Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Malu atu Yehowa ulaya atu anu akumbana

Malu atu Yehowa ulaya atu anu akumbana

Malu atu Yehowa ulaya atu anu akumbana

YEHOWA, Eu udi ne bukole bua kuamba malu atshilualua ne bujalame buonso udi wamba ne: ‘Meme ndi Nzambi ne kakuena mukuabu bu meme, ndi ndianjila kuleja bantu nshikidilu wa bualu ku tshibangidilu tshiabu, ne mu bidimu bia kale mubaleje malu akadi kaayi manji kuenjibua.’​—Yeshaya 46:9, 10.

Tudi bamanye ne: muntu kêna mua kumanyisha malu atshilualua ne bujalame buonso to. Padi bantu bonso badi bakeba bulelela bamanya ne: Bible mmukanda wa milayi, bidi bibasaka bua kukonkonona malu adiwu wamba muvua Nzambi muufundishe. Tukonkononayi imue milayi ya mu Bible ikadi mikumbane.

Bisamba bia kale

Nzambi wakamanyisha ne: nebabutule Babulona bua kashidi ne bisamba ebi kabidi: Edome, Moaba ne Amona. (Yelemiya 48:42; 49:17, 18; 51:24-26; Obadaya 8, 18; Sefanya 2:8, 9) Dijimina dia bisamba ebi bionso didi dileja ne: Dîyi dia Nzambi dia buprofete ndilelela.

Bushuwa, udi mua kuamba ne: muntu yonso eu udi mua kumanyisha dibutuka dia tshisamba kampanda nansha tshiotshi ne bukole bua mushindu kayi. Kadi wewe muele meji mushindu eu udi upua muoyo malu a mushinga akavua Bible mumanyishe. Tshilejilu, ukavua mumanyishe mushindu uvuabu mua kutonkola tshimenga tshia Babulona. Bible ukavua mumanyishe ne: bavua ne bua kukuata tshimenga etshi kudi bena Madai, ne Kolesha ke uvua ne bua kulombola basalayi ne misulu ya mâyi ivua ikuba tshimenga etshi ivua ne bua kukama.​—Yeshaya 13:17-19; 44:27–45:1.

Kadi Bible kavua umanyisha misangu yonso ne: bavua ne bua kubutula bua kashidi bisamba bionso bivuabu ne bua kukuata to. Tshilejilu, pavua Nzambi mumanyishe muvua bena Babulona mua kukuata Yelushalema, wakamba ne: bantu bavua kabidi ne bua kusomba mu tshimenga etshi, nansha muvua bena Babulona kabayi ne tshilele tshia kulekela bantu bavuabu bakuata ku bupika. (Yelemiya 24:4-7; 29:10; 30:18, 19) Muanda eu wakakumbana ne bena Yuda badiku too ne lelu eu.

Yehowa wakamanyisha kabidi ne: bavua ne bua kutonkola bukalenge bua Ejipitu buvua ne bukole bua bungi pa buloba, kadi ‘kunyima kua malu aa bantu [bavua] ne bua kusomba mu Ejipitu bu muakadibu mu matuku a diambedi.’ Mu kupita kua matuku, bukokeshi ebu bunene buvua ne bua ‘kupita makalenge makuabu onso bupuekele.’ (Yelemiya 46:25, 26; Yehezekele 29:14, 15) Bualu ebu buakakumbana. Yehowa wakamanyisha kabidi ne: bavua ne bua kutshimuna bukalenge bua bukole bua Grèce, kadi kavua muambe ne: nebabutule tshisamba etshi to. Ntshinyi tshitudi tulongela ku dijimina dia bisamba bivua Yehowa mumanyishe dijimina diabi ne dikalaku dia ebi bivuaye kayi mumanyishe dibutuka diabi? Dilongesha didi ne: Dîyi dia Nzambi ndilelela ne ditu dikumbana misangu yonso.

Malu makuabu a dikema

Anu mutukadi bamone, Yehowa wakaleja malu a bungi bua dikuluka dia Babulona. Bia muomumue bua dikuluka dia Tulo, mukanda wa Yehezekele wakamba ne: mabue ende, mabaya ende ne lupuishi luende bavua ne bua kubiela ‘munkatshi mua mâyi manene.’ (Yehezekele 26:4, 5, 12) Mulayi eu wakakumbana mu 332 kumpala kua Yezu, pavua Aleksandre Munene muambile basalayi bende bua kuangatabu bintu bia mu tshimenga tshivua pa buloba bume tshikavuabu bakuate bua kuenza nabi tshilamba tshivua ne bua kufika too ne mu tshitupa tshia tshidiila tshia Tulo, tshiakaluabu kukuata pashishe.

Mulayi udi mu Danyele 8:5-8, 21, 22 ne 11:3, 4 wakaleja kabidi malu a dikema avua atangila ‘mukalenge wa bena Gelika’ wa bukole. Bavua ne bua kushipa mukalenge eu mu butumbi bua bukokeshi buende, ne pashishe bavua ne bua kukosolola bukalenge buende mu makalenge anayi ne kabavua ne bua kubuabanyangana kudi ndelanganyi yende to. Kunyima kua bidimu bipite pa 200 bobu bamane kufunda mulayi eu, biakamueneka ne: mukalenge wa bukole au uvua Aleksandre Munene. Miyuki ya kale idi ituleja ne: wakafua lufu lua tshikoso ne bukalenge buende bakabukosolola mu bitupa binayi biakapianabu kudi bamfumu bende ba basalayi, kadi ki nkudi ndelanganyi yende to.

Bamue bamanyi badi bamba ne: mulayi eu bakaufunda kunyima kua wowu mumane kukumbana. Kadi tangila kabidi muyuki utudi batele kulu eku mu mukanda wa Danyele. Patudi tukeba kuumvua bilondeshile mulayi, malu adiwu umvuija adi akemesha. Kadi patudi tukeba kuumvua bilondeshile miyuki ya malu a kale, kakuena kumueneka bijadiki bidi bishindika mêyi aa to. Bikala muena mashimi uvua ne muoyo kunyima kua lufu lua Aleksandre uvua ukeba kukemesha bantu ne mulayi wa mafi, bua tshinyi kavua muleje ne: diakamue kunyima kua lufu lua Aleksandre, babidi ba ku bana bende bavua mua kukeba bua kujadika bukalenge buabu, kadi bavua ne bua kubashipa? Bua tshinyi kavua mua kuleja ne: kuvua kupite bidimu bia bungi kumpala kua bajenerale banayi kuditekabu mu bitupa bishilangane bia bukalenge bua Aleksandre? Bua tshinyi kavua mutele dîna dia mukalenge munene eu ne mêna a bajenerale bende banayi?

Lungenyi lua ne: milayi ya mu Bible ivua mifunda kunyima kua yoyi mimane kukumbana ludi kudi bantu badi bamba ne: kumanyisha malu atshilualua ki mbualu budi mua kuenzeka, kadi kabayi banji kukonkonona bijadiki. Bu mudibu kabayi bitaba Bible bu Dîyi dia Nzambi, badi bumvuija bualu ebu ne lungenyi lua bantu ne lumvu lua bantu. Nansha nanku, Nzambi mmufundishe milayi ya mu Bible ku diambuluisha dia nyuma wende bua kuleja mudiye muenayi. *

Wewe welangana meji bua milayi misunguluke ya mu Bible ne mushindu uvuayi mikumbane, ditabuja diebe nedikole. Bua tshinyi kuenaku mua kulonga milayi ya mu Bible? Tablo udi mu dibeji dia 200 mu mukanda wa Bible utu ulongesha tshinyi menemene? udi mua kukuambuluisha mu bualu ebu. * Wewe mulonde mubelu eu nebikuambuluishe bua kukolesha ditabuja diebe. Kujingakanyi to, bala malu aa onso. Nebikuambuluishe bua kumanya ne: malu atu Yehowa ulaya atu anu akumbana.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 13 Bua malu makuabu adi aleja ne: milayi ya mu Bible ki mmifunda kunyima kua yoyi mimane kukumbana, bala mukanda wa Bantemu ba Yehowa wa Y a-t-il un Créateur qui se soucie de vous? mu dibeji dia 106-111.

^ tshik. 14 Mupatula kudi Bantemu ba Yehowa.

[Kazubu/​Tshimfuanyi mu dibeji 24]

MALU AKUAMBULUISHA

Kudi malu makuabu a kuelela meji. Nzambi uvua mudianjile kumanyisha bua dijuka ne dikuluka dia makokeshi a bukole ke udi mufundishe malu a mu Bible akuambuluisha. Amue a kudiwu ngowu aa:

Udi upola tshiudi ukuna.​Galatia 6:7.

Disanka dia kupa ndipite dia kupeta.​Bienzedi 20:35.

Disanka didi difumina ku dikumbaja majinga a mu nyuma.​Matayo 5:3.

Ikala mumanye ne: wewe utumikila malu aa mu nsombelu webe, neakupeteshe disanka.

[Bimfuanyi mu mabeji 22, 23]

Dîyi dia Nzambi divua didianjile kumanyisha dibutuka dia kashidi bua bisamba ebi . . .

EDOME

BABULONA

. . . kadi ki mbua

GRÈCE

EJIPITU

[Mêyi a dianyisha]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

Foto wa OMS mukuata kudi Edouard Boubat

[Tshimfuanyi mu dibeji 23]

Aleksandre Munene