ရှေးခေတ်မှ အိုးခြမ်းကွဲများ သမ္မာကျမ်းစာမှတ်တမ်းကို အတည်ပြု

သမ္မာကျမ်းစာကို ဘုရားသခင်မှုတ်သွင်းတော်မူခဲ့၏။ (၂ တိမောသေ ၃:၁၆) ရှေးခေတ်မှ လူများ၊ နေရာဒေသများ၊ ဘာသာရေးနှင့်နိုင်ငံရေး အခြေအနေများအကြောင်း သမ္မာကျမ်းစာဖော်ပြချက်သည် တိကျမှန်ကန်၏။ သမ္မာကျမ်းစာ၏ကျမ်းစစ်ကျမ်းမှန်ဖြစ်မှုသည် ရှေးဟောင်းသုတေသန ရှာဖွေတွေ့ရှိမှုများအပေါ်တွင် မမူတည်ပါ။ သို့သော် အဆိုပါတွေ့ရှိမှုများက ကျမ်းစာမှတ်တမ်းကို နားလည်နိုင်ရန် ကူညီပေးသည်။

ရှေးခေတ်မြေနေရာများကို တူးဖော်စဉ် ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာရှင်များ တွေ့ရှိခဲ့ရာအများစုသည် အိုးခြမ်းကွဲများဖြစ်၏။ ရှေးခေတ် အီဂျစ်နှင့်မက်ဆိုပိုတေးမီးယားအပါအဝင် အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသများတွင် အိုးခြမ်းကွဲများသည် ဈေးပေါပြီး ယင်းပေါ်တွင် စာရေးကြသည်။ စာချုပ်စာတမ်းများ၊ စာရင်းအင်းများ၊ အရောင်းအဝယ်ကိစ္စများစသည်တို့ကို ရေးမှတ်ရန် အသုံးပြုကြသည်။ ယနေ့ မှတ်စုစာအုပ်များ၊ စာရေးစက္ကူအုပ်များနည်းတူဖြစ်သည်။ များသောအားဖြင့် မင်ဖြင့်ရေးသားလေ့ရှိပြီး စာသားချည်းသက်သက်ရေးသကဲ့သို့ မျဉ်းကြောင်းများ၊ ကော်လံများဖြင့်လည်း ရေးသားကြသည်။

အစ္စရေးတွင် ရှေးဟောင်းသုတေသနတူးဖော်ချက်များအရ ကျမ်းစာခေတ်မှ အိုးခြမ်းကွဲများစွာ တွေ့ရှိခဲ့သည်။ ဘီစီခုနစ်ရာစုနှင့်ရှစ်ရာစုမှ အိုးခြမ်းကွဲအစုအပုံသုံးပုံသည် အထူးစိတ်ဝင်စားဖွယ်ဖြစ်၏။ အကြောင်းမှာ ယင်းတို့က ကျမ်းစာပါ သမိုင်းဆိုင်ရာအသေးစိတ်အချက်အလက်များကို အတည်ပြုပေး၍ဖြစ်သည်။ ယင်းတို့မှာ ရှမာရိ၊ အာရဒ်နှင့် လာခိရှအိုးခြမ်းကွဲတို့ဖြစ်၏။ ထိုအစုအပုံတစ်ပုံစီကို အသေးစိတ်လေ့လာကြည့်ကြစို့။

ရှမာရိအိုးခြမ်းကွဲ

ရှမာရိသည် ဘီစီ ၇၄၀ တွင် အာရှုရိတို့၏သိမ်းပိုက်မှုမခံရမီအထိ ဣသရေလမြောက်ပိုင်းဆယ်နွယ်နိုင်ငံ၏ မြို့တော်ဖြစ်သည်။ ရှမာရိမြို့၏မူလအစနှင့်ပတ်သက်၍ ၃ ဓမ္မရာဇဝင် ၁၆:၂၃၊ ၂၄ တွင် ဤသို့ဖော်ပြ၏– “ယုဒရှင်ဘုရင် အာသနန်းစံသုံးဆယ့်တစ်နှစ် [ဘီစီ ၉၄၇] တွင် ဩမရိသည် နန်းထိုင်၍ ဣသရေလနိုင်ငံကို . . . စိုးစံ၏။ . . . ရှမာရိတောင်ကို တောင်ရှင်ရှမေရ၌ ငွေအခွက်နှစ်ဆယ်နှင့်ဝယ်၍ တောင်ပေါ်မှာမြို့ကိုတည်၏။ ထိုမြို့ကို . . . ရှမာရိမြို့ဟူ၍ သမုတ်လေ၏။” ထိုမြို့သည် ရောမလက်ထက်တိုင်တည်ရှိပြီး ဇာဘာစ်တီဟု အမည်ပြောင်းခဲ့ကြသည်။ အေဒီခြောက်ရာစုတွင် မြို့အဖြစ်မှ လုံးဝပျောက်ကွယ်သွားသည်။

၁၉၁၀ ၌ ရှမာရိမြို့ဟောင်းကို တူးဖော်ချိန်အတွင်း ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာရှင်များသည် အိုးခြမ်းကွဲအစုအပုံတစ်ပုံကို တွေ့ရှိခဲ့ပြီး ယင်းကို ဘီစီရှစ်ရာစုရက်စွဲတပ်ခဲ့သည်။ အိုးခြမ်းကွဲများပေါ်တွင် အနီးတစ်ဝိုက်ဒေသများမှ စားသုံးဆီနှင့်ဝိုင်ကို ရှမာရိသို့တင်ပို့သည့်အကြောင်း မှတ်တမ်းတင်ထားသည်။ ထိုရှာဖွေတွေ့ရှိမှုနှင့်ပတ်သက်၍ ရှေးကမ္ပည်းအက္ခရာများ—ကျမ်းစာခေတ်မှအသံများဟူသောစာအုပ်တွင် ဤသို့ဆို၏– “၁၉၁၀ တွင်တွေ့ရှိသော အိုးခြမ်းကွဲ ၆၃ ခုမှာ . . . ရှေးခေတ်ဣသရေလပြည်မှကျန်ကြွင်းသော အရေးကြီးဆုံး စာပေအစုအပုံဖြစ်သည်ဟု ယူဆရ၏။ ရှမာရိအိုးခြမ်းကွဲများတွင်ပါသော အကြောင်းအရာများကြောင့်မဟုတ်ဘဲ . . . ဣသရေလလူတို့၏အမည်များ၊ မျိုးနွယ်စုအမည်များနှင့် အရပ်ဒေသများဆိုင်ရာစာရင်းကြောင့် အရေးကြီးဆုံးဟု ဆိုခြင်းဖြစ်သည်။” ထိုအမည်များက ကျမ်းစာမှတ်တမ်းပါ အချက်အလက်များကို မည်သို့အတည်ပြုထောက်ခံသနည်း။

ဣသရေလလူတို့သည် ကတိထားရာပြည်ကို သိမ်းပိုက်ပြီး မျိုးနွယ်အလိုက်ခွဲဝေယူသောအခါ ရှမာရိနယ်သည် မနာရှေမျိုးနွယ်အပိုင်ဖြစ်လာသည်။ ယောရှု ၁၇:၁-၆ အရ မနာရှေ၏မြေး ဂိလဒ်မှဆင်းသက်သော မျိုးနွယ်စုဆယ်စုသည် ထိုနယ်မြေကို ခွဲဝေယူခဲ့ကြသည်။ ဂိလဒ်၏သားတို့မှာ အဗျေဇာ၊ ဟေလက်၊ အသရေလ၊ ရှေခင်၊ ရှမိဒတို့ဖြစ်ကြသည်။ ခြောက်ယောက်မြောက်သားဟေဖာတွင် မြေးယောက်ျားမရှိ၊ မြေးမိန်းမငါးဦးသာရှိသည်။ မာလာ၊ နောအာ၊ ဟောဂလာ၊ မိလကာ၊  တိရဇာတို့ဖြစ်ပြီး သူတို့လည်း အမွေမြေရရှိခဲ့ကြသည်။—တောလည်ရာ ၂၇:၁-၇။

ရှမာရိအိုးခြမ်းကွဲများတွင် ထိုမျိုးနွယ်ခုနစ်စု၏အမည်များ ပါဝင်ပြီး ဂိလဒ်သားငါးဦး၏အမည်နှင့် ဟေဖာ၏မြေးမနှစ်ဦးဖြစ်သော နောအာ၊ ဟောဂလာ၏အမည်များဖြစ်သည်။ “ရှမာရိအိုးခြမ်းကွဲများပေါ်ရှိ မျိုးနွယ်စုအမည်များသည် မနာရှေ၏မျိုးနွယ်စုများနှင့် သူတို့ရရှိသည်ဟု ကျမ်းစာတွင်ဆိုသော အမွေမြေများကို ထပ်ဆင့်ဆက်စပ်သိရှိစေသည်” ဟုရှေးဟောင်းသုတေသနဆိုင်ရာ ကျမ်းတစ်စောင်ကဆိုသည်။ ထို့ကြောင့် ထိုအိုးခြမ်းကွဲများသည် ကျမ်းစာတွင်ဖော်ပြထားသော ဣသရေလလူမျိုး၏ အစောပိုင်းမျိုးနွယ်စုသမိုင်းကြောင်းကို အတည်ပြုပေးသည်။

ရှမာရိအိုးခြမ်းကွဲများသည် ကျမ်းစာတွင်ဖော်ပြသော ဣသရေလလူမျိုး၏ဘာသာရေးအခြေအနေကိုလည်း အတည်ပြုထောက်ခံသည်။ ရှမာရိအိုးခြမ်းကွဲများကို ရေးသားချိန်တွင် ဣသရေလလူမျိုးများသည် ယေဟောဝါအားဝတ်ပြုရေးနှင့် ခါနာန်ဘုရားဗာလဝတ်ပြုရေးကို ရောနှောခဲ့ကြ၏။ ဘီစီရှစ်ရာစု၌ ရေးသားခဲ့သော ဟောရှေပရောဖက်ပြုချက်တွင် နောင်တရသောဣသရေလူတို့သည် ယေဟောဝါကို “သခင်” ဟုမခေါ်ဘဲ “ခင်ပွန်း” ဟုခေါ်မည့်အချိန်အကြောင်း ကြိုဟောခဲ့သည်။ (ဟောရှေ ၂:၁၆၊ ၁၇) ရှမာရိအိုးခြမ်းကွဲများပေါ်တွင်တွေ့ရသော အမည်များက “ဗာလသည် ငါ၏ဖခင်၊” “ဗာလ သီချင်းဆိုသည်၊” “ဗာလ တန်ခိုးကြီးသည်၊” “ဗာလ အမှတ်ရသည်” စသည်ဖြင့် အဓိပ္ပာယ်ရှိသည်။ ယေဟောဝါ၏နာမပါဝင်သော အမည် ၁၁ ခုလျှင် “ဗာလ” ၏အမည်ပါဝင်သော အမည် ၇ ခုရှိသည်။

အာရဒ်အိုးခြမ်းကွဲ

အာရဒ်မြို့သည် ယေရုရှလင်မြို့တောင်ပိုင်း ကန္တာရဒေသရှိ ရှေးဟောင်းမြို့တစ်မြို့ဖြစ်သည်။ အာရဒ်မြို့တွင် တူးဖော်မှုများက ရှောလမုန်အုပ်စိုးချိန် (ဘီစီ ၁၀၃၇-၉၉၈) မှ ယေရုရှလင်ကို ဗာဗုလုန်တို့ဖျက်ဆီးချိန် ဘီစီ ၆၀၇ အထိတည်ရှိခဲ့သော ဣသရေလခံတပ်မြို့ခြောက်မြို့အကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။ အာရဒ်မြို့တွင် ရှာဖွေတူးဖော်သူများသည် ကျမ်းစာခေတ်မှ အကြီးဆုံးအိုးခြမ်းကွဲအစုအပုံကို တွေ့ရှိခဲ့ကြသည်။ ယင်းတွင် ဟေဗြဲ၊ အာရမိတ်နှင့် အခြားဘာသာစကားများဖြင့် ကမ္ပည်းထိုးထားသော အကြောင်းအရာ ၂၀၀ ကျော်ပါဝင်သည်။

အာရဒ်အိုးခြမ်းကွဲအချို့သည် ယဇ်ပုရောဟိတ်မျိုးနွယ်များနှင့်ပတ်သက်သော ကျမ်းစာအချက်အလက်များကို အတည်ပြုပေးသည်။ ဥပမာ၊ အိုးခြမ်းကွဲတစ်ခုပေါ်တွင် “ကောရသား” များအကြောင်း ဖော်ပြထားပြီး ထွက်မြောက်ရာ ၆:၂၄ နှင့် တောလည်ရာ ၂၆:၁၁ ကိုကိုးကားထားသည်။ မူရင်းကျမ်းစာပါ ဆာလံ ၄၂၊ ၄၄-၄၉၊ ၈၄၊ ၈၅၊ ၈၇၊ ၈၈ တို့မှ ထိပ်စီးခေါင်းစဉ်များက ယင်းတို့ကို “ကောရသား” များရေးသားခဲ့ကြောင်း ဖော်ပြသည်။ အာရဒ်အိုးခြမ်းကွဲများတွင် ဖော်ပြသော အခြားယဇ်ပုရောဟိတ်အနွယ်များမှာ ပါရှုရနှင့်မေရမုတ်၏မျိုးနွယ်များဖြစ်သည်။—၁ ရာဇဝင်ချုပ် ၉:၁၂; ဧဇရ ၈:၃၄။

နောက်ဥပမာတစ်ခုကို သုံးသပ်ကြည့်ပါ။ ယေရုရှလင်မြို့ကို ဗာဗုလုန်တို့ဖျက်ဆီးခါနီးအချိန်၏ ရက်စွဲတပ်ထားသော ခံတပ်မြို့တစ်ခု၏ အပျက်အယွင်းများတွင် ခံတပ်စစ်ဗိုလ်ထံရေးသားထားသော အိုးခြမ်းကွဲတစ်ခုကို တွေ့ရှိခဲ့သည်။ ထိုတွင်ရေးသားထားရာအချို့ကို ကျမ်းစာ၏စကားစပ်ဟူသောစာအုပ်တွင် ဤသို့ဖော်ပြ၏– “ကျွန်ုပ်သခင် ဧလျာရှိပ်။ ကိုယ်တော့်ကို ယာဝေး [ယေဟောဝါ] စောင့်မပါစေ။ . . . ကျွန်ုပ်ကိုစေခိုင်းတဲ့ အမှုကိစ္စအားလုံး အဆင်ပြေပါတယ်၊ ယာဝေးရဲ့ ဝတ်ပြုရာအိမ်တော်မှာ သူရှိနေပါတယ်။” ထိုဝတ်ပြုရာအိမ်တော်မှာ ရှောလမုန်အချိန်တွင် ဆောက်လုပ်ခဲ့သော ယေရုရှလင်ရှိဝတ်ပြုရာအိမ်တော်ဖြစ်သည်ဟု ကျမ်းပညာရှင်များစွာက ယူဆသည်။

လာခိရှအိုးခြမ်းကွဲ

ရှေးခေတ်လာခိရှခံတပ်မြို့သည် ယေရုရှလင်မြို့၏ အနောက်တောင် ဘက် ၂၇ မိုင်အကွာတွင် တည်ရှိသည်။ ၁၉၃၀ တွင် တူးဖော်စဉ် အိုးခြမ်းကွဲတစ်ပုံတွေ့ရှိခဲ့ရာ အနည်းဆုံး ၁၂ ခုမှာ စာများဖြစ်သည်။ ယင်းတို့သည် “[ဗာဗုလုန်ဘုရင်] နေဗုခဒ်နေဇာ၏ ကျူးကျော်တိုက်ခိုက်မှုအတွက် ယုဒပြည်အသင့်ပြင်နေစဉ် ပြည်တွင်းနိုင်ငံရေးအခြေအနေနှင့် မငြိမ်သက်မှုများအကြောင်း ဖော်ပြထားသောကြောင့် . . . အလွန်အရေးပါသည်။”

လက်အောက်ငယ်သားအရာရှိဖြစ်သူနှင့် လာခိရှမှစစ်ဗိုလ်ချုပ်ယာအော့ရှ်တို့ အပြန်အလှန်ပေးပို့သောစာများသည် အရေးကြီးဆုံးဖြစ်၏။ စာအရေးအသားမှာ ထိုအချိန်တွင်ပင် အသက်ရှင်ခဲ့သော ပရောဖက်ယေရမိ၏အရေးအသားနှင့် တူညီသည်။ ထိုစာများမှ နှစ်ခုသည် ထိုကသောင်းကနင်းနိုင်သောကာလနှင့်ပတ်သက်သည့် ကျမ်းစာဖော်ပြချက်ကို မည်သို့ထောက်ခံကြောင်း သုံးသပ်ကြည့်ပါ။

ထိုအချိန်တွင် “ဗာဗုလုန်ရှင်ဘုရင်၏ဗိုလ်ခြေတို့သည် ယေရုရှလင်မြို့ကိုလည်းကောင်း၊ ယုဒပြည်၌ ခိုင်ခံ့၍ ကျန်ကြွင်းသောမြို့၊ လာခိရှမြို့၊ အဇေကာမြို့တည်းဟူသော ယုဒပြည်၌ကျန်ကြွင်းသောမြို့တို့ကိုလည်းကောင်း တိုက်” သည်ဟု ယေရမိ ၃၄:၇ တွင်ဖော်ပြ၏။ လာခိရှမြို့မှအိုးခြမ်းကွဲတစ်ခုတွင်လည်း စာရေးသူက ထပ်တူဖြစ်ရပ်များကို ဖော်ပြသည်။ သူဤသို့ရေး၏– “ကျွန်ုပ်တို့သည် အဇေကာမြို့ကို မမြင်နိုင်တော့၍ . . . လာခိရှမြို့မှ မီးရှူးများကို စောင့်ကြည့်နေကြသည်။” ယင်းက အဇေကာမြို့ကို ဗာဗုလုန်တို့သိမ်းပိုက်ပြီးဖြစ်၍ လာခိရှမြို့ကိုလည်း မကြာမီသိမ်းပိုက်တော့မည်ကို ဖော်ပြသည်ဟု ကျမ်းပညာရှင်များစွာက ယူဆကြ၏။ ထိုစာသားတွင် စိတ်ဝင်စားစရာအချက်မှာ “မီးရှူးများ” ဖြစ်သည်။ ယေရမိ ၆:၁ တွင်လည်း အလားတူဆက်သွယ်ပုံအကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။

လာခိရှမှ နောက်အိုးခြမ်းကွဲတစ်ခုက ယုဒဘုရင်များသည် ဗာဗုလုန်ကို တိုက်ခိုက်ရန် အီဂျစ်ပြည်မှအကူအညီတောင်းခြင်းနှင့်ပတ်သက်၍ ပရောဖက်ယေရမိနှင့် ယေဇကျေလတို့ပြောဆိုရာကို ထောက်ခံသည်ဟု ယူဆရ၏။ (ယေရမိ ၃၇:၅-၈; ၄၆:၂၅၊ ၂၆; ယေဇကျေလ ၁၇:၁၅-၁၇) ထိုတွင် ဤသို့ဆို၏– “ဧလနာတန်၏သား ဗိုလ်ချုပ်ကောန်ယာဟုသည် အီဂျစ်ပြည်သို့ဝင်နိုင်ရန် တောင်ဘက်သို့ ထွက်သွားကြောင်း ယခု သင့်ကျွန် သတင်းရရှိပါသည်။” ထိုသို့ထွက်သွားခြင်းသည် အီဂျစ်ပြည်မှ စစ်ရေးအထောက်အပံ့ယူရန်ဖြစ်သည်ဟု ကျမ်းပညာရှင်များက ယူမှတ်ကြသည်။

လာခိရှအိုးခြမ်းကွဲတွင် ယေရမိကျမ်းမှအမည်များစွာကိုလည်း တွေ့ရသည်။ ယင်းတို့မှာ နေရိ၊ ယာဇညာ၊ ဂေမရိ၊ ဧလနာသန်၊ ဟောရှဲတို့ဖြစ်သည်။ (ယေရမိ ၃၂:၁၂; ၃၅:၃; ၃၆:၁၀၊ ၁၂; ၄၂:၁) ထိုအမည်များသည် ထိုပုဂ္ဂိုလ်များကိုသာရည်ညွှန်းခြင်းဟုတ်မဟုတ် မသေချာပေ။ သို့သော် ယေရမိသည် ထိုအချိန်တွင်ပင် အသက်ရှင်ခဲ့သောကြောင့် အမည်များတူနေခြင်းမှာ မှတ်သားစရာပင်ဖြစ်သည်။

တူညီသောအချက်

ရှမာရိ၊ အာရဒ်နှင့်လာခိရှအိုးခြမ်းကွဲအစုအပုံများသည် ကျမ်းစာမှတ်တမ်းပါ အချက်အလက်များစွာကို အတည်ပြုပေးသည်။ ယင်းတို့တွင် မျိုးရိုးအမည်များ၊ တည်နေရာများ၊ ထိုခေတ်များရှိ ဘာသာရေးနှင့်နိုင်ငံရေးအခြေအနေဆိုင်ရာ အချက်အလက်များ ပါဝင်သည်။ သို့သော် ထိုအစုအပုံသုံးပုံတွင် တူညီပြီးအရေးပါသောအချက်တစ်ချက်ရှိ၏။

အာရဒ်နှင့်လာခိရှအိုးခြမ်းကွဲအစုအပုံများတွင် တွေ့ရသောစာများ၌ “ယေဟောဝါသည် သင့်အား ငြိမ်သက်ခြင်းပေးသနားတော်မူပါစေ” ဟူသောစကားစုများပါဝင်သည်။ လာခိရှအိုးခြမ်းကွဲခုနစ်ခုတွင် ဘုရားသခင့်နာမ စုစုပေါင်း ၁၁ ကြိမ်ပါရှိသည်။ ထို့ပြင် ထိုအစုအပုံသုံးပုံစလုံးတွင် တွေ့ရသော ဟေဗြဲအမည်များစွာ၌ ယေဟောဝါနာမတော်၏ အတိုကောက်ပုံစံပါရှိသည်။ ထို့ကြောင့် ထိုအိုးခြမ်းကွဲများက ထိုခေတ်ရှိဣသရေလလူမျိုးများသည် ဘုရားသခင့်နာမတော်ကို နေ့စဉ်အသုံးပြုကြောင်း အတည်ပြုပေးသည်။

[စာမျက်နှာ ၁၃ ပါ ရုပ်ပုံ]

အာရဒ်မြို့အပျက်အယွင်းများမှ အိုးခြမ်းကွဲတစ်ခုသည် ဧလျာရှိပ်အမည်ရှိသော လူတစ်ဦးထံ ရေးသားထားခြင်းဖြစ်

[Credit Line]

Photograph © Israel Museum, Jerusalem; courtesy of Israel Antiquities Authority

[စာမျက်နှာ ၁၄ ပါ ရုပ်ပုံ]

ဘုရားသခင့်နာမတော်ကို ဖော်ပြထားသော လာခိရှအိုးခြမ်းကွဲတစ်ခု

[Credit Line]

Photograph taken by courtesy of the British Museum