Baʼaloʼob maʼalobtak ku kanaʼal tiʼ u libroi Lucas
U Tʼaan Jéeobaeʼ kuxaʼan
Baʼaloʼob maʼalobtak ku kanaʼal tiʼ u libroi Lucas
TSʼOʼOK k-kankeʼ u libroi Mateoeʼ tsʼíibtaʼab utiaʼal le judíoʼoboʼ, yéetel u libroi Marcoseʼ tsʼíibtaʼab utiaʼal le maʼ judíoʼoboʼ. Baʼaleʼ, u libroi Lucaseʼ tsʼíibtaʼab utiaʼal tuláakal máak. Tsʼíibtaʼab tu jaʼabiloʼob 56 tak 58 teʼ yáax siglooʼ yéetel ku tʼaan tiʼ tuláakal u kuxtal Jesús bey xan tiʼ le kʼaʼaytaj tu beetoʼ.
Lucaseʼ utúul doctor jach utstutʼaan kaʼach u xakʼal xook, le oʼolal tu tsolaj «yéetel jaaj óolal tu yáax chuun» tuláakal le baʼax tu tsʼíibtoʼ, yéetel lelaʼ ku tsikbaltik baʼax úuch ichil treintaicinco jaʼaboʼob, káaj desde tu jaʼabil 3 táanil tiʼ k-kʼiinoʼob tak teʼ jaʼab 33 tiʼ le yáax siglooʼ (Luc. 1:3). Maas tiʼ u táanchumuk tiʼ le baʼax tu tsʼíibtaj Lucas tu librooʼ maʼatech u chʼaʼachiʼitaʼal tuláakʼ Evangelioʼoboʼ.
U KÁAJBAL U MEEYJIL KʼAʼAYTAJ JESÚS
Ka tsʼoʼok u tʼaan tiʼ u síijil Juan Bautista yéetel tiʼ u síijil Jesuseʼ, Lucaseʼ tu yaʼaleʼ Juaneʼ tu káajsaj u meeyjil kʼaʼaytaj tu káajbal le jaʼab 29, quince jaʼaboʼob káajak u reinar Tiberio Cesar (Luc. 3:1, 2). Tu tsʼoʼokbal le jaʼab 29, Juaneʼ tu tsʼáaj u yokjaʼ Jesús (Luc. 3:21, 22). Teʼ jaʼab 30, Jesuseʼ suunaj Galilea yéetel káaj u kaʼansaj teʼ sinagogaʼoboʼ (Luc. 4:14, 15).
Jesuseʼ tu káajsaj u yáax viajei u kʼaʼaytaj tu luʼumil Galilea yéetel tu yaʼalaj tiʼ le máakoʼoboʼ: «Kʼaʼabéet in tsʼáaik [ojéelbil] u maʼalob péektsilil u [reino] Jajal Dios tiʼ uláakʼ kaajoʼob xan» (Luc. 4:43). Letiʼeʼ bin kʼaʼaytaj yéetel Simón, utúul j-chuk kay, bey xan yéetel uláakʼ disipuloʼob, tiʼ máaxoʼob tu yaʼalaj: «Bejelaʼeʼ bíin a kaʼaj a chu[keʼex] wíinikoʼob» (Luc. 5:1-11; Mat. 4:18, 19). Tu kaʼapʼéel viajei u kʼaʼaytaj Jesús tu luʼumil Galileaeʼ, le doce apostoloʼoboʼ binoʼob tu yéetel (Luc. 8:1). Tu yóoxpʼéel viajeeʼ, tu túuxtaj le doce apostoloʼob «utiaʼal u tseʼektoʼob u péektsil u [reino] Jajal Dios, yéetel utiaʼal u tsʼáaikoʼob toj óolal tiʼ le kʼojaʼanoʼoboʼ» (Luc. 9:1, 2).
U núukil kʼáatchiʼob:
1:35. ¿Meyajnaj wa tiʼ Dios upʼéel u óvulo María utiaʼal u béeytal u síijil Jesús way Luʼumeʼ? Utiaʼal ka kʼuchuk u beetuba Jesús utúul u chʼiʼibal Abraham, Judá yéetel David jeʼex u yaʼalmil Dios kun úuchleʼ, kʼaʼabéetchaj u meyaj tiʼ upʼéel u óvulo María utiaʼal u máansik u kuxtal u Hijooʼ (Gén. 22:15, 18; 49:10; 2 Sam. 7:8, 16). Utiaʼal túun u beetik lelaʼ, tiʼ Jéeobaeʼ meyajnaj u kiliʼich muukʼ (Mat. 1:18). Maʼ xaaneʼ úuchik u beetik beyoʼ tu luʼsaj le kʼeban yaan tu óvulo Maríaoʼ, lelaʼ áantajnaj utiaʼal u formar maʼalob u wíinklil u Hijooʼ.
1:62. ¿Pʼáat wa xan kóokil Zacarías le ka pʼáat tootiloʼ? Maʼatech, chéen pʼáat maʼ tu páajtal u tʼaan. Kex tumen uláakʼ máakoʼob «yéetel béebechʼ kʼab» tu kʼáatoʼob tiʼ Zacarías baʼax kʼaabaʼ ken u tsʼáa tiʼ u hijoeʼ, leloʼ maʼ u kʼáat u yaʼal wa kóok kaʼachiʼ. Maʼ xaaneʼ letiʼeʼ tu yuʼubaj u yaʼalik u yatan baʼax kʼaabaʼiʼ u kʼáat ka tsʼaʼabak tiʼ le chaambaloʼ. Maʼ xaaneʼ u maasiloʼoboʼ, yéetel béebechʼ kʼab tu yaʼaloʼobtiʼ ka u yaʼal wa letiʼe kʼaabaʼ utstutʼaan ka tsʼaʼabak tiʼ le chaambaloʼ. Tsʼoʼoleʼ, tumen chéen u tʼaan jel sutaʼabeʼ, leloʼ ku yeʼesikeʼ maʼ pʼáat kóokiliʼ (Luc. 1:13, 18-20, 60-64).
2:1, 2. «Le yáax censo» beetaʼaboʼ, ¿bix u yáantaj utiaʼal ka ojéeltaʼak bey baʼax kʼiin ka síij Jesuseʼ? Tu kʼiiniloʼob táan u gobernar César Augustoeʼ yaʼab censoʼob beetaʼabi: le yáaxoʼ beetaʼab teʼ jaʼab 2 táanil tiʼ k-kʼiinoʼoboʼ (utiaʼal u béeytal Daniel 11:20), yéetel le u kaʼapʼéeloʼ beetaʼab teʼ jaʼab 6 wa 7 teʼ yáax siglooʼ (Hch. 5:37). Le ka beetaʼab le kaʼapʼéel censoʼobaʼ Quirinio ku gobernar kaʼach tu luʼumil Siria, lelaʼ ku yeʼesikeʼ letiʼeʼ kaʼatéen tu beetaj u gobernadori. Le yáax censo tu yaʼalaj Lucas beetaʼaboʼ, ku yeʼesikeʼ Jesuseʼ síij teʼ jaʼab 2 táanil tiʼ k-kʼiinoʼoboʼ.
2:35. ¿Baʼax u kʼáat u yaʼal le tʼaan, «bey jumpʼéel táatsʼ máaskab» kun máan tu puksiʼikʼal Maríaoʼ? Le tʼaanaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ, yaan u jach muʼyaj María ken u yil óoliʼ mix máak kʼamik Jesús bey le Mesíasoʼ. U kʼáat xan u yaʼal yaan u jach okʼomtal u yóol ken u yil bix u kíimsaʼal u hijooʼ (Juan 19:25).
9:27, 28. Lucaseʼ ku yaʼalikeʼ, Jesuseʼ tu chíikbesuba yéetel u nojbeʼenil wa u transfiguración «ocho kʼiinoʼob» u yaʼal tiʼ u disipuloʼob «maʼ bíin kíimik» jujuntúul tiʼ letiʼob táanil tiʼ u yilkoʼob le nojbeʼenil kun yantaltiʼ bey reyiloʼ. Baʼaleʼ Mateo yéetel Marcoseʼ ku yaʼalikoʼob úuch tu «seis kʼiinoʼob» u yaʼal Jesús leloʼ. ¿Baʼaxten maʼ upʼéeliliʼ baʼax ku yaʼalikoʼobiʼ? (Mat. 17:1; Mar. 9:2.) Maʼ xaaneʼ, le uláakʼ kaʼapʼéel kʼiinoʼob ku yaʼalik Lucasoʼ, letiʼe kʼiin ka tu yaʼalaj Jesús tiʼ u disipuloʼob maʼ kun kíimloʼob táanil tiʼ u yilkoʼob u taal yéetel u nojbeʼeniloʼ yéetel le kʼiin ka tu yiloʼoboʼ.
9:49, 50. ¿Baʼaxten maʼ tu yaʼalaj Jesús tiʼ le máak maʼ u disipulo ka xuʼuluk u tsʼakik le máaxoʼob chukaʼanoʼob tumen kʼaakʼas pixanoʼoboʼ? Letiʼeʼ maʼ tu yaʼalaj tiʼiʼ, tumen teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ maʼ yanak upʼéel múuchʼulil tuʼux ku meyajtaʼal Diosiʼ. Le oʼolal maʼ tsa kaʼach ka máanak yéetel Jesús utiaʼal u yeʼesik yaan u fe yéetel utiaʼal ka u tsʼak le máaxoʼob chukaʼanoʼob tumen le kʼaakʼas pixanoʼoboʼ (Mar. 9:38-40).
Baʼaxoʼob ku kaʼansiktoʼon:
1:32, 33; 2:19, 51. Maríaeʼ mantatsʼ ku kʼaʼajsik kaʼach le baʼaxoʼob tu yilaj u yúuchul yéetel le baʼaxoʼob tu yuʼubaj u yaʼalaʼal tu yoʼolal Jesusoʼ. Toʼoneʼ ¿mantatsʼ wa k-kʼaʼajsik xan le baʼaxoʼob tu yaʼalaj Jesús yaan yil yéetel ken «xuʼuluk yóokʼol kaab», yéetel k-ilik wa bix u béeytaloʼob teʼ kʼiinoʼobaʼ? (Mat. 24:3.)
2:37. Le baʼax tu beetaj Anaoʼ ku kaʼansiktoʼoneʼ maʼ unaj u xuʼulul k-adorartik Jéeobaiʼ, unaj k-payalchiʼ mantatsʼ yéetel maʼ unaj «k-pʼatik k-múuchʼ antal» yéetel le sukuʼunoʼoboʼ (Rom. 12:12; Heb. 10:24, 25, LTN).
2:41-50. Joseeʼ tu tsʼáa táanil ichil u kuxtal u meyajtik Dios yéetel tu yilaj xan u tsʼáaik baʼax kʼaʼabéet tiʼ u yatan bey xan tiʼ u paalal yéetel u yáantikoʼob u natsʼubaʼob tiʼ Dios. Lelaʼ ku kaʼansik tiʼ le taatatsiloʼob baʼax unaj u beetkoʼoboʼ.
4:4. Maʼ unaj u máan upʼéel kʼiin wa maʼ k-xokik le Bibliaoʼ.
6:40. Utúul máax ku kaʼansik le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ kʼaʼabéet u tsʼáaik ichil u kuxtal le baʼax ku kaʼansikoʼ yéetel u yeʼesik tiʼ u j-xoknáaloʼob bix unaj u beetkoʼob xan.
8:15. Utiaʼal k-beetikba jeʼex le máaxoʼob «ku pʼáatal tu puksiʼikʼaloʼob» le tʼaan, yéetel «ku tsʼáaikoʼob maʼalob [ichoʼ]», kʼaʼabéet k-naʼatik tubeel yéetel k-ilik u kʼaʼananil le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ. Ken k-xok le Biblia yéetel le jóoʼsaʼaniloʼoboʼ, kʼaʼabéet k-payalchiʼ bey xan k-tuukul tiʼ le baʼaxoʼob k-xokikoʼ.
U TSʼOʼOKBAL U MEEYJIL KʼAʼAYTAJ JESÚS
Jesuseʼ tu túuxtaj 70 disipuloʼob kʼaʼaytaj teʼ noj kaajoʼob yéetel tiʼ uláakʼ kaajoʼob yanoʼob Judeaoʼ (Luc. 10:1). Tsʼoʼoleʼ ka bin xan kaʼansaj «tiʼ le kaajoʼob yéetel tiʼ le mejen kajtaliloʼob[oʼ]» (Luc. 13:22).
Cinco kʼiinoʼob táanil tiʼ le Pascua tu jaʼabil 33, Jesuseʼ ook tu kaajil Jerusalén u natʼmaj utúul chan burro. Tsʼoʼok kaʼach u kʼuchul u kʼiinil u béeychajal le baʼaxoʼob u yaʼalmaj tiʼ u disipuloʼobaʼ: «U Paal Máakeʼ yaan u sen mukʼyaj, yaan u kúulpachkuntaʼal tumen le ancianoʼoboʼ, tumen u nojochiloʼob le j-kʼiinoʼoboʼ, yéetel tumen u j-kaʼambesajiloʼob le aʼalmaj tʼaanoʼ. Yaan u kíimsaʼal, baʼaleʼ tu yóoxpʼéel kʼiineʼ yaan u kaʼapúut kuxtal» (Luc. 9:22, 44).
U núukil kʼáatchiʼob:
10:18. ¿Baʼax u kʼáat kaʼach u yaʼal Jesús le ka tu yaʼalaj tiʼ u 70 disipuloʼob: «Tin wilaj u lúubul Satanás bey u léembal cháak ku yéemel kaʼaneʼ»? Jesuseʼ maʼ táan kaʼach u yaʼalik wa tsʼoʼok u jóoʼsaʼal Satanás teʼ kaʼanoʼ. Tumen leloʼ úuch le ka beetaʼab Reyil Jesucristo teʼ kaʼan tu jaʼabil 1914 (Apo. 12:1-10). Le ka tu yaʼalaj Jesús tsʼoʼok u yúuchul upʼéel baʼax maʼ úuchkeʼ, maʼ xaaneʼ tu yaʼalaj utiaʼal u yeʼesik jach tu jaajil yaan u yúuchul.
14:26. ¿Baʼax u kʼáat kaʼach u yaʼal Jesús le ka tu yaʼalaj tiʼ le máaxoʼob tsaypachtik ka u «pʼekt» u láakʼtsiloʼoboʼ? Ichil le Bibliaoʼ, le tʼaan «pʼektaʼal[oʼ]» yaan tuʼuxoʼob ku meyaj utiaʼal u yaʼalaʼal maʼ jach yaabiltaʼan utúul wa máax wa upʼéel wa baʼax ke uláakʼiʼ (Gén. 29:30, 31). Le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ kʼaʼabéet u «pʼekt[ik]» u láakʼtsiloʼob, leloʼ u kʼáat u yaʼaleʼ kʼaʼabéet u maas yaabilkoʼob Jesús ke u láakʼtsiloʼob (Mat. 10:37).
17:34-37, NM. ¿Máaxoʼob le «kóotoʼoboʼ», yéetel baʼax le «wíinklil» tuʼux ku muchʼtaloʼoboʼ? Le máaxoʼob ku «bisaʼa[loʼob]» wa ku salvartaʼaloʼoboʼ, ku keʼeteloʼob yéetel kóotoʼob jach ku náachtal u paakatoʼob. Le «wíinklil» tuʼux ku muchʼtaloʼoboʼ, Jesucristo le táan u beetik u reyiloʼ yéetel le kaʼansaj xan ku keʼetel yéetel janal ku tsʼáaik Jéeobaoʼ (Mat. 24:28).
22:44, NM. ¿Baʼaxten jach yaachaj u yóol Jesús? Yoʼolal jejeláas baʼaxoʼob. Yáaxeʼ, tumen le u kíimsaʼal bey utúul kʼasaʼan máakoʼ jeʼel u beetik u yúuchul tʼaan kʼaas tiʼ Jéeobaeʼ. Uláakʼ baʼax oʼolaleʼ, tumen jach u yojel utiaʼal ka yanak kuxtal minaʼan u xuul tiʼ letiʼ yéetel utiaʼal ka u kʼam yaʼab utsiloʼob le wíinikoʼoboʼ, kʼaʼabéet u jach chúukpajal u yóol tak tu xuul.
23:44. ¿Upʼéel wa u eclipsei kʼiin beet u yantal le éekʼjochʼeʼenil xáanchaj óoxpʼéel hora le ka kíimsaʼab Jesusoʼ? Maʼatech, tumen le u eclipsei kʼiinoʼ chéen ku yantaloʼob tu kʼiiniloʼob chichan luna, maʼ tiʼ luna llena jeʼex le yanchaj tu kʼiinil le Pascuaoʼ. Le éekʼjochʼeʼenil anchaj le kʼiin ka kíim Jesusoʼ upʼéel milagro beetaʼab tumen Dios.
Baʼaxoʼob ku kaʼansiktoʼon:
11:1-4. Ken k-ket le baʼax ku yaʼalik le teksto yéetel le baʼax ku yaʼalik u oracionil le Padrenuestro kaʼansaʼab tumen Jesús, upʼéel jaʼab yéetel táanchumuk táanil tiʼ u tsʼíibtaʼal le baʼax ku yaʼalik le tekstoaʼ, k-tsʼáaik cuentaeʼ maʼ u takáaliliʼ bix úuchik u yaʼalaʼal le payalchiʼaʼ, lelaʼ ku yeʼesikeʼ maʼ u takáaliliʼ xan baʼaxoʼob unaj k-aʼalik ichil k-payalchiʼobiʼ (Mat. 6:9-13).
11:5, 13. Kex tumen Jéeoba u kʼáat u núuk k-payalchiʼobeʼ, toʼoneʼ unaj k-kʼáatiktiʼ yaʼab utéenel (1 Juan 5:14).
11:27, 28. U kʼubik u yóol máak u beet baʼax utstutʼaan Dioseʼ, letiʼe baʼax jach tu jaajil ku taasik kiʼimak óolaloʼ maʼ letiʼe u jach maʼalob bisikuba máak yéetel u láakʼtsiloʼoboʼ mix le u yantal yaʼab baʼaloʼob tiʼ máakoʼ.
11:41. Unaj u yeʼesik máak chʼaʼa óotsilal yéetel u jaajil u yóol.
12:47, 48. Le máax tiʼ tsʼaʼan yaʼab meyaj u beet teʼ múuchʼulil baʼaleʼ maʼ tu tsʼoʼokbeskeʼ, maas maʼ maʼalob yanil tu táan Dios ke le máax maʼ kʼuchuk u jach naʼat baʼax meyajil unaj u beetik teʼ múuchʼuliloʼ.
14:28, 29. Kʼaʼabéet k-ilik kuxtal chéen yéetel le baʼaxoʼob yantoʼonoʼ.
22:36-38. Jesuseʼ maʼ tu yaʼalaj tiʼ u disipuloʼob ka u bisoʼob upʼéel u nuʼukulil baʼateʼel utiaʼal u kanáantikubaʼobiʼ. Baʼaleʼ le úuchik u bisik u máaskab u disipuloʼob Jesús teʼ áakʼab ka machaʼaboʼ, meyajnaj utiaʼal u kaʼansiktiʼob upʼéel baʼal jach kʼaʼanan: «Tuláakal le máaxoʼob ku baʼateloʼob yéetel máaskabeʼ yéetel máaskab bíin kíimikoʼob» (Mat. 26:52).
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 31]
Joseeʼ tu yeʼesaj tiʼ le taatatsiloʼob bix unaj u kaʼansik u paalaloʼoboʼ
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 32]
Lucaseʼ tu tsʼíibtaj tuláakal baʼax yaan yil yéetel u kuxtal Jesús bey xan le kʼaʼaytaj tu beetoʼ