Lēmeka Yehova na Kwikala na Bulēme

“Mīngilo [ya Yehova] bo buleme ne bulopwe.”—MIT. 111:3.

1, 2. (a) Lelo ukashintulula namani kishima “bulēme”? (b) I bipangujo’ka byotukabandaula mu kino kishinte?

 POBAIPANGWILE Madison wa myaka dikumi amba bulēme i bika, bukidibukidi bonka walondolola’mba, “I kuvwala biyampe.” Padi uno nkasampe mwana-mukaji kadipo uyukile amba mungya Bible Leza “uvwele buleme.” (Mit. 104:1) Kyaba kimo, kwikala na bulēme ku batwe bantu i ne kuvwala biyampe. Kimfwa, mutumibwa Polo wādi ukimba amba bana-bakaji Bene Kidishitu bavwale “pamvwadilo ne bumvubumvu, ne kusepakanasepakana mpika; kadi ne nywene nayo kubanda mpika, nansha kuvwala nsahabu, nansha malungo maleme, nansha bivwalwa bya kupwa bupeta.” (1 Tem. 2:9) Inoko, mwiendelejo wa bulēmantu upeja Yehova “buleme ne bulopwe” kewimaninepo enka pa kino.—Mit. 111:3.

² Mu Bible, kishima kya Kihebelu kyalamwinwe bu “buleme” kishintulula ne “bulopwe,” “buya,” “ntumbo,” ne “bulēmantu.” Kukwatañana na dibuku dimo dishintulula bishima, “buleme” i “kwikala wa mvubu, mulēmekibwe, nansha mulēmantu.” I kutupu muntu nansha umo mulēmekibwe kupita Yehova. Nanshi, batwe bengidi bandi bepāne tufwaninwe kwikala na bulēme mu binenwa ne mu bilongwa. Mwanda waka bantu bakokeja kwikala na bulēme? Bulēme ne bulopwe bwa Yehova i bimweke patōka muswelo’ka? Bulēme bwa Yehova bwitutala namani? Pa kwikala na ino ngikadilo, Yesu Kidishitu wētufundije bika? Ne tukekala namani na bulēme bwa bwine Leza?

Kyotukokejeja Kwikala na Bulēme

3, 4. (a) Byotupēlwe bulēme, tukalonga’po netu namani (b) Bupolofeto budi mu Mitōto 8:5-9 bufunkila padi ani? (Tala kunshi kwa dyani.) (c) Le i bāni bāpēlwe bulēme na Yehova pa kala?

³ Bantu bonso babwanya kwikala na bulēme mwanda i bapangwe mu kyelekejo kya Leza. Yehova wāpēle muntu mubajinji bulēme pa kumutūla bu kalama wa ntanda. (Ngal. 1:26, 27) Nansha pāikele muntu ke wakubulwa kubwanina, Yehova wāpele muntu kiselwa kikwatañene na ntanda. O mwanda nanshi Leza ‘ukibikikile’ bantu na bulēme. (Tanga Mitōto 8:5-9.) * Bulēme botupelwe bwitulomba netu twikale na bulēme—bwa kutendela buya bwa dijina dya Yehova na kalēmo ne bulēmantu.

⁴ Kutabukidila, Yehova upele bulēme boba bamwingidila mingilo ikola. Leza wāpēle Abele bulēme na kwitabija kitapwa kyandi, ne kupela kya mwanabo Kena. (Ngal. 4:4, 5) Mosesa wānenwe ‘kubika bulēme bwandi bumo’ padi Yoshua, wādi wa kumupyana bu mwendeji wa Bene Isalela. (Umb. 27:20) Bible wisambila padi Solomone mwana wa Davida amba: “Yehova wabaija Solomone byamwiko’tu ke mukatampe mwine mu meso a Isalela enselele, ne kumupa bulopwe bwa bu-mulopwe bwa muswelo kewaikelepo ne mulopwe, shi mulopwe ka shi mulopwe ka, wamubadikidile mu Isalela.” (1 Bil. 29:25) Leza ukapa Bene Kidishitu bashingwe māni basanguke bulēme bwa pa bula, mwanda bādi basapula na kikōkeji “ntumbo ya buleme bukatakata ya bulopwe bwandi.” (Mit. 145:11-13) “Mikōko mikwabo” ya  Yesu yenda ilundila’ko nayo, byoitendela Yehova, idi na dyese kadi i milēme.—Yoa. 10:16.

Bulēme ne Bulopwe bwa Yehova I Bimweke Patōka

5. Bulēme bwa Yehova i bukatampe namani?

⁵ Davida kaimba wa mitōto wāimbile lwimbo lushiyañanya bukatampe bwa Leza na butyetyetyetye bwa muntu amba: “Abe Yehova, Mfumwetu, e bonka buya ne buya bwa dijina dyobe ditabukilemo panopantanda ponsololo! Wabīkile ntumbo yobe peulu.” (Mit. 8:1) Tamba kupangibwa kwa “diulu ne ntanda” kutūla ne ku kufikidila kwa mpango ya Leza mikatampe ya kwalamuna ntanda ke paladisa ne kufikija bantu ku bubwaninine—tamba ku kalā ka kunyuma kutūla ne ku kalā ka kumeso—Yehova Leza i wa buya ne buya’po kadi i mulēme kupita bonso mu diulu ne ntanda.—Ngal. 1:1; 1 Kod. 15:24-28; Kus. 21:1-5.

6. Mwanda waka mulembi wa mitōto wānene amba Yehova uvwele bulēme?

⁶ Mulembi wa mitōto, muntu wādi wakaminwe Leza, wātengelwe mpata pa kumona bukatampe bwa diulu ditoyole ñenyenye bufuku, kashā dikelema bwa “mabwe” a bulēme! Mulembi wa mitōto pa kutulumuka muswelo ‘utamwine Leza madiulu bwa kisandi,’ utela Yehova bwa uvwele bulēme bwa mutwelo mwanda wa ntumbo mikatakata ya bwino bwandi mu bupangi. (Tanga Mitōto 104:1, 2.) Bulēme ne bulopwe bwa Umpangi wampikwa kumweka ne wa bukomo i bumweke patōka mu mingilo yandi imweka na meso.

7, 8. I bukamoni’ka bulombola bulēme ne bulopwe bwa Yehova botumona mūlu?

⁷ Kimfwa, bandaula bidi kisansa kya ñenyenye kitelwa bu Mukambakamba (Kibidibidi). Mu luno lunkunkwa mulongo lwa ñenyenye ne imbuo ijokoloka ku dyuba, umbuo wa Ntanda umweka bu kaseke katye ka musenga udi ku mulomo wa kalunga ka mema. Tala’po bidi, kino kisansa kimo’tu kidi na ñenyenye midiyala 100! Shi wadi ubwanya kubala luñenyenye lumo lumo ku sekonde ne sekonde pampikwa kwishinkija difuku dituntulu, bikakulomba myaka 3 000 pa kusaka kufika pa midiyala 100.

⁸ Kutalula’mo kisansa kya ñenyenye kitelwa bu Mukambakamba kidi na ñenyenye midiyala 100, le mu diulu mudi bisansa binga le? Befundi ba imbuo balanga’mba mu diulu dyonso mudi bisansa bya ñenyenye midiyala 50 kutūla ku midiyala 125, mubadilwa ne Mukambakamba. Penepa i ñenyenye inga idi mu diulu dyonso? Bine, i bikomo ne mwa kulondolwela’byo mwine! Inoko Yehova aye “ubalanga ñenyenye. Wīnikanga majina ayo onso.” (Mit. 147:4) Pa kupwa kumona muvwadile Yehova buno bulēme ne bulopwe, mwene nobe mutyima ubakutonona utumbije dijina dyandi dikatampe?

9, 10. Lelo mukate otudyanga utendelanga tunangu twa Umpangi wetu namani?

⁹ Pano tufundulei meso etu mu madiulu a kutendelwa tutale bidibwa byotwibidile, kimfwa mukate. Yehova kadipo’nka yewa “wāpangile diulu ne ntanda,” mhm, ino i aye kadi “upana bidibwa ku banzala.” (Mit. 146:6, 7) “Buleme ne bulopwe” bwa Leza i bimweke kadi ne mu mingilo yandi mikatakata, kubadila’mo ne nkunwa ilupula mukate. (Tanga Mitōto 111:1-5.) Yesu wāfundije balondi bandi balombe amba: “Bēkale kwitupapo bidibwa byetu bya mafuku onso, mo bukila, mo bukila.” (Mat. 6:11) Mukate  byo byādi bidibwa bya bantu bavule ba pa kala, kubadila’mo ne Bene Isalela. Nansha byādi bimonwa mukate bu kidibwa kipēla kutēka, inoko muswelo ufulamukanga bintu byobasambakanya pa kusaka amba wikale ke kidibwa kitobala ke mwandapo upēla.

¹⁰ Pāsonekelwe Bible, Bene Isalela bādi bengidija bukula bwa ñano nansha bwa mebele a buluba ne mema pa kulonga mukate. Kiyujo, nansha bwanga bwa mikate, kyādi kyelwa’mo kyaba kimo. Bino bintu bipēla byonso pa kwityanga abyo bine na bine byalupula kintu kya kutulumukwa. Muswelo mwine obīsambakanya abyo bine i mukomo kwivwanija. Kadi enka ne muswelo otuboleja mukate mu kifu pa kupwa kwiudya i onka wa kutendelwa. O mwanda kaimba wa mitōto wāimbile amba: “Ē! abe Yehova; mīngilo yobe īdi pangi pangi pene! I mu ñeni mo weīpangile yonsololo”! (Mit. 104:24) Le nobe udi na uno mutyima wa kutendela Yehova?

Bulēme ne Bulopwe bwa Yehova Bitutala Namani?

11, 12. Kulangulukila pa mingilo ya bupangi bwa Leza kuketutonona tulonge bika ne bika?

¹¹ Ketusakilwapo kwikala befundi ba imbuo pa kwanya diulu bufuku nansha befundi ba bupunga bwa bintu pa kudya mukate. Pa kutendela bukatampe bwa Umpangi wetu, twitūdilei’ko kitatyi kya kulangulukila pa mingilo ya makasa andi. Lelo kuno kulanguluka kuketukwasha namani? Bipa bikalupuka’ko biifwene na byobya bilupuka ku kulangulukila pa mingilo ya muswelo mukwabo ya Yehova.

¹² Davida wāimbile pangala pa mingilo mikatampe yālongēle Yehova bantu Bandi amba: “Byabulopwe bya ntumbo ya buleme bobe, ne mīngilo yobe ya kutendelwa nkafwatakanyanga’byo.” (Mit. 145:5) Tufwatakanyanga pa ino mingilo na kwifunda Bible ne kukūla kitatyi kya kulangulukila pa byobya byotutanga. I bipa’ka bikalupuka ku kuno kulanguluka? Tukasangela bininge bulēme ne bulopwe bwa Leza. Ebiya, tukelunga kudi Davida wāpele Yehova bulēme paānene amba: “Nami nkasapulanga bukatakata bobe.” (Mit. 145:6) Kulangulukila pa mingilo mikatampe ya Leza kukakomeja kipwano kyotupwene na Yehova ne kwitutonona tusapwile bakwetu myanda imutala na buzanzamuke ne na kusumininwa. Lelo usapulanga na bupyasakane myanda miyampe ne kukwasha bantu batendele bulēme, bulopwe, ne buya bwa Yehova Leza?

Yesu Wālombwele Senene Bulēme bwa Leza

13. (a) Kukwatañana na Danyele 7:13, 14, i bika byāpele Yehova wandi Mwana? (b) Mulopwe Yesu ukekala namani na babikalwa bandi?

¹³ Yesu Kidishitu Mwanā Leza wāsapwile myanda miyampe na bupyasakane ne kulēmeka Shandi wa mūlu mulēme ne wa buya. Yehova wāpēle Mwanandi wa bunka bulēme bwa pa bula pa kumupa ‘bufumu ne bulopwe.’ (Tanga Danyele 7:13, 14.) Ino Yesu kāikelepo wa kibengo ne wa mitatulo. Aye wādi mwishile—Mulopwe wa lusalusa uyukile mikalo ya babikalwa bandi ne kwibapa bulēme. Tala kimfwa kimo kya Yesu, Mulopwe Mutongwe na Leza, mwaādi wikadile na bantu, nakampata boba bādi bamonwa bu bisumbule, bantu bashikikibwe.

14. I muswelo’ka obādi bamona ba makopo mu Isalela wa kala?

¹⁴ Bantu bādi babela makopo mu kitatyi kya kala bādi divule basela mityima kūlu, mwanda lufu kelwādipo kulampe. Imbidi yabo yādi idibwa bityebitye na misongo. Bādi bamona’mba i bikomo kundapa ino misongo, monka mobikomene kusangula mufwe. (Umb. 12:12; 2 Bal. 5:7, 14) Ba makopo bādi banena’mba i basubile kadi bādi bashikibwe ne kupangwa mu bantu. Shi kebafwena bantu, bafwaninwe kwela lubila’mba: “Ne musubile, ne musubile.” (Levi 13:43-46) Nanshi wa makopo wādi pamo’nka bwa mufwe. Mungya bilembwa bya Balabi, wa makopo wadi na lupusa lwa kufwena muntu ku kintu kya metele 1,7. Kadi banena’mba wa makopo shi wamweka, nansha’tu kulampe, mwendeji  wa kipwilo kampanda wādi umwasa mabwe mwanda wa kumupalula kulampe.

15. Lelo Yesu wālongēle wa makopo umo bintu’ka?

¹⁵ Ino pano tala mwālongēle Yesu pa kumona wa makopo wiya kwadi ne kumulomba amundape. (Tanga Mako 1:40-42.) Pa kyaba kya kumupangila kulampe, Yesu wālongēle uno kisumbule, wa makopo, bintu na lusa ne na bulēme. Yesu aye wāmwene muntu udi bya lusa, ufwaninwe kunyongololwa. Penepa na mutyima wa bulanda, Yesu wālonga’po kintu bukidi bonka. Wāolola kuboko ne kutenga wa makopo, ne kumubelula.

16. I ñeni’ka yotwaboila ku muswelo wāikele Yesu na bakwabo?

¹⁶ Lelo batwe balondi ba Yesu, tukeula namani Yesu mu kulombola bulēme bwa Shandi? Muswelo umo bidi, i kuyuka amba bantu bonso—shi balanda shi bampeta, shi bakomo shi babela, shi banunu shi banuke—bafwaninwe kupebwa bulēme ne kalēmo. (1 Pet. 2:17) Nakampata banabetu badi na biselwa bya butadi, kimfwa, balume, bambutwile, ne bakulumpe Bene Kidishitu, bafwaninwe kupa bulēme boba bobalelele ne kwibakwasha bepe bulēmantu. Bible unena ukoma amba kino i kiselwa kya Bene Kidishitu bonso panena’mba: “Mu lusa lwa bubwana bwenu, mwikale kwifwila lusa lonka bānwe bene, ne mukwilemeka namo kadi, umo akōkele mukwabo.”—Loma 12:10.

Kwikala na Bulēme mu Butōtyi

17. Lelo i ñeni’ka yotwaboila ku Bisonekwa bitala pa kulombola bulēme potutōta Yehova?

¹⁷ Tufwaninwe kuta mutyima ku kwikala na bulēme potutōta Yehova. Musapudi 5:1 unena’mba: “Kokitwelapo kitweletwele mu njibo ya Leza.” Ba Mosesa ne Yoshua bānenwe kuvula bilato pobādi pa kifuko kikola. (Div. 3:5; Yos. 5:15) Bādi bafwaninwe kulonga namino mwanda wa kulombola bulēme ne kalēmo. Babitobo ba mu Isalela bāsoñanibwe kuvwala mizanza ya butonge mwanda wa “kufya pa ngitu ya mutaka wabo.” (Div. 28:42, 43) Kino kyādi kibakankaja kumwekeja ngitu yabo ya bumvu pobādi bakanda ku madabahu. Ense wa mu kisaka kya babitobo wādi ufwaninwe kulama misoñanya ya bulēme ya bwine Leza.

18. I muswelo’ka otukalombola bulēme potutōta Yehova?

¹⁸ Bulēme mu butōtyi bulomba kalēmo ne bulēmantu. Pa kwikala na kalēmo ne bulēmantu, tufwaninwe kulonga bintu na bulēme. Bulēme bwetu kebufwaninwepo kwikala bwa ku kanwa nansha bwa kajilwilo bitupu. Kebufwaninwepo kwimanina enka pa kumonwa na bantu, ino i na kumonwa na Leza—ubandaulanga mityima yetu. (1 Sam. 16:7; Nk. 21:2) Bulēme bufwaninwe kubadilwa mu bumuntu bwetu, kadi ngikadilo, mulangilo ne kipwano kyetu na bakwetu bifwaninwe kutādilwa na bulēmantu, enka ne muswelo otwimona ne otwiivwana mwine. Bine, bulēme bwetu bufwaninwe kumweka patōka mu byonso byotunena ne mu byotulonga kadi kyaba kyonso. Mu mwanda utala mwiendelejo, mwikadilo,  muvwadilo, ne mwidyangwilo wetu, tufwaninwe kulama byānene mutumibwa Polo amba: “Kemukilonga byakukoleja, shi kika, shi kika, mwanda wa kunena’mba mingilo yetu yaketutopekwa bibi bibi. Ino umbintu byonso twiyūkanyei bātwe bene bu-bengidi ba Leza.” (2 Kod. 6:3, 4) Tunengejei “senene, shē, lufundijo lwa Leza Mupandiji wetu mu bintu byonsololo.”—Tet. 2:10.

Endelela na Kwikala na Bulēme bwa Bwine Leza

19, 20. (a) I muswelo’ka muyampe wa kupa bakwetu bulēme? (b) Pa mwanda utala bulēme, tufwaninwe kusumininwa kulonga bika?

¹⁹ Bene Kidishitu bashingwe māni badi na bulēme nansha byobadi “mikendi mwanda wa Kidishitu.” (2 Kod. 5:20) “Mikōko mikwabo,” ikwatakanya bashingwe māni, nayo idi na bulēme pamo bwa batumwa ba Bulopwe bwa Meshiasa. Mukendi ne mutumwa banenenanga na kininga ne na bulēme umbikalo wabo. Nanshi netu tufwaninwe kunenena Umbikalo nansha Bulopwe bwa Leza na kininga ne na bulēme. (Ef. 6:19, 20) Ne potusapwila bakwetu “myanda miyampe ya dyese,” mwene tufwaninwe kwipaba bulēme?—Is. 52:7.

²⁰ Tusumininwei kutumbija Leza na kwiendeja mungya bulēme bwandi. (1 Pet. 2:12) Twendelelei kulombola bulēme bukatampe kwadi, ku butōtyi bwandi, ne ku batōtyi netu. Yehova nandi, aye uvwele bulēme ne bulopwe, aloelelwe butōtyi botumutōta na bulēme.

[Kunshi kwa dyani]

Usa Kulondolola Namani?

• Kutendela bulēme bwa bulopwe bwa Yehova kwitutala netu namani?

• I ñeni’ka yotuboila ku bulēme bwāikele na Yesu ku yewa wa makopo?

• Lelo i mu miswelo’ka motukalēmeka Yehova?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 18]

Yehova wāpele Abele bulēme namani?

[Kifwatulo pa paje 20]

I ñeni’ka yowaboila ku bulēme bwālombwele Yesu ku yewa wa makopo?