Familian mayni jiwxi ukhaxa...

Brasilanxa niyaw paqallqu arum horasäxäna, ukhaw São Paulon avión puriñax utjki uka chiqan mä avionax jalanukutayna, ukax 2007 marana, julio phaxsit 17 urunak saraqataruw pasatayna. São Paulonxa ukarupuniw walja avionanakax puripxi. Uka avionax mä jachʼa auto thakir jalanukusaw aljañanak imañ mä utar muqintatayna. Ukat niya pä patakaniw jiwarapxatayna.

UKA markanxa janipuniw mä kutis ukham chijir puriñax utjirikataynati, ukat janirakiw jiwirinakan familiaranakapas ukxa armapkaniti. Claudia sat mä warmit parltʼañäni, jupasti televisión uka arumax uñchʼukiskäna, ukhamatwa uka chijin utjatapxa istʼatayna. Ukampis Renato sat 26 marani yuqapaw uka avionankäna, uka waynax octubre phaxsin jaqichasiñ amtaskäna, ukatakisti kimsa phaxsikiw faltxäna. Uka yatiyäwi istʼasax wali mulljataw Claudiax yuqapan celularapar jawsäna, ukampis janiw khitis jaysankänti. Ukatxa wali jachtʼasisaw jaqutattatayna.

Jichhax Antoniat parltʼarakiñäni, jupax jaqichasiñampïskänwa, ukampis mä chijir purisaw parlatapax jiwxatayana, ukax 1986 maran enero phaxsin pasatayna. Uk istʼasax janiw sum amuytʼasxänti. Ukat akham sasaw amtasi: “Uk istʼasax janiw chiqäkpachati sirïtwa. Samkakïkaspas ukham amuyirïta, niyay sartxchï ukat taqi kunas sumakïskaniw sasaw amuyasirïta. Khitis purakat nuwantkitaspa ukhamwa wal usuyasta, aliqakiw khathatxayäta” sasa. Antoniax kimsa maranakaw wal llakisïna. Chiqansa, ukat jichhakamax niyaw pä tunka jila maranakäxi, ukampis uk amtasax jichhakamas llakisiskakiwa.

Kunapachatï maynix mä akatjamat jiwxi ukhaxa, wali llakita chuymas wali ustʼata ukhamaw uñjastanxa, janiw arunakas uk sum qhanañchañatakix utjkiti. Maysa tuqitxa, inas familian maynix wal usuntchi, ukat jiwañapaki suyxtan ukhasa ukhamarakiw wal llakissna. Ukhamasti janiw khitis mä familian jiwañapxa munktanti, llakisiñax utjakipunispawa. Chiqansa janiw khitis uka llakinakar saykatañatakix wakichatäktanti. Nancit parltʼañäni, mamitapaw 2002 maran jiwxatayna. Jaya tiempos mamapax usutäkchïnxa, jiwxäna ukhaxa, jan amuytʼasirjamaw hospitalan wali llakita pampar quntʼasïna. Jakaskakiñax janis wakisxaspa ukham amuyasïna. Ukat jichhakamax phisqa maranakäxchisa, amtasin jachaskakiwa.

Holly G. Prigerson sat yatxattʼat jaqix uka tuqit akham siwa: “Maynix janiw jiwiripar armkaspati, jan ukasti yatinuqtxañapakiwa” sasa. Inas familiaman maynix mä akatjamat jan ukax wal usuntasin jiwxchi, ukatwa akham jisktʼasiskasma: “¿Llakisiñax walikïskpachati? Jan sinti llakisiñatakixa, ¿kunas yanaptʼitaspa? ¿Jupampix jikisiskäti?” sasa. Jutïr wakichäwinwa uka jisktʼanakaru ukat ukham yaqha jisktʼanakar qhanañchañäni.

[3 janan fotopax khitin apsutasa]

EVERTON DE FREITAS/AFP/Getty Images