Akangateitei ia Iehova na te Akaari Anga i te Tu Ngateitei

“E tu ngateitei e te kaka [ta Iehova] uaorai au angaanga.”​—SALA. 111:3, NW.

1, 2. (a) Akapeea koe i te akamarama mai anga i te “tu ngateitei”? (e) Eaa te au uianga ta tatou ka akamanako i roto i teia atikara?

I TE patiia anga kia akamarama mai i te kupu “ngateitei,” kua pau maira a Madison, e tai ngauru ona mataiti e, e “Akamanea meitaki.” Kare ra taua manga tamaine i kite e te karanga ra te Pipiria e ‘kua vaiia te Atua ki te kakā.’ (Sala. 104:1) I te akaari anga i te tu ngateitei, i tetai au taime penei ki te manako tangata, ka o mai te akamanea meitakianga. Ei akatauanga, kua ako te apotetoro ko Paulo i te au vaine Kerititiano kia “akamanea ia ratou uaorai i te kakau e tau ra, ma te akatietie kore, e te akono meitaki; auraka ma te rauru iri, e te auro, e te poe, e te kakau oko maata ra.” (1 Timo. 2:9) Inara, ko te tu akangateitei e akapaapaa ra i to Iehova “tu ngateitei e te kaka” e maata atu te o maira.​—Sala. 111:3, NW.

² I roto i te Pipiria, ko te kupu Epera no te “tu ngateitei” ka tau katoa kia uriia ei “mana kakā,” “teitei,” “kakā,” “rangi,” “mekameka,” e te “akangateitei.” Kia tau ki te akatakaanga a tetai tikitinari no te “tu ngateitei,” te aiteanga koia oki e “tu me kore e turanga tau, turanga akangateiteiia, me kore akapaapaaia.” E kare atu e tangata e tau iaia te akangateiteianga e te akapaapaaanga maata mari ua ra ko Iehova. No reira ei au tavini akatapuia nona, kia riro ta tatou tuatua e ta tatou ka rave ei apai mai i te akangateiteianga kiaia. Eaa ra ka rauka ai i te tangata kia akaari mai i te tu ngateitei? Akapeea ra to Iehova tu ngateitei e te mana kaka i te akapapuia mai anga? Akapeea tikai te tu ngateitei o te Atua i te akakeu anga ia tatou? Eaa ta Iesu Karaiti ka apii mai kia tatou no runga i te akaari anga i teia tu? E ka akapeea tatou me akaari i te tu ngateitei o te Atua?

Te Tumu ka Akaari ei Tatou i te Tu Ngateitei

3, 4. (a) Akapeea tatou me oronga i tetai pauanga ki te tu ngateitei tei orongaia mai no tatou? (e) Na roto i te totou, te tou ra te Salamo 8:5-9 kiaai? (Akara i te tataanga i raro ake.) (ng) I oronga a Iehova i te tu ngateitei kiaai ma i te tuatau i topa?

³ No te mea e kua angaia mai ratou i te tu o te Atua, ka rauka i te au tangata pouroa i te akaari i te tu ngateitei. Kua akangateitei a Iehova i te tangata mua na te akamana anga iaia ei tiaki i te enua. (Gene. 1:26, 27) E i muri katoa ake i te ara anga te tangata, kua akakite akaou mai a Iehova i te apainga a te tangata no te enua. No reira, te ‘akakorona’ nei rai te Atua i te tangata ki te tu ngateitei. (E tatau ia Salamo 8:5-9.) * Te tu ngateitei tei orongaia mai no tatou te umuumuia maira tetai pauanga ngateitei​—koia oki, te akapaapaa anga i to Iehova ingoa teitei ma te tapu e te tu ngateitei.

⁴ Kua oronga a Iehova i te tu ngateitei takake  roa no te aronga tikai tei akamori iaia. Kua akangateitei te Atua ia Abela na te ariki anga i tana atinga, e kua kopae i ta tona tuakana ko Kaina. (Gene. 4:4, 5) Kua akakiteia kia Mose kia ‘tuku i tetai pae i te rangi nona ra’ ki runga ia Iosua, te tangata ka mono mai iaia ei arataki no te ngati Iseraela. (Nume. 27:20) No runga ia Solomona te tamaiti a Davida, te karanga ra te Pipiria e: “Kua akamaata rava mairā Iehova ia Solomona i mua i te aroaro o Iseraela katoa, e kua oronga maira i te kakā ariki kiaia, kare ïa i orongaia mai ki tetai ariki no Iseraela i mua iaia.” (1 Para. 29:25) E tu ngateitei takake roa ta te Atua ka oronga no te au Kerititiano akatainuia ka akatuia mai, tei akakite tiratiratu ua ana i “te mana kakā o tona ra basileia.” (Sala. 145:11-13) No reira i te akapaapaa anga ia Iehova, e turanga akameitaki katoaia e te akangateiteia to te urupu o te “mamoe ke atu” a Iesu.​—Ioa. 10:16.

Akapapuia Mai to Iehova Tu Ngateitei e te Mana Kaka

5. Mei teaa roa te maata i to Iehova tu ngateitei?

⁵ I roto i tetai imene tei akaaite mai i te tuke i to te Atua tu maata rava ki te tu meangitika ua o te tangata nei, kua imene te tata taramo ko Davida e: “E to matou Atu, e Iehova, Kua teitei to ingoa e pini ua ake te pa enua katoa nei! e toou ra kakā kua tukuia e koe ki rungao i te au rangi ra!” (Sala. 8:1) Mei mua roa atu i te anga mai anga “i te rangi e te enua,” e ki muri roa ake i te akatupu ngateitei angaia to te Atua akakoroanga kia akariro i te enua ei parataito e kia akateitei i te au tangata ravarai ki te turanga apa kore​—ko te Atua ko Iehova te Peretana teitei e te ngateitei rava atu i te ao katoa nei e pini ua ake—​mei tupua roa mai e tuatau ua atu.​—Gene. 1:1; 1 Kori. 15:24-28; Apo. 21:1-5.

6. Eaa ra te tata taramo i karanga ai e kua vaiia a Iehova ki te kaka?

⁶ Kare e kore e kua tukia roaia te ngakau o te tata taramo tei mataku i te Atua, i tona kite anga i te tu mekameka muteki ua o te au etu i runga i te rangi, tei rakeiia ki te “au apinga akamanea” kanapanapa! No te umere maata e i akapeea ra te Atua i ‘te oora anga i te au rangi mei te paruru,’ kua akatutu maira te tata taramo ia Iehova mei tetai kua vaiia ki te kaka no Tona kite karape i te anga mai. (E tatau ia Salamo 104:1, 2.) Te kitea papuia nei te tu ngateitei e te mana kaka akara koreia o Tei Anga mai, i roto i tana au angaanga e akaraia nei.

7, 8. Eaa te akapapuanga no to Iehova tu ngateitei e te kaka ta tatou e kite nei i te rangi?

⁷ Ei akatauanga, e akamanako ana i te pupu etu o te Tarava. I roto i teia aka mareva maata o te au etu, te au paraneta, e te akatereanga o te ra, akaraanga meangitika ua rai te paraneta o te Enua, mei te unga one okotai rai o tetai tapa taatai maatamaata. Ae, i roto i teia pupu etu okotai ua kua tere atu i te 100 pirioni etu! Me ka rauka ia koe i te tare e tai etu i te tekoni okotai ma te kore e akamutu e 24 ora i te ra, ka pou ia koe tere atu i te 3,000 mataiti e taeria ai te 100 pirioni.

⁸ Me e 100 pirioni etu i roto anake ua i te pupu etu o te Tarava, akapeea i reira te toenga o teia ao e pini ua ake? Kua tamanako te au taineti o te mareva e ko te Tarava, ko tetai ua te reira o te 50 pirioni ki te 125 pirioni pupu etu. Eia ra au etu i roto i te ao katoa e pini ua ake? E maata ua atu te numero o te au etu kare tatou e marama ana. Kareka a Iehova, “kua ope te au etu i te tatauia e ia; nana i tapa i to ratou katoa ra au ingoa.” (Sala. 147:4) I toou marama anga e akapeea a Iehova i te vaii anga iaia uaorai ki taua tu ngateitei ra e te kaka, kare ainei koe e akakeuia ana kia akapaapaa i tona ingoa maata?

9, 10. Akapeea te au apinga no te maani anga i te varaoa i te akamaata atu anga i te pakari o Tei Anga mai ia tatou?

⁹ Ka taui mai ana tatou i to tatou manako mei te rangi teitei ki tetai mea noa ua nei mei te kai me kore te varaoa. Kare anake ua a Iehova e “ko tei anga i te au rangi e te enua” koia katoa ra “tei oronga mai i te kai na tei pongi ra.” (Sala. 146:6, 7) Te akaataia maira to te Atua “tu ngateitei e te kaka” i roto i tana au angaanga maata, tei kapiti mai i te au rakau tupu i maaniia mai ei te kai me kore te varaoa. (E tatau ia Salamo 111:1-5, NW. *) Kua apii a Iesu i tana au pipi kia pure e: “O mai i  te kai e tau ia matou i teianei rā.” (Mata. 6:11) E kai puapinga te varaoa na te iti tangata e manganui i taito, tei kapiti mai i te ngati Iseraela. Noatu e e manakoia ana te varaoa ei kai mama ua, kareka ra te au angaanga a te kemikara i te akatuke anga i tetai au apinga puapinga kia riro mai ei varaoa reka tikai, kare te reira i te mea ngoie ua.

¹⁰ I te taime e tataia ra te Pipiria, e taangaanga ana te ngati Iseraela i te varaoa mata titona me kore i te varaoa mata kerite e te vai ei maani i te varaoa. Tetai au taime e taangaangaia ana te opue me kore te iti i te maani anga i te varaoa. E kairoia ana teia au apinga mama ua, e rauka mai ei tetai au tu kemikara umere tikai te angaanga kapiti anga. Kare i marama meitakiia e e akapeea ana tikai teia au kemikara me angaanga kapiti. Ko tetai mataara katoa e taviriia ana te varaoa i roto i te kopapa, e angaanga umere maata tikai. No reira rai te tata taramo i imene ei e: “Tumatatini taau ra angaanga, e Iehova e! e au ravenga pakari anake rai taau”! (Sala. 104:24) Te akakeuia ra ainei koe kia akameitaki ia Iehova mei teia te tu?

Akapeea te Tu Ngateitei e te Mana Kaka o te Atua i te Akakeu Anga ia Koe?

11, 12. Me akamanako oonu tatou no runga i ta te Atua au angaanga i anga mai, eaa ta te reira ka akatupu kia tatou?

¹¹ Kare e inangaroia kia riro tatou ei au taineti no te mareva kia umere ua i te tu o te rangi i te po me kore kia riro ei aronga apii kemikara e reka ai i te kai i te varaoa. Inara e rauka ai kia ariki i te mana kaka o Tei Anga mai ia tatou, ka anoanoia tatou kia akapou i tetai taime i te akamanako oonu anga no runga i te au angaanga a tona rima. Eaa ra ta taua tu manakonakoanga ka akatupu no tatou? Kua aite rai te tu me manakonako tatou no runga i ta Iehova au angaanga ke atu.

¹² No runga i ta Iehova au angaanga umere i rave no Tona iti tangata, kua imene a Davida e: “Te mekameka kaka o toou ra tu ngateitei e taau ra au angaanga umere ko toku ia manakoanga.” (Sala. 145:5, NW) Ka akaari tatou i te manakoanga no teia au angaanga na te apii anga i te Pipiria e te akapou anga i tetai taime i te manakonako oonu anga no runga i ta tatou i tatau. Eaa ta teia akamanakoanga oonu ka akatupu? Ka akamaata atu te reira i to tatou ariki rekareka anga i to te Atua tu ngateitei e te mana kaka. Papu i reira e, ka akakeuia tatou kia piri atu kia Davida i te akangateitei anga ia Iehova e te tuatua anga e: “E ka akakite oki au i toou ra tu maata.” (Sala. 145:6, NW) Na te manakonako oonu anga no runga i ta te Atua au angaanga umere e akaketaketa i to tatou pirianga ma Iehova e te akakeu ia tatou kia akakite maroiroi atu iaia ki etai ke ma te inangaro tikai. Te akakite maroiroi ra ainei koe i te tuatua meitaki e te tauturu i te tangata kia ariki rekareka i te tu ngateitei, te mana kaka, e te tu teitei o te Atua ko Iehova?

Akaata Apa Kore ua Mai a Iesu i te Tu Ngateitei o te Atua

13. (a) Kia tau kia Daniela 7:13, 14, eaa ta Iehova i oronga ki tana Tamaiti? (e) Ei Ariki, mei teaa ra to Iesu tu ki tona au tangata?

¹³ Kua akakite maroiroi ua te Tamaiti a te Atua, ko Iesu Karaiti, i te tuatua meitaki e kua akangateitei i tona Metua ngateitei e te mekameka i te rangi. Kua oronga a Iehova i te tu ngateitei takake rava no tana Tamaiti anau tai na te oronga anga i te ‘mana  e te basileia’ kiaia. (E tatau ia Daniela 7:13, 14.) Inara kare a Iesu e akatietie ana me kore e mata piko ana. E tuke takiri tona tu​—e Tutara ngakau aroa aia tei marama ua i te au ngai tukatau kore o tona au tangata e tei oronga kia ratou i te tu ngateitei tei tau. Ka akamanako ana i tetai akaraanga o Iesu ei Ariki Akataoongaia, i tona tu ki te tangata tana i aravei ana, te aronga tikai tei kopaeia e kare e inangaroia ana.

14. Eaa ra te manako o to Iseraela i taito no runga i te aronga repera?

¹⁴ Te au tangata tei tuia e te repera i te au tuatau taito e kite ua ana ratou i te mamae ngakau o te mate marie ua anga. E totoa marie ua ana teia maki ki roto i te au ngai tukeke o te kopapa o te tangata maki. E manakoia ana e aiteite ua te ngata o te rapakau anga i tetai repera ki te akatu anga mai i tetai tangata mei te mate. (Nume. 12:12; 2 Ari. 5:7, 14) E karangaia ana te aronga repera e kua viivii e akavaavaaia ana e e akataaia ana mei roto i te taiate tangata. Me akavaitata atu ki te tangata, ka inangaroia ratou kia kapiki atu i te akamatakiteanga e: “Kua viivii, kua viivii!” (Levi. 13:43-46) Kua aite rai te tangata repera ki te tangata mate. Kia tau ki te rekoti a te au rapi, mei te ono tapuae te mamao ka akatikaia tetai tangata repera kia akavaitata mai ki tetai ua atu tangata. Kua ripotiia mai e i te kiteaia atu anga tetai tangata repera, noatu tei te ngai mamao rai, kua pepei atu tetai arataki akonoanga i te toka kia akamamao roa atu i taua tangata ra.

15. Akapeea a Iesu i te akono anga atu i tetai tangata repera?

¹⁵ Inara, e mea puapinga tikai kia akamanako i to Iesu tu ki tetai tangata repera tei aere mai kiaia e kua pati akatenga mai kia akaoraia aia. (E tatau ia Mareko 1:40-42.) Kare aia i tono i te tangata repera kia aere, kua akaari ra a Iesu i te ngakau aroa ua e te ngateitei no taua tangata kopaeia ra. Kua kite atu a Iesu iaia ei tangata akavaavaaia tei anoano i tetai tauturu. Ma te ngakau akakeuia, i reira rai kua taangaanga a Iesu i tona manako ngakau aroa ua. Kua akatika atura aia i tona rima, e kua akatukia atura i taua tangata repera ra, e kua akaora atura iaia.

16. Eaa te apiianga taau i kite mai mei te tu i akono ei a Iesu i etai ke?

¹⁶ Ei au pipi na Iesu, ka akapeea tatou me aru i te mataara i akaata mai ei a Iesu i te tu ngateitei o tona Metua? Tetai mataara koia oki na te ariki anga e pouroa te tangata​—noatu te turanga, te tu o te kopapa, me kore te mataiti—​ka tau anake kia orongaia te akangateiteianga. (1 Pete. 2:17) Te aronga tikai i roto i te au turanga akaaere, mei te au tane akaipoipo, te au metua, e te aronga pakari Kerititiano, ka anoanoia ratou kia akangateitei i te aronga ta ratou e akono ra e kia tauturu ia ratou kia paruru i to ratou uaorai tu ngateitei. I te akakite pakari mai anga e e umuumuanga teia no te au Kerititiano pouroa, te akakite ra te Pipiria e: “Ei kapiti anga aroa mou to kotou ia kotou uaorai, i te aroa taeake ra; i te akangateitei anga tetai ki tetai.”​—Roma 12:10.

Akaari Anga i te Tu Ngateitei i Roto i te Akamorianga

17. Eaa ta tatou ka kite mai mei te au Tuatua Tapu no runga i te akaari anga i te tu ngateitei i roto i te akamorianga ia Iehova?

¹⁷ E mea tau rava kia akaari tatou i te tu ngateitei takake me akamori tatou ia Iehova. “E matakite i to vaevae kia aere ki te are o te Atua ra,” i akakite ei a Koheleta 5:1. Kua akaueia a Mose raua ko Iosua kia kiriti i to raua tamaka me tomo ki roto i te ngai  tapu. (Exo. 3:5; Iosu. 5:15) Kia rave raua i teia ei akairo no te tu akangateitei me kore no te tu akatapu. Kua anoano katoaia te au taunga ngati Iseraela kia aao i te au piripou kakau “ei tapoki.” (Exo. 28:42, 43) Kua riro teia ei paruru kia kore e akataka tau kore uaia te kopapa me angaanga i mua i te atarau. Pouroa te au mema ngutuare tangata tataki tai o te kau taunga kia akono ratou i to te Atua turanga ngateitei.

18. Akapeea te tu ngateitei me akaariia i roto i ta tatou akamorianga ia Iehova?

¹⁸ No reira ko te tu ngateitei i roto i te akamorianga te o maira te akangateiteianga. Kia tau i te akangateiteianga, kia akaari rai tatou i te tu ngateitei. Ko te tu ngateitei e akaari ra tatou e maata atu te ka anoanoia i te tu akapikikaa ua. Ka aere mamao roa atu te reira i ta te mata tangata nei e kite ra, mei ta te Atua e kite maira​—to tatou ngakau. (1 Samu. 16:7; Mase. 21:2) E tau ei e kia riro te tu ngateitei ei tu matauia no tatou e kia akakeu i ta tatou peu, to tatou tu, to tatou pirianga ki etai ke, pera katoa te mataara e manako ra tatou no runga ia tatou uaorai. E tika rava e, e mea tau kia kite papuia te tu ngateitei i te au taime ravarai, e i roto i te au mea ravarai ta tatou ka tuatua e ka rave. No runga i to tatou tu, te kakau e te akamanea, kia akamanako meitaki tatou i te au tuatua a te apotetoro ko Paulo e: “Kare rava i tuku i te turorianga ki te tangata ravarai, kia kore e akakinoia te taoonga nei; Te akakite ua nei ra matou ia matou uaorai e e rave angaanga na te Atua i te au mea katoa nei.” (2 Kori. 6:3, 4) ‘Kia manea [ia tatou] te tuatua a te Atua a to tatou Ora i te au mea katoa ra.’​—Tito 2:10.

Akaari ua rai i te Tu Ngateitei o te Atua

19, 20. (a) Eaa tetai mataara meitaki i te akangateitei atu i etai ke? (e) No runga i te tu ngateitei, eaa ra te mea tau kia akapapu meitaki tatou?

¹⁹ Te akaariia nei te tu ngateitei e te au Kerititiano akatainuia, te ‘karere komono no Karaiti.’ (2 Kori. 5:20, NW) Te “mamoe ke atu,” tei turuturu tiratiratu ua ia ratou, e au karere ngateitei ratou no te Patireia o te Mesia. Ko te komono me kore ko te karere ka tuatua aia ma te mataku kore e ma te tu ngateitei i te turuturu anga i tona kavamani. No reira, e mea tau rai kia tuatua tatou ma te tu ngateitei e te mataku kore i te turuturu anga i te kavamani o te Atua, koia oki te Patireia. (Ephe. 6:19, 20) E me apai tatou i te “tuatua meitaki o tetai mea meitaki atu” ki etai ke, kare ainei tatou e akaari ra i te tu ngateitei tei tau kia ratou?​—Isa. 52:7, NW.

²⁰ E mea tau kia akapapu meitaki tatou e kia akakaka i te Atua na te akarotai anga i to tatou uaorai tu kia tau ki tona tu ngateitei. (1 Pete. 2:12) Kia akaari ua rai tatou i te akangateiteianga oonu nona, no tana akamorianga, e no to tatou au oa akamori. E kia tika ia Iehova, ko tei vaii iaia uaorai ki te tu ngateitei e te mana kaka, kia mareka mai i to tatou tu akangateitei no te akamorianga iaia.

[Au Tataanga Rikiriki i Raro]

Akapeea Koe me Pau?

• I te ariki anga i te mana kaka o to Iehova tu ngateitei, tikaanga eaa ta te reira ka akatupu ki runga ia tatou?

• Eaa ta tatou ka kite mai no runga i te tu ngateitei i te ariu atu anga a Iesu ki tetai tangata repera?

• Akapeea tatou me akangateitei ia Iehova na roto i te au mataara ngateitei?

[Au Uianga Apii]

[Tutu i te kapi 12]

Akapeea a Iehova i te akangateitei anga ia Abela?

[Tutu i te kapi 14]

Te kitea papuia nei ta Iehova au angaanga maata i roto i te au apinga no te maani anga i te varaoa

[Tutu i te kapi 15]

Eaa taau i kite mai no runga i te tu ngateitei i te akono anga a Iesu i tetai tangata repera?

[Tutu i te kapi 16]

Te akamorianga ngateitei te o maira te akangateitei anga ia Iehova