Mwanda wa Yehova I Mūmi

Myanda Mikatampe ya mu Mukanda wa Hakai ne wa Zekadia

TUDI mu mwaka wa 520 K.K.K. Kepadi myaka dikumi ne isamba tamba paadile Bayuda batambile mu bumisungi mu Babiloni kyalwilo kya tempelo ya Yehova mu Yelusalema. Inoko tempelo kupwa mpika, ne lūbako lwine lukankajibwe. Yehova watume mupolofeto Hakai, kupwa kwa myeji ibidi watume kadi mupolofeto Zekadia, amba basapule Kinenwa kyandi.

Hakai ne Zekadia badi na kitungo kimo: Kukankamika bantu bajokele ku mwingilo wa kūbakulula tempelo. Bano bapolofeto abwanya kukankamika bantu, ne myaka itano pa kupita’po tempelo ibapu kūbakululwa. Byonso byāsapwile ba Hakai ne Zekadia i bisonekwe mu mikanda itelwa pa majina abo. Mukanda wa Hakai wāpwile kulembwa mu 520 K.K.K., wa Zekadia nao mu 518 K.K.K. Netu, pamo bwa bano bapolofeto, tudi na mwingilo witupele Leza wa kuvuija pano kepafikile mfulo ya ino ngikadilo ya bintu. I mwingilo wa kusapula Bulopwe ne kulonga bana ba bwanga. Shi ke pano, tutalei muswelo witukankamika mukanda wa Hakai ne wa Zekadia.

“LANGAI MASHINDA ENU”

(Hakai 1:1–2:23)

Hakai wasapula musapu ukankamika mu mafuku 112. Musapu umbajinji unena’mba: “Langai mashinda enu. Kandai ku lūlu, letai mityi, ubakai njibo’ya; penepo nkatōkejibwa monka, nkatumbijibwa; i Yehova unena.” (Hakai 1:7, 8) Bantu abaitabija’o. Mu musapu wa bubidi Yehova ulaya’mba: “Nkayuja ino njibo ino’i ne ntumbo.”—Hakai 2:7.

Mungya musapu wa busatu, kalengwa ka kubakulula tempelo kabalengeja ‘bantu ne mingilo yabo’ ke kyadisubi ku meso a Yehova. Inoko, tamba difuku dyashilwile bantu uno mwingilo, Yehova ‘webesela dyese.’ Musapu wa buná ulombola’mba Yehova ‘ukōnakanya bukomo bwa malopwe a mizo’ya’ ne kutūla mbikavu Zelububele bwa “kiyukeno kifīkidilwe.”—Hakai 2:14, 19, 22, 23.

Bipangujo bya mu Bisonekwa Bilondolwelwe:

1:6—Lelo kunena’mba “mutomanga, ino kemwikutangapo ne bitomibwa” kushintulula namani? Kino kilombola’tu amba vinyu yādi mityetye. Vinyu yātyepele—keyadi’kopo  mivule ibwanya kukolwa bantu—mwanda bantu kebādipo kadi na madyese a Yehova.

2:6, 7, 21, 22—I ani nansha i bika bileta kutenkana, ne kubalupuka bika? I Yehova ‘utenkanya mizo yonsololo’ kupityila ku musapu wa Bulopwe busapulwa ntanda yonso. Mwingilo wa busapudi nao ulupulanga “bintu bisaka mityima bya mizo yonso” bīya mu njibo ya Yehova, ne kuyuja’mo ntumbo. Mwenda mafuku, “Yehova wa bibumbo” ukatenkanya “madiulu, ne panshi, ne kalunga-kamema, ne ntanda myumu mine,” na kufundula ino ngikadilo imbi ya bintu yonsololo.—Bahebelu 12:26, 27.

2:9—“Ntumbo ya ku mfulo ya ino njibo ino’i ikatabuka ntumbo ya yoya imbajinji’ya” muswelo’ka? I mu miswelo’tu bidi isatu: buvule bwa myaka yālēle tempelo, bantu bāfundije’mo, ne boba bātutyikile’mo kutōta Yehova. Nansha byalēle tempelo ya ntumbo ya Solomone myaka 420, tamba mu 1027 K.K.K. kutūla mu 607 K.K.K., ‘njibo ya mfulo’ ayo yālēle myaka 580, tamba mwaka wa 515 K.K.K. oyāpwile kutūla mu mwaka wa 70 K.K. oyāonakanibwe. Kadi, Meshiasa—Yesu Kidishitu—wāfundije mu ‘njibo ya mfulo,’ ne bantu bavule bātūtyikile’mo kutōta Leza kupita ba mu yoya “imbajinji.”—Bilongwa 2:1-11.

Ñeni Yotuboila’ko:

1:2-4. Kulwa kobalwa mwingilo wetu wa busapudi kekufwaninwepo kwitulekeja kubadikila “bidi kusaka bulopwe” pa mwanda wa kukimba tumweno twa batwe bene.—Mateo 6:33.

1:5, 7. I biyampe ‘tulange mashinda etu’ ne kulangulukila pa byotulonga mu būmi bwetu mobitadila kipwano kyetu na Leza.

1:6, 9-11; 2:14-17. Bayuda ba mu mafuku a Hakai bādi bepāna bininge mu kukimbakimba bintu byabo ino kumwena’mo mpika. Kebāeselwepo na Leza, mwanda bālengelwe tempelo. Tufwaninwe kutangidija tumweno twa ku mushipiditu kumeso ne kwingidila Leza na muya wetu onso, mwanda tuyukile amba, twikale balanda nansha bampeta, “dyese dya Yehova dipeteja bupeta.”—Nkindi 10:22.

2:15, 18. Yehova wāsoñenye Bayuda amba langai kushilwila ku dyalelo dino’di ne kumeso mwingilo wa kūbakulula, kemwakilangai’po kalengwa kenu ka kala. Netu tufwaninwe kulonga bukomo bwa kulanga bya kumeso potutōta Leza.

‘KE PA BUKOMOPO, POSO’NKA PA MUSHIPIDITU WAMI’

(Zekadia 1:1–14:21)

Zekadia washilula mwingilo wandi wa bupolofeto na kwita Bayuda ‘bajokele kudi Yehova.’ (Zekadia 1:3) Bimonwa mwanda bilonda’ko bibakulupija amba Leza ukebakwasha mu mwingilo wa kūbakulula tempelo. (Tala kapango kanena’mba “Bimonwa Mwanda bya Kyelekejo bya Zekadia.”) Mwingilo wa kūbakulula ukapwa, “ke pa bukomopo, nansha pa bukomokomo, poso’nka pa Mushipiditu [wa Yehova].” (Zekadia 4:6) Mukelenge witwa bu Musambo “ukōbaka njibo ikola ya Yehova,” kadi “ukekala mupidishitu pa kipona kyandi.”—Zekadia 6:12, 13.

Betele watume mukendi kwipangula bapidishitu shi ufwaninwe kushikilwa na nzala mwanda wa kuvuluka konakanibwa kwa Yelusalema. Yehova walombola Zekadia amba kushikilwa na nzala misunsa iná mwanda wa kuvuluka byamalwa byātene Yelusalema kukalamuka ke “tusepo ne nsangaji, ne bitango bya kutōkeja mutyima.” (Zekadia 7:2; 8:19) Mu butobo bubidi bulonda’ko mudi ne butyibi bwatyibilwa mizo ne bapolofeto ba bubela, ne bupolofeto bwa Meshiasa, ne musapu wa kujokejibwa kwa bantu ba Leza.—Zekadia 9:1; 12:1.

Bipangujo bya mu Bisonekwa Bilondolwelwe:

2:1—Mwanda waka muntu umo wadi utompekeja Yelusalema na monji? Mobimwekela, kino kilongwa kilombola’mba  lubumbu lwa kulama kibundi lukobakwa. Mwikeulu ulombola muntu’wa amba Yelusalema ukabaya ne kulamwa na Yehova.—Zekadia 2:3-5.

6:11-13—Le kuvwika Yoshua Mupidishitu Mukatampe kilongo kubamwikadija bu mulopwe kadi mupidishitu? Mhm, Yoshua kādipo wa ku musuku wa bulopwe bwa Davida. Nanshi kumuvwika kilongo kwāmwikadije bu kyelekejo kifwaninwe kya Meshiasa. (Bahebelu 6:20) Bupolofeto bwa “Musambo” bwāfikidile padi Yesu Kidishitu, Mupidishitu kadi Mulopwe wa momwa mūlu. (Yelemia 23:5) Monka mwāingidile Yoshua bu mupidishitu mukatampe wa Bayuda bajokele mwanda wa kūbakulula tempelo, mo monka ne Yesu Kidishitu nandi i Mupidishitu Mukatampe mu butōtyi bwa bine bwa mu tempelo ya ku mushipiditu ya Yehova.

8:1-23—Lelo myanda dikumi inenenwe mu ano mavese yāfikidile kitatyi’ka? Mwanda ne mwanda ushilula na bino binenwa, amba: “E mwanenena Yehova wa bibumbo namino amba,” kadi i mulao wa Leza wa ndoe ku bandi bantu. Myanda imo yāfikidile mu myaka katwa ka busamba K.K.K., inoko ayo yonso yafikidile mu 1919 K.K. ne ikyendelela kufikidila ne dyalelo. *

8:3—Mwanda waka Yelusalema utelwa “bu-kibundi kyabinebine”? Mwanda kumeso kwa Yelusalema konakanibwa mu 607 K.K.K., wādi “kibundi kya disusu,” kiyule’mo bapolofeto boneke, babitobo ne bantu bampikwa kikōkeji. (Zefenia 3:1; Yelemia 6:13; 7:29-34) Tempelo pa kūbakululwa ne bantu pa kwipāna ku butōtyi bwa Yehova, bubinebine bwa mutōtelo utōka bwādi bwa kwisambwa mu Yelusalema, ne Yelusalema wādi wa kutelwa “bu-kibundi kyabinebine.”

11:7-14—Lelo kutyumuna kwātyumwine Zekadia mukombo utelwa “bu-Buya” ne owa utelwa “bu-Bikulo” kushintulula bika? Zekadia walombolwa bu muntu watumwa “kukadisha luombe lwa kutapwatapwa”—bantu badi pamo bwa mikōko basusulwa na bendeji babo. Mwingilo wa Zekadia wa bu mukumbi kyādi kyelekejo kya Yesu Kidishitu wātuminwe ku bantu bāsambile na Leza kipwano ino abo bāmupela. Kutyumuna mukombo witwa “bu-Buya” i kyelekejo kya amba Leza wādi wa kutyumuna kipwano kya Mukanda wa bijila kyaāpwene na Bayuda ne kuleka kwibaloelelwa. Kutyumuna mukombo witwa “bu-Bikulo” kushintulula kutyumuna kipwano kya bu bana na bana bwa bwine Leza umbukata mwa Yuda ne Isalela.

12:11—“Madilo a Hadadedimone mu musanza wa Mekido” afunkila pa bika? Mulopwe Yoshia wa Yuda wāipailwe mu bulwi bwaālwile na Felo Neko wa Edipito mu “musanza wa Mekido,” ne lufu lwandi lwāikele kudilwa “madilo a ku mutyima” mu bula bwa myaka. (2 Bilongwa 35:25) O mwanda “madilo a Hadadedimone” nanshi afunkila pa madilo a lufu lwa Yoshia.

Ñeni Yotuboila’ko:

1:2-6; 7:11-14. Yehova usangelanga boba betabija madingi na kwisāsa; kadi uvundamukilanga ku boba bajokela kwadi na kumutōta na mutyima umo. Ku mutamba mukwabo, ketabangapo boba bamwabija abo’ko “bapela kuteja, ne kututa kipuji, ne kujika matwi abo” ku musapu wandi.

 4:6, 7. I kutupu kijika nansha kibaile namani kikomena mushipiditu wa Leza kuvuya mwingilo wa kūbakulula tempelo ne ku mfulo. Makambakano o-onso otukokeja kutana mu mwingilo otwingidila Leza akokeja kupwa shi tudi na lwitabijo mudi Yehova.—Mateo 17:20.

4:10. Zelububele ne bantu bāvuile tempelo monka mwendele misoñanya ya peulu ya Leza mu butadi bwa Yehova. Kulonda bisaka Yehova ke kukomopo ku bantu bakubulwa kubwaninina.

7:8-10; 8:16, 17. Shi tusaka kwitabijibwa na Yehova, tufwaninwe kulonda boloke, kwikala na kanye, na lusalusa, ne kwisamba bubine muntu enselele ku mwanabo.

8:9-13. Yehova witweselanga ‘potukomeja maboko etu’ kuvuija mwingilo waetupele. Mu ano madyese mubadilwa ndoe, mutyima-ntenke, ne kwendelela ku mushipiditu.

12:6. Boba bapelwe biselwa bya butadi mu bantu ba Yehova bafwaninwe kwikala pamo bwa “kimuni kya mudilo”—bo bupyasakane bwa kutendelwa.

13:3. Kikōkeji kyetu kudi Leza ne ku bulongolodi bwandi kifwaninwe kutabuka kyotukōkele muntu ye-yense, shi i ani, shi ani.

13:8, 9. Batupondo bāpelelwe na Yehova bādi bavule bininge, bipindi bibidi mu ntanda’ya. Enka kipindi kya busatu kyo kyātōkejibwe pamo bwa mu mudilo. Mu ano etu mafuku, Bipwilo bya Kine Kidishitu, bidi na bantu bangi betela bu Bene Kidishitu, byapelelwe na Yehova. Enka kibalwa kityetye kya Bene Kidishitu bashingwe māni bo ‘beta pa dijina dya Yehova’ ne kwitabija kutōkejibwa. Abo pamo ne banababo betabije kebelombolangapo bu Batumoni ba Yehova ba dijina bitupu.

Bakankamikwe Kupyasakena mu Mingilo

Byānene ba Hakai ne Zekadia bitutala namani dyalelo? Potulangulukila pa muswelo wākankamikilwe Bayuda na uno musapu bate mutyima ku kūbakulula tempelo, lelo tubulwepo netu kukankamikwa amba twendelele na mwingilo wa kusapula Bulopwe ne kulonga bana ba bwanga na bupyasakane?

Zekadia wālaile amba Meshiasa ukāyanga “utentamine pa kimbulu,” amba ukabwa ku “bibese bya ndalama makumi asatu,” amba ukakupilwa, ne amba “mikōko ikakalañanibwa.” (Zekadia 9:9; 11:12; 13:7) Bine, kulangulukila pa kuno kufikidila kwa bupolofeto butala Meshiasa kukomejanga lwitabijo lwetu! (Mateo 21:1-9; 26:31, 56; 27:3-10) Kukulupila kotukulupile mu Kinenwa kya Yehova ne mu mpangiko yandi ya lupandilo kwitukomejanga binebine.—Bahebelu 4:12.

[Kunshi kwa dyani]

[Kapango kadi pa paje 19]

BIMONWA MWANDA BYA KYELEKEJO BYA ZEKADIA

1:8-17: Kibingija amba tempelo ikapwibwa ne amba Yelusalema ne bibundi bya Yuda bikeselwa madyese.

1:18-21: Kilaya mfulo ya “masengo aná akalañanya Yuda” ko kunena’mba, imbikalo yādi ilwa na butōtyi bwa Yehova.

2:1-13: Kikulupija amba Yelusalema ukatandabuka ne amba Yehova ukekalanga “nsakwa ya mudilo kujokoloka konsokonso”—mulami.

3:1-10: Kilombola amba Satana wādi ulwa na mwingilo wa tempelo ne amba Yoshua Mupidishitu Mukatampe wādi wa kunyongololwa ne kutōkejibwa.

4:1-14: Kileta kikulupiji amba bijika byonso bidi pamo bwa lūlu bikalebelwa ne amba Mbikavu Zelububele ukavuya lūbako lwa tempelo.

5:1-4: Kifinga babi amba bakakubijibwa.

5:5-11: Kilaya mfulo ya bibi.

6:1-8: Kilaija butadi ne bulami bwa bamwikeulu.

[Kifwatulo pa paje 16]

Le musapu wa Hakai ne wa Zekadia wādi na kitungo’ka?

[Kifwatulo pa paje 18]

Boba bapelwe biselwa bya butadi badi bwa “bimuni bya mudilo” muswelo’ka?