Skip to content

Skip to table of contents

Luka Bukana Ena Hereva Badadia

Luka Bukana Ena Hereva Badadia

Iehova Ena Hereva be Ia Mauri Noho

Luka Bukana Ena Hereva Badadia

MOMO idia gwau, Mataio ena Evanelia bukana be Iuda taudia totona ia torea, bona Mareko ena Evanelia bukana be Idau Bese taudia totona ia torea. To, Luka ena Evanelia bukana be bese ibounai totona. Lagani 56 C.E. ia lao 58 C.E. bamona ai, Luka ese Iesu ena mauri bona ena haroro gaukara sivaraina ibounai ia torea.

Luka be doketa tauna dainai, lagani 3 B.C.E. ia lao 33 C.E. lalonai ‘idia vara gaudia ia tahua namonamo vadaeni, edia hamatamaia nega dekena amo’​—⁠lagani ibounai 35 lalonai idia vara gaudia edia sivarai ia torea. (Luka 1:⁠3) Luka ena Evanelia bukana lalonai, ia torea sivarai momo be Evanelia bukadia ma haida lalonai idia noho lasi.

HARORO GAUKARA IA HAMATAMAIA

(Luka 1:1–​9:​62)

Luka ese Ioane Bapatiso bona Iesu edia vara sivaraidia ia gwauraia murinai, ia gwau, Tiberio Kaisara ena lohia laganina namba 15 ai, Ioane be ena haroro gaukara ia hamatamaia bona unai be lagani 29 C.E. ena matamana kahanai. (Luka 3:​1, 2) Lagani 29 C.E. ena dokona kahanai, Ioane ese Iesu ia bapatisoa. (Luka 3:​21, 22) Lagani 30 C.E. ai, “Iesu be ia giroa lou Galilea dekenai. . . . Idia edia dubu lalonai ia hadibaia karaia.”​​—⁠Luka 4:​14, 15.

Iesu be Galilea dekenai ia lao ena haroro gaukara ia matamaia totona. Ia ese taunimanima momo ia hamaoroa, ia gwau: “Lau be Dirava ena Basileia ena Sivarai Namona hanua idauidau dekenai do lau harorolaia.” (Luka 4:​43) Haoda tauna Simona bona ma haida be ia idia bamoa neganai, ia hamaorodia: ‘Do umui haoda, taunimanima do umui abia.’ (Luka 5:​1-​11; Mat. 4:​18, 19) Iesu be Galilea dekenai ena laolao iharuana ia karaia neganai, ena aposetolo taudia 12 be ia danu idia lao. (Luka 8:⁠1) Laolao ihatoina ai, ia ese aposetolo taudia 12 ia siaia “Dirava ena Basileia do idia harorolaia, bona gorere taudia do idia hanamodia” totona.​​—⁠Luka 9:​1, 2.

Baibel Henanadaidia Edia Haere:

1:​35​​—⁠Maria ia rogorogo neganai, Dirava ese Maria ena gatoi ia gaukaralaia Iesu ia havaraia totona, a? Dirava ena gwauhamata Aberahamo, Iuda, bona Davida​​—⁠Maria ena sene taudia unai⁠​—⁠​ita laloa neganai, ita diba Dirava ese Maria ena gatoi ia gaukaralaia Iesu ia havaraia totona. (Gen. 22:​15, 18; 49:10; 2 Sam. 7:​8, 16) To, Dirava ese lauma helaga ia gaukaralaia, unai amo ena Natuna goevadaena ena mauri be Maria ena bogana lalonai ia atoa. (Mat. 1:​18) Unai dainai Maria ena gatoi lalonai idia noho goevadae lasi gaudia ese do ia vara natuna idia hadikaia lasi, bona Iesu ena mauri ena matamana amo ia be goevadae.

1:​62​​—⁠Sekaraia be ia hereva diba lasi bona taiana ia kudima, a? Lasi. Iena herevahereva karana sibona ia dika. Ma haida be “imana dekena amo mero ena tamana dekenai toana idia henia,” badina idia ura mero ena ladana idia diba. To, unai ese ia hahedinaraia lasi Sekaraia be ena taiana ia kudima. Badina, Elisabeta ese mero ena ladana ia gwauraia neganai, Sekaraia be ia kamonai. Reana, Sekaraia idia nanadaia totona ma haida be imana amo toana idia karaia. Sekaraia ena herevahereva dalana ia namo lou dainai, ia hahedinaraia iena taiana be ia kudima lasi.​​—⁠Luka 1:​13, 18-​20, 60-​64.

2:​1, 2​​—⁠“Ladana torea ena nega ginigunana” ese edena bamona ita ia durua Iesu ena vara negana ita diba totona? Kaisara Augusto ena lohia henunai, ladana torea negadia rua idia vara​—⁠ta be 2 B.C.E. ai ia vara, unai nega ai Daniela 11:20 ena hereva ia hagugurua bona iharuana be 6 eiava 7 C.E. ai ia vara. (Kara 5:​37) Unai ladana torea negadia rua lalonai, Kurenio be Suria ena gavana. Luka ese ladana torea negana ginigunana ia herevalaia neganai, ia hahedinaraia Iesu be 2 B.C.E. ai ia vara.

2:​35​​—⁠Lalohisihisi be “kaia bamona” Maria ena “lalona do ia gwadaia,” ena anina be dahaka? Maria ia itaia taunimanima momo idia abia dae lasi Iesu be Mesia bona Iesu ia itaia satauro dekenai idia hamasea neganai, ena lalona ia hisihisi bada! Unai be hegeregere kaia ese ena lalona ia gwadaia.​​—⁠Ioa. 19:⁠25.

9:​27, 28​​—⁠Iesu be ena aposetolo taudia ia gwauhamata henidia “do idia mase lasi” ela bona Dirava ena Basileia do idia itaia. Dahaka dainai Luka ia gwau Iesu be unai hereva ia gwauraia bena “dina 8” murinai ena toana ia idau, to Mataio bona Mareko idia gwau “dina 6” murinai unai ia vara? (Mat. 17:1; Mar. 9:⁠2) Toana be Luka be dina ma rua ia gwauraia​​—⁠Iesu ese unai gwauhamata ia karaia dinana bona gwauhamata ia guguru dinana.

9:​49, 50​​—⁠Tau ta be demoni ia luludia neganai, dahaka dainai Iesu ese ia koua lasi, ena be unai tauna be Iesu murinai ia raka lasi? Iesu be unai tauna ia koua lasi, badina unai nega ai Keristani kongrigeisen be ia do gini lasi. Unai dainai, ena be unai tauna be Iesu ena murinai ia raka lasi, to ia ese Iesu ia abidadama henia bona iena ladana dekenai demoni ia lulua be kerere lasi.​​—⁠Mar. 9:​38-​40.

Ita Dibaia Gaudia:

1:​32, 33; 2:​19, 51. Maria be Iesu dekenai do idia vara peroveta herevadia ia laloatao. Ita danu be unai bamona, a? Iesu ese inai ‘tanobada dokona ena toana’ ia perovetalaia herevana ita laloa bada, bona hari inai nega ai idia vara gaudia ida ita hahegeregerea, a?​​—⁠Mat. 24:⁠3.

2:​37. Ana ena haheitalai ese ita ia hadibaia, namona be Iehova ita tomadiho henia hanaihanai, ‘guriguri do ita goadalaia nega ibounai,’ bona iseda Keristani heboudia lao henia karana ‘do ita hadokoa lasi.’​​—⁠Roma 12:12; Heb. 10:​24, 25.

2:​41-​50. Iosepa ena mauri lalonai Dirava tomadiho henia karana ia atoa guna. Danu, ena ruma bese taudia edia tauanina gaudia bona edia hetura karana Dirava ida ia laloa bada. Unai kara dekenai, ia be haheitalai namona ia hahedinaraia headava tatau dekenai.

4:⁠4. Dina ta ta iboudiai lalonai Dirava ena Hereva do ita laloa.

6:​40. Dirava ena Hereva ia hadibaia tauna be ena stiuden dekenai haheitalai namona ia hahedinaraia. Bona ia hadibaia gaudia ia badinaia be namo.

8:​15. “Hereva idia kamonai, . . . idia hesiku lasi, ela bona edia huahuana idia havaraia,” anina be Dirava ena Hereva do ita duahia, lalopararalaia, bona abia dae. Baibel bona Baibel idia herevalaia bukadia ita duahia neganai, gau badana be mai guriguri ida ita duahia gaudia ita laloa dobu.

HARORO GAUKARA DOKONA

(Luka 10:1–​24:⁠53)

Iesu ese tatau 70 ia abia hidi bona ia siaia lao Iudea ena hanua bona tano idauidau dekenai. (Luka 10:⁠1) Iesu be “hanua badadia bona hanua maragidia lalonai ia hadibaia.”​​—⁠Luka 13:⁠22.

Lagani 33 C.E. ena Pasova ia do vara lasi, to dina faiv idia do noho lalonai, Iesu be doniki latanai ia helai bona Ierusalema hanuana dekenai ia vareai. Unai neganai aposetolo taudia dekenai ia gwauraia herevadia idia guguru: “Taunimanima ena Natuna be hisihisi momo do ia abia, hanua tau badadia, bona dubu biagudia bona taravatu hadibaia taudia ese do idia ura henia lasi, bona do idia alaia mase. To dina toi murinai ma do ia toreisi lou.”​​—⁠Luka 9:​22, 44.

Baibel Henanadaidia Edia Haere:

10:18​​—⁠Iesu ese diba tahua taudia 70 ia hamaorodia: “Lau be Satani lau itaia, kevaru bamona guba dekena amo ia moru,” unai hereva ena anina be dahaka? Iesu ia gwau lasi unai nega ai Satani be guba amo idia negea vadaeni. Badina Keriso be guba dekenai lagani 1914 ai King dagina ia abia murinai, unai ia vara. (Apok. 12:​1-​10) To, Iesu be unai bamona ia hereva badina ia ura ia hahedinaraia goevagoeva, nega vairai unai do ia vara momokani.

17:​34-​37​​—⁠“Galo manudia” be daika, bona idia haboua “mase tauanina” be dahaka? Idia “abia siri” eiava hamauria taudia be gabu daudau idia itaia diba galo manudia bamona. Idia haboua “mase tauanina” be Keriso ena noho negana bona Iehova ese ia henidia Baibel ena hereva momokanidia.​​—⁠Mat. 24:⁠28.

22:44​​—⁠Dahaka dainai Iesu be hisihisi bada ia ania? Badina haida dainai Iesu be hisihisi ia ania. Iesu ia laloa momo, badina ia be henaoa tauna ta bamona do idia hamasea bona unai ese Iehova Dirava bona Ena ladana do ia hadikaia. Bona, Iesu ia diba ia abidadama noho be gau badana, badina taunimanima ibounai edia mauri be iena imana dekenai ia noho.

23:44​​—⁠Hora toi lalonai hua ese dina ia koua dainai gabu ia dibura, a? Lasi. Unai dibura be hua ese dina ena diari ia koua dainai ia vara lasi, badina Pasova hanuaboina ai hua be kuborukuboru. Iesu ena mase dinana ai ia vara diburana be Dirava ese ia havaraia hoa karana ta.

Ita Dibaia Gaudia:

11:​1-4. Luka ia torea guriguri herevadia be Iesu ese Ororo Harorona ai ia gwauraia gurigurina ena hereva amo ia idau. Unai ese ia hahedinaraia goevagoeva, iseda guriguri lalonai hereva tamona ita gwauraia loulou lasi be namo.​​—⁠Mat. 6:​9-​13.

11:​5, 13. Momokani, Iehova ia ura bada iseda guriguri ia haerelaia, to gau badana be ita guriguri loulou.​​—⁠1 Ioa. 5:​14.

11:​27, 28. Moale korikorina be Dirava hesiai henia karana amo ita davaria, to ruma bese taudia edia hetura karana o kohu momo haboua karana amo ia mai lasi.

11:41. Harihari gaudia ita henia neganai, gau badana be mai iseda kudouna ibounai ida bona mai eda ura bada ida ita henia.

12:​47, 48. Ena maduna ia huaia dalana ia lalopararalaia lasi tauna ena dika be maragi. To maduna momo ia huaia tauna ese ena maduna ia huaia namonamo lasi neganai, ia be dika bada do ia davaria.

14:​28, 29. Iseda moni ita gaukaralaia mai anina bada gaudia sibona hoia totona be aonega karana.

22:​36-​38. Iesu be ena hahediba taudia ia hamaoroa lasi sibona idia gimaia totona tuari kohu ta do idia abia. Lasi. To, Iesu idia dogoatao hanuaboina ai hahediba tauna ta be tuari kaia ia abia dainai, Iesu ese idia dekenai mai anina bada gauna ta ia hadibaia: “Tuari kaia idia iusilaia taudia ibounai, be tuari kaia dekenai do idia mase.”​​—⁠Mat. 26:⁠52.

[Picture on page 31]

Iosepa be haheitalai namona ia hahedinaraia headava tatau dekenai

[Picture on page 32]

Luka ese Iesu ena mauri bona ena haroro gaukara ena sivarai ibounai ia torea