Puonj Mayudore e Bug Luka
Wach Jehova Ngima
Puonj Mayudore e Bug Luka
ONG’ERE ni Injili mar Mathayo ne ondiki moloyo ahinya ne Jo-Yahudi, to Injili mar Mariko ne jogo ma ok Jo-Yahudi. Kata kamano, Injili mar Luka ne ondiki ne ji man e ogendini duto. Bug Luka ma ne ondiki e kind higini mag 56 nyaka 58 E Ndalowa, ema oting’o weche mang’eny mawuoyo kuom ngima Yesu koda tije mar lendo.
Ka onono gik moko kaka laktar molony jatimo, Luka nono “weche duto nyaka a chakruokgi e yo mochanore kare.” Wechego nokawo higini 35—kochakore higa 3 Ka Ndalowa Podi, nyaka 33 E Ndalowa. (Luka 1:3) Chiegni ni pasent 60 mag weche ma Luka wuoyoe, gin weche mayudore e Injiline kende.
CHAKRUOK MAR TIJ LENDO MAR YESU
Bang’ ndiko weche kuom nyuol mar Johana Jabatiso kod nyuol Yesu, Luka nyisowa ni Johana nochako tije mar lendo e higa mar 15 e loch mar Kaisar Tiberio, matiende ni, e chak higa mar 29 E Ndalowa. (Luka 3:1, 2) Mano e higa ma Johana batisoe Yesu. (Luka 3:21, 22) Kachopo higa mar 30 E Ndalowa, ‘Yesu dok Galili kopuonjo e sunagokegi.’—Luka 4:14, 15.
Yesu chako wuodhe mokwongo mar lendo Galili. Owacho ne oganda ji ni: ‘Onego ayal wach maber mar pinyruodh Nyasaye e mier moko bende.’ (Luka 4:43) Okawo Simon ma jalupo kaachiel gi jomoko. Kae to owacho kama: “Nyaka a tinende iniywa ji.” (Luka 5:1-11; Matt. 4:18, 19) Joote 12 ni kanyachiel gi Yesu seche modhi e wuodhe mar ariyo mar lendo Galili. (Luka 8:1) E wuodhe mar adek, ooro jootene 12 “mondo giyal wach pinyruodh Nyasaye, kendo gichang jo matuo.”—Luka 9:1, 2.
Dwoko Penjo mag Ndiko:
1:35—Be ne oti gi tong Mariam e mako ij Yesu? Mondo nyathi Mariam obed koth Ibrahim, Juda, kod Daudi gadier kaluwore gi kaka Nyasaye nosesingo, tong Mariam nyaka ne ti godo e loso ijno. (Chak. 22:15, 18; 49:10; 2 Sam. 7:8, 16) Kata kamano, ne oti gi roho maler mar Jehova e golo ngima makare chuth mar Wuod Nyasaye a e polo, kokete ei Mariam. (Math. 1:18) Nenore ni timo kamano nomiyo kit richo moro amora ma ne nyalo bedo e tong Mariam ne ok okikore gi nyathino e yo ma dikel hinyruok moro amora.
1:62—Be Zakaria nobedo momo kendo radin? Ooyo. Wuoyo ema ne otame kende. Jomoko ne penje [gi lwetegi], nying’ ma ne odwaro ni omi nyathino, to ne ok en nikech Zakaria ne en radin. Nyalo bedo ni ne owinjo nying’ ma chiege ne dwaro mondo omi wuodgi. Dibed ni jomoko ne dwaro ng’eyo wachni kuom Zakaria ka gitimo ranyisi gi lwetegi. Bedo ni ne oduokne mana nyalo mar wuoyo nyiso ni it Zakaria pod ne nigi nyalo mar winjo.—Luka 1:13, 18-20, 60-64.
2:1, 2—Wacho ni “kwan mokwongo” konyo nade e fwenyo kinde ma ne onyuolie Yesu? Ka Kaisar Augusto ne nie loch, ne okwan ji nyadiriyo—mokwongo e higa mar 2 Ka Ndalowa Podi kaluwore gi weche ma Daniel 11:20 nokoro, to mar ariyo ne otimore e higa mar 6 kata 7 E Ndalowa. (Tich 5:37) Quirinius noyudo en jaloch mar Suria ka en e bwo loch ma Rumi e kinde ma kweno ariyogi ne otimore, kendo nenre ni ne obedo e migawono nyadiriyo. Bedo ni Luka wuoyo kuom kinde ma ne otimie kwan mokwongo nyiso ni ne onyuol Yesu e higa mar 2 Ka Ndalowa Podi.
2:35—“Ligangla “ ne dhi chwowo chuny Mariam e yo mane? Tiend mae en ni Mariam ne dhi bedo gi parruok e chunye bang’ neno ka thoth ji kwedo Yesu kaka Mesia, koda kuyo ma ne odhi bedogo nikech tho malit ma ne dhi yudo wuode.—Joha. 19:25.
9:27, 28—Ang’o momiyo Luka wacho ni kit Yesu ne olokore “ndalo ma dirom aboro” bang’ Yesu singo ne jopuonjrene ni jomoko kuomgi ok ne dhi bilo “tho ngang’ ” nyaka chop ginene kolor e Pinyruodhe, koni to Mathayo gi Mariko wacho ni kit Yesu ne olokore “bang’ ndalo auchiel”? (Math. 17:1; Mari. 9:2) Nenre ni Luka medo odiechienge mamoko ariyo—odiechieng’ ma Yesu nosingo negieno koda odiechieng’ ma kit wang’e nolokoree.
9:49, 50—Ang’o momiyo Yesu ne ok otamo jal moro golo jochiende, kata obedo ni jalo ne ok luwe? Yesu ne ok otamo jalo nikech kanyakla mar Jokristo podi ne ok ochaki. Kuom mano, ne ok ochuno ni nyaka jalo bed kaluwo Yesu achiel kachiel mondo eka oket yie e nying’ Yesu kendo golo jochiende.—Mari. 9:38-40.
Puonj Mwayudo:
1:32, 33; 2:19, 51. Mariam nogeno kokano ei chunye weche koda gik ma ne otimore machopo weche ma ne okor. Be wageno ka waparo weche ma Yesu nokoro kuom “giko mar ndalo,” kwanono kaka weche ma nowacho timore ndalogi?—Math. 24:3.
2:37. Ranyisi mar Anna puonjowa ni onego walam Jehova kwachung’ motegno pile, ‘ka waketore kuom lamo,’ kendo ma ok wawe “chokruokwa kaachiel” e chokruogewa mag Jokristo.—Rumi 12:12; Hibr. 10:24, 25.
2:41-50. Josef noketo lamo Nyasaye motelo e ngimane, kendo norito dwaro mag ringruok mar joode kaachiel gi konyogi e wach Nyasaye. Kuom timo magi, ne oketo ranyis maber ne jogo ma gin wiye udi.
4:4. Ok onego wawe kata odiechieng’ achiel okal ma ok wanono wach Nyasaye.
6:40. Japuonj mar Wach Nyasaye nyaka ket ranyisi maber ne jogo mopuonjo. Nyaka otim kaka opuonjo.
8:15. Mondo omi ‘wamak [wach] matek kendo wanyag gi kinda,’ nyaka wang’e, mi waher kendo wayie gi Wach Nyasaye. Nyaka wapar matut seche mwasomo Muma koda buge malero Muma.
TIJE MAR LENDO BANG’E
Yesu oro ji mamoko 70 mondo otel nyime e mier koda gwenge mag Judea. (Luka 10:1) Okadho “e mier madongo kod matindo, kopuonjo ji.”—Luka 13:22.
Odiechienge abich ka Pasaka mar higa 33 E Ndalowa pok ochopo, Yesu donjo Jerusalem koidho kanyna. Koro sa osechopo mondo weche ma nonyiso jopuonjrene ochopi: “Onego osand Wuod dhano gi masiche mang’eny; kendo jodongo kod jodolo madongo gi jondiko onego okwede, kendo nege; kendo onego ochiere chieng’ mar adek.”—Luka 9:22, 44.
Dwoko Penjo mag Ndiko:
10:18—Yesu ne wuoyo kuom ang’o kane onyiso jopuonjrene 70 ni: “Naneno Satan ka lwar a e polo, kaka mil polo”? Yesu ok ne nyis ni ne oyudo oseriemb Satan a e polo. Mano ne ok otimore nyaka mapiyo bang’ keto Kristo Ruoth e polo e higa 1914. (Fwe. 12:1-10) Kata obedo ni ok wanyal bedo gadier chutho chutho e wi wachni, nenre ni ka Yesu ne wuoyo e wi gima ne dhi timore ka gima gino osetimore, ne otemo jiwo ni gino ne dhi timore adier.
14:26—Jolup Kristo ne dhi ‘chayo’ kata sin gi wedegi e yo mane? Ei Muma, tiend chayo kata sin nyalo bedo hero ng’ato kata gimoro e okang’ maloyo machielo. (Chak. 29:30, 31) Jokristo onego ‘ocha’ kata osin gi wedegi kuom herogi matin maloyo kaka gihero Yesu.—Math. 10:37.
17:34-37—“Achudhe” gin ng’a gini, to “kitundu” ma gichokoree en ang’o? Jogo ‘mikawo,’ kata mireso iporo gi achudhe ma neno mabor. “Kitundu” ma gichokoree en Kristo madier e kinde bedoe mare ma ok ne gi wang’, kaachiel gi chiemb chuny ma Jehova chiwonegi.—Math. 24:28.
22:44—Ang’o momiyo Yesu nobedo gi lit ahinya? Nitie gik mopogore opogore momiyo mano ne otimore. Yesu ne paro ahinya kaka thone ka jaricho ne dhi ketho nying’ Jehova Nyasaye. E wi mano, Yesu nong’eyo maber ni ngimane mochwere mar kinde mabiro koda ka mar oganda dhano ne nyalo bedoe mana kochung’ motegno.
23:44—Be dwe ema noumo chieng’ mokelo mudho ma ne obedoe kuom seche adek? Ooyo. Dwe jaumo chieng’ mana e kinde ma dwe pod nyien, to ok e kinde ma dwe osebedoe kuom ndalo, mana kaka e kinde mar Pasaka. Mudho ma ne obedoe e odiechieng’ ma Yesu ne othoe, ne en hono ma Nyasaye ema notimo.
Puonj Mwayudo:
11:1-4. Pimo puonjgi kaachiel gi mago manie lamo mar ranyisi ma ne ochiw e Twak mar Got dweche moko madirom 18 motelo, nyiso ratiro ni lamowa ok onego obed weche mwanoyo anwoya.—Math. 6:9-13.
11:5, 13. Kata obedo ni Jehova oikore mar winjo lamowa, onego wasiki ka walamo.—1 Joha. 5:14.
11:27, 28. Mor madier bedoe ka ng’ato chung’ motegno e timo dwaro mar Nyasaye, to ok kuom bedo gi winjruok gi wedene kata kuom bedo gi gige ringruok.
11:41. Chuny ma wan-go kaka jochiwo ema onego omi wachiw michwa mag ng’wono.
12:47, 48. Jal ma nigi ting’ maduong’ ahinya to ok orit ting’no, nigi ketho moloyo jal ma ok ong’eyo maber ting’ne.
14:28, 29. En gima nyiso rieko ka wadak kaluwore gi yutowa.
22:36-38. Yesu ne ok onyiso jopuonjrene mondo oting’ ligangla ma giritorego. Kar mano, bedo ni ne gin gi ligangla e otieno ma ne ondhoge, ne omiyo Yesu thuolo mar miyogi puonj moro ma ne dwarore ahinya: “Ji duto ma kawo ligangla notho tho ligangla.”—Math. 26:52.
[Picha manie ite mar 31]
Josef ne oketo ranyisi maber kaka jal ma e wi ot
[Picha manie ite mar 32]
Luka ema nondiko weche mang’eny ahinya kuom ngima Yesu koda tije mar lendo