Familiamanta pillapis wañupuptin

Kay 2007 watapiqa, julio killamanta 17 pʼunchay chʼisiyaykuypi, juk avión Brasil suyumanta São Paulo nisqa llaqtapi, aeropuertomanta lluqsirqa. Llaqta chawpipipuni, maypichus achkha autos purinku chay ñanta rispa, juk jatun tiendaman chʼanqʼaykukusqa. Chaypiqa, yaqha iskay pachak runas wañurqanku.

KAY jatun llakiyjinaqa, ni jaykʼaq Brasil suyupi ñawpaqta rikukurqachu, chayraykutaq, pikunachus familiankuta chay kuti wañuypi chinkachirqanku, mana chay jatun chʼampayta qunqayta atinkuchu. Chay runasmanta jukqa, Claudete, payqa, chay willayta uyarichkaptin teleta qhawachkarqa. Churin, Renatotaq, chay avionpi kachkarqa. Payqa, 26 watayuqllaraq karqa, chaymanta kimsa killamantaq casarakunan karqa. Claudeteqa, mana imanakuyta atispa, churinpa celularninman waqyarqa. Ni pi uyariptintaq, pampaman wikchʼukuspa, sunqu nanayta waqarikurqa.

Kay 1986 watapiqa, Antje casarakunanpaq kachkaptin, piwanchus casarakunanpaq kachkarqa chay, accidentakuspa wañupurqa. Payqa, chay willayta uyarispa titilla qhipakurqa. Pay nin: “Mana creeyta atirqanichu. Musquylla kasqanta yuyaspataq, chaymanta rikchʼaripunayta nirqani. Chaymantaqa, kharkatiyta qallarirqani, wiksaymanpis maqaykuwankumajina kachkarqani”, nispa. Antjeqa, chaymanta qhipaman, kimsa watata, llakiymanta unquykurqa. Chay accidentemanta, iskay chunka wata kuraqña kaptinpis, sapa yuyarikuptin kharkatirin.

Pillapis familiamanta wañupuptin, may llakiy, nanaytaq, imaynachus sientekusqanchiktapis, mana imawanpis allinta sutʼinchayta atinchikchu. Familianchikmanta, pillapis unquykuspa wañupunanta yachaptinchikqa, kikillantaq, may llakiy. Imaraykuchus, ni pi mana nanayniyuq kananpaq, wakichisqachu kachkan. Nancipi tʼukurina, paypa mamanqa, 2002 watapi wañupurqa. May unaytaña uquykuqta rikuspapis, wañupusqan pʼunchaytaqa, Nanciqa, titilla hospitalpi qhipakurqa. Paypaqqa, kawsayninpis qhasi mana kaqllaña karqa. Maman wañupusqanmanta phichqa wataña kaptinpis, sapa yuyarikuptin mayta waqarikun.

Holly G. Prigerson doctora, nin: “Familianchik wañupusqanmanta nanayqa, mana jaykʼaq chinkanchu, chaywanpis kawsayta atisunman chay nanaywan”, nispa. Qampa familiaykimanta pillapis wañupuptin —wañupunanta yachaptiyki, mana yachaptiykipis—, ichapis tapukunki: “Chayjina nanay sunquypi kanan, ¿allillanchu? ¿Imataq chay jatun nanaywan mana atipachikunaypaq yanapawanman? ¿Juktawan wañusqa familiaywan tinkusaqchu?”, nispa. Qhipan yachaqanapiqa, kay tapuykunaman, wak tapuykunaman ima, kutichikunqa.

[3 paginapi maymantachus foto urqhukusqan]

EVERTON DE FREITAS/AFP/Getty Images