¿Kunjamsa jaqi masisar uñjañasa?

“Kunjämtix jumanakax mayninakampix lurayasiñ munapktaxa, ukhamarak jumanakax jupanakarux lurapxam.” (LUCAS 6:31.)

1, 2. 1) ¿Kunas Wali Uñtʼat Arstʼäwixa? 2) ¿Aka yatichäwinsa jutïr yatichäwinsa kuna tuqitsa yatiqaskañäni?

 JESUSAX wali suma yatichiripunïnwa. Kunapachatï uñisirinakapax jupar katuntañataki jaqinak khitapkän ukhaxa, janiw katuntapkänti, jan ukasti “janiw kunapachas khitis uka jaqjamax parlkiti” sasaw muspharat ukhamaki kuttʼapxäna (Juan 7:32, 45, 46). Mä arstʼäwipaxa wali sumapuniwa, Wali Uñtʼat Arstʼäwi satawa, ukaxa Mateo 5, 6 ukat 7 jaljanakankiwa. Ukat Lucas 6:20-49 qillqatanxa niya ukhamarak parli. *

² Uka Wali Uñtʼat Arstʼäwipanxa, inas kunjamsa jaqi masisar uñjañasa siski ukax niya taqinin uñtʼatächi. Uka tuqitwa Jesusax parlarakïna, uka arunakapax niya taqinin uñtʼat suma yatichäwiwa. Uka yatichäwiw kunjamsa jaqi masisar uñjañasa ukxa yatichistu, akham sasa: “Kunjämtix jumanakax mayninakampix lurayasiñ munapktaxa, ukhamarak jumanakax jupanakarux lurapxam” sasa (Luc. 6:31). Chiqpachansa, ¡Jesusax wali askinakwa luräna, jaqinakarus yanaptʼarakïnwa! Usutanaksa qulläna ukat jiwatanaksa jaktayänwa. Janiw ukak lurkänti, jan ukasti suma yatiyäwinak yatiyäna, ukat istʼirinakapax wali suma bendicionanak katuqapxäna (Lucas 7:20-22 liytʼasiñapawa). Jichhürunakanxa, Jehová Diosan Qhanañchirinakapax ukhamarakiw Diosan Apnaqäwipat suma yatiyäwinak yatiytanxa, uk lurasax wal kusistanxa (Mat. 24:14; 28:19, 20). Ukham yatiyir sarañ tuqitsa, jaqi masir sum uñjañ tuqitsa kunanakampsa Jesusax yatichäna ukanakwa aka yatichäwinsa, jutïr yatichäwinsa uñjaskañäni.

Llampʼu chuymanïñasawa

3. ¿Kunas llampʼu chuymanïñaxa?

³ “Kusisiñanïpxiw llampʼu chuymaninakaxa, jupanakarakiw Diosan arsutaparjama uraqi katuqapxani” sasaw Jesusax säna (Mat. 5:5). Bibliarjamaxa janiw pisi chʼam jaqinakakix llampʼu chuymanïñ uñachtʼayapkiti. Llampʼu chuymanïsax suma jaqïña ukat iyawsirïña sañ muni, kunjamtï Diosax siski ukhama. Ukham jaqïtasxa yaqhanakampi sum apasisaw uñachtʼaytanxa. Sañäni, llampʼu chuyman jaqix janiw khitirus ‘ñanqhat ñanqha kuttʼaykiti’ (Rom. 12:17-19).

4. ¿Llampʼu chuymaninakax kunatsa kusisiñanïpxi?

⁴ Llampʼu chuymaninakax “uraqi katuqapxani”, ukatwa wal kusisipxi. “Nayasti llampʼu chuymani, altʼat chuymanirakïtwa” sasaw Jesusax säna, ukat ‘taqi kunas jupar jaytatarakiwa’. Ukatwa Uraqix apnaqañapataki jupar katuyatäxi (Mat. 11:29; Heb. 1:2; Sal. 2:8). Ukampis janiw sapaki katuqkaniti. Jan ukasti “jaqin yuqapa” sat Jesucristomp chikaw yaqhanakax Diosan Apnaqäwipan apnaqapxani sasaw Bibliax nayratpach säna (Dan. 7:13, 14, 21, 22, 27). Jupanakax 144.000 ajllit jilat kullakanakawa, jupanakasti llampʼu chuymanïpxarakiwa. Jupanakaw ‘Cristomp chika herencia katuqirinaka’ satäpxixa (Rom. 8:16, 17; Apo. 14:1). Ukatxa llampʼu chuyman yaqha jaqinakaw utjaraki, jupanakax Diosan Apnaqäwipampi apnaqataw aka Uraqin wiñay jakasipxani (Sal. 37:11).

5. ¿Jesusat yatiqasisa llampʼu chuymanïsax kuns jikxatsna?

⁵ Jilat kullakanakar jan sum uñjkañäni ukhaxa, janiw jiwasampïñ munxapxaniti, jan ukasti jithiqtxapxaniwa. Ukampis Jesusat yatiqasisa llampʼu chuymampi jupanakar sum uñjañäni ukhaxa wal jiwasar jakʼachasiñ munapxani. Maysa tuqitxa, llampʼu chuymanïñax qullan ajayun luräwiparakiwa, mä arunxa khitinakatï ukarjam sarnaqapki ukanakaw llampʼu chuymanipxaraki (Gálatas 5:22-25 liytʼasiñapawa). Chiqpachansa, taqiniw Jehová Diosan qullan ajayupan luräwiparjam sarnaqañ muntanxa.

 ¡Khuyaptʼayasirinakax wali kusisiñanïpxiwa!

6. ¿‘Khuyaptʼayasirinakax’ kunjam jaqit uñtʼatäpxisa?

⁶ “Kusisiñanïpxiw khitinakatix khuyapayasirïpki ukanakaxa, Diosasti jupanakatxa khuyaptʼayasirakiniwa” sasaw Jesusax Wali Uñtʼat Arstʼäwipanxa sarakïna (Mat. 5:7). “Khitinakatix khuyaptʼayasirïpki” ukanakaxa wali munasiñampi ukat sinttʼasiñampiw jan walin uñjasirinakarux uñjapxi. Jesusax tʼaqhisitanakat wal ‘khuyaptʼayasïna’, ukatwa milagronak luräna (Mat. 14:14; 20:34). Yaqhanakarux sum uñjäna ukat sinttʼasiñatwa khuyaptʼayarakirïna (Sant. 2:13).

7. ¿Jaqinakat sinttʼasisax kuns Jesusax luräna?

⁷ Mä kutix samartʼiriw Jesusax saraskäna. Ukampis walja jaqinakaw jupan ukar sarapxäna, uk uñjasax “khuyaptʼayasïnwa jan awatirin ovejanakjamäpxatap layku. Ukatsti walja yatichäwinakwa yatichañ qalltäna” (Mar. 6:34). Jiwasax ukhamarakiw jaqinakar Diosan Apnaqäwipampit ukat khuyapayasiñapampit yatiytanxa. ¡Uk lurasax wal kusistanxa!

8. ¿Kunatsa khuyaptʼayasirinakax kusisiñanïpxi?

⁸ “Diosasti [khuyaptʼayasirinakatxa] khuyaptʼayasirakiniwa” ukatwa kusisipxaraki. Jaqinakax khuyaptʼayatax khuyaptʼayasiñ yatipxaraki (Luc. 6:38). Ukat Jesusax akham sarakïnwa: “Jumanakatix jan wali luratanakapat masinakamarux perdonapxäta ukkhaxa, alaxpachankir Awkimax jumanakarux perdonapxarakïtamwa” sasa (Mat. 6:14). Chiqpachansa, khuyaptʼayasirinakarukiw Jehová Diosax juchanakap pampachani, ukat katuqarakini.

¿Kunatsa “sumankayirinakax” kusisiñanïpxi?

9. ¿Taqimpis sumankañ munir jaqjamax kunsa lurañäni?

⁹ “Kusisiñanïpxiw sumankayirinakax, jupanakarakiw Diosan wawanakapa satäpxani” sasaw Jesusax sarakïna (Mat. 5:9). “Sumankayirinaka” sas jaqukipatäki uka griego aruxa “taqimpis sumankiri” sañ muni, mä arunxa “kunatï sumankañ yanaptʼi” ukanak lurir sañ muni. Ukhamax jiwasatï ukhamañäni ukhaxa, janiw khitinakatï sum apasipki ukanakarux apthapkañäniti, mä arunxa janiw jupanakkam ‘uñisisiykañäniti’, janirakiw yaqhanakatsa parlasiñasäkiti ni aru apnaqirinakarus istʼkañäniti (Pro. 16:28). Kunatix yaqhanakamp jan ukax jilat kullakanakamp sumankañ yanaptʼkistaspa ukpunwa lurañänisa parlañänisa (Heb. 12:14). Ukatxa Jehová Diosampi sumankañatakis walpun chʼamachasiñänixa (1 Pedro 3:10-12 liytʼasiñapawa).

10. ¿“Sumankayirinakax” kunatsa kusisiñanïpxi?

¹⁰ “Sumankayirinakax [...] Diosan wawanakapa satäpxani[wa]” ukatwa ‘kusisiñanïpxi’ sasaw Jesusax säna. Ajllit jilat kullakanakax Jesusar iyawsapxatap laykuw ‘Diosan wawanakapjam uñtʼatäxapxi’ (Juan 1:12; 1 Ped. 2:24). ¿Ukat taqimpis suman jakasir “yaqha ovejanaka” sata jilat kullakanakat kamsaraksnasa? Jesusaw jupanakxarux ‘Wiñay Awkjama’ waranq maranaka apnaqani, jupamp chika Apnaqäwi katuqirinakampiw apnaqani (Juan 10:14, 16; Isa. 9:6; Apo. 20:6). Ukat waranq maranak tukuyxani ukhaxa, aka Uraqinkir jaqinakax Diosan wawanakapjam kunayman tuqit uñtʼatäxapxaniwa, kunjamtï uka arux sañ munki ukhama (1 Cor. 15:27, 28).

11. ¿Diosan ‘yatiñkankañaparjam’ sarnaqasaxa kunjamsa yaqhanakar uñjañäni?

¹¹ “Sumankañ Diosa[mpi]” sum apasiñatakixa, kunjam Diosäkitï ukham sarnaqañasarakiwa; Jupaxa sumankañ munir Diosawa (Fili. 4:9). Ukat Diosan ‘yatiñkankañaparjam’ sarnaqañäni ukhaxa, wali sumwa yaqhanakampix apasiñäni (Sant. 3:17, MT). Uk lurasax wal kusisiñäni.

 “Jumanakan qhanamax jaqinakatakix qhantʼarakpan”

12. 1) ¿Dios tuqit qhantʼañxat kamsänsa Jesusaxa? 2) ¿Kunjamatsa askinak lurasa qhantʼsna?

¹² Kunjamtï yatiqktanxa, yaqhanakar sum uñjañasawa. Ukampis Diosan arunakapat yatichasaw jupanakar jukʼamp sum uñjatas uñachtʼaysnaxa (Sal. 43:3). “Akapach qhanaxa” jumanakäpxtawa sasaw Jesusax arkirinakapar säna, ukat qhanäkaspas ukhamaw ‘suma luratanakamaxa’, mä arunxa jaqinak layku aski luratanakamax qhantʼañapa sasaw sarakïna. ‘Jaqinakatakiw uka qhananakax qhantʼañaparakïna’, mä arunxa Dios tuqit yatichasiñapäna (Mateo 5:14-16 liytʼasiñapawa). Kunaymanit jaqi masisar yanaptʼasaw jichhürunakanxa mä qhanäksnas ukham askinak lurasax uñachtʼaytanxa, ukatxa, suma yatiyäwinak “taqi jaqinakar”, mä arunxa “taqi akapachana” yatiyasarakiw qhantʼaraktanxa (Mar. 13:10; Mat. 26:13, MT). ¡Ukax wali askipuniw jiwasatakixa!

13. ¿Cristianonakax kunjam jaqit uñtʼatätansa?

¹³ “Mä qullu patankir markax janiw kunjämatsa imantaskaspati” sasaw Jesusax säna. Chiqasa, qullu patankir mä markax jayat uñtkañawa. Yatiyir sarktan ukhaxa, ukhamarakiw jaqinakax aski luräwinakassa, suma jaqïtassa amuyapxi. Ukat qʼum sarnaqirïtassa sum amuytʼasirïtassa yatipxarakiwa (Tito 2:1-12).

14. 1) ¿Khä nayra maranakanxa kunjamsa lamparanak qhantʼayasipxirïna? 2) ¿Kunjamatsa Diosat jutki uka qhanxa qhantʼayapunsna?

¹⁴ Janiw “juyra tupu manqharu”, (MT) uchañatakix khitis mä lampar jan ukax michiru aqtaykaspati sasaw Jesusax sarakïna, jan ukasti “uta manqhankirinakaru sum qhantañapataki[xa]” qhanäwjaruw uchasiñapa sasa. Khä nayra tiemponxa ñiqʼit lurat micha chuwanak apnaqapxirïna ukat olivot apsut aceitempi jan ukax yaqha kasta aceitempiw nina aqañapatakix warantapxirïna. Ukatxa, lawat jan ukax fierrot lurat micha uchañanakaw utjarakïna, ukxaruw uka michanakxa uchapxirïna, ukhamatwa utpachar qhantʼirïna. Janiw khitis micha aqtaykasinxa juyra tupuñ manqharux uchkaspänti, (uka juyra tupuñasti, niya llätunk chikatani litron mantkañänwa, ukampiw juyranak tuptʼasipxirïna). Niyakixay arkirinakapax qhanar uñtasitäpxchïnxa, ukhamax janiw uka qhanxa juyra tupuñ manqhar chʼamaktʼayapxañapxa Jesusax munkänti; uka qhanax taqiniruw qhantʼañapäna, janiw kunas chʼamaktʼayañapäkänti. Ukhamax janipuniw arknaqatas ni uñisitas Diosan chiqa yatichäwinakapxa imtʼañasäkiti, jan ukasti yatiyaskañasakiwa.

15. ¿Suma luräwinakas uñjasax kunsa yaqhipax lurapxi?

¹⁵ Qhana tuqit parlañ tukuykasax akham sasaw Jesusax arkirinakapar säna: “Ukhamaraki jumanakan qhanamax jaqinakatakix qhantʼarakpan. Ukham suma wali luräwinakam uñjasa jumanakan Dios Awkimaru yupaychapxañapataki” sasa. Yaqhipax suma luräwinakas uñjasaw Diosar jachʼañchapxi, ukatwa Jupar luqtiris tukupxaraki. Uk yatiñax wali askipuniw jiwasatakixa, ukhamatwa akapach “taypin kʼajki[rjamax]” wal chʼamachastanxa (Fili. 2:15).

16. Niyakixay ‘akapachan qhanästanxa’, ¿ukhamax kun lurañasasa?

¹⁶ Niyakixay akapachan qhanapästanxa, ukhamax Diosan arunakapat yatiyañasapuniwa. Jesusan arkiriparuw jaqinak tukuyañasa. Ukampis janiw ukakïkiti. Apóstol Pablox akham sänwa: “Ukhamax qhanankirinakjama jakapxam. Uka qhanasti khuyapayasiña, chiqa kankaña ukhamarak suma jakañwa utjayaraki” sasa (Efe. 5:8, 9). Chiqasa, luratanakasax Diosar luqtirïtaswa uñachtʼayañapa.  Apóstol Pedron aka arunakaparjam sarnaqañasawa: “Jan Diosar uñtʼir jaqinak taypinsti sum sarnaqapxam. Jupanakax jichhax jan wali jaqinakatjamsa jumanak tuqi parlapkchi ukasa, jumanakan aski luratanakam uñjasasti, Diosaruw yupaychapxarakini kunürutix jupax luräwinakat waytʼir jutkani uküruxa” sasaw säna (1 Ped. 2:12). Ukampis ¿mä jilatamp jan ukax mä kullakamp jan waltʼayasiñäni ukhax kuns kamachañasa?

“Jilamampi [sumthapiri] saram”

17-19. 1) ¿Mateo 5:23, 24 jiskʼa tʼaqanakan parlki uka luqtäwix kunänsa? 2) ¿Mä jilatampi jan ukax mä kullakampi sumthapiñax qhawqha wakiskirisa, ukat kunjamsa Jesusax uk qhanañchäna?

¹⁷ Janiw jilat kullakanakamatakix phiñasipxätati, janirakiw jupanakarux jan walsa uñjapxätati sasaw Jesusax arkirinakapar Wali Uñtʼat Arstʼäwipanxa sarakïna. Kawkïr jilat kullakampis jankʼakiw jan waltʼayasisax sumthapipxañapäna (Mateo 5:21-25, liytʼasiñapawa). Ukhamax Jesusan uka yatichäwip sumpach amuytʼañatakix ak sañäni: nayra israelitäkasin yupaychañ utan Diosar luqtañatakis mä waxtʼa apkasma ukham amuytʼañäni. Ukat purkasax mä jilatamp jan ukax mä kullakamp jan waltʼayasitam amtasisma. ¿Kun lurañamas wakisispäna? Uka waxtʼa altar nayräxar jayttʼawayasin uka jilatamp jan ukax kullakamp sumthapir sarañaw wakisispäna. Uka jan waltʼäwi askichasin kuttʼasakiw Diosar luqtasmänxa.

¹⁸ Uka waxtʼaxa Jehová Diosaruw yupaychañ utan sacrificiot luqtasiñapäna, animalanakwa luqtañatakix jukʼampi apapxäna. Moisesax katuqkäna uka Leyinakarjamaxa, israelitanakax uywanakwa Diosar yupaychañatakix luqtapxañapäna. Ukampis mä israelitax mä jilatamp jan ukax mä kullakamp jan waltʼayasitap amtasïna ukhaxa, uka jan waltʼäwi askichañaw Diosar uywanak luqtañat sipansa jukʼamp wakiskirïnxa. Jesusax akham sänwa: “Uka ofrendama altar nayraqatar jaytawayasinxa, jilamampi sumankthapiri saram, ukatsti kuttanim uka ofrendam altaran churañataki” sasa. Ukhamasti, kamachinak phuqañat sipansa jilat kullakanakampi sumthapiñaw jukʼamp wakiskirïnxa.

¹⁹ Ukampis Jesusax janiw mä kasta luqtäwitpunsa ni mä qhawqha juchanakatpunsa qhanañchkänti. Ukhamasti, mä israelitax yaqhampi jan waltʼayasitap amtasisax kuna ofrenda apkasasa jayttʼawayasinwa jan waltʼayaski ukampi askichirix sarañapäna. Mä uywa luqtañ munasax sacerdotenakan patioparuw jaytasiwayañapäna, mä arunxa altar nayräxaruw jaytasiwayañapäna. Uka jan waltʼäwi askichxasakiw kuttʼasax Diosar luqtaspäna.

20. Maynimpi coleratäskstan ukhaxa, ¿kunatsa jankʼaki askichañasa?

²⁰ Diosar sum yupaychañatakix taqi jilat kullakanakampiw sum apasiñasa, jan ukhamäkanixa janiw Diosax katuqkistaniti. Nayra Israel markanxa, maynix jan masinakapar sum uñjkäna ukat Diosar luqtañ munarakïna ukhaxa, inamayakiw luqtäna (Miq. 6:6-8). Ukatwa Jesusax arkirinakapar “jankʼaki askichapxam” sänxa (Mat.  5:25, NM). Niya ukhamarakiw Pablox säna: “Qʼapisitäpxstaxa, ukataraki jucharu purisipkasma; jani intix jalantpati jumanakan qʼapisitamxaru; janiraki Supayarus lugar churapxamti” sasa (Efe. 4:26, 27, MT). Inas colerasiñataki kuna jan walis utjapunchispa, ukampis jankʼakiw jan walinakxa askichañasa. Jan askichkañäni ukhaxa ‘qʼapisitawa, mä arunxa phiñasitaw qhiparsna’ ukat ‘Supayaruw lugar chursna’, ukatsti jukʼamp jan walinakaruw puriyistaspa (Luc. 17:3, 4).

Jaqi masirux sum uñjañasapuniwa

21, 22. 1) ¿Kunjamatsa jichha yatiqawayktan uka yatichäwinakarjam sarnaqsna? 2) ¿Jutïr yatichäwin kunsa yatiqañäni?

²¹ Akhakamax Jesusan Wali Uñtʼat Arstʼäwipatwa mä qhawqha uñjawaytanxa, ukhamasti munasiñampi ukat respetompi ukhamaw jaqi masir uñjañasa. Pantjasirïkasas Jesusan iwxanakaparjamax sarnaqsnawa. Chiqpachansa Jesusasa, alaxpachankir Awkisas kuntï lurirjamäktan ukanakakwa mayipxistu. Ukhamax Jehová Diosampi yanaptʼayasiñasawa, ukat sapa maynis chʼamachasirakiñäni ukhaxa, llampʼu chuymani, khuyaptʼayasiri ukat mayninakampis suma jakasiri ukham jaqïñäniwa. Ukat Jehová Diosar jachʼañchañatakiw mä qhanjam qhantʼañäni. Ukat jiwaskam jan waltʼayasiñax utjani ukhaxa jankʼakiw askichañäni.

²² Tukuyañataki, Jehová Diosampi katuqayasiñ munasax jaqi masisar sum uñjañasarakiwa (Mar. 12:31). Jutïr yatichäwinxa uka pachpa Wali Uñtʼat Arstʼäwitwa yaqha chiqanak uñjarakiñäni, ukanakax askinak lurañwa yanaptʼarakistani. Uka suma arstʼäwin utjki uka suma yatichäwinakat amuytʼasax sapa maynis akham jisktʼasiñasawa: “¿Nayax sumti jaqi masijar uñjtxa?” sasa.

[Qhanañchäwi]

¿Kamsasmasa?

• ¿‘Llampʼu chuymanïñax’ kamsañs muni?

• ¿‘Khuyaptʼayasirinakax’ kunatsa kusisiñanïpxi?

• ¿Kunjamatsa qhanasxa qhantʼaysna?

• ¿Kunatsa jiwaskam jan waltʼayasisax jankʼaki askichañasa?

[Jisktʼanaka]

[8 janan fotopa]

Diosan Apnaqäwipat yatiyasaw mä qhanjam sum qhantsna

[9 janan fotopa]

Luräwinakasax Diosar luqtirïtaspunwa uñachtʼayañapa

[10 janan fotopa]

Jilat kullakanakampi sum apasiñatakix wal chʼamachasiñasawa