O Loo Ola le Afioga a Ieova

Manatu Tāua Mai i le Tusi o Luka

UA ILOA, o le evagelia a Mataio na tusia faapitoa mo tagata Iutaia, a o le evagelia a Mareko e mo tagata e lē o ni Iutaia. Peitaʻi o le evagelia a Luka e mo tagata o nuu uma. Na tusia le tusi a Luka i le 56-58 T.A. lea o loo iai faamatalaga uma o le olaga ma le faiva a Iesu.

Ona o Luka o se fomaʻi, sa ia manatunatu lelei, toe faaeteete foʻi i le suʻesuʻeina o “mea uma lava talu le amataga” lea e aofia ai le 35 tausaga, mai i le 3 T.L.M. i le 33 T.A. (Luka 1:3) Pe ā ma le 60 pasene o faamatalaga o loo i le evagelia a Luka e lē o maua i isi evagelia.

AMATAGA O LANA FAIVA

(Luka 1:1–9:62)

Ina ua uma ona faamatala mai le fanau mai o Ioane le Papatiso faapea ma Iesu, na faapea mai Luka na amata le faiva a Ioane i le tausaga lona 15 o le nofoaiga a Tiperio Kaisara, i le amataga o le 29 T.A. (Luka 3:1, 2) Na papatiso e Ioane Iesu i le faaiʻuga o lenā tausaga. (Luka 3:21, 22) O le 30 T.A., ‘na toe foʻi ai Iesu i Kalilaia ma amata ona aʻoaʻo i sunako.’—Luka 4:14, 15.

Ua malaga atu Iesu i lana uluaʻi malaga taamilo i Kalilaia. Ua ia faapea atu i le motu o tagata: “E tatau ona ou folafola atu le tala lelei o le malo o le Atua i isi foʻi aai.” (Luka 4:43) Ua ō faatasi ma ia o Simona le faifaiva ma isi. Na ia fai atu i ai: “E amata atu nei ona e maua tagata.” (Luka 5:1-11; Mata. 4:18, 19) Na iai faatasi ma Iesu aposetolo e 12 i lana malaga taamilo lona lua i Kalilaia. (Luka 8:1) Na ia aauina atu aposetolo e 12 i le malaga taamilo lona tolu, “e talaʻi le malo o le Atua ma faamālōlō tagata.”—Luka 9:1, 2.

Taliina o Fesili Faale-Tusi Paia:

1:35—Pe na iai se vaega mai le fua o Maria i le afuafuaina o lona maʻitaga? Na tatau ona iai se vaega a le fua o Maria i le afuafuaina o lona maʻitaga, ina ia avea moni ai lana tama ma suli o ona augātamā o Aperaamo, Iuta, ma Tavita, e pei ona folafola mai e le Atua. (Kene. 22:15, 18; 49:10; 2 Samu. 7:8, 16) Peitaʻi o le agaga paia o Ieova na tuuina i le manava o Maria le ola lelei atoatoa o le Alo o le Atua lea na pogai ai le maʻitaga. (Mata. 1:18) E foliga mai ua aveesea ai lē lelei atoatoa na iai i le fua o Maria ma puipuia le tuputupu aʻe o le pepe mai i le amataga ma so o se faalētonu.

1:62—Pe na gūgū ma tutuli Sakaria? E leai. E na o lana tautala na faalētonu. Na fesili atu nisi po o le ā le igoa ua ia manaʻo e faaigoa ai le tama e ala i le faaaogāina o “faailoga” ae e lē faapea na tutuli o ia. E mautinoa na ia lagona le fesili a lana avā po o le ā le igoa e faaigoa ai le la tama. Atonu na fesili atu nisi iā Sakaria e ala i ni faailoga po o taga. Ona e na o lana tautala na manaʻomia ona toe faaleleia, e faailoa mai ai e leʻi faalētonu le faalogo a Sakaria.—Luka 1:13, 18-20, 60-64.

2:1, 2—E faapefea i le “uluaʻi lesitala” ona aogā e iloa ai le taimi na fanau ai Iesu? E silia ma le faatasi ona faia lesitala i lalo o le pulega a Kaisara Aokuso, o le 2 T.L.M. na faia ai le lesitala muamua, o le faataunuuga lea o le Tanielu 11:20, a o le lesitala lona lua na faia i le 6 po o le 7 T.A. (Galu. 5:37) I ia lesitala, na avea ai Quirinius ma kovana o Suria, e faaalia ai na faalua ona avea o ia ma kovana. E iloa na fanau Iesu i le 2 T.L.M. ona o faamaumauga a Luka e tusa o le uluaʻi lesitala.

 2:35—O le ā e uiga ai le “pelu umi” e ati i le fatu o Maria? O loo faasino atu i mafatiaga e oo iā Maria ona o lona vaai atu i le toʻatele o tagata e teena Iesu o le Mesia, ma lona faanoanoa ona o le maliu tigā o Iesu.—Ioa. 19:25.

9:27, 28—Aiseā e faapea mai ai Luka na tupu le faaaliga ina ua mavae le “valu aso” talu ona folafola atu e Iesu i ona aposetolo, e “lē oo i nisi o i latou le oti” seʻia latou vāai iā te ia ua afio mai i lona Malo, ae o loo faapea mai Mataio ma Mareko “ua mavae aso e ono”? (Mata. 17:1; Mare. 9:2) Ona na faaaofia e Luka isi aso e lua, o le aso o le folafolaga, ma le aso na faataunuu ai.

9:49, 50—Aiseā na lē taofia ai e Iesu se tamāloa mai i le tutuliina o temoni, e ui e leʻi mulimuli lea tamāloa iā te ia? E leʻi taofia e Iesu le tamāloa ona e leʻi faatūina le faapotopotoga Kerisiano i lea taimi. O lea, e leʻi manaʻomia ona ō faatasi le tamāloa ma Iesu ina ia faatuatua i le suafa o Iesu ma tutuli ai temoni.—Mare. 9:38-40.

Lesona mo i Tatou:

1:32, 33; 2:19, 51. Na teuloto e Maria mea na tutupu ma faamatalaga e faataunuu ai valoaga. Pe tatou te faatāuaina mea na taʻu mai e Iesu e faatatau i le “iʻuga o faiga o mea a le lalolagi,” ma faatusatusa mea na fetalai mai ai o ia ma mea o loo tutupu i aso nei?—Mata. 24:3.

2:37. O le faataʻitaʻiga a Ana ua aʻoaʻo ai i tatou e tatau ona tatou tapuaʻi iā Ieova e lē aunoa, “finafinau i le tatalo,” ma “aua neʻi tuulafoaʻia lo tatou faapotopoto faatasi” i sauniga Kerisiano.—Roma 12:12; Epe. 10:24, 25.

2:41-50. Na faamuamua e Iosefa mea faaleagaga i lona olaga ma tausia lona aiga i le itu faaletino ma le itu faaleagaga. Ua ia faia se faataʻitaʻiga lelei mo ulu o aiga.

4:4. E ao ona tatou iloiloina mea faaleagaga i aso taʻitasi.

6:40. E ao i le faiaʻoga o le upu a le Atua ona faia faataʻitaʻiga lelei mo ana tagata aʻoga. E ao ona ia savali i mea o loo ia talaʻia.

8:15. Ina ia “tausi i [afioga a le Atua], ua fua mai, ma ua tumau,” e ao ona tatou malamalama, talisapaia, ma ave i fale le Afioga a le Atua. Pe a faitauina le Tusi Paia ma lomiga faale-Tusi Paia, e ao ona mafaufau i ai faatasi ma le tatalo.

VAEGA MULIMULI O LE FAIVA A IESU

(Luka 10:1–24:53)

Na aauina atu e Iesu nisi e 70 e muamua atu iā te ia i aai ma nofoaga i Iutaia. (Luka 10:1) Na ia malaga “mai lea aai i lea aai ma mai i lea nuu i lea nuu, e aʻoaʻo.”—Luka 13:22.

Na tiʻetiʻe Iesu i le asini ae toe lima aso fai le Paseka i le 33 T.A. Ua oo i le taimi e faataunuu ai ana upu i ona aposetolo: “E tatau ona oo puapuaga e tele i le Atalii o le tagata, ma teena o ia e toeaina ma le ʻaufaitaulaga sili ma le ʻautusiupu. E fasiotia o ia ma toe faatūina i le aso lona tolu.”—Luka 9:22, 44.

Taliina Fesili Faale-Tusi Paia:

10:18—O le ā le uiga o le fetalaiga a Iesu na fai atu i soo e 70: “Ua ou iloa Satani ua paʻū ifo mai le lagi pei o le uila”? E leʻi  faasino atu Iesu ua tuliesea Satani mai le lagi. Na faatoʻā faataunuuina lenā fetalaiga ina ua mavae ona faatoʻā avea Keriso ma tupu i le lagi i le 1914. (Faaa. 12:1-10) E ui e lē mafai ona tatou faasino atu i se mea e tupu i le lumanaʻi e pei ua uma ona tupu, ae na faamatilatila ai e Iesu, e faataunuuina lava.

14:26—E faapefea ona “ʻinoʻino” soo o Keriso i o latou aiga? I le Tusi Paia, o le “ʻinoʻino” e mafai ona faasino i le sili atu ona alofa i se tasi pe fiafia i se mea nai lo se isi mea. (Kene. 29:30, 31) E uiga le “ʻinoʻino” o Kerisiano i o latou aiga e faapea ua sili atu ona latou alolofa iā Iesu nai o latou aiga.—Mata. 10:37.

17:34-37—O ai “aeto,” ma o le ā le “tino” latou te faapotopoto faatasi ai? O i latou e “avea,” pe faasaoina, ua pei o ni aeto e mamao le vaai. O le “tino” ua latou faapotopoto i ai, o le Keriso moni i lona afio mai lē vaaia, faapea ma meaʻai faaleagaga ua aumaia e Ieova mo i latou.—Mata. 24:28.

22:44—Aiseā na oo ai le tele o tigā iā Iesu? Na iai māfuaaga na tutupu ai ia mea. Na popole Iesu po o le ā se aafiaga o lona maliu o se pagota iā Ieova le Atua ma Lona suafa. E lē gata i lea, na silafia lelei e Iesu e faalagolago lona ola e faavavau ma le lumanaʻi o tagata uma i lona tumau i le faamaoni.

23:44—Pe na māfua ona pogisa mo le tolu itula ona o le gasetoto o le lā? E leai. O taimi e gasetoto ai le lā, pe a iai se masina faatoʻā vaaia, ae lē o le taimi e atoa ai le masina e pei o le taimi o le Paseka. O le pogisa i le aso na maliu ai Iesu o se vavega mai le Atua.

Lesona mo i Tatou:

11:1-4. O loo faaalia manino mai i le faatusatusaina o ia faatonuga ma le eseesega laʻitiiti ma le tatalo faataʻitaʻi na faia i le Lauga i le Mauga i le 18 masina ua mavae, le lē tatau ona tautū i upu.—Mata. 6:9-13.

11:5, 13. E ao ona tatou maumauaʻi e tatalo e ui e naunau Ieova e tali mai i a tatou tatalo.—1 Ioa. 5:14.

11:27, 28. E maua le fiafia moni i le faamaoni i le faia o le finagalo o le Atua, ae e lē maua mai i faiā ma aiga po o meafaitino.

11:41. E ao ona foaʻi atu a tatou meaalofa ona o le alofa ma le naunau.

12:47, 48. E sili ona nofosala se tasi e tele ona tiute tauave ae e lē faia faalelei nai i lo lē e lē malamalama lelei i ona tiute tauave.

14:28, 29. E tatou te atamamai pe a tatou ola e tusa ma mea ua tatou maua.

22:36-38. E leʻi fetalai atu Iesu i ona soo e ō ma ave ni auupega mo lo latou puipuiga. Ona sa iai a latou pelu i le pō na faalataina ai o ia, na mafai ai ona aʻoaʻo atu e Iesu se lesona tāua iā i latou: “O i latou uma e tago i le pelu, e faaumatia i le pelu.”—Mata. 26:52.

[Ata i le itulau 31]

Na faia e Iosefa se faataʻitaʻiga lelei tele o se ulu o le aiga

[Ata i le itulau 32]

Na tusia e Luka se faamaumauga e sili ona auʻiliʻili o le olaga ma le faiva a Iesu