Xana A Wu Swi Tiva?

Ha yini mafurha yo nun’hwela lama tirhisiweke hi Mariya a ma durha swinene?

Loko ka ha sale masiku ma nga ri mangani leswaku Yesu a fa, Mariya makwavo wa Lazaro u te “ni xikutsu xa alabasta xa mafurha yo nun’hwela, narda ya xiviri, yo durha swinene,” kutani a chela Yesu hi mafurha. (Marka 14:3-5; Matewu 26:6, 7; Yohane 12:3-5) Rungula ra Marka na Yohane ri vula leswaku mafurha lawa a ma durha tidenari ta 300, ku nga muholo wa kwalomu ka lembe wa mutirhi loyi a tolovelekeke.

Xana mafurha lawa yo nun’hwela yo durha swinene a ma huma kwihi? Narda leyi ku vulavuriwaka ha yona eBibeleni, hakanyingi ku vuriwa leswaku i ximilana lexitsongo lexi nun’hwelaka kahle (Nardostachys jatamansi) lexi kumekaka eTintshaveni ta Himalaya. Mafurha ya narda lama durhaka swinene a ma tala ku pfanganisiwa ni swichela-chelana swin’wana swo chipa hambi ku ri ku siviwa hi mafurha yo nun’hwela ya vukanganyisi. Hambiswiritano, Marka na Yohane va tirhise xiga lexi nge “narda ya xiviri.” Leswi mafurha lawa yo nun’hwela a ma durha swinene swi nga ha endleka leswaku a ma huma eIndiya.

Ha yini rungula ra Marka ri hlamusela leswaku Mariya u “fay[e] xikutsu xa alabasta xi pfuleka”? Xikutsu xa alabasta hakanyingi a xi endliwa xi va ni nkolo wo lala leswaku xi pfaleka kahle leswaku nun’hwelo wa mafurha wu nga humi. Alan Millard u tsale leswi ebukwini yin’wana yakwe: “Swa olova ku vona ndlela leyi wansati loyi a swi n’wi tsakisa ha yona ku faya [nkolo wa xikutsu wu] pfuleka, a hambeta a pfula nomu wa xona, a chulula mafurha yo nun’hwela hi nkarhi wun’we.” (Discoveries From the Time of Jesus) Hi yona mhaka leyi “yindlu yi [nga] tala hi risuna ra mafurha yo nun’hwela.” (Yohane 12:3) Hakunene leyi a ku ri nyiko yo durha swinene kambe a yi fanerile. Ha yini? Hi ku tirhisa nyiko leyi, wansati loyi a a nkhensa Yesu hileswi a ku nga ri khale a pfuxe makwavo wakwe la rhandzekaka, ku nga Lazaro.—Yohane 11:32-45.

Muti wa Yeriko—xana i muti wun’we kumbe i yimbirhi?

Matewu, Marka na Luka va vulavula hi ku hanyisiwa ka munhu hi singita loku endlekeke ekusuhi ni muti wa Yeriko. (Matewu 20:29-34; Marka 10:46-52; Luka 18:35-43) Matewu na Marka va vula leswaku Yesu u endle singita leri loko a “huma” eYeriko. Hambiswiritano, Luka u vula leswaku Yesu u endle singita leri loko a fika “ekusuhi” na Yeriko.

Eminkarhini ya Yesu, xana a ku ri ni muti wun’we lowu vuriwaka Yeriko kumbe yimbirhi? Buku yin’wana yi ri: “Eminkarhini ya Yesu muti wa Yeriko a wu tlhele wu pfuxetiwa endhawini leyi nga kwalomu ka tikhilomitara ta 1 600 edzongeni wa muti wa khale wa Yeriko. Heroda Lonkulu a a ake xigodlho xakwe laha a a tshama kona hi nguva ya xixika.” (Bible Then & Now) Leswi swi tiyisekisiwa hi buku yin’wana loko yi ku: “Muti wa Yeriko wa le minkarhini ya Yesu a ku ri miti yimbirhi. . . . Muti wa khale wa Vayuda a wu ri kule ni muti wa Varhoma hi tikhilomitara ta kwalomu ka 1 600.”—Archaeology and Bible History.

Kutani swi nga ha endleka leswaku Yesu u endle singita loko a suka emutini wa Vayuda a ri ekusuhi ni muti wa Varhoma kumbe a suka emutini wa Varhoma a ri ekusuhi ni muti wa Vayuda. Swi le rivaleni leswaku ku tiva swiyimo leswi a swi ri kona enkarhini wa ku tsariwa ka rungula leri, swi pfuna ku hlamusela mhaka leyi a yi ta vonaka onge ya tikaneta.

[Xifaniso eka tluka 31]

Bodlhela ra mafurha yo nun’hwela ya Alabasta

[N’wini wa Xifaniso]

© Réunion des Musées Nationaux/Art Resource, NY