Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Malu manene a mu mukanda wa Galatia, wa Efeso, wa Filipoi ne wa Kolosai

Malu manene a mu mukanda wa Galatia, wa Efeso, wa Filipoi ne wa Kolosai

Dîyi dia Yehowa didi ne muoyo

Malu manene a mu mukanda wa Galatia, wa Efeso, wa Filipoi ne wa Kolosai

PAKUMVUA mupostolo Paulo ne: bantu bavua balamate ku bilele bia bena Yuda bavua banyanga bamue bena Kristo, wakafundila ‘ekeleziya wa mu Galatia’ mukanda wa tshikuma. (Gal. 1:2) Mu mukanda eu uvuaye mufunde pankatshi pa tshidimu tshia 50 ne tshia 52, wakabela bena Kristo ne kubakankamija.

Bidimu bitue ku dikumi pashishe pavuaye ‘muena buloko wa Kristo Yezu’ ku Lomo, wakafundila tshisumbu tshia Efeso, tshia Filipoi ne tshia Kolosai bua kubapesha mibelu ne kubakankamija. (Ef. 3:1) Mukanda wa Galatia, wa Efeso, wa Filipoi ne wa Kolosai idi mua kutuambuluisha petu lelu eu.​—Eb. 4:12.

MMUNYI MUTUDI ‘BABINGISHIBUE’?

(Gal. 1:1–6:18)

Bu muvua bantu bavua balamate mikenji ya bena Yuda bajinga kunyangila Paulo lumu, Paulo wakajadika muvuaye mupostolo pa kubalondela amue malu a mu nsombelu wende. (Gal. 1:11–2:14) Paulo wakaleja muvua malongesha abu a dishima pakambaye ne: ‘Kakuena muntu wabingishibua bua kuenza kua mikenji kadi anu ku ditabuja dia mu Yezu Kristo.’​—Gal. 2:16.

Paulo wakamba ne: Kristo ‘wakupikula badi muinshi mua mikenji’ bua bikale ne budishikaminyi bua bena Kristo. Wakakankamija bena Galatia ne: ‘Nudijadike, kanudibueji muinshi mua tshikokedi tshia bupika kabidi.’​—Gal. 4:4, 5; 5:1.

Mandamuna a nkonko ya mu Bible:

3:16-18, 28, 29—Tshipungidi tshia Abalahama tshitshidi ne mushinga anyi? Eyowa. Tshipungidi tshia mikenji ya Mose katshivua tshipingane pa muaba wa tshivua Nzambi mudie ne Abalahama to, kadi bavua batshisakidile patupu. Nunku ‘pakashipabu’ tshipungidi tshia mikenji ya Mose, tshia Abalahama tshiakashala. (Ef. 2:15, MMM) “Kankanunuina” ka Abalahama ke kavua kapete malu onso avuabu balaye, tuambe ne: Yezu Kristo udi muikale tshitupa tshiaku tshia kumpala ne bantu ‘badi bikale ba Kristo.’

6:2—‘Mikenji ya Kristo’ ntshinyi? Idi ikonga malu onso avua Yezu mulongeshe ne bionso bivuaye muambile bantu bua kuenza. Kadi mmitambe kuimanyina pa mukenji wa ‘kusuangana.’​—Yone 13:34.

6:8—Mmunyi mutudi ‘tukunyina nyuma bintu’? Tudi tuenza nanku patudi tulekela nyuma wa Nzambi utuambuluisha mu nsombelu wetu. Kukunyina nyuma bintu nkuenza malu adi ambuluisha bua nyuma muimpe kuenzaye mudimu kakuyi lutatu to.

Malongesha adi atutangila:

1:6-9. Bakulu badi ne bua kujikija bilumbu bidi bijuka mu tshisumbu ne lukasa luonso. Padi lungenyi lubi lubuela mu tshisumbu, badi ne bua kufila mibelu ya mu Bible bua kulumbusha ne lukasa.

2:20. Mulambu wa Yezu ntshintu tshidi Nzambi mupeshe yonso wa kutudi. Ke mutudi ne bua kuumona nanku.​—Yone 3:16.

5:7-9. Balunda babi badi mua ‘kutupumbisha bua kutumikila bulelela.’ Katusombi nabu to.

6:1, 2, 5. Bantu ‘badi ne nyuma’ badi mua kutuambuluisha bua kuambula bujitu bu mudi bua lutatu kampanda ludi mua kutufikisha ku diangata dipangadika dibi katuyi bamanye. Kadi bua majitu adi atangila ntendelelu wetu, tudi ne bua kudiambuilawu nkayetu.

‘DISANGISHA DIA BINTU BIONSO MU KRISTO’

(Ef. 1:1–6:24)

Paulo udi utamba kuakula bua buobumue bua bena Kristo mu mukanda uvuaye mutumine bena Efeso wamba ne: ‘Too ne palua tshikondo tshia dikumbana dia bipungu, bua kusangisha bintu bionso mu Kristo, ne bidi mu diulu ne bidi panshi pa buloba.’ Kristo wakafila ‘mapa [mikale] bantu’ bua batuambuluishe bua ‘kupeta buobumue bua ditabuja.’​—Ef. 1:10; 4:8, 13.

Bena Kristo badi ne bua ‘kuvuala muntu mupiamupia’ ne ‘kukokelangana mu ditshina dia Kristo’ bua kutumbisha Nzambi ne kusomba mu buobumue. Badi kabidi ne bua ‘kuimana bakandamana kumpala kua mateyi a Diabolo’ padibu bavuala bia mvita bionso bia Nzambi.​—Ef. 4:24; 5:21; 6:11.

Mandamuna a nkonko ya mu Bible:

1:4-7—Mmunyi muvuabu basungule bena Kristo bela manyi kumpala kua diledibua diabu? Tshivuabu basungule nkasumbu kabu kajima, ki muntu ku muntu to. Bakabasungula kumpala kua Adama ne Eva kulelabu bana mu bubi. Mulayi udi mu Genese 3:15 uvua Nzambi mulaye kumpala kua kuimitabu muana wa kumpala uvua mupange bupuangane, udi kabidi wakula bua muvuaye mulongolole bua bamue bayidi ba Kristo bakokeshe nende mu diulu.​—Gal. 3:16, 29.

2:2—Mmunyi mudi lungenyi lua pa buloba elu luenza bu lupepele, ne mmunyi mudilu lukokesha bena panu? ‘Nyuma wa pa buloba’ ebu, mbuena kuamba ne: lungenyi lua kudienzela malu ne lua buntomboji ludi miaba yonso anu bu lupepele lutudi tueyela. (1 Kol. 2:12) Ludi lukokesha bantu bualu ludi ne bukole bua bungi ne ki mbitekete bua kulukandamena to.

2:6—Mmunyi mudi bena Kristo bela manyi mua kuikala mu “miaba ya mu diulu” patshidibu pa buloba? “Miaba ya mu diulu” idibu bamba muaba eu kayena ileja bumpianyi buapetabu mu diulu to. Kadi idi ileja muaba mubandile udibu nawu ku mêsu kua Nzambi bualu ‘mbangata tshimanyishilu tshia nyuma muimpe mulayibue.’​—Ef. 1:13, 14.

Malongesha adi atutangila:

4:8, 11-15. Yezu Kristo ‘wakaya ne bakatambaye bukole mu bupika,’ mmumue ne: wakanyenga bantu ku bukokeshi bua Satana bua bikale bu mapa bua kukolesha tshisumbu tshia bena Kristo. Tudi mua ‘kudiunda mu malu onso kudi Kristo mu luse’ anyi mu dinanga patudi tutumikila bantu badi batulombola ne tulonda bionso bidibu balongolole mu tshisumbu.​—Eb. 13:7, 17.

5:22-24, 33. Mukaji udi ne bua kukokela bayende ne kumunemeka. Udi wenza nunku padiye ne “mutshima wa kalolo ne ditalala” ne padiye udienzeja bua kumutua mushinga, wakula bimpe bua bualu buende ne ukuatshishangana nende mu mapangadika adiye wangata.​—1 Pet. 3:3, 4; Tito 2:3-5.

5:25, 28, 29. Anu mutu mulume “udisha” mubidi wende, ke mudiye kabidi ne bua kukumbaja majinga a mukajende a ku mubidi, kumunanga ne kumuambuluisha bua ikale ne ditabuja dikole. Udi kabidi ne bua kukeba dîba dia kusomba nende, kumuenzela malu mimpe ne kumuakuisha ne dîyi dimpe.

6:10-13. Tudi ne bua kuvuala bia mvita bia Nzambi bionso nkong bua kukandamena nyuma mibi.

“TUENDE BIETU MU NJILA”

(Filip. 1:1–4:23)

Paulo udi utamba kuakula bikole bua dinanga mu mukanda uvuaye mutumine bena Filipoi. Udi wamba ne: ‘Ndi ndomba bualu ebu ne: Luse luenu lutambe kudiundadiunda mu dimanya ne mu dijingulula dia malu onso.’ Bua kubambuluisha bua kabatambi kudieyemena udi ubabela ne: ‘Nudienzeje bua kushikija lupandu luenu ne ditshina ne dizakala.’​—Filip. 1:9; 2:12.

Paulo udi ukankamija bena Kristo bashindame bua kunyemena ku ‘kipatshila bua kupeta difutu didi Nzambi mutubikidile.’ Udi wamba ne: ‘Tunanukilayi kuya kumpala bilondeshile mu njila utukadi bamane kulonda too ne mpindieu.’​—Filip. 3:14-16, MML.

Mandamuna a nkonko ya mu Bible:

1:23—Paulo uvua pankatshi pa ‘malu abidi’ kayi, ne ‘ndiumuka’ kayi divuaye ujinga? Nsombelu uvua nende Paulo uvua umuteka kumpala kua lufu anyi muoyo. (Filip. 1:21) Nansha mudiye kayi wamba tshivuaye mua kusungula, udi uleja muvuaye ujinga bua ‘kumuka panu bua kuikala ne Kristo.’ (Filip. 3:20, 21; 1 Tes. 4:16) ‘Diumuka’ panu mu tshikondo tshivua Kristo ne bua kuikala mukalenge mu diulu divua ne bua kupetesha Paulo difutu divua Yehowa mumulongoluele.​—Mat. 24:3.

2:12, 13—Mmunyi mudi Nzambi utufikisha “bua kusua ne bua kuenza”? Nyuma wa Yehowa udi mua kuenzeja mitshima yetu ne meji etu bua tufike ku dienza mudimu wende ne muoyo mujima. Nunku udi utuambuluisha patudi ‘tudienzeja bua kushikija lupandu luetu.’

Malongesha adi atutangila:

1:3-5. Nansha muvua bena Filipoi bapele, mbatushile tshilejilu tshimpe tshia kupeshangana bintu.​—2 Kol. 8:1-6.

2:5-11. Anu mudi nsombelu wa Yezu uleja, kudipuekesha ki nkutebelela to, kadi kudi kuleja bukole kampanda. Pashishe bantu badi badipuekesha ke badi Yehowa wangata ne mushinga.​—Nsu. 22:4.

3:13. ‘Malu a kunyima’ adi mua kuikala mudimu muimpe wa bianza, kuikala mu dîku dia bena kantu ku bianza anyi malu mabi manene atuvua benze kale atukadi banyingalale bua bualu buawu ne bamane ‘kuvuibua.’ (1 Kol. 6:11) Tudi ne bua kupua malu aa muoyo, mmumue ne: kubenga kuasamishila mutu ne kuipatshila ‘malu adi kumpala.’

‘NUIKALE BAJADIKIBUE MU DITABUJA’

(Kolos. 1:1–4:18)

Mu mukanda uvua Paulo mufundile bena Kolosai, udi uleja patoke malongesha mabi a balongeshi ba dishima. Udi ubambila ne: muntu kena upanduka bualu udi ulonda Mikenji ya Mose to, kadi mpadiye ‘unanukila mu ditabuja.’ Paulo udi ukankamija bena Kolosai bua kutungunuka ne ‘kuenda mu Kristo, kuikala ne miji miedibue munda muende, kuikala bashibue munda muende ne kuikala bajadikibue mu ditabuja.’ Mmunyi muvua dijadikibua mu ditabuja edi dibambuluishe?​—Kolos. 1:23; 2:6, 7.

Paulo udi ufunda ne: ‘Pamutu pa malu aa onso nuluate dinanga, didi tshisuikidi tshia malu onso a buakane buonso. Ne ditalala dia Kristo dinukokeshe mu mitshima yenu.’ Udi ubambila kabidi ne: ‘Malu onso anudi nuenza, nuenze ne mitshima yenu bu munudi nuenzela Mukalenge; ki mbu munudi nuenzela bantu.’ Udi wamba bua bantu badi pambelu pa tshisumbu ne: ‘Nuende mu meji ku mêsu’ kuabu.​—Kolos. 3:14, 15, 23; 4:5.

Mandamuna a nkonko ya mu Bible:

2:8—‘Mayisha a kumudilu a pa buloba’ avua Paulo mudimuije bantu ntshinyi? Mmalu a nshindamenu a mu bulongolodi bua Satana adi alombola benamu ne abasaka bua kuenza malu. (1 Yone 2:16) Tudi mua kutelamu kabidi malu a nkindi, lukuka lua biuma ne bitendelelu bia dishima.

4:16—Bua tshinyi mukanda uvua Paulo mutumine bena Laodikiya kawena mu Bible? Bidi mua kuikala ne: mukanda eu kauvua ne malu avua mua kutukuatshisha lelu to. Anyi uvua wambulula anu malu akavua mu mikanda mikuabu ya mu Bible.

Malongesha adi atutangila:

1:2, 20. Mulambu wa Yezu uvua Nzambi mufile bua bulenga buende udi mua kutupetesha kondo ka muoyo kimpe ne ditalala dia mu mutshima.

2:18, 23. ‘Kudipuekesha kudi muntu udisunguila,’ (mbuena kuamba ne: padi muntu udiamba mudiye mudipuekeshe bualu mmulekele biuma anyi bualu udi ukengesha mubidi wende) kudi kuleja mudiye ‘muujibue patupu ne meji a mubidi wende.’