Pabiskeg Yoy Pamilya Yo Panamegley na ‘Saray Makapaliket a Salita’

DIAD ilalabas na kada minuto et lalon naiingongotan si David. Nengneng lan nengneng ed relo to legan ton aalagaren ed kotsi so asawa to. Sanen pinmaway la ed abung so asawa to a si Diane, agla napokpokan nen David so sanok to.

Inyeyag to: “Akin et pappaalagar ka a? Atrasado kan naynay! Akin, agmo nayariay mansakbay anggan maminsan labat?”

Asakitan a maong si Diane kanian manak-akis a batik ed abung. Tampol a naisip nen David so lingo to. Aliwaliwa la ingen so nansumpalan na insanok to. Anto la kasi gawaen to? Inerep toy luluganan, inmengas na aralem, insan to maer-ermen a tinumbok so asawa to.

Agta onia so naeeksperiensya na karaklan? Asali yo ta la a labay yon babawien iray nibesngaw yon salita? Sano bengatbengat so panagsalita tayo, maslak a makapangibalikas itayo na saray bengatlan pagbabawian tayo met lanlamang. Matukotukoy sirin so ibabaga na Biblia: “Say puso na maptek aralen to so onebat.”​—Uliran 15:28.

Anggaman kuan, nayarin mairap so pannonot nin maong sakbay a mansalita, lalo la no onsasanok, naaaburido, odino nasasakitan itayo. Sano salien tayon ibesngaw iray nalilikna tayo nagkalautla diad kapamilyaan, main-inomay itan a mansumpal ed pantetetelan odino pambabalawan. Bilang resulta, ompan nasakitan so liknaan tan onggapo so sangsangan.

Anto kasi nayarin gawaen pian mas magmaong so pitotongtong tayo? Panon tayon napokpokan so liknaan tayo pian ag-itayo makapansalitay ansakit? Walaray makagunggonan simbawa parad sikatayo manlapud managsulat na Biblia a si Solomon.

Nonoten Ni No Anto so Ibaga tan No Panon so Pangibaga

Mapatnag a pirmi so alikna nen Solomon sanen insulat to so libron Eclesiastes, a ditan et insalaysay to so nipaakar ed kaapaan na bilay. Inkuanto: “Ginulak so bilay.” Aminsan et tinawag to itan a “kaapaan na saray kaapaan.” (Eclesiastes 2:17; 12:8) Balet, aliwa labat a puros impakadismaya nen Solomon so akasulat ed Eclesiastes. Inisip ton agmatukoy no say bitlaen to labat et saray aliwliwan eksperiensya ed bilay. Diad pansamposampot na satan a libro, imbaga nen Solomon ya “inusisa to ya inanap so saray makapaliket a salsalita, tan saray nisulat nensaman a maptek, salanti salsalita a matua.” (Eclesiastes 12:10) Sakey nin patalos so angibagan “sinali ton ipaliwawa irayan bengatla diad sankaabigan tan sankasustoan a paraan.”​—Contemporary English Version.

Sirin, mapatnag ya amoria nen Solomon a nepeg ton kontrolen so liknaan to. Singano oniay lanang ton itetepet ed inkasikato: ‘Kasin say nononoten kon ibaga et tua odino susto? Sano onia  so ibagak, makapaliket kasi itan ed arum tan marakep a dengelen?’ Diad impamili to na ‘saray makapaliket a salita’ na katuaan, agto inabuloyan a nadaeg na liknaan to so panagnonot to.

Bilang resulta, say libro na Eclesiastes et aliwa labat ya obra-maestra noagta pakalaan met na dakel a kakabatan a nanlapud Dios nipaakar ed kabaliksan na bilay. (2 Timoteo 3:16, 17) Kasin say paraan na impangisalaysay nen Solomon ed sayan tema a napnoy emosyon et makatulong pian mas magmaong so pitotongtong tayo ed saray inad-aro tayo ed bilay? Isipen pa so sakey ya alimbawa.

Aral Yon Kontrolen so Liknaan Yo

Alimbawa, sinmempet ed abung so sakey a kalangweran a nanlapud eskuelaan, awi-awit toy kard to tan maer-ermen kalamor so itsura to. Ninengneng nen tatay to so kard tan naimano ton agnisapat na anak to so sakey a klase to. Pinmetang so ulo na tatay, a sankanonot to iramay panaon a pinaulyan na anak iray asainmin to. Ngalngali agla napokpokan na tatay ya ibalikas so onia: “Mangira-ngiras ka et! No onia ka lan onia, anggapon balot so pansumpalan na bilay mo!”

Imbes a pantamian na tatay so anak, marakep komon no tepetan to ni inkasikato: ‘Kasin sayay nononoten ko et tua odino susto?’ Makatulong iyan tepet pian aliwan say liknaan to so mangimpluensya ed pangusisa to ni ed aktual a kipapasen na anak to. (Uliran 17:27) Tua kasin anggapon balot so pansumpalan na samay anak lapud agto nisapat so sakey a klase to? Kasin niyugali to lan talagay manngiras, odino agto nagagawaan iray asainmin to lapud nanairapan manaya ed satan a klase? Lanang ya idadanet na Biblia so gunggona na makatunongan tan realistikon panmoria ed bengabengatla. (Tito 3:2; Santiago 3:17) Pian napaseseg so sakey ya anak, nepeg a say ateng et mansalita na “maptek, salanti salsalita a matua.”

Pilien Iray Marakep a Salita

Sano akapannonot la imay tatay no anto so ibaga to ed anak to, nayarin tepetan toy inkasikato: ‘Panon kon ibaga iya pian agnasakitan so ana’ko?’ Tua, aliwan mainomay so pampili na saray marakep a salita. Nepeg balet a tandaan na atateng a maslak ed saray kalangweran so walaan na tendensia a manisip a no nalingo iran maminsan et anggapo lan balot so nagawaan dan maabig. Nayarin alablabas so panseryoso ra ed sakey a lingo odino kakapuyan da, insan ditan da la ibase so pakanengneng da ed inkasikaran dili. Sano sobsobra so reaksion na ateng, lalon nakombinse so anak to a talagan anggapo lan balot so nagawaan ton maabig. Oniay ibabaga na Colosas 3:21: “Agyo paningongoten so saray anak yo, pian ag-ira komon naekalan na linawa.”

Saray salitan singa say “naynay” tan “agbalot” et mangipasabi na ideyan say pangibabagaan na satan et niyugali to la so sakey a bengatla. Ontan met, papasobraan na saratan a salita so aktual a nagagawa. Sano ibaga na ateng ya, “Anggapon balot so kakanaan mo,” wala ni kasi dignidad na samay ugaw? No puros panagbalaw so narerengel na ugaw, nayarin isipen to a talagan anggapo lan balot so nagawaan ton maabig. Siempre, aglabat itan makapakapuy noagta aliwa met itan a tua.

Diad antokaman a situasyon, mas maabig no say idanet et saray positibon aspekto. Samay ama ed ilustrasyon ya abitla nen niman so nayarin mangibaga na onia: “Ana’ko, amtak a maermen ka ta agmo nisapat so sakey a klasem. Balet, amtak met a makuli kan manggawa na saray asainmin mo. Pantongtongan ta pa sirin iya, insan mannonot tay paraan ya agka la nairapan.” Pian nakabatan na ama so sankaabigan a paraan na panulong to ed anak to, nayarin sikatoy espisipikon mantepet, diad ontan et naamtaan to no wala kasi antokaman a pansesengegay problema.

Say ontan a maaro tan ninonot nin maong a pitotongtong et mas epektibo nen say pantamin tampol. Papaseguroan itayo na Biblia: ‘Saray makapaliket a salita so masamit ed kamarerwa, tan kasil ed saray pukel.’ (Uliran 16:24) Onaligwas iray anak pati amin a membro na pamilya no wala so kareenan tan panaaroan.

“Dia ed Inkadaakan na Puso”

Pawilen tayo pa imay asawan laki ya abitla ed gapo na sayan artikulo. Agta mas maabig komoy nansumpalan no sikatoy nannonot nin maong  na ‘saray makapaliket a salita’ na katuaan imbes a nampasnok a tampol ed asawa to? No ontan so situasyon na sakey ya asawan laki, maabig no tepetan toy inkasikato na onia: ‘Anggaman kaukolan a paaligwasen na asawak so pagmaliw a masakbay, talaga kasin sikatoy naynay ya atrasado? Kasin natan so sankaabigan a panaon pian ibagak so kakapuyan to? Kasin sikatoy napakiwas a manguman no pampasnokan tan balawen ko?’ No onia iray itepet tayo ed inkasikatayo, agtayo napasakitan iray inad-aro tayo.​—Uliran 29:11.

Panon to balet no saray pantotongtong ed loob na pamilya et naynay lan manreresulta ed sangsangan? Ompan kaukolan tayon tebeken no antoy nalilikna tayo sano walay labay tayon ibesngaw. Say ibabaga tayo, nagkalautla no sikatayo so nagogonigon odino nadedetdetan, et nayarin mangipatnag no antoy nalilikna tayo. Inkuan nen Jesus: “Dia ed inkadaakan na puso say sangi mansalita.” (Mateo 12:34) Diad arum a panangibaga, say panagsalita tayo so maslak a mangipapatnag ed akindalem a nonot, getma, tan ugali tayo.

Kasin say panmoria tayo ed bilay et realistiko, positibo, tan napnoy ilalo? Napatnagan itan ed tonada na boses tayo tan no anto so itotongtong tayo. Wala tay tendensia tayon magmaliw ya estrikto, negatibo, tan mabalaw? No ontan itayo, ompan walaray nadismaya ed ibaga tayo odino ed paraan na pangibaga tayo. Nayarin agtayo nanaamtaan a negatibo la manayay panagnonot tan panagsalita tayo. Nayarin sisiaen tayo ni ingen a susto so pangipapasen tayo ed bengabengatla. Balet, manalwar ompan napapalikdo tayo lay inkasikatayo.​—Uliran 14:12.

Diad tulong na Salitay Dios, nausisa tayo iray kanonotan tayo no dinan iray susto tan no dinan met iray nepeg ya umanen. (Hebreo 4:12; Santiago 1:25) Antokaman so sipor lan ugali tayo odino paraan na impamabaleg ed sikatayo, sarag tayo so manguman no talagan labayen tayo itan.​—Efeso 4:23, 24.

Nilikud ed pangusar na Biblia, wala ni nagawaan tayo pian nausisa so paraan na pitotongtong tayo ed arum. Mantepet ed arum. Alimbawa, tepetan yoy asawa yo odino anak yo no anto so matuan nibaga ra ed paraan na pitotongtong yo. Mitongtong ed sakey a kaaro ya eksperiensyado ed bilay tan kabkabat to kayon maong. Manpaabeba kayo pian sarag yon awaten so antokaman ya ibaga ra tan makapanggawa kayo na saray pananguman.

Mannonot Kayo Sakbay a Mansalita!

Bilang konklusyon, no talagan agtayo labay a nasakitan so arum diad panagsalita tayo, nepeg tayon gawaen imay ibabaga na Uliran 16:23: “Saray totoon makabat mannononot ira kasakbayan a mansalita ra; say ibaga ra ed satan et lalon makaayat.” (Maung a Balita) Nayarin aliwan mainomay a lanang so pangontrol ed liknaan tayo. Anggaman ontan, no salien tayon talosan so arum imbes a tetelen odino melmelagen ira, magmaliw lan mainomay so pampili na saray dugan salita sano ibalikas tayo so liknaan tayo.

Siempre, amin tayo et nalilingo. (Santiago 3:2) No maminsan et bengatbengat so panagsalita tayo. (Uliran 12:18) Balet, diad tulong na Salitay Dios, naaralan tayoy pannonot ni sakbay na pansalita, tan pangonsidera nin unona ed liknaan tan pankaabigan na arum. (Filipos 2:4) Magmaliw itayon determinado a pilien ‘iray makapaliket a salita’ na katuaan, lalo la no mitotongtong itayo ed kapamilyaan tayo. No ontan sirin, say panagsalita tayo et agmamasakit tan agmaneral, noagta manambayo tan mamabiskeg ed saray inad-aro tayo.​—Roma 14:19.

[Litrato ed pahina 12]

Antoy gawaen yo pian agkayo makapangibesngaw na salita a pagbabawian yo met lanlamang?