Сӕйраг ӕрмӕгмӕ рахиз

Сӕргӕндтӕм рахиз

Ахсджиаг хъуыдытӕ Лукайы чиныгӕй

Ахсджиаг хъуыдытӕ Лукайы чиныгӕй

Йегъовӕйы Ныхас у ӕгас

Ахсджиаг хъуыдытӕ Лукайы чиныгӕй

БӔРӔГ куыд у, афтӕмӕй Матфейы Евангели сӕйраджыдӕр фыст ӕрцыд дзуттӕгтӕн, Марчы Евангели та – ӕндӕр адӕмыхӕттытӕй чи уыд, уыцы адӕмӕн. Фӕлӕ Лукайы Евангели у ӕппӕт адӕмтӕн дӕр. Ӕвӕццӕгӕн, фыст ӕрцыд н. э. 56–58 азты. Лука лӕмбынӕг ныффыста Йесойы цард ӕмӕ лӕггады тыххӕй.

Лука уыд дохтыр ӕмӕ уымӕ гӕсгӕ лӕмбынӕг ӕмӕ бӕстон-биноныг «ӕппӕт дӕр кӕрӕй-кӕронмӕ сбӕлвырд кодта». Йӕ чиныджы дзырд цӕуы, 35 азы дӕргъы (н. э. размӕ 3 азӕй н. э. 33 азы онг) цы хабӕрттӕ цыд, уыдоныл (Лук. 1:3). Лукайы Евангелийы цы хабӕрттӕ ис фыст, уыдонӕн сӕ 60 проценты иннӕ Евангелиты нӕй.

ЙЕСОЙЫ ЛӔГГАДЫ РАЙДИАН

(Лукайы 1:1–9:62)

Лука фыццаг ракодта, Аргъауӕг Иоанн ӕмӕ Йесо куыд райгуырдысты, уыцы хабӕртты кой. Уый фӕстӕ та загъта, Иоанн лӕггад кӕнын кӕй райдыдта кесӕр Тиберийы хицаудзинады фынддӕсӕм азы. Уый уыд н. э. 29 азы уалдзӕджы (Лук. 3:1, 2). Уыцы аз, фӕззӕджы Иоанн Йесойӕн радта донаргъуыд (Лук. 3:21, 22). Н. э. 30 азы Йесо ӕрыздӕхт Галилеймӕ ӕмӕ «уым ӕмбырдгӕнӕнты адӕмы ахуыр кӕнын райдыдта» (Лук. 4:14, 15).

Йесо фыццаг хатт Галилейы куы хъусын кодта, уӕд адӕмӕн загъта: «Иннӕ сахарты дӕр мӕ хъӕуы Хуыцауы паддзахады тыххӕй хорз хабар фехъусын кӕнын» (Лук. 4:43). Йемӕ ракодта кӕсагахсӕг Симон ӕмӕ ӕндӕрты, ӕмӕ сын загъта: «Ӕз [уӕ] скӕндзынӕн адӕмахсджытӕ» (Лук. 5:1–11; Матф. 4:18, 19). Йесо Галилейы дыккаг хатт куы хъусын кодта, уӕд йӕ 12 апостолы уыдысты йемӕ (Лук. 8:1). Ӕртыккаг хатт та апостолты сӕхи арвыста «Хуыцауы паддзахады тыххӕй хъусын кӕнынмӕ ӕмӕ рынчынты дзӕбӕх кӕнынмӕ» (Лук. 9:1, 2).

Фарстытӕн дзуаппытӕ

1:35 – Цӕмӕй Йесо Марийӕйы хуылфы сӕвзӕрдаид, уый тыххӕй Йегъовӕ ӕцӕгдӕр Марийӕйы айкчырӕгӕй спайда кодта? Цӕмӕй Марийӕйы сывӕллон, Йегъовӕ куыд загъта, афтӕмӕй ӕцӕгдӕр йӕ рагфыдӕлтӕ Авраам, Иудӕ ӕмӕ Давиды байзӕддаг уыдаид, уый тыххӕй хъуамӕ сывӕллон равзӕрдаид йӕ айкчырӕгӕй (Райд. 22:15, 18; 49:10; 2 Сам. 7:8, 16). Фӕлӕ Йегъовӕ йӕ сыгъдӕг уды фӕрцы йӕ Фырты ӕххӕст цард рахаста Марийӕйы хуылфмӕ ӕмӕ йын йӕ айкчырӕджы ног цард сӕвзӕрын кодта (Матф. 1:18). Уый фӕрцы, цы ног чырӕг сӕвзӕрд, уым ӕнӕххӕстдзинад нал уыд ӕмӕ гуырдз куыд ӕмбӕлыд, афтӕ рӕзыд.

1:62 – Захари гоби ӕмӕ къуырма баци? Захари хъусгӕ кодта, фӕлӕ йӕ бон дзурын нӕ уыд. Адӕм Захарийӕн къухтӕй ӕмбарын кодтой, зӕгъгӕ дӕ куыд фӕнды сывӕллоны схонын. Фӕлӕ уый тыххӕй нӕ, ӕмӕ Захарийы къуырма ӕнхъӕлдтой. Захари, ӕвӕццӕгӕн, фехъуыста, йӕ усы сӕ фыртыл цавӕр ном фӕндыд сӕвӕрын, уый. Йӕ хъуыды базоныны тыххӕй йӕ адӕм, гӕнӕн ис, фарстой къухтӕ йе та цӕсгомы змӕлдӕй. Библийы афтӕ фыст кӕй ис, зӕгъгӕ, Хуыцау Захарийы ӕрмӕст дзурын скодта, уый ууыл дзурӕг уыд, хъусгӕ ӕнӕуи дӕр кӕй кодта (Лук. 1:13,18–20, 60–64).

2:1, 2 – Адӕм сӕхи «фыццаг хатт» кӕй ныффыссын кодтой, уыцы хабар нын куыд ӕххуыс кӕны, Йесо кӕд райгуырд, уый базонынӕн? Кесӕр Август хицау куы уыд, уӕд адӕм сӕхи ныффыстой дыууӕ хатты: фыццаг н. э. размӕ 2 азы (ӕмӕ уымӕй сӕххӕст Данелы 11:20), дыккаг хатт та – н. э. 6 кӕнӕ 7 азы (Ап. хъ. 5:37). Адӕм сӕхи фыццаг хатт куы фыстой, уӕд Сирийы хицау уыд Квирини, ӕмӕ дыккаг хатт куы фыстой сӕхи, уӕд дӕр Сирийы хицау уый уыд. Ӕвӕццӕгӕн, Квирини хицау сси дыууӕ хатты. Лука фыццаг сфысты кой кӕй кӕны, уымӕ гӕсгӕ зӕгъӕн ис, Йесо кӕй райгуырд н. э. размӕ 2 азы.

2:35 – Марийӕйы зӕрдӕйы «стыр кард» куыд ахызт? Ам дзырд цӕуы, адӕмӕн сӕ фылдӕр Йесойы Мессийӕйыл куы нӕ банымайой ӕмӕ йӕ фыдмард куы акӕной, уӕд Марийӕ цы стыр маст бавзардзӕн, ууыл (Иоан. 19:25).

9:27, 28 – Лука фыссы, зӕгъгӕ, Йесо йӕ ахуыргӕнинӕгтӕн афтӕ куы загъта, «иуӕй-иутӕ уӕ нӕ амӕлдзысты», афтӕ мӕ фендзысты Паддзахӕй ӕрцӕугӕ, уӕд уымӕй «аст боны фӕстӕ» аивта йӕ хуыз. Матфей ӕмӕ Марк та дзурынц, зӕгъгӕ, уыцы хабар ӕрцыд «ӕхсӕз боны фӕстӕ». Цӕмӕн афтӕ у? (Матф. 17:1; Марчы 9:2). Лука ма сӕм бафтыдта дыууӕ боны – зӕрдӕ сын цы бон бавӕрдта, уый ӕмӕ ӕмӕ йӕ хуыз куы аивта, уыцы бон.

9:49, 50 – Адӕмӕй хӕйрӕджыты чи сырдта, уыцы лӕгӕн Йесо цӕуылнӕ исты загъта, кӕд йӕ фӕдыл нӕ цыд, уӕд? Йесо йын уымӕн ницы загъта, ӕмӕ уӕд чырыстон ӕмбырд нӕма уыд. Уӕдӕ цӕмӕй Йесойыл ӕууӕндыдаид ӕмӕ адӕмӕй хӕйрӕджыты сырдтаид, уый тыххӕй йӕ Йесойы фӕдыл цӕуын ӕнӕмӕнг нӕ хъуыд (Марчы 9:38–40).

Зондзонӕнтӕ махӕн

1:32, 33; 2:19, 51. Марийӕ йӕ зӕрдыл бадардта, пехуымпарӕдтӕ кӕмӕй ӕххӕст кодтой, уыцы ныхӕстӕ ӕмӕ цаутӕ. Цымӕ мах дӕр нӕ зӕрдыл дарӕм, Йесо «ацы цардӕвӕрдӕн йӕ кӕроны» тыххӕй цы загъта, уый ӕмӕ йын йӕ ныхӕстӕ, нӕ рӕстӕджы цы хабӕрттӕ цӕуы, уыдонимӕ барӕм? (Матф. 24:3).

2:37. Аннӕйы хабар нын ууыл дзурӕг у, ӕмӕ хъуамӕ Йегъовӕйӕн алкӕддӕр зӕрдиагӕй лӕггад кӕнӕм, «ӕппынӕдзух кувӕм» ӕмӕ «не ’мбырдтӕ ма цух кӕнӕм» (Ром. 12:12; Дзут. 10:24, 25).

2:41–50. Иосифӕн Хуыцауы хъуыддӕгтӕ уыдысты фыццаг бынаты. Уый тыхсти, цӕмӕй йӕ бинонтӕ хӕринаг хъуаг дӕр ма уыдаиккой ӕмӕ сӕ уырнындзинад дӕр фидар уыдаид. Уымӕй Иосиф фӕзминаг у бинонты хистӕртӕн.

4:4. Иунӕг бон дӕр ныл хъуамӕ афтӕ ма ацӕуа, цӕмӕй Хуыцауы хъуыддӕгтыл ма ахъуыды кӕнӕм.

6:40. Хуыцауы Ныхас чи амоны, уый хъуамӕ йӕ ахуыргӕнинӕгтӕн фӕзминаг уа. Дзургӕ цы кӕнынц, кӕнгӕ дӕр хъуамӕ уый кӕной.

8:15. Цӕмӕй «дзырд... нӕ зӕрдӕты арф нывӕрӕм» ӕмӕ, фӕразон кӕй стӕм, уый фӕрцы тыллӕг раттӕм, уый тыххӕй хъуамӕ Хуыцауы Ныхас ӕмбарӕм, аргъ ын кӕнӕм ӕмӕ йӕ иртасӕм. Библи ӕмӕ нӕ литературӕ куы фӕкӕсӕм, уӕд ӕнӕмӕнгӕй фӕхъӕуы скувын ӕмӕ цы бакӕсӕм, ууыл ахъуыды кӕнын.

ЙЕСОЙӔН ЙӔ ЛӔГГАДЫ КӔРОН

(Лукайы 10:1–24:53)

Йесо 70 ахуыргӕнинаджы арвыста, йӕхӕдӕг цӕуинаг кӕдӕм уыд, Иудӕйы уыцы сахартӕм ӕмӕ бынӕттӕм (Лук. 10:1). Уый «зылди сахартӕ ӕмӕ хъӕутыл ӕмӕ адӕмы ахуыр кодта» (Лук. 13:22).

Н. э. 33 азы Куадзӕнмӕ ма 5 боны куы хъуыд, уӕд Йесо Иерусалиммӕ бацыд къӕлӕуыл. Ӕрцыд рӕстӕг, цӕмӕй сӕххӕст уыдаид, йӕ ахуыргӕнинӕгтӕн цы загъта, уый: «Адӕймаджы Фырт бирӕ хъизӕмӕрттӕ бавзардзӕн, ӕмӕ йыл хистӕр лӕгтӕ, сауджынты хистӕртӕ ӕмӕ чиныджыдӕснытӕ сӕ къух сисдзысты, стӕй йӕ амардзысты, ӕмӕ ӕртыккаг бон райгас уыдзӕн» (Лук. 9:22, 44).

Фарстытӕн дзуаппытӕ

10:18 – Йесойы йӕ 70 ахуыргӕнинагӕн цы зӕгъын фӕндыд ацы ныхӕстӕй: «Ӕз федтон, арвӕрттывд куыд вӕййы, афтӕ Сайтаны арвӕй ӕрхаугӕ»? Йесойы ныхӕстӕ ууыл дзурӕг нӕ уыдысты, ӕмӕ Сайтан уӕдмӕ дӕр ӕрцыд ӕппӕрст арвӕй. Уыцы хабар ӕрцыд, Чырысти 1914 азы уӕлӕрвты Паддзах куы сси, уымӕй гыццыл фӕстӕдӕр (Рарг. 12:1–10). Фидӕны чи хъуамӕ ӕрцыдаид, уыцы хабары тыххӕй ивгъуыд афоны дзургӕйӕ Йесо зӕгъынмӕ хъавыд, уый ӕнӕмӕнгӕй кӕй ӕрцӕудзӕн.

14:26 (фип.) – Чырыстийы фӕдылдзӕуджытӕ сӕ хиуӕттӕй «се сӕфт» куыд хъуамӕ уыной? Библийы «сӕфт уынын», гӕнӕн ис, ӕмӕ амона, искӕй (кӕнӕ исты) ӕндӕр искӕмӕй (кӕнӕ ӕндӕр истӕмӕй) къаддӕр уарзын (Райд. 29:30, 31). Чырыстӕттӕ хъуамӕ сӕ хиуӕттӕй се «сӕфт уыной», зӕгъгӕ, уый афтӕ ӕмбарын хъӕуы, ӕмӕ сӕ хъуамӕ, Йесойы куыд уарзынц, уымӕй къаддӕр уарзой (Матф. 10:37).

17:34–37 – Чи сты «цӕргӕстӕ» ӕмӕ, кӕй цур ӕмбырд кӕнынц, уыцы «хӕдмӕл» цы у? Кӕй акӕндзысты, ома чи фервӕздзӕн, уыдоны абарӕн ис дардмӕуынӕг цӕргӕстимӕ. Цӕргӕстӕ кӕй цур ӕрӕмбырд уыдзысты, уыцы «хӕдмӕл» та у Чырысти (уӕлӕрвты паддзахбадӕныл куы ’рбадт, уӕдӕй фӕстӕмӕ) ӕмӕ монон хӕринаг (Йегъовӕ сын кӕй дӕтты, уый) (Матф. 24:28).

22:44 – Йесо афтӕ тынг цӕмӕн хъуырдухӕн кодта? Йесо мӕт кодта, фыдгӕнӕгау ӕй кӕй амардзысты, уымӕй йӕ Фыды ном куы фӕхудинаг уа, ууыл. Уымӕй уӕлдай ма Йесо зыдта, йе ’нусон цард ӕмӕ ӕгас адӕмы фидӕн дӕр кӕй у баст, Хуыцауыл иузӕрдионӕй баззайдзӕн ӕви нӕ, ууыл.

23:44 – Ӕртӕ сахаты бӕрц бӕстӕ ӕгасӕй дӕр куы баталынг, уӕд уый хурдалынджы аххосӕй уыд? Нӕ. Хурдалынг вӕййы ӕрмӕстдӕр, мӕй ног куы вӕййы, уӕд. Куадзӕны рӕстӕджы та мӕй уыд цалхыдзаг. Йесо куы амард, уӕд бӕстӕ кӕй баталынг, уый уыд диссаг – Хуыцау ӕй баталынг кодта.

Зондзонӕнтӕ махӕн

11:1–4. Ацы куывд, Йесо афӕдз ӕмӕ ӕрдӕджы размӕ Оливӕбӕлӕсты хохыл цы куывд загъта, уыимӕ куы абарӕм, уӕд фенӕн ис, бынтон ӕмхуызон кӕй не сты. Уымӕй бӕрӕг у, Хуыцаумӕ кувгӕйӕ уыцы иу ныхӕстӕ кӕй ма хъуамӕ дзурӕм (Матф. 6:9–13).

11:5, 13. Кӕд нын Йегъовӕ нӕ куывдтытӕ хъусы ӕмӕ нын ӕххуыс дӕр бакӕны, уӕддӕр дзы хъуамӕ зӕридагӕй курӕм, цы нӕ хъӕуы, уый (1 Иоан. 5:14).

11:27, 28. Адӕймаг ӕцӕг амондджын вӕййы, Хуыцауы фӕндон иузӕрдионӕй кӕй феххӕст кӕны, уымӕй, хорз бинонтӕ йын кӕй вӕййы кӕнӕ йӕм бирӕ мулк кӕй ис, уымӕй нӕ, фӕлӕ.

11:41. Мӕгуыртӕн хъуамӕ ӕххуыс кӕнӕм зӕрдӕйӕ, хъуамӕ сӕ уарзӕм ӕмӕ сын тӕригъӕд кӕнӕм.

12:47, 48. Цы дзы домдӕуы, уый чи нӕ зоны кӕнӕ йӕ кӕронмӕ чи не ’мбары, уыимӕ абаргӕйӕ, стыр бӕрндзинад кӕуыл ис, фӕлӕ йӕ хӕстӕ чи не ’ххӕст кӕны, уый карздӕр ӕфхӕрд баййафдзӕн.

14:28, 29. Зондыл дзурӕг уыдзӕн, нӕ фадӕттӕ ӕмӕ нӕ гӕнӕнтӕм гӕсгӕ куы цӕрӕм.

22:36–38. Йесо йӕ ахурыгӕнинӕгтӕн нӕ дзырдта, цӕмӕй сӕхи бахъахъхъӕныны тыххӕй семӕ хӕцӕнгарз хӕссой. Фӕлӕ Йесойы куы ’рцахстой, уыцы ’хсӕв йӕ ахуыргӕнинӕгтӕм уыд хъаматӕ, ӕмӕ сын уымӕ гӕсгӕ бацамыдта хорз зонд: «Хъама йӕ къухмӕ чидӕриддӕр райса, уый йӕ мӕлӕт хъамайӕ ссардзӕн» (Матф. 26:52).

[Ныв 31 фарсыл]

Иосиф уыд хорз хистӕр йӕ бинонтӕн

[Ныв 32 фарсыл]

Йесойы цард ӕмӕ лӕггады тыххӕй Лукайӕ бӕстондӕр ничи ныффыста