Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

Yikuma Yamaneni Kufuma muMukanda waHagayi niZekariya

Yikuma Yamaneni Kufuma muMukanda waHagayi niZekariya

Izu daYehova daDumi

Yikuma Yamaneni Kufuma muMukanda waHagayi niZekariya

MWADIÑA muchaaka cha 520 B.C.E. Mwahitili yaaka ikumi nayitanu nachimu kufuma hampinji yafuntiluwu aYuda kufuma muwunkoli muBabiloni nakwala chikuku chatembeli yaYehova muYerusalema. Ilaña tembeli yachidiñi kanda yimani, nawa mudimu wakutuña awilekesheli. Yehova watondeli kaprofwetu Hagayi nawa chimwahitili tukweji tuyedi watondeli kaprofwetu Zekariya kulonda ahoshi izu Dindi.

Hagayi naZekariya adiña nachikonkwanyi chimu: Kusañumuna antu kulonda atachiki mudimu wakutuñulula tembeli. Atuprofwetu wenawa atwesheli kwila mwenimu, nawa tembeli yamanini chimwahitili yaaka yitanu. Yuma yashimwinuwu aHagayi naZekariya ayisoneka munyikanda yekala muBayibolu yikweti majina awu. Mukanda waHagayi niZekariya ayimanishili muchaaka cha 520 B.C.E. ni 518 B.C.E. Kufwana awa atuprofwetu, ninetu tukweti mudimu watwinkawu kudi Nzambi wunakukeñeka kuwumanisha henohu nshakaminu yamakonu kanda yikumi. Himudimu wakushimwina Wanta nikwilisha atumbanji. Tutalenu kukoleshewa kutwatela kudizila kumukanda waHagayi niZekariya.

“TOÑOJOKENU CHACHIWAHI YUMA YIMWELAÑA”

(Hagayi 1:1–2:23)

Mumafuku akushika ku 112, Hagayi wahosheli nsañu yiwana yakusañumuna. Yatachi yahosheleña nawu: “Toñojokenu chachiwahi yuma yimwelaña. Yenu mwakakanduki hampidi, mwakaleti nyitondu, mwakatuñi itala; nakaditiyi kuwaha, ami nakekali walema. Dimu mwanahoshiyi Yehova.” (Hagayi 1:7, 8) Antu akalakeli chachiwahi. Nsañu yamuchiyedi yikweti chikaninu chakwila nawu: “Nakenzesha [Yehova] italidi nakulema.”—Hagayi 2:7.

Kwesekeja nansañu yamuchisatu, kaneñawudi kakutuñulula tembeli kaleñeleli ‘antu ninyidimu yamakasawu yejima’ kwikala yamajilu kumesu aYehova. Kufuma hefuku datachikili mudimu wakuwahisha tembeli, Yehova ‘wayikiswilili nkisu.’ Neyi chinashimuni nsañu yamuchiwana, Yehova ‘wakakisañana ñovu jamawanta anyuza’ nikumusha Ñuvulu Zerubabeli hamu neyi “kazeya kakusha chinjikijilu.”—Hagayi 2:14, 19, 22, 23.

Malwihu amuNsona Anayakuli:

1:6—Indi nhoshelu yakwila nawu “kunwa mwanwaña, mpwila kuketuka nehi” yatalisha mudihi? Iyi nhoshelu yinatalishi mukubula kwikala navinyu yayivulu. Hamuloña wakubula kwikala nankisu jaYehova, vinyu yakeheli chakwila mpwila yawantu hiyamanineñaku.

2:6, 7, 21, 22—Hinyi nawa chumanyi chinakukojeja kukankisha nawa yumanyi yinakufumamu? Yehova ‘nakukankisha nyuza yejima’ kuhitila mukushimwina nsañu yaWanta mukaayi kejima. Mudimu wakushimwina wukweti cheñi yakufumamu yaletaña “yuma yatiyaña nyuza yejima kuwaha,” mwitala daYehova, kulonda kudinzesha nakulema. “Yehova wamazaza” keña akankishi “mawulu namaseki, nikaluñalwiji, niiseki dawuma” kulonda kufumisha nshakaminu yamakonu yatama.—Aheberu 12:26, 27.

2:9—Munjilanyi ‘kulema kwetala dakukuminina mukwakabadikila dakusambila’? Kulema kweniku kwadiñi munjila jisatu: kuvula kwayaaka yashakamini tembeli, Ntañishi muneni watañishilili mutembeli yeniyi, nawa antu ahwilili mutembeli yeniyi kulonda kudifukula kudi Yehova. Hela chakwila tembeli yaSolomoni yadiñi yalubanji yashimbwili hadi yaaka 420 kufuma mu 1027 B.C.E. nakushika mu 607 B.C.E., hakwila ‘itala dakukumishaku’ adizatishili hayaaka 580 kufuma hampinji yidamanini mu 515 B.C.E. kushika nimpinji yadijilumwinuwu mu 70 C.E. Kubombelahu, Mesiya, Yesu Kristu, watañishilili ‘mwitala dakukumishaku’ nawa antu amavulu enjileña nakupompa kulonda kudifukula kudi Nzambi kubadika ‘mwitala dakukumininaku.’—Yililu 2:1-11.

Yuma Yitwatela Kudizilaku:

1:2-4. Kukabishewa hamuloña wamudimu wakushimwina hikunateli kutwileñela kuhimpa yuma yitwatwamijaku muwumi wetu, ‘yakusambila kukeña wanta’ nakusambila kukeña yuma yetuku.—Matewu 6:33.

1:5, 7. Chachiwahi ‘kutoñojoka chachiwahi hayuma yitwelaña,’ nikushinshika nshakaminu yetu chiyinateli kukuma wubwambu wetu naNzambi.

1:6, 9-11; 2:14-17. A Yuda amumafuku aHagayi adiña nakuzata nañovu nyidimu yawu, ilaña hiyañwileña nyikabu yanyidimu yawuku. Adiña nakudiwula tembeli, dichi Nzambi hayikiswililuku. Twatela kufwila nyidimu yakuspiritu tachi muwumi wetu, nikukalakala nyidimu yaNzambi namuchima wejima, nikutoñojoka netu hela tukweti yuma yanti yakumujimba hela yayivulu, “nkisu yaYehova yaheteshaña.”—Yishimu 10:22.

2:15, 18. Yehova wakonkomweneni aYuda kusha nyichima yawu kuyuma yidi kumbidi kufuma hefuku denidi, nikumudimu wakutuñulula bayi neyi kuyuma yakañenyuwu kukalakala kunyumaku. Ninetu nawa twatela kushindamena hakudifukula kwetu kudi Yehova kufuma tuhu hayinu mpinji nikuya kumbidi.

‘BAYI KUÑOVUKU, CHIÑA NASPIRITU YAMI’

(Zekariya 1:1–14:21)

Zekariya watachikili mudimu windi wawuprofwetu kuhitila mukutambika aYuda kulonda ‘kufunta kudi Yehova.’ (Zekariya 1:3) Yimwenu yitanu nayisatu yinalondeluhu yinakwimenaku ñovu jaNzambi jazatikileña hakutuñulula tembeli. (Talenu chikasha chinakuhosha nawu “Yinjikijilu yaYimwenu Yitanu naYisatu yaZekariya.”) Mudimu wakutuña akawumanisha ‘bayi nanjita hela kuñovuku, chiña naspiritu yaYehova.’ (Zekariya 4:6) Muntu wejina da Mutayi “wakatuña tembeli yaYehova” nawa “yena wakekala kapristu hetanda dindi dawanta.”—Zekariya 6:12, 13.

AkwaBeteli atemesheli antemesha kulonda kumwihula kapristu kutalisha hachanukishu chakujiña nanzala kutalisha hakujilumuna kwaYerusalema. Yehova wamulejeli Zekariya nindi kudila hampinji yakujiña nanzala kuyadilileña kulonda kwanuka kukala kwamumwekeneni Yerusalema, kwakabalumuka nakwikala “kuluña nakutiya kuwaha, niyawija yakuzañajala.” (Zekariya 7:2; 8:19) Wuprofwetu wuyedi wahiñiluhu wabombelelimu wuñanji kutalisha hanyuza yawantu niatuprofwetu akutwamba, wuprofwetu waMesiya ninsañu kutalisha hakufuntisha antu jaNzambi.—Zekariya 9:1; 12:1.

Malwihu amuNsona Anayakuli:

2:1—Muloñadi iyala chapiminineñayi Yerusalema namonji wakwesekela nachu? Chinamwekani neyi, chumichi chadiña nakwimenaku kutuña mbañu yakukiña nachu yanyeñumukili musumba. Kañelu wamulejeli iyala yeniwu nindi Yerusalema akamutohesha nawa akamukiña kudi Yehova.—Zekariya 2:3-5.

6:11-13—Komana kumuvwika chibañula kaPristu Muneni Yoshuwa kwamuleñeleli kwikala mwanta nawa kapristu? Inehi, Yoshuwa hafumini kuchisaka chawanta waDaviduku. Kumuvwika chibañula kwemeneneñaku Mesiya. (Aheberu 6:20) Wuprofwetu kutalisha “[ha]Mutayi” wukweti kushikijewa kwaMwanta nawa kaPristu wamwiwulu Yesu Kristu. (Yeremiya 23:5) Neyi chochazatiliyi Yoshuwa hamu neyi kapristu muneni kudi aYudeya afuntili hakutuñulula tembeli, Yesu niyena hikaPristu Muneni wakudifukula kwalala mutembeli yakuspiritu yaYehova.

8:1-23—Mpinjinyi yashikijeweli wuprofwetu ikumi wunatenuwu munawa mavasi? Wuprofwetu wudi wejima watachika nanhoshelu yakwila nawu “Yehova wamazaza nahoshi nindi” iku hikukana kwaNzambi kudi antu jindi kulonda kuyiletela kuwunda. Hakachi kaniwu wuprofwetu, wukwawu washikijeweli muyaaka nkulakaji yamuchitanu nachimu B.C.E., hadaha wejima washikijewa kufuma tuhu mu 1919 C.E. hela wunakushikijewa makonu. *

8:3—Muloñadi Yerusalema chamutenenenuwu nawu “Mukala wansañu yalala”? Henohu kanda amujilumuni mu 607 B.C.E., Yerusalema wadiñi “mukala wakabishaña akwawu,” wenzeli nawatuprofwetu niatupristu atama nawa niantu abula kushinshika. (Zefwaniya 3:1; Yeremiya 6:13; 7:29-34) Chelili atuñululi tembeli nawa antu adiña namudimu wakudifukula kudi Yehova, chakeñekeleña kuhosha walala hatembeli kutalisha hakudifukula kwalala, nawa Yerusalema amuteneneña nawu “mukala wansañu yalala.”

11:7-14—Indi nkobu jaketwiliyi Zekariya jateneneñawu nawu “Lubanji” yikwawu nawu “Kunuña” yadiñi yalema ñahi? Zekariya nakwimenaku muntu anatemeshuwu kuya ‘nakudiisha mukanka wanyikoku watoñweluwu kujaha’—antu adi neyi nyikoku yayandishileñawu kudi anlomboli jawu. Kutalisha kumudimu windi hamu neyi kambiña, Zekariya nakwimenaku Yesu Kristu, yatemesheluwu kudi antu atuñili chikaninu naNzambi, ilaña amukanini. Kuketula “Lubanji” kunakwimenaku nawu Nzambi wakamanisha chitiyañenu chaNshimbi chatiyañeniyi nawaYuda nikuleka kutiyañana chiwahi nawu. Kuketula “Kunuña” kwalumbulwili kujilumuna kunuñañana kwawumana kwetu kwadiñi hakachi kawaYuda nawaIsarela kwashindameneni hakudifukula kwaYehova.

12:11—Indi “kudila kwadililuwu kuHadadirimoni muchinekineki chaMegido” hichumanyi? Mwanta Yosiya wamuYuda amujahili munjita yazuñiluwu naFwaro Neko wakuEjipitu “muchinekineki chaMegido,” nawa atwalekeluhu kumudila “munyikeña” hayaaka yayivulu. (2 Kushindulula 35:25) Dichi “kudila kwadililuwu kuHadadirimoni” kwatela kunakwimenaku kumudila Yosiya.

Yuma Yitwatela Kudizilaku:

1:2-6; 7:11-14. Yehova wazañalalaña nawa wafuntaña kudi antu abalumukaña mumuchima kuhitila mukutambwila kufumba kwindi nikufunta kudi yena kuhitila mukudifukula namuchima wejima. Munjila yikwawu, hetejaña kulomba kwawantu ‘alekaña kutiyilila, nikusekula kuchifwiji, nikujika mumatu awu’ kunsañu yinduku.

4:6, 7. Kwosi kukala kwakañenyi kushindawu kudi spiritu yaYehova kulonda kumanisha mudimu wakutuña tembeluku. Kukala kudi kwejima kutunateli kumona mumudimu waNzambi kunateli kushindewa kuhitila mukukuhwelela mudi Yehova.—Matewu 17:20.

4:10. Kuhitila mukulombolewa naYehova, Zerubabeli niantu jindi amanishili kutuña tembeli kwesekeja nanshimbi jaNzambi jabadika. Kwovwahila yuma yakeñañayi Yehova hichekala chuma chakala chikupu kudi muchidi wamuntu wabula kumanininaku.

7:8-10; 8:16, 17. Hakwikala nawuselewa waYehova, twatela kumwekesha wuñaji, kutiyila luwi, wushona nikuhosha walala wumu namukwawu.

8:9-13. Yehova watwikiswilaña neyi ‘tukolesha makasetu’ kumudimu watwinkayi kukalakala. Nkisu yeniyi yabombelamu kuwunda, kukiñewa, nikuswejeshelaku wubwambu wetu naYehova.

12:6. Owu akweti kukoleka kwakulombola akwawu hakachi kawantu jaYehova, atela kwikala “neyi chimunyi chakesi” nikumwekesha chakutalilahu chachiwahi.

13:3. Kushinshika kwetu kudi Nzambi walala nikuloñesha kwindi kwatela kubadika kushinshika kwetu namuntu wudi wejima, hela chakwila hibwambu detu chikupu.

13:8, 9. Akwakusekesha akaaniniyi Yehova adiñi amavulu, nawa adiñi chibalu chawantu chadiña mwituña denidi. Antesha hohu diwu atookesheluwu wukwila neyi nakesi. Makonu, Kristendomu yikweti antu amavulu aditenaña nawu akwaKristu akaanawu kudi Yehova. Antu antesha hohu, akwaKristu awayishewa, ‘anakutambika hejina daYehova’ nikwovwahila kulonda kuyitookesha. Wena niakwawu akwakwitiya bayi neyi hiyaYinsahu jaYehova ejina hohuku.

Twatela Kwikala naMpwila yaKuzata

Indi yuma yahosheli Hagayi niZekariya yatwikuma ñahi makonu? Neyi tushinshika ochu nsañu yawu chiyaleñeleli aYuda kusha kashinshi kumudimu wakutuñulula tembeli, komana chinateli kutwileñela ninetu kuzata nañovu mudimu wakushimwina Wanta nikwilisha atumbanji?

Zekariya washimwineñahu dehi nindi Mesiya wakenza “nakwendela hachimbulu” nawa nawu akamufukeja “[na]makumi asiliva asatu” cheñi akamutapa hakwila ‘nyikoku yakapalañana ndundu.’ (Zekariya 9:9; 11:12; 13:7) Kutoñojoka chikupu hakushikijewa kwawuprofwetu waMesiya kuhitila mudi Zekariya kunateli kukolesha chikuhwelelu chetu. (Matewu 21:1-9; 26:31, 56; 27:3-10) Chikuhwelelu chetu Mwizu daYehova nikuloñesha kwindi mwatupulwishilañayi kwatukoleshaña.—Aheberu 4:12.

[Tumazu twaheshina]

^ Talenu Watchtower, yaJanuary 1, 1996, mafu 9-22.

[Chikasha chidi hefu 19]

YINJIKIJILU YAYIMWENU YITANU NAYISATU YAZEKARIYA

1:8-17: Yakana chikaninu chakumanisha tembeli nawa yamwekesha nawu Yerusalema ninyisumba yikwawu yamuYudeya akayikiswila.

1:18-21: Yakana kukuma ‘kwanseñu jiwaana japalañesheli Yuda,’ dikwila nawu, nfulumendi jejima jadikañili nakudifukula kwaYehova.

2:1-13: Yashimuna nawu Yerusalema wakatoha nawa Yehova ‘wakela mpwembu yakesi kwi-ndo’—dikwila nawu wakamukiña.

3:1-10: Yamwekesha nawu Satana wadibombelelumu mukukañesha mudimu hatembeli nawa kaPristu Muneni Yoshuwa amupulwishili nikumwanakena nshidi jindi.

4:1-14: Yakana nawu kukala kudi neyi mpidi akakwimanisha nawa Nguvulu Zerubabeli wakamanisha mudimu wakutuña tembeli.

5:1-4: Yahosha hakushiña kwawantu akoñaña yatama anabuli kubabeshawu.

5:5-11: Yashimuna hakukuma kwayuma yatama.

6:1-8: Yakana kutalisha hawunlomboli wawañelu nikukiñewa.

[Mwevulu wudi hefu 16]

Indi nsañu yaHagayi niZekariya yashindameneni hachumanyi?

[Mwevulu wudi hefu 18]

Munjilanyi owu adi nakukoleka kwakulombola akwawu muyekalila “neyi chimunyi chakesi”?