Puonj Mayudore e Barupe ne Jo Galatia, Jo Efeso, Jo Filipi, gi Jo Kolosai
Wach Jehova Ngima
Puonj Mayudore e Barupe ne Jo Galatia, Jo Efeso, Jo Filipi, gi Jo Kolosai
BANG’ winjo ni Jokristo moko ne weyo lamo maler nikech jodin mar jo Yahudi ne wuondogi, jaote Paulo ndiko barua moting’o weche mapek ahinya ne kanyakla “man Galatia.” (Gala. 1:2) Baruano, ma ne ondiki e kind higini mag 50-52 E Ndalowa, oting’o puonj machiwo siem e yo ma ratiro koda jip motegno.
Chiegni higini apar bang’e, kane en Rumi kaka “ng’at motue mar Kristo Yesu,” Paulo ndiko ne kanyakla man Efeso, Filipi, koda man Kolosai, ka omiyogi puonj makonyo, kendo ojiwogi e yor hera. (Efes. 3:1) E kindegi, wanyalo yudo kony kuom luwo puonj manie buge mag Jo Galatia, Jo Efeso, Jo Filipi, kod Jo Kolosai, ei Muma.—Hibr. 4:12.
‘IKETOWA KARE’—E YO MANE?
To nikech jodin mar jo Yahudi ne manyo riekni ma diginyis godo ni Paulo ne ok en jaote, Paulo chiwo weche moko kuom ngimane, manyiso ni en jaote madier. (Gala. 1:11–2:14) Ka okwedo puonjgi mag miriambo, Paulo wacho kama: “Mako chik ok ket ng’ato kare, to mana yie kuom Yesu Kristo.”—Gala. 2:16.
Paulo wacho ni Kristo ‘nowaro jo manie bwo chik,’ mi ogonyogi mondo giyud thuolo ma Jokristo bedogo. Ojiwo Jo Galatia kama: “Chung’uru matek, kendo kik uyie orwak ng’utu e lodi mar tich misumba kendo.”—Gala. 4:4, 5; 5:1.
Dwoko Penjo mag Ndiko:
3:16-18, 28, 29—Be singruok ma Nyasaye notimo gi Ibrahim pod tiyo? Ee, pod otiyo. Singruok mar Chik ne omedi kuom singruok ma Nyasaye ne otimo gi Ibrahim, to ok ni ne okawo kar singruogno. Kuom mano, singruok mar Ibrahim ne pod tiyo bang’ kane Chik ‘oserumo.’ (Efes. 2:15) Weche mag singruogno chopo kuom ‘kodhi’ madier mar Ibrahim, tiende ni Kristo Yesu, ma e bat-maduong’ mar kodhino, kaachiel gi jogo ma gin “mag Kristo.”
6:2—“Chik mar Kristo” en ang’o? Chikni oriwo weche duto ma Yesu ne opuonjo kendo chiko. To ahinya wuon, oriwo chik mawacho ni ‘herreuru ng’ato gi ng’ato.’—Joh. 13:34.
6:8—Ere kaka ‘wachuoyo kuom roho’? Watimo mano ka wadak e yo mamiyo roho mar Nyasaye chiko ngimawa. Chuoyo kuom roho oriwo timo kinda gi chunywa duto kwatimo tije mamiyo roho mar Nyasaye tiyo e ngimawa.
Puonj Mwayudo:
1:6-9. Dwarore ni jodongo ma Jokristo okaw okang’ mapiyo maonge deko, sama chandruoge oneno e kanyakla. Ka ging’ado paro e yo mowinjore kendo tiyo gi Ndiko, ginyalo kwedo paro ma ok kare e yo mapiyo.
2:20. Rawar en mich mowuok kuom Nyasaye ne ng’ato ka ng’ato kuomwa. Onego wapuonjre neno rawar e yo ma kamano.—Joha. 3:16.
5:7-9. Osiepe maricho nyalo ‘tamowa mondo kik wawinj adiera.’ Wanyiso ni wariek, ka ok wariwre kodgi.
6:1, 2, 5. Jogo “ma wuotho kuom roho,” tiende ni jodong-kanyakla, nyalo konyowa ting’o ting’ ma gin kaka chandruok mabedoe nikech chwanyruok moro mopoyowa. Kata kamano, kodok korka ting’o ting’wa wawegi kaka Jokristo, nyaka wating’gi wan wawegi.
‘RIWO GIK MOKO DUTO KAACHIEL E KRISTO’
Kojiwo wach bedo gi winjruok achiel mar Jokristo e barua mare ne Jo Efeso, Paulo nyiso kaka ‘ndalo ma noket nochopi, mondo oriw gik moko duto kaachiel e Kristo; gik manie polo, kod gik manie piny.’ Kristo nochiwo “ji [kaka] mich” mondo okony ji duto mondo ‘ochopi e bedo achiel e yie.’—Efes. 1:10; 4:8, 13.
Mondo gimi Nyasaye duong’, kendo gimed jiwo winjruok achiel, Jokristo onego ‘orwak dhano manyien’ kendo gibed “jo ma winjore ng’ato gi ng’ato kuom miyo Kristo duong’.” Bende dwarore ‘gitam wuond mariek mag Satan’ ka girwako gi lwenje duto mag Nyasaye.—Efes. 4:24; 5:21; 6:11.
Dwoko Penjo mag Ndiko:
1:4-7—Ere kaka ne owal Jokristo chon, kata kapok ne onyuolgi? Ne owalgi chon kaka kweth, to ok kaka ng’ato achiel achiel. Mano ne otimore chon kapok ne Adam kod Hawa onyuolo nyathigi mokwongo. Weche mokor e Chakruok 3:15, ma ne owachi kapok ne omak ich mar dhano moro amora ma jaricho, gin weche moting’o dwaro ma Nyasaye nigo mar bedo gi jolup Kristo moko mondo obi olochi kanyachiel gi Kristo e polo.—Gala. 3:16, 29.
2:2—Chuny mar piny chalo nade gi muya kata teko manie kind polo, to ochiko piny nade? “Chuny mar piny”—ma en chuny mar ng’anjo koda chayo chik—onya ahinya kamoro amora, mana kaka muya ma wagamo. (1 Kor. 2:12) Ochiko ji kuom lombogi komiyogi bedo gi chuny mar ng’anjo kinde duto, ma onge giko.
2:6—Ere kaka Jokristo mowal kuom roho nyalo bedo “e polo” ka pod gin e piny? Wacho kaendi ni gibedo “e polo” ok nyis ni iwuoyo kuom geno margi mar yudo gikeni mar polo. Mopogore gi mano, onyiso nying’ maber ma gin-go e nyim Nyasaye, ma en gima bedoe nikech ‘oseketnegi ranyis ma en roho maler ma nosingo.’—Efes. 1:13, 14.
Puonj Mwayudo:
4:8, 11-15. Yesu Kristo ‘nomako ji e lweny,’ tiende ni, ne ogolo jomoko e bwo teko Satan, mondo oti kodgi kaka mich e gero kanyakla mar Jokristo. Wanyalo ‘dongo kuom hera e [Kristo], e weche duto’ ka wawinjo kendo ka wabolore ne joma tayowa, ka wariwogi lwedo kuom chenro ma giketo ei kanyakla.—Hibr. 13:7, 17.
5:22-24, 33. Mopogore mana gi winjo chwore, dwarore bende ni dhako omi chwore luor. Otimo kamano kuom bedo gi “chuny modimbore, mokuwe,” kendo kotemo miye duong’ kowuoyo kuome maber, kendo koriwo lwedo paro ma chwore ng’ado.—1 Pet. 3:3, 4; Tito 2:3-5.
5:25, 28, 29. Mana kaka orito kendo ‘opidho’ ringre owuon, dichwo onego obed jachiwo maber ne chiege—e yor ringruok, kuom gik machando chunye, koda konye omed jiwo winjruok mare gi Nyasaye. Dwarore bende ni, onyis ni omor kode kendo ni ogene kotiyo gi thuolo moromo mar bedo kode, kendo wuoyo koda timone gik moko gi muolo.
6:10-13. Mondo omi wakwed jochiende, dwarore warwak gi lwenje mag Nyasaye, ka watimo kamano gi chunywa duto.
“WADHIURU NYIME, KWALUWO CHIKNO”
Barua ma Paulo nondiko ne Jo Filipi jiwo ahinya wach hera. Owacho niya: “Ma e lemona; ni herau omedre mathoth ahinya kuom rieko gi ng’eyo duto.” Ka okonyogi gia e obadho mar paro ni ok ginyal lwar, ojiwogi kama: “Losuru warruok maru gi luoro kod kibaji.”—Fili. 1:9; 2:12.
Paulo jiwo Jokristo motegno mondo omak ‘wuoth matek mondo gichop e kar pok, ma en luong ma Nyasaye luongogigo malo.’ Owacho kama: “Wadhiuru nyime, kwaluwo chikno mwaseluwo nyaka koroni.”—Fili. 3:14-16.
Dwoko Penjo mag Ndiko:
1:23—Gin ‘weche ariyo’ mage ma ne chando Paulo, to ne ogombo ‘a, dhi,’ tiende ni mondo ogonye e yo mane? Kaluwore gi chal ma ne oyudo entiere, Paulo ne chandore nikech gik moko ariyo ma ne ni nyime: ngima kata tho. (Fili. 1:21) Maok onyiso gino monyalo yiero kuom gik ariyogo, onyiso maler ni nogombo—‘a, dhi obed gi Kristo.’ (Fili. 3:20, 21; 1 Thes. 4:16) ‘A, dhi,’ tiende ni gonye e kinde bedoe mar Kristo en gima ne dhi miyo Paulo oyud mich ma Jehova noyudo oseikone.—Math. 24:3.
2:12, 13—Nyasaye miyo mondo ‘wadwar kendo watim’ e yo mane? Roho maler mar Jehova nyalo tiyo e chunywa koda e pachwa mondo omi wamed bedo gi gombo mar timo duto e tij Nyasaye kar nyalowa. Kuom mano, ok owewa maonge kony seche ma wadhi nyime ‘loso warruok marwa.’
Puonj Mwayudo:
2:5-11. Mana kaka ranyisi mar Yesu nyiso, muolo kata bolruok ok en kido manyiso nyawo, to en gima nyiso chuny motegno mar dwaro timo maber. E wi mano, Jehova miyo joma bolore duong’.—Nge. 22:4.
3:13. “Gigo man chien,” nyalo bedo gik machalo kaka tich maber ma chudone ni malo, chuny mokuwe ma ng’ato bedogo nikech oa e ot ma nigi mwandu, kendo oriwo kata richo mago madongo ma ne waseweyo, mi waloko chunywa kendo ‘oseluokwae.’ (1 Kor. 6:11) Onego wiwa owil kod gigo, matiende ni kik waparre ahinya kuomgi, kendo ‘wahaw gigo man nyime.’
4:14-16. Kata obedo ni ne gidhier e yor ringruok, Jo Filipi noketonwa ranyisi maber mar bedo gi chuny mar chiwo.—2 Kor. 8:1-6.
‘BEDURU MOTEGNO E YIE’
E barua mare ne Jo Kolosai, Paulo keto e lela paro maricho ma jopuonj mag miriambo ni godo. Oleronegi ni warruok ok yudore nikech mako Chik, to mana kuom ‘siko e yie.’ Paulo jiwo Jo Kolosai mondo ‘owuothi mana kod [Kristo], kigerogi kuome, ka gibet motegno e yiegi.’ Bedo motegno e yo ma kamano nyalo konyogi nade?—Kolo. 1:23; 2:6, 7.
Paulo ndiko kama: “To moloyo magi duto, beduru gi hera; en e ratego ma tueyo kendo chopo wechego duto. Kuwe mar Kristo mondo olo chunyu.” Jaoteno wachonegi niya: “Gimoro amora mutiyo, tiuru gi chunyu duto, kaka ni Ruoth [Jehova], ok ni ji.” Kuom wach jogo man oko mar kanyakla, owacho kama: “Wuothuru gi rieko e dier jogo maoko.”—Kolo. 3:14, 15, 23; 4:5.
Dwoko Penjo mag Ndiko:
2:8—“Tim machon mag piny” ma Paulo ne ochiwoe siem gin mage? Magi gin kido manie piny Satan—gik ma ji timo pile, kata puonj ma ji ohero e piny, machiko kendo jiwo timbe mag piny mar Satan. (1 Joha. 2:16) Moko kuom gigo gin rieko kod paro mag dhano, gombo mwandu, koda dinde miriambo mag pinyni.
4:16—Ang’o momiyo barua ma ne ondiki ne jo Laodikia ok ne oket ei Muma? Nyalo bedo ni ne en kamano nikech ok ne oting’o weche manyalo konyowa kindegi. Kata nyalo bedo ni ne onwoyo mana weche mayudore e barupe mamoko.
Puonj Mwayudo:
1:2, 20. Rawar, ma en mich ma Nyasaye chiwo nikech ng’wono mare ma dhano ok owinjore yudo, nyalo gonyowa kuom bura ma chunywa ng’adonwa, kendo miyo kik wabed gi parruok.
2:18, 23. “Dembruok maoko,” tiende ni wuondruok mana mondo ng’ato onenre e wang’ jomoko, dibed ni kuom nyisruok ni ok ohero mwandu, kata timo ne ringrene malit. Mani en tim manyiso ni ng’ato ‘ting’ore kayiem gi paro mar ringruok.’