloʼob tu yaʼalaj Jéeoba kun taal tu yóokʼol le caldeoʼoboʼ (Habacuc 2:4).
Ka tsʼoʼokeʼ, Habacuqueʼ tu kʼáat óoltaj u chʼaʼa óotsilal Dios ich payalchiʼ yéetel u kʼaayiloʼob yaj óolal. Habacuqueʼ tu chʼaʼachiʼitaj bix tu yeʼesil Jéeoba u nojoch páajtalil teʼ Chak kʼáaʼnáaboʼ, teʼ x-tokoy luʼumoʼ, tu kaajil Jericó yéetel tiʼ uláakʼ tuʼuxoʼob. Tʼaanaj xan tiʼ le kʼiin ken u yeʼes u pʼujaʼanil Jéeoba tiʼ le kʼasaʼan máakoʼob teʼ Armagedonoʼ. Le profetaaʼ ku tsʼoʼoksik u payalchiʼ beyaʼ: «[Jéeobaeʼ] ku tsʼáaik in muukʼ; ku beetik u séebaʼantal in wáalkab jeʼel bix le kéejoʼ bíin u bisen teʼ tu kaʼanalil tuʼux mix baʼal bíin úuchuk tiʼ tenoʼ» (Habacuc 3:1, 19).
U núukil kʼáatchiʼob:
1:5, 6. ¿Baʼaxten yaan u jaʼakʼal u yóol kaʼach le judíoʼob ken u yojéeltoʼob Jéeobaeʼ yaan u beetik u líikʼil le caldeoʼob tu contra Jerusalenoʼ? Ka joʼopʼ u kʼaʼaytik Habacuc baʼax kun úuchleʼ, Judaeʼ tiaʼan kaʼach yáanal u gobernación Egiptoeʼ (2 Reyes 23:29, 30, 34). Kex le caldeoʼob (wa babilonioʼob) táan u bin u maas yantal u páajtaliloʼobeʼ, maʼ béeychajak u xuʼulskoʼob tiʼ le faraón Nekó (Jeremías 46:2). Tsʼoʼoleʼ, tu kaajil Jerusaleneʼ tiʼ yaan kaʼach u templo Jéeoba yéetel tiʼ gobernarnaj le reyoʼob taaloʼob tu chʼiʼibal Davidoʼ. Le oʼolal le judíoʼoboʼ maʼ tu creertikoʼob kaʼach le «nukuch baʼaloʼob» ken u beet Jéeobaoʼ wa le u chaʼik u xuʼulsaʼal tiʼ Jerusalén tumen le caldeoʼoboʼ. Baʼaleʼ tu jaʼabil 607 táanil tiʼ k-kʼiinoʼobeʼ, le xuʼulsajil aʼalaʼab kun taal tu yóokʼol Jerusaleneʼ kʼuch «u kʼiinil u béeytal» (Habacuc 2:3).
2:5, NM. ¿Máax le xiib jach noʼojaʼan ku yaʼalik le tekstoaʼ, yéetel baʼaxten maʼ kun béeytal u beetik baʼax u kʼáat? Le xiibaʼ tu chíikbesaj u gobernación Babilonia tumen yéetel jach noʼojaʼanoʼob le soldadoʼob yantiʼoʼ tu ganartaj yaʼab kaajoʼob. Le yaʼabach baʼateloʼob tu ganartaj Babiloniaoʼ bey tu beetoʼob u káaltal jeʼex u beetik le vino tiʼ máakoʼ. Baʼaleʼ maʼ kun béeytal u tiaʼalintik tuláakal le luʼumiloʼob jeʼex u kʼáat kaʼacheʼ, tumen tiʼ Jéeobaeʼ yaan u meyaj le medos yéetel le persas utiaʼal u xuʼulsiktiʼoʼ. Bejlaʼeʼ le xiib jach noʼojaʼanoʼ letiʼe nukuch kaajoʼob jach yaan u páajtaliloʼoboʼ. Letiʼobeʼ jeʼex le úuchben Babilonia xanoʼ bey kalaʼanoʼob yoʼolal le kaajoʼob tsʼoʼok u ganarkoʼoboʼ, yéetel u kʼáatoʼob u tiaʼalintoʼob u maasil. Baʼaleʼ mix letiʼob kun béeytal u chʼaʼikoʼob tuláakal le luʼumiloʼoboʼ tumen chéen Jéeoba jeʼel u páajtal u muchʼik tuláakal le luʼumiloʼob yáanal u Reinooʼ (Mateo 6:9, 10).
Baʼaxoʼob ku kaʼansiktoʼon:
1:1-4; 1:12–2:1. Jéeobaeʼ tu núukaj le kʼáatchiʼob tu beetaj Habacuc yaan yil yéetel baʼaxoʼob chiʼichnakkúuntkoʼ. Lelaʼ ku kaʼansiktoʼoneʼ, Dioseʼ ku núukik u kʼáat óolal le máaxoʼob meyajtikoʼ.
2:1. Jeʼex Habacuqueʼ, toʼon xaneʼ maʼ unaj u náayal k-óoliʼ yéetel unaj k-jach tsʼáaik k-óol meyajt Dios. Tsʼoʼoleʼ kʼaʼabéet xan k-ilik kʼexik k-tuukul ken tsolnuʼuktaʼakoʼon tumen wa máax.
2:3; 3:16. Kʼaʼabéet k-páaʼtik yéetel fe u noj kʼiinil Jéeoba.
2:4. Utiaʼal maʼ u xuʼulsaʼaltoʼon tu kʼiinil u pʼis óol Jéeobaeʼ, kʼaʼabéet u yantaltoʼon chúukaʼan óolal (Hebreob 10:36-38).
2:6, 7, 9, 12, 15, 19. Le máaxoʼob ku tsʼíiboltikoʼob tak baʼaloʼob maʼ utiaʼaloʼoboʼ, le ku yookoloʼoboʼ, le ku beetikoʼob looboʼ, le ku beetkoʼob baʼaloʼob subtsiltak yéetel le máaxoʼob ku adorarkoʼob yaanal diosoʼoboʼ, yaan u xuʼulsaʼaltiʼob. Le oʼolal kʼaʼabéet k-kanáantik maʼ k-beetik jeʼex letiʼoboʼ.
2:11. Wa maʼ k-tsʼáaik ojéeltbil le baʼaloʼob kʼaastak ku beetaʼal way yóokʼol kaabeʼ, «u tuunichiloʼob le pakʼoʼo[boʼ] [...] bíin awat tʼaanakoʼob». Le oʼolal unaj k-ilik maʼ u jáawal k-kʼaʼaytik u maʼalob péektsilil le Reino yéetel x-maʼ saajkiloʼ.
3:6. Mix máak kun páajtal u jeʼelsik le xuʼulsajil ken u taas Jéeobaoʼ, mix le gobiernoʼoboʼ mix le uláakʼ baʼaloʼob ku keʼetel yéetel kaʼanal witsoʼoboʼ.
3:13. Toʼoneʼ jach k-ojel Jéeobaeʼ maʼ ken u xuʼuls tiʼ tuláakal máak teʼ Armagedonoʼ, tumen yaan u salvartik le máaxoʼob meyajtik yéetel chúukaʼan óolaloʼ.
3:17-19. K-ojleʼ kex ka k-muʼyajt talamiloʼob táanil tiʼ u taal le Armagedón bey xan wa tu yorailoʼ, Jéeobaeʼ yaan u tsʼáaiktoʼon u muukʼil utiaʼal maʼ u xuʼulul k-meyajtik yéetel kiʼimak óolal.
«¡TSʼOʼOK U NÁATSʼAL U NOJ KʼIINIL [JÉEOBA]!»
U luʼumil Judaeʼ chuup yéetel máaxoʼob adorartik Baal. Sofoníaseʼ ku tsʼáaik ojéeltbil baʼax ken u beet Jéeoba: «Bíin in tichʼ in kʼab utiaʼal in jatsʼik Judá bey xan tuláakal u kajnáaliloʼob Jerusalén». Tsʼoʼoleʼ ku yaʼalik xan: «¡Tsʼoʼok u náatsʼal u noj kʼiinil [Jéeoba]!» (Sofonías 1:4, 7, 14). Teʼ kʼiin jeʼeloʼ, Dioseʼ yaan u kanáantik chéen le máaxoʼob ku tsʼoʼokbesikoʼob le baʼax ku yaʼalikoʼ (Sofonías 2:3).
«¡Yaj yanil Jerusalén, [...] [le kaaj] ku yetsʼik wíinikoʼob[oʼ]!» «Páaʼteneʼex tiʼ le kʼiin le ken líikʼiken utiaʼal in xotʼkíintikeʼex. Teen [Jéeoba], teneʼ kin waʼalik: Tsʼoʼok in tukultik in muchʼkíintik múuchʼ kaajoʼob [...] utiaʼal in láalik tu yóokʼoloʼob in pʼujaʼanil.» Baʼaleʼ Dioseʼ ku yaʼalik xan: «Bíin in taaseʼex in muchʼkíinteʼex bíin in kʼexbes a wanileʼex, bíin in beet ka úuchuk tʼaan uts ta woʼolaleʼex yéetel ka in tsʼáa tiʼ teʼex tsiikil ichil tuláakal u kaajiloʼob u yóokʼol kaab» (Sofonías 3:1, 8, 20).
U núukil kʼáatchiʼob:
3:9. Le tekstoaʼ, ¿tiʼ baʼax ku tʼaan ken u yaʼal «bíin in wutskíint u tʼaan le kaajoʼoboʼ», yéetel bix u meyajtoʼon? Táan u tʼaan tiʼ le u jaajil ku kaʼansiktoʼon Dios teʼ Bibliaoʼ wa tiʼ tuláakal le kaʼansajoʼob ku taaskoʼ. Ku meyajtoʼon ken k-kʼam le kaʼansajoʼobaʼ, ken k-kaʼans tiʼ uláakʼ máakoʼob yéetel ken kuxlakoʼon jeʼex u kʼáat Dioseʼ.
Baʼaxoʼob ku kaʼansiktoʼon:
1:8. Tu kʼiiniloʼob Sofoníaseʼ, jujuntúul judíoʼobeʼ tumen u kʼáatoʼob lúubul utsil tiʼ le kaajoʼoboʼ ku «búukintikoʼob jelaʼan nookʼoʼob». Bejlaʼa xaneʼ, wa k-búukintik nookʼoʼob jelaʼantakoʼob bey xan wa k-beetik uláakʼ baʼaloʼob utiaʼal k-lúubul utsil tiʼ le yóokʼol kaabaʼ, k-eʼesik xan bey minaʼan k-naʼateʼ.
1:12; 3:5, 16. Yéetel u profetaʼobeʼ, Jéeobaeʼ tu tsʼáaj u yojéelt u kaajal le xuʼulsajil ken u taas tu yóoloʼoboʼ. Kex le judíoʼob maʼ tu yóotoʼob u yuʼuboʼobeʼ, Jéeobaeʼ yaʼab utéenel tu túuxtaj u profetaʼob u yaʼaloʼob le baʼax kun úuchloʼ. Jeʼel bix u yetsʼtal u xiixel vino tu taamil upʼéel barrileʼ, le judíoʼoboʼ tsʼoʼok u jach yetsʼtaloʼob kaʼach tiʼ le kuxtal ku biskoʼoboʼ yéetel maʼ tu yóotaj u chʼenxikintoʼob le baʼax ku yaʼalaʼaltiʼob tumen le profetaʼoboʼ. Bejlaʼeʼ yaʼab máakoʼobeʼ bey xan u beetkoʼoboʼ. Baʼaleʼ u noj kʼiinil Jéeobaeʼ jach tsʼoʼok u náatsʼal. Le oʼolaleʼ, maʼ unaj k-chaʼik u lúubul k-óoliʼ mix k-chaʼik u lúubul u muukʼoʼob k-kʼab yoʼolal baʼax ku beetik le máakoʼoboʼ; baʼaxeʼ, maʼ unaj u xuʼulul k-tsʼáaik k-óol kʼaʼayt u maʼalob péektsilil le Reinooʼ.
2:3. Chéen Jéeoba jeʼel u salvarkoʼon tiʼ u kʼiinil u pʼujaʼanileʼ. Le oʼolaleʼ, unaj k-kaxtik Jéeoba yéetel k-ilik lúubul utsil tiʼ. Utiaʼal lelaʼ unaj k-xokik le Bibliaoʼ, k-kʼáatik tiʼ Jéeoba ka u nuʼuktoʼon yéetel k-ilik maas natsʼikba tiʼ. Tsʼoʼoleʼ, kʼaʼabéet xan k-beetik baʼax maʼalob wa k-bisik upʼéel toj kuxtal. Tu tsʼookeʼ, kʼaʼabéet k-ilik u yantaltoʼon kabal óolal.
2:4-15; 3:1-5. Le maʼ jaajil religionoʼob yéetel le gobiernoʼoboʼ tsʼoʼok u sen beetkoʼob u muʼyaj u kaajal Dios. Le oʼolal, yaan u castigartaʼaloʼob tumen Jéeoba jeʼex úuchik u beetik tiʼ u úuchben kaajil Jerusalén yéetel tiʼ le kaajoʼob yanoʼob náatsʼ tiʼoʼ (Apocalipsis 16:14, 16; 18:4-8). Baʼaleʼ toʼoneʼ, maʼ unaj u xuʼulul k-kʼaʼaytik yéetel x-maʼ saajkilil le baʼax ken u beet Diosoʼ.
3:8, 9. Le táan k-páaʼtik u kʼuchul u noj kʼiinil Jéeobaoʼ, toʼoneʼ k-ilik beetik baʼax kʼaʼabéet utiaʼal maʼ u xuʼulsaʼaltoʼon. ¿Baʼax túun k-beetik? K-kʼamik le kaʼansajoʼob ku taal teʼ Bibliaoʼ, yéetel ken k-kʼub k-kuxtal utiaʼal k-meyajtikeʼ k-chʼaʼachiʼitik u kʼaabaʼ. Tsʼoʼoleʼ, tuláakloʼoneʼ k-meyajtik «yéetel jumpʼéeliliʼ tuukul» yéetel «k-kiʼikiʼ tʼantik» xan (Hebreob 13:15).
U noj kʼiinil Jéeobaeʼ séebaʼan u taal
Le salmistaoʼ tu yaʼalaj: «Ichil jumpʼíit kʼiineʼ yaan u minaʼantal loolob máakoʼob; kex bukaʼaj ka a beet utiaʼal a kaxantikoʼobeʼ maʼ bíin suunakech a nuptáantoʼo[biʼ]» (Salmo 37:10). Ken tuukulnakoʼon tiʼ le baʼax aʼalaʼab tu libroi Nahúm yoʼolal baʼax kun úuchul tiʼ Nínive bey xan tiʼ baʼax aʼalaʼab yoʼolal Babilonia yéetel Judá tu libroi Habacuqueʼ, k-tsʼáaik cuenta jach tu jaajil yaan u béeychajal le baʼax tu yaʼalaj le salmistaoʼ. Baʼaleʼ, ¿yaʼab wa u bin u yúuchul lelaʼ?
Sofonías 1:14, ku yaʼalik: «¡Tsʼoʼok u náatsʼal u noj kʼiinil [Jéeoba]! ¡Tsʼoʼok u náatsʼal, séebaʼan u taal!». U libroi Sofoníaseʼ ku yeʼesiktoʼon baʼax unaj k-beetik utiaʼal u kanáantkoʼon Jéeoba tiʼ u noj kʼiinil. Jeʼex túun k-ilkoʼ, «u tʼaan Jajal Dioseʼ kuxaʼan yéetel yaan u páajtalil» (Hebreob 4:12).
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 8]
U nukuch baʼpakʼiloʼob Niniveeʼ, maʼ páajchaj u kanáantkoʼob le kaaj tiʼ le xuʼulsajil tu yaʼalaj Nahúm kun taal tu yóokʼoloʼ
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 8]
Randy Olson/National Geographic Image Collection