Lucas libromanta wakin allin yachachiykuna
Jehová Diospa Palabranqa kawsayniyuq
Lucas libromanta wakin allin yachachiykuna
MATEO Evangelioqa, judiospaq qillqakurqa, Marcos Evangeliotaqrí mana judío kaqkunapaq. Lucas Evangeliotaq, tukuy runaspaq qillqakurqa. Kaytaq 56, 58 watas chayniqpi qillqakurqa, kay Evangeliotaq, Jesuspa willayninmanta, kawsayninmanta ima, parlan.
Lucasqa khuyakuq doctor karqa, pay ukhunchasqanmanjinataq “imaschus qallariymantapacha kasqanta” sutʼincharqa, qayna pachamanta 3 watamantapacha, 33 watakama, imaschus kasqanamanta qillqarqa, chaytaq kimsa chunka phichqayuq watasmanta parlan (Luc. 1:3, 4). Lucaspa qillqasqanqa, wak Evangeliospi khuskan kuraq mana kanchu.
JESÚS WILLAYNINTA QALLARISQANMANTAPACHA
Juan Bautista, Jesús ima, paqarikusqankumanta sutʼinchaytawan. Lucas nisqanmanjina, Tiberio César, chunka phichqayuq watata kamachichkaptin, Juan Bautista, Diosmanta willayta qallarirqa, chaytaq chay llaqtapi paray tiempo qallarichkaptin (marzo, abril) 29 watapi karqa (Luc. 3:1, 2). Juanqa, chay watamanta cosecha tiempopi, Jesusta bautizarqa (Luc. 3:21, 22). Kimsa chunka watapitaq Jesús, Galileaman kutispa sinagogaspi yachachiyta qallarirqa (Luc. 4:14, 15).
Jesusqa, Galilea llaqtaman viajarqa, chaypi Diosmanta willayta qallarinanpaq, chay runasmantaq jinata nirqa: “Waj llaqtasmanpis rinay tiyan sumaj willanasta willaranaypaq”, nispa (Luc. 4:43, DIOS PARLAPAWANCHEJ). Chay viajepitaq, challwiri Simonta, wak discipulostawan ima, pusarqa, paykunamantaq nirqa: “Kunanmantaqa runastañataj challwata jina japʼinki[chik], nispa” (Luc. 5:1-11). Qhipan kutipi, Diosmanta willaq richkaptintaq, 12 apostolesnin paywan rirqanku (Luc. 8:1-3). Kimsa kaq viajenpitaq 12 apostolesninta, “Diospa reinonmanta willarajta, onqosqasta sanoyachejta ima”, kacharqa (Luc. 9:1, 2).
Bibliamanta tapuykunapaq kutichiykuna:
1:35. ¿Mariap ovulunmanchu Jehová, churinpa kawsayninta churarqa? Arí. Jehová nisqanmanjina, Jesusqa, Abrahampa, Judadpa, Davidpa ima, ayllunmanta kanan karqa, chaypaqqa Jehová Mariap juknin ovulonmanpuni (ovuluqa, juk célula, chay celulamantataq runa kawsayta qallarin), churinpa kawsayninta churanan karqa (Gén. 22:15, 16, 18; 49:10; 2 Sam. 7:8, 16). Chaytataq espíritu santonniqta ruwarqa (Mat. 1:18). Jesús mana juchayuq paqarikunanpaq, Jehovaqa, Mariap ovulonta jarkʼarqa, jinamanta Mariap wiksanpi wawitaqa, qallariymantacha sumaq jarkʼasqa wiñarqa.
1:62. ¿Zacarías upayachkaptin, luqtʼuchu qhipakurqa? Mana jinachu karqa, parlayllata mana atirqachu. Runas “señaswan”, Zacariasta ima sutitachus wawanman churayta munasqanta tapuptinkupis, mana luqtʼu kasqantachu ninayarqa. Ichapis uyarirqa, warmin imachus wawanku sutikunanta nickhaptin. Runasqa señaswan, Zacarías wawanpa sutin Juanpuni kasqanta, sʼutinchanata suyarqanku. Watiqmanta parlasqanqa, mana luqtʼuchu qhipakusqanta rikuchiwanchik, manaqa parlayllata mana atisqanta (Luc. 1:13, 18-20, 60-64).
2:1, 2. ¿Imaynatá “ñawpaj kaj runa yupay” Jesús maykʼaqchus paqarikusqanta yachanapaq yanawanchik? César Augusto kamachichkaptinqa, runa yupayqa mana juk kutillatachu ruwakurqa: ñawpaq kaq runa yupayqa, qayna pachamanta 2 kaq watapi ruwakurqa (Daniel 11:20, nisqan juntʼakunanpaq), iskay kaq runa yupaytaq, 6 kaq chayri 7 kaq watapi ruwakurqa (Hech. 5:37). Iskaynin kutita runasta yupakuchkaptin, Cirenio, Siria llaqtata kamachichkarqa, chaytaq Siria llaqtapi iskay kutita, kamachiq kasqanta rikuchiwanchik. Lucas, ñawpaq kaq runa yupaymanta parlasqanqa, Jesús qayna pachamanta 2 kaq watapi paqarikusqanta, rikuchiwanchik.
2:35. ¿Imaptintaq nisunman Mariata ‘llakiy sunqunta tʼuqsisqanta’? Imaptinchus Mariaqa, llakikunan karqa wawan Jesusta, yaqha tukuy runas Mesías kaptinpis, qhisachasqankuta rikuspa. Chantapis, sunqunqa mayta nananman karqa, wawanta sunqu nanayta wañuchickhaptinku (Juan 19:25 NM).
9:27, 28. Jesús discipulosninman nirqa: ‘Qamkunamanta wakinqa mana wañunkichikchu’, Diospa Reinonta jamuqta rikunaykichikkama, nispa. Lucastaq kay nikusqanmanta “pusaj pʼunchayninman”, Jesuspa uyan, pʼachan ima lliphipirisqanta, nin. Mateo, Marcos Evangeliostaq, “sujta pʼunchayninman” kasqanta ninku, ¿imaptintaq mana kikintachu parlanku? (Mateo 17:1; Marcos 9:2.) Lucasqa, iskay pʼunchaytawan yupan, mana qamkunamanta wañunkichikchu nirqa chay pʼunchayta, juntʼakusqan pʼunchaytawan.
9:49, 50. ¿Imaraykutaq Jesús juk runata, mana discipulon kaptinpis supaykunata qharqunanta saqirqa? Imaptinchus manaraq chay tiempopi, juk qutuchakuy karqachu. Chayrayku, chay runaqa mana Jesuspa discipulosninjinapunichu paywan purinan karqa, paypi iñiyninta churaspa, supaykunata qharqunanpaqqa (Mar. 9:38-40).
Ñuqanchikpaq allin yachachiykuna:
1:32, 33; 2:19, 51. Mariaqa, profeciaspi nikusqanta, juntʼakusqanta ima, sunqunpi waqaycharqa. Jesús ‘kay pachap tukukuyninmanta’ nisqanta, ¿kikintachu ñuqanchikpis sunqunchikpi waqaychanchik? Chantapis kay pʼunchaykunapi saqra ruwaykuna kasqanwan, ¿kikinchanchikchu? (Mat. 24:3.)
2:37. Anaq ruwasqanqa, ‘mana saykʼuspa Diosmanta mañakunanchikta’, payta yupaychanallanchiktapuni ima, yachachiwanchik, chantapis ‘tantakuyninchikta mana saqinanchikta’, yachachillawanchiktaq (Rom. 12:12; Heb. 10:24, 25).
2:41-50. Joseqa, Diosta yupaychayta tukuy imamanta ñawpaqpi churarqa, familianmanpis yachachillaqtaq, chantapis familianta mikhuymanta, pʼachamanta ima, mana usuchiqchu. Tatasqa, chay ruwasqanmanta yachakuspa kikinta ruwananku tiyan.
4:4. Sapa pʼunchay Diosmanta yachakuyta, mana saqinachu tiyan.
6:40. Diospa Palabranmanta yachachiqqa, yachachisqanmanjina kawsanan tiyan, Bibliamanta yachakuqkuna kikinta ruwanankupaq.
8:15. ‘Sunqunkupi Diospa Palabranta japʼikuspa pacienciawan sumaq puquykunata rikuchiqkunajina’, kanapaqqa, Diospa Palabranta ñawirichkaspa sumaqta japʼiqaspa sunqunchikman churananchik tiyan, kawsayninchikpi yanapanawanchikpajina kasqanta qhawananchik tiyan. Bibliata, revistasta, librosta ima, ñawirinapaqqa, Diosmanta yanapayninta mañakunanchik tiyan, chantapis ñawirisqanchik tʼukurinanchik tiyan.
JESÚS WILLAYNINTA QALLARISQANMANTAPACHA, ASWAN QHIPAMAN
Jesusqa 70 discipulosninta Judeamanta, llaqtasman, ranchosman ima, rinankupaq kacharqa (Luc. 10:1, DIOS PARLAPAWANCHEJ). Chaymantataq, ‘llaqtasman, ranchosman ima yachachispallapuni’, purirqa (Luc. 13:22).
Kimsa chunka kimsayuq watamanta, Pascua raymimanta phichqa pʼunchay ñawpaqta, Jesusqa juk burritupi lluqʼaykusqa, Jerusalenman yaykurqa. Jesús discipulosninman nisqan juntʼakunanpaq tiempoña karqa. “Runaj Churinqa anchata ñakʼarinan kanqa, paytataj qhesachanqanku kuraj runas, kuraj sacerdotes, leymanta yachachiqkuna ima. Paytaqa wañuchenqanku, kinsa pʼunchayninmantaj kawsarimponqa” (Luc. 9:22, 44).
Bibliamanta tapuykunaman, kutichiykuna:
10:18. ¿Imatá Jesús 70 discipulosninman niyta munarqa: “Noqaqa Satanasta rikorqani, rayo jina janaj pachamanta urmamojta”, nispa? Chayta nispaqa, Satanás janaqpachamanta mana wikchʼuchikamusqantañachu nichkarqa. Imaptinchus Satanasqa, Jesucristo 1914 watapi Diosninchikpa Reynijina churasqa kasqanmantaraq, wikchʼuchikamurqa (Apo. 12:1-10). Jesusqa, imatachus astawan qhipapi ruwakunanmanta, ñawpaqpi ruwakunmanñapisjina parlachkarqa. Chay parlasqanwanqa, Satanás janaqpachamanta wikchʼusqapuni kananta, nichkanman karqa. Chaywanpis, jinapuni kasqanta mana niyta atisunmanchu.
17:34, 35, 37. ¿Pikunataq “siwintus” kanku, imataq chay “wañusqa” maymanchus tantaykukunku? Pikunachus “oqharisqas” kanku —nisunman salvasqas— chaykunata siyintuswan kikinchakun. ‘Wañusqataq’ Jesucristowan kikinchakun, mana rikukuq kutimuyninpi kamachiqjina kasqanta, chantapis Jehová Diospa yachachisqanwan ima (Mat. 24:28).
22:44. ¿Imaraykutaq Jesús mayta ñakʼarirqa? Runa wañuchitajina wañuchinankumanta, imaptinchus ajinata wañusqanqa, Tatanpa sutinta chʼichichanman karqa. Jina kaptinpis, Tatanman chiqa sunqu kanan karqa. Pay wiñaypaq kawsananpaq, tukuy runaspis wiñaypaq kawsanankupaq.
23:44. Kimsa horatapuni laqhayananpaq, ¿killachu intita pakaykurqa? Mana. Imaraykuchus killaqa, musuq killallapi, intita pakaykun. Pascua raymi ruwakuchkaptintaq, killaqa juntʼa kachkarqa. Jesús wañupusqan pʼunchaypi, kimsa horata laqhayasqanqa, Jehová intita laqhayachikqanta rikuchiwanchik.
Ñuqanchikpaq allin yachaykuna:
11:1-4. Jesús, mañakuyta yachachisqanta —mayqintachus juk wata khuskanniyuq ñawpaqta, Urqupi yachachirqa— kay rimaykunawan kikinchaspa, Diosmanta mañakuchkaspa, mana kikillantapuni mañakunanchikta, rikuchiwanchik (Mat. 6:9-13).
11:5, 6, 13. Jehová mañakusqanchikta uyariwaptinchikpis, mana saykʼuspa paymanta mañakunallanchikpuni tiyan (1 Juan 5:14).
11:27, 28. Chiqa kusikuyqa, Diospa munayninta ruwaymanta jamun, mana achkha kapuyniyuq kaymantachu, nitaq familiaresninchikwan allinta apanakuymantachu.
12:47, 48. Pimanchus achkhata jaywakun, achkhallatataq paymanta mañakun. Mana chaymanjina juntʼaptintaq, astawanraq juchachachun, mana yachaspalla juchachakuq runamantaqa.
14:28-30. Allin yuyayniyuq runaqa, kapusqallanwan kusisqa kawsakun.
22:36-38. Jesús kamachisqanmanjina, discipulosninqa, qhatiykachasqas kaspapis mana armata jarkʼakunankupaq, apaykachanankuchu karqa. Jesusta japʼinankupaq chʼisipi, discipulosnin espadata apasqankumanta, Jesús kayta yachachirqa: “Espadata uqhariqkunaqa espadallawantaq wañuchikqa kanqanku”, nispa (Mat. 26:52).
[9 paginapi dibujo/foto]
Joseqa imatachus tatajina ruwananta juntʼarqa
[10 paginapi dibujo/foto]
Lucas Evangelioqa, Jesuspa kawsayninmanta, willayninmanta ima, astawan riqsichiwanchik