Jehová Diosax janipuniw taqi chuyma luqtirinakaparux jaytanukkaniti

“[Jehová Tatitux] arkirinakaparux janiw jaytanukkiti.” (SAL. 37:28.)

1, 2. 1) ¿Khä 900 nayrir pacha maranxa kunas pasäna ukat kunjamsa uka tiempon Diosan luqtirinakapax yantʼat uñjasipxäna? 2) Diosax taqi chuyma luqtirinakaparux kimsa tuqit jarkʼaqäna, ¿kawkïrinakasa?

 DIOSAN luqtirinakapax khä 900 nayrïr pach maranxa mä wakiskir amtaruw puripxañapäna. Israel markax niyapuniw jupanakpur mä chʼaxwañar puripxäna, ukampis alay tuqinkir 10 tribunakax tʼaqaqtxapxatap laykux janiw kuna chʼaxwäwis utjxänti. Ukampisa Jeroboam sat alay tuqinkir 10 tribunakan uttʼayat reyixa, jankʼakiw munañänisax mä machaq yupaychäwi uttʼayäna ukat arkirinakapax juparuki taqi chuyma luqtapxañapwa munäna. ¿Kunsa Jehová Diosan luqtirinakapax lurapxpachäni? ¿Jan jithiqtasa Diosar luqtasipkakïnti? Waranq waranq israelitanakaw Diosar luqtasipkakïnxa ukatwa Diosax jupanakarux jarkʼaqarakïna (1 Rey. 12:1-33; 2 Cró. 11:13, 14).

² Jichhürunakanxa ukhamarakiw Diosar taqi chuyma luqtirinakax yantʼata uñjasipxi. Diosan Arupax akham iwxtʼistu: “Wali amuytʼasirïpxam, jankʼakïpxarakim, jumanakar uñisir Supayasti mä leonar uñtataw warartʼasisa sarnaqaski khitiru manqʼantañatakisa” sasa. ¿Jiwasasti Supay contra ‘iyawsañanakasanxa saytʼatäsipkakiñäniti’? (1 Ped. 5:8, 9.) Aka jisktʼaru qhanañchañatakixa, khä 997 nayrïr pacha maran Jeroboam chachax reyjam uttʼayaskäna ukhax kunas pasäna uka tuqinakat kunsa yatiqsna uk uñjarakiñäni. Uka jan wali tiemponakanxa, Jehová Diosat jan jithiqtiri luqtirinakapax tʼaqhisiyataw uñjasipxäna, Diosat jithiqtirinakan amuyunakapamp yantʼataw uñjasipxäna, ukat jan phuqañjam mayitanak katuqapxarakïna. Ukampisa Jehová Diosax janipuniw luqtirinakaparux jaytanukkänti, janirakiw jiwasanakarux jaytanukkistaniti (Sal. 37:28).

Tʼaqhisiyatäkasina

3. David reyix apnaqäwipanxa janiw qhurükänti, ¿kunatsa ukham sisna?

³ Kunatsa Jeroboam chachax reyjam uttʼayatäna uk nayraqat uñjañäni. Proverbios 29:2 qillqatanxa akham siwa: “Kunapachatix qhuru jaqinakax jilïrit apnaqapki ukkhasti, jaqinakax waliw tʼaqhisipxi”. Davitax reyïkan ukhaxa jaqinakax janiw tʼaqhisiyata uñjasipkänti, jucharar jaqïkchinsa, Diosat jan jithiqtasaw luqtirïna ukatxa Diosar atinisirakïnwa. Davitax janiw qhurükänti. Jehová Diosax mä arustʼäwiruw Davitampix mantäna akham sasa: “Juman wawanakamax wiñayaw apnaqapxani, ukhamaraki reinomasti wiñayatakirakïniwa nayan uñjatäskarakiniwa, ukhamaraki juman tronomasa wiñayataki uttʼatapunirakïniwa” sasa (2 Sam. 7:16).

4. ¿Jehová Diosan bendicionap katuqaskakiñatakixa kunsa Salomonax phuqañapäna?

⁴ Davitxarux Salomón yuqapaw reyjam apnaqañ qalltäna, uka apnaqäwipanxa jaqinakax sum jakasipxäna janirakiw kuna chʼaxwañanakas uñjaskänti, qalltanxa sum apnaqäna, Jesusax waranq maranak aka Uraqxaru apnaqkani ukwa uka apnaqäwipax uñachtʼayäna (Sal. 72:1, 17). Israel markan 12 tribunakapax janiw kunatsa Salomón contra kutkatasipxañapax utjkänti. Ukampisa, Salomonasa luqtirinakapasa Jehová  Diosan bendicionap katuqaskakiñatakix mä mayitaruw phuqapxañapäna, Jehová Diosax Salomonarux akham sänwa: “Jumatix leyinakaxarjama, iwxanakaxarjama sarnaqäta ukkhaxa, ukhamarak mandamiento arunakaxarusa phuqharakïta kuntï ukanakan siskta ukanak lurasina ukkhax, nayax phuqhäwa kuntix arskayäta jumampi lurañataki David awkimaru ukxa; ukatsti nayax israelita jaqinak taypinarakwa jakarakïxa, ukatxa janiw apanukkäti Israel markaxaruxa” sasa (1 Rey. 6:11-13).

5, 6. ¿Jehová Diosat jithiqtasax kunarus Salomonax purtʼasïna?

⁵ Ukampisa, chuymankipstatäxasinxa Salomonax Diosat jithiqtxänwa ukat yaqha diosanakaruw yupaychxäna (1 Rey. 11:4-6). Salomonax jukʼat jukʼatwa Diosan kamachinakapat jithiqtxäna ukat sinti qhurüxarakïnwa. Jiwatapatxa markachirinakax awkimax nänakampix wali qhurünwa uka tʼaqhisiñat apaqapxita sasaw Roboam yuqaparux sapxäna (1 Rey. 12:4). ¿Salomonax jan istʼasirïtapatxa kunsa Jehová Diosax luräna?

⁶ Bibliax akham qhanañchi: “Ukatsti Israelan [Jehová] Tatit Diosapax colerasïnwa Salomonataki, jupa Diosar munañ chuymapax jan utjxatapata, kunjämatix Diosax pay kuti uñstasïna”. Ukatwa, Jehová Diosax Salomonarux akham säna: “Jumax ukhamxay sarnaqstaxa, janirakiw phuqkaraktati [...] ni leyinakaxa churksma lurañataki uksa, jichhasti reyïñamxa apaqxämawa, ukatsti maynïri uywatamaruwa churäxa” sasa (1 Rey. 11:9-11).

7. Jehová Diosax Salomonarux jaytxänwa ukampisa, ¿jan jithiqtir luqtirinakapar jarkʼaqañatakix Jehová Diosax kuns luräna?

⁷ Ukxarusti, Jehová Diosax Ahías sat profetaruw khitäna mä qhispiyiri ajlliñapataki. Uka qhispiyirixa Jeroboam sat chachänwa, jupaw Salomonax reyikän ukhax wali sum yanaptʼirïna. Diosax kuna arustʼäwirutix Davitamp mantkäna ukar wali sum uñjkchïnsa, Jupawa Israel markan 12 tribunakaparux pä tamar tʼaqxäna. Tunka tribunakasti Jeroboam chacharuw churatäna ukat pä jiltʼir tribunakasti Davitan yuqanakaparakiw apnaqapxañapäna, uka tiemponxa Roboam reyirakiw Davitan familiapat saytʼäna (1 Rey. 11:29-37; 12:16, 17, 21). Jehová Diosax Jeroboam chacharux akham säna: “Jumatix istʼitäta taqi kuntix luram siskama ukanaka, ukhamarak luratanakamas nayan nayraqataxana chiqapäni, ukatsti phuqharakïta leyinakaxsa, mandamiento arunakaxsa, kunjamatï David sirvirixax lurkixa ukhama, nayaxa jumampiyäwa, ukhamaraki familiamsa chʼaman saytʼayäxa, kunjämatï Davidaru lurkta ukhama; ukatsti Israelxa jumaruwa katuyäma” sasa (1 Rey. 11:38). Diosaw markaparux yanaptʼäna ukatwa tʼaqhisiñat qhispiyañapataki mä qhispiyir saytʼayarakïna.

8. ¿Kunjamsa jichhürunakan Diosan markapax tʼaqhisiyat uñjasiraki?

⁸ Jichhürunakanxa jan wali luräwinakasa tʼaqhisiñanakasa waljawa. Chiqasa Eclesiastés 8:9 qillqatarjamaxa: ‘Jaqix chʼamaniwa masinakapar jan walinak lurañatakixa’. Gobiernonakax qullq lunthatsupxi ukat jachʼa negocionakan jaqinakasa jan walinak lurasax mä markarux qullqi tuqit aynachtʼayapxiwa. Ukhamaraki, politiconakasa, empresarionakasa ukat yupaychäwi pʼiqtirinakasa qʼañu luräwinaka jan ukax jan wali luräwinakwa lurapxi. Diosat jan jithiqtir luqtirinakax akapachankir “jaqinakan jan wali luräwinakap” uñjasax wal llakistanxa, ukhamarakwa Lot chachax llakisïna (2 Ped. 2:7). Jiwasax Diosan kamachinakaparjamaw sarnaqañ muntanxa ukat janirakiw khitirus kuna jan wals lurañ munktanti, ukampis awisax jachʼa jachʼa tukur autoridadanakan arknaqataw uñjastanxa (2 Tim. 3:1-5, 12).

9. 1) ¿Kunsa Jehová Diosax markapar qhispiyañatak luraski? 2) ¿Kunatsa Jesusax janipuniw Diosat jithiqtkaniti sasin sisnaxa?

⁹ Ukampisa, Jehová Diosax jan jithiqtir luqtirinakaparux janiw jaytanukkaniti ukxa janipuniw armapxañasäkiti. Amuytʼapxañäni Diosax akapachankir qullq chhaqtayir gobiernonakarux niyaw tʼunjani: Diosan Apnaqäwipax alaxpachan uttʼayatäxiwa ukat Jesusax uka Apnaqäwin apnaqiripjamax niya patak maranakaw alaxpachan apnaqxaraki. Jïsa, Jesusax niyaw Diosan sutip jachʼañchirinakarux qhispiyani (Apocalipsis 11:15-18 liytʼasiñapawa). Jesusaxa jiwañkamaw Jehová Diosar jan jitiqhtas luqtäna, ukatpï khitinakarutï jupax apnaqkani ukanakatakix arsutanakaparjam phuqanixa, janiw Salomonjam lurkaniti (Heb. 7:26; 1 Ped. 2:6).

10. 1) ¿Kunjamsa Diosan Apnaqäwipar wali askit uñjatas uñachtʼaytanxa? 2) ¿Jan waltʼäwinakan uñjasisax kunarus atinissna?

 ¹⁰ Diosan Apnaqäwipax chiqpach gobiernowa ukat tʼaqhisiñanaksa qʼal chhaqtayani. Jiwasax uka Apnaqäwitxa janipuniw jithiqtapxañasäkiti, ukhamarak Jehová Diosatsa. Taqi chuyma Diosan Apnaqäwipar atinisisax akapachan jan wali luräwinakapat jithiqttanxa ukat jan qarjasaw aski luräwinak luraraktanxa (Tito 2:12-14). Chiqpachansa, akapachan jan kuna juchar purtʼasiñatakiw chʼamachastanxa (2 Ped. 3:14). Kuna jan waltʼäwinsay uñjaschiñäni, iyawsäwisax yantʼat uñjasini ukhaxa Jehová Diosaw jarkʼaqistani uk amtapxapuniñäni (Salmo 97:10 liytʼasiñapawa). Mä tuqitxa, Salmo 116:15 qillqatax akham chuymachistu: “[Jehová] Tatitutakix wali llakisiñawa, iyawsirinakapar jiwir uñjañaxa”. Chiqasa Jehová Diosax luqtirinakaparux wali askitjam uñji, janipuniw markapan tukjatäñap munkaniti.

Diosat jithiqtirinakan amuyunakapamp yantʼat uñjaskasa

11. Diosat jithiqtasaxa, ¿kunanaksa Jeroboamax luräna?

¹¹ Jeroboam reyix Jehová Diosan markaparux tʼaqhisiñat mä jukʼa qhispiyasapänwa. Ukampisa janiw qhispiykänti, Diosan luqtirinakaparux pantjayänwa. Reyjam uttʼayatäsinxa janiw uka suma churäwirux askit uñjkänti, jan ukasti jukʼamp munäna. Ukat chuymapan akham lupʼïna: “Aka jaqinakatix Jerusalenaru sarapxaspa [Jehová] Tatituru sacrificionaka luqtiri ukaxa, jupanakasti Judá ukan Roboam reyiruw alkatxapxaspan, ukatsti nayar jiwayasinxa Judá ukat Roboam reyiruw kutkatxapxaspän” sasa. Ukatwa Jeroboamax mä machaq yupaychäwi uttʼayäna, pä waka qallu qurit lurayäna ukar yupaychapxañapataki. “Mayxa Betel chiqaruw uchäna, maysti Dan chiqarurakiw ucharakïna. Ukhamatwa Israel markax jucha lurapxäna, jaqinakasti yupaychirix sarapxänwa Betel chiqaru, ukhamaraki Dan chiqaruraki. Ukxarusti lurayarakïnwa santuario utanaka idolonakataki, ukatxa jaqinak taypitakwa sacerdotenaka uttʼayäna, janiw jupanakax levitanakäpkänti”. Ukat Jeroboam reyix ‘israelitanakatakix mä fiesta uñstayäna’ ukat “altarxaru incienso nakhantayarakïnxa” (1 Rey. 12:26-33).

12. Jeroboamax qurit lurat waka qallunak yupaychapxañapatak uñstaykän ukhaxa, ¿kunsa Diosat jan jithiqtir luqtirinakax lurapxäna?

¹² ¿Alay tuqinkir Diosat jan jithiqtir luqtirinakapax kuns lurapxäna? Uka chiqan utjasipkäna uka levitanakax jankʼakiw nayra awkinakapjam Diosat jan jithiqtañatak amtapxäna (Éxo. 32:26-28; Núm. 35:6-8; Deu. 33:8, 9). Uraqinakapsa apanukuwayxapxänwa aynach tuqiru Judá uraqir sarxañataki, ukhamat jan khiti jarkʼirini Jehová Diosar yupaychaskakiñataki (2 Cró. 11:13, 14). Ukat Judá  markan jakapkäna uka israelitanakax ukanwa qhiparañ amtapxäna janiw kawkhantï yuripkän ukarux kuttʼapkänti (2 Cró. 10:17). Ukat alay tuqinkir tribunakan wawanakapatï qurit lurat waka qallunakar yupaychañat sipansa chiqa yupaychäwir kuttʼañ munapxchïnxa Jehová Diosax katuqänwa (2 Cró. 15:9-15).

13. ¿Kunjamsa jichhürunakan Diosat jithiqtir jaqinakax Diosan markapar yantʼapxi?

¹³ Jichhürunakanxa, ukhamarakiw Diosat jithiqtat jaqinakax amuyunakapampi Diosan markaparux jan waltʼaykaspati. Yaqhip apnaqirinakax mä religión uttʼayapxi ukat taqini uka religionankapxaspa uk munapxi. Cristianüpxtwa sirinakan piqʼtʼirinakapas jachʼa jachʼa tukur yaqha jaqinakasa nänakax Biblian parlki uka ‘reyir servir tukuyat sacerdotenakäpxtwa’ sasin sapxaraki. Ukampisa qullan ajayump ajllit chiqpach cristianonakakiw ‘reyir servir tukuyat sacerdotenakäpxi’ (1 Ped. 2:9; Apo. 14:1-5).

14. ¿Kunjam uñjañasa Diosat jithiqtirinakan amuyunakaparuxa?

¹⁴ Khä 900 nayrïr pacha maran jakasir levitanakjamarakiwa, jichhürun Diosan luqtirinakapax Diosat jithiqtir jaqinakan amuyunakapampix jan sallqjayasipkiti. Jankʼakiwa ajllit cristianonakasa jupanakar yanaptʼir cristianonakasa uka jaqinakan amuyunakapatxa jithiqtxapxi (Romanos 16:17 liytʼasiñapawa). Autoridadanakan mayitanakapar istʼktansa, janiw akapachan político chaxwäwinakarux mitisktanti, kunattix Diosan Apnaqäwiparuw taqi chuyma alkattanxa (Juan 18:36; Rom. 13:1-8). Ukhamarak khitinakatix Diosar uñtʼapxtwa sapki, ukat sarnaqäwinakapamp Diosar jiskʼachapki ukanakarux janipuniw istʼañ munktanti (Tito 1:16).

15. ¿Kunatsa “Amuyasiri Chiqap Uywataru” istʼañasapunixa?

¹⁵ Jehová Diosax suma chuyman jaqinakaruw aka ñanqha pachat jithiqtxapxañapataki ukat mä paraisonjam jakasipxañapatak yanaptʼi uk amtapxapuniñäni (2 Cor. 12:1-4). Taqi ukanakat yuspärañasa ukat ‘Amuyasiri Chiqap Uywaturu, khitirutix uywiripax utapankirinakxaru uchawayi, horasaparu manqʼa jupanakar churañapatakisa’ yanaptʼañasawa. Jesusaw uttʼayi aka uywataruxa ‘taqi kunatix jupan utjki ukanakxaru’ (Mat. 24:45-47, MT). Ukatpï, kunatsa uka uywat castax mä amtar puri uk janisay sum amuykchiñänixa, janiw ni kunäkipansa uka amtatanakapar jan istʼasax Supayan apnaqat ñanqha pachaparux kuttʼañ munktanti. Jehová Diosat jan jithiqtkañäni ukhaw altʼat chuymaniñäni ukat Diosax ukanak qhanañchañapatakis suyarakiñäni.

Jan phuqañjam mayitanak katuqasa

16. ¿Judá uraqit jutir mä profetax kuna luräwsa katuqäna?

¹⁶ Jupat jithiqtxatapatxa Jehová Diosax Jeroboamarux juchanchänwa. Ukatwa Judá uraqitxa mä profetar khitäna Betel chiqaru mä yatiyäwi Jeroboam reyir churañapataki, reyix incienso altaran luqtkipanwa uk yatiyañapäna. Niyakixay rey contra Diosan taripäwipat yatiyañapächinxa uk yatiyañax wali chʼamäpachänwa (1 Rey. 13:1-3).

17. ¿Kunjamsa Jehová Diosax qhanañchiripar yanaptʼäna?

¹⁷ Jehová Diosan taripäwipat istʼasaxa Jeroboamax wal colerasïna, ukat amparap luqtanisaxa Diosan profetaparux “katuntapxam” sasaw artʼäna. Ukampis janïr khitis kuns lurkipanxa, “kawkir ampartï luqtankäna señaltʼañataki ukaxa chiqakiwa tukuwayxäna, ukatsti janiw unxtaykxänti. Uka horasanpacharakiwa altarax jiskʼa jiskʼa tuküna, ukatxa altar patxankkäna uka qhillasti willitattarakïnwa”. Ukham uñjasisax profetarux sänwa achiktʼasmawa Jehová Diosamaru naya layku mayirapita amparaxan kʼumaräxañapataki sasa. Ukat profetax Diosaruw mayïna, ukatsti reyin amparapax kʼumaraxänwa. Ukhamwa, qhanañchiriparux Diosax yanaptʼäna (1 Rey. 13:4-6).

18. ¿Kunjamsa Jehová Diosax jan axsariri luqtirinakaparux jarkʼaqi?

 ¹⁸ Jan jaytasa Diosan Arupat yatiykasax arkirinakar tukuykasas awisax jaqinakax janiw istʼañ munapkiti, inas tuqxata uñjasiraksna (Mat. 24:14; 28:19, 20). Taqi chuyma jan axsarasa yatiyaskakiñäni. Kunjamtï profetax Jeroboam reyimpi parlkatayna, ukhamarakiw jiwasax “[Jehová Diosar] katuyasisa, jiwañaskama’ luqtasktanxa (Luc. 1:74, 75). * Jichhürunakanxa Jehová Diosax janiw milagronakamp qhispiykistaniti, ukampisa Qhanañchirinakaparux jarkʼaqiwa, qullan ajayupampi angelanakapampi yanaptʼaraki (Juan 14:15-17; Apocalipsis 14:6 liytʼasiñapawa). Arupat jan axsarasa yatiyirinakaruxa Diosax janipuniw jaytanukkaniti (Fili. 1:14, 28).

Jehová Diosax jan jithiqtir luqtirinakaparux jarkʼaqiwa

19, 20. 1) ¿Kunatsa Jehová Diosax janipuniw jaytanukkistaniti sasin sisna? 2) ¿Kuna jisktʼanakarus jutir yatichäwin qhanañchasini?

¹⁹ Jehová Diosax janipuniw luqtirinakaparux jaytjkaspati (Sal. 94:14). Kunattix “taqi luräwinakapan munasiñaniwa” (Sal. 145:17). Bibliax akham siwa: “Jupax chiqa sarnaqir jaqirux imiwa” sasa (Pro. 2:8). Jan jithiqtir luqtirinakapax tʼaqhisiyatasay jikxataschiñäni, Diosat jithiqtirinakan amuyunakapampisay yantʼat uñjaschiñäni jan ukax jan phuqañjam mayitanaksay katuqchiñäni, Jehová Diosax irpaskistaniwa ukat yanaptʼarakistaniwa uk janiw armapxañasäkiti.

²⁰ Ukampisa, sapa mayniw akham jisktʼasiñasa: “¿Kunayman yantʼanakan jikxatasisax kunas Diosat jan jithiqtañatakix yanaptʼitaspa?”. Mä arunxa: “¿Kun lurañajasa Diosat jan jithiqtañatakixa?” sasa.

[Qhanañchäwi]

¿Kamsasmasa?

• ¿Kunjamsa Jehová Diosax luqtirinakap tʼaqhisiyat uñjasipki ukhax janipun jaytanukkixa?

• ¿Kunjamsa Diosat jithiqtirinakan amuyunakaparux uñjañasäspa?

• ¿Luqtirinakapax taqi chuyma yatiyasipkipanxa kunjamsa Jehová Diosax jarkʼaqi?

[Jisktʼanaka]

[5 janankir mapa/foto]

(Sumpach amuytʼañatakix qillqatn mistki uk uñxatañamawa)

ALAY TUQINKIR REINO (Jeroboam)

Dan

SIQUEM

Betel

AYNACH TUQINKIR REINO (Roboam)

JERUSALÉN

[Foto]

Jeroboam reyix waka qallunakar yupaychañ uñstaykän ukhaxa Jehová Diosax janipuniw jan jithiqtir luqtirinakaparux jaytanukkänti

[3 janan fotopa]

Jehová Diosan bendicionap katuqaskakiñatakix Salomonas jupamp apnaqat jaqinakasa mayitanak phuqapxañapänwa