Gálatas, Efesios, Filipenses, Colosenses, cartasmanta wakin allin yachachiykuna
Jehová Diospa Palabranqa kawsayniyuq
Gálatas, Efesios, Filipenses, Colosenses, cartasmanta wakin allin yachachiykuna
APÓSTOL Pablomanqa, willanku ‘Galaciapi kaq qutuchakuykunapi’ judaizantes (judíos Moisesman ley qusqata juntʼanapuni kasqanta yachachiqkuna) cristianosta, chiqa yupaychaymanta karunchachkasqankuta, chayrayku chay qutuchakuykunaman Pabloqa qillqarqa (Gál. 1:2). Chay cartataqa kay 50, 52, watas chayniqpi qillqarqa, chay cartapiqa sumaq yuyaychaykuna, kʼamiykuna ima, tarikun.
Chunka watanmantaq, Pabloqa Romapi “Cristo Jesusrayku presojina wisqʼasqa kachkaspa’, Efesomanta, Filiposmanta, Colosasmanta qutuchakuykunaman, hermanosta yuyaychananpaq, kallpachananpaq ima, qillqarqa (Efe. 3:1). Ñuqanchiktapis, Pablo Galatasman, Efesoman, Filipensesman, Colosensesman ima, qillqasqanqa yanapawanchik (Heb. 4:12).
¿IMAYNATÁ CRISTIANOS “CHEQAN RUNASPAJ” QHAWASQAS KANKU?
Judaizantesqa, Pablo mana Jesucristop kachamusqan kasqanta parlarqanku, Pablotaq chay parlasqanku mana chiqachu kasqanta, kawsayninmanta parlaspa rikuchirqa (Gál. 1:11–2:14). Chantá llullakusqankuta rikuchillarqataq, galatasmanta hermanosman kayta nispa: “Yachaykutaj runaqa mana leypa ruwanasninraykuchu cheqan runapaj qhawasqa kasqanta, manachayqa Jesucristopi creesqanraykulla”, nispa (Gál. 2:16).
Chantapis nillantaq, Jesusqa ‘leypa kamachinpi kaqkunata preciowan kacharichisqanta’, Diosta mana ni ima jarkʼaywan yupaychanankupaq, chantapis kayta nillarqataq: “Chayrayku kacharisqa kaypeqa sinchʼita sayaychej, amataj ujtawanqa kamachi yugoman watakuychejchu”, nispa (Gál. 4:4, 5; 5:1).
Bibliamanta tapuykunapaq, kutichiykuna:
3:16-18, 28, 29. ¿Dios Abrahamwan tratota ruwasqan, kachkallanpunichu? Arí. Leymanta tratoqa, Dios, Abrahamwan tratota ruwasqanta mana chinkachinchu, manaqa yapaykukullarqa. Chaywanpis, Moisesman Ley qusqanqa yanqhayachisqa kaptinpis, Abrahamwan trato ruwasqanqa kallarqapuni (Efe. 2:15). Pikunachus tʼinkata japʼiqkunaqa Abrahampa ‘mirayninmanta’ kanku, chay miraymanta kuraqtaq, Jesucristo, chantá ‘paywan kaqkuna’ ima, kanku.
6:2. ¿Imataq ‘Cristop leynin’? Jesuspa tukuy yachachisqan, kamachisqan ima, kanku, astawan jatun kamachisqantaq cristianosta “purajmanta munanakuychej”, nisqan (Juan 13:34).
6:8. ¿Ima ninayantaq ‘espiritup munayninmanjina tarpuyrí’? Ninayan Bibliap nisqanmanjina tukuy sunqu kawsay, Diosta yupaychaspa, willaq rispa, tantakuykunaman rispa ima, jinamanta Diospa espiritun kawsayninchikpi yanapawasunchik.
Ñuqanchikpaq allin yachachiykuna:
1:6-9. Ancianosqa, qutuchakuypi chʼampaykuna rikhuriptin usqhayllata allinchananku tiyan. Bibliap nisqanmanjina sutʼita yuyaychaspa, jinamanta llulla yachachiykunata chinkachinqanku.
2:20. Dios, Churinpa kawsayninwan wañuymanta rantiwasqanchikqa, juk regalo, chaytataq sapa jukninchik. Juk regalotajina qhawananchik tiyan (Juan 3:16).
5:7-9. Saqra runaswan puriyqa chiqa kaqta kasuymanta karunchawasunman. Chayrayku chay runaswan mana masichakunachu tiyan.
6:1, 2, 5. “Espirituman jina kawsajkunaqa” llakiykunapi, juchaman urmaptinchik ima, yanapawasunman. Chaywanpis, imatachus Diosta yupaychanapaq ruwana kaqtaqa, ñuqanchik ruwananchik tiyan.
‘CRISTOPI TUKUY IMATA TANTAKUN’
Pablo, Efesomanta cristianos jukchasqas kanankupaq, may allin kasqanta rikuchinanpaq, kayta nirqa: “Cristopi tukuy imata tantayta munarqa, churasqa pʼunchaykuna juntʼakujtinku, janaj pachapi kajkunata, jinallataq kay jachapi kajkunatapis”, nispa. Jesucristoqa, ‘runasta qurqa’ “tukuyninchej creeypi ujchasqa” kananchikpaq (Efe. 1:10, Qheshwa Biblia; 4:11, 13).
Cristianosqa, Diosta jatunchanapaq, jukchkasqas kanapaq ima, ‘musuq runa kaywan pʼachawanjina pʼachallikunanchik’ tiyan, chantapis ‘Cristota manchachikuspa, puraqmanta kʼumuykunakunanchik’, tiyan. Jinallataq, ‘Diospa qusqan maqanakuna pʼachawan pʼachallikunanchik tiyan, Kuraq Supay urmachiyta munawaptinchik, chaykunawan sinchʼita sayaykunanchikpaq’ (Efe. 4:24; 5:21; 6:11).
Bibliamanta tapuykunapaq, kutichiykuna:
1:4-7. ¿Ima ninayantaq Dios akllasqa cristianosta manaraq paqarikuchkaptinku wiñaymantapachaña akllasqan? Ninayan Diosninchik, unaymantapachaña, Jesucristowan khuska kamachimunankupaq, janaqpachaman runas rinankuta nisqan, chaywanpis Diosqa mana nirqachu pikunachus chay runas kanankuta. Diosqa chayta nirqa Adán, Evawan juchallikusqankumanta qhipaman. Arí, manaraq juchasapa runa paqarikuchkaptin Jehovaqa kay Génesis 3:15, profeciata qurqa, chaytaq munayninta sutʼincharqa, Jesucristo wakin discipulosninwan kamachimunankuta (Gál. 3:16, 29).
2:2, Qheshwa Biblia. ¿Imaraykutaq kay pachap yuyayninta wayrawan kikinchakun, chantá imaraykutaq atiyniyuq kasqanta nikun? ‘Kay pachap yuyayninqa’, nisunman, munaynillankuta ruway, mana kasukuy ima, tukuyniqpi wayrajina kachkan (1 Cor. 2:12). Wayra atiyniyuq kasqanta nikun, imaraykuchus runasta mana reparayllata kay pachap munayninmanjina kawsanankupaq tanqasqanrayku.
2:6. ¿Imaynatá akllasqa cristianos “janaj pachapi” kachkanku, kay Jallpʼallapiraq kachkaspa? Kay pʼitipi “janaj pachapi”, rimayta uqharisqanqa mana janaqpachaman kamachiq rinankumantachu parlachkan. Manaqa ‘Dios qusaq nisqanmanjina espíritu santowan sellasqas’ kasqankumanta parlachkarqa (Efe. 1:13, 14).
Ñuqanchikpaq allin yachachiykuna:
4:8, 11-15. Jesucristo runasta ‘presochasqastajina apasqanqa’ ninayan Satanaspa atiyninmanta wakin runasta kacharichisqanta, chantá chay runasta qutuchakuykunaman qurqa hermanosta kallpachanankupaq. Chay runasta, nisunman ancianosta, kasukuptinchik Jesucristopi ‘wiñasunchik, imaraykuchus paymin cuerpop umanqa’ (Heb. 13:7, 17).
5:22-24, 33. Warmiqa, qusanta kasukuspapis, jatunpaq qhawanallantaq tiyan. ¿Imaynatá chayta ruwanman? ‘Llampʼu sunqu kaspa, kʼacha kaspa’ ima, chantapis, qusanmanta allinta parlaspa, imatachus qusan ruwasun nisqanta kasukuspa, familian allinta kawsananpaq ima (1 Ped. 3:3, 4; Tito 2:3-5).
5:25, 28, 29. Qusaqa imaynatachus pay ‘mikhunawan’ kallpachakun, jinallatataq warminta kallpachanan tiyan, nisunman imatachus kusisqa kananpaq necesitasqanta quspa, Diosta yupaychananpaq yanapaspa ima. Chantapis, kʼachamanta parlaspa, munakuspa, paywan kananpaq tiempochakuspa ima, munakuyninta rikuchillanqataq.
6:10-13. Supaykunaman sinchita sayaykunapaqqa, Diospa maqanakuna pʼachata qusqanta churakunanchik tiyan.
“CHAYMAN JINALLAPUNI KAWSAKUNACHEJ”
Pablo, Filipensesman carta qillqasqanpi, cristianos munanakunanku may allin kasqanta rikuchirqa, payqa nirqa: “Diosmanta mañakuni, munakuyniykichej astawan wiñananta cheqa yachaypi, tukuy imata entiendeypitaj”, nispa. Pabloqa, mana paykunallapi anchata atienekunankupaq kayta nirqa: “Chayrayku kunanqa astawan llankʼaychej salvacionniykichejpi Diosta manchachikuspa”, nispa (Fili. 1:9; 2:12, Qheshwa Biblia).
Pabloqa, iñiypi sinchi sayasqa cristianosta nirqa: ‘Maymanchus chayananku kachkan, chayman chayanankukama, tʼinkata japʼinankupaq Diosmanta’, ñawpaqllamanpuni rinankuta, chantá nillantaq: “Maykamachus chayarqanchej kunankama, chayman jinallapuni kawsakunachej”, nispa (Fili. 3:14-16).
Bibliamanta tapuykunapaq, kutichiykuna:
1:23, DIOS PARLAPAWANCHEJ. ¿Ima ‘iskay imaswantaq’ Pablo ñitʼisqajina kachkarqa, imatá pay munarqa? Pabloqa mana imata ruwayta atirqachu imaraykuchus ñawpaqinpi kawsay, wañuy ima, kachkarqa (Fili. 1:21). Manapis imatachus akllananta nirqachu chaywanpis ‘Cristowan khuska kayta’ munasqanta riqsichirqa (Fili. 3:20, 21; 1 Tes. 4:16). Pablo, Cristowan khuska kayta munasqanqa, Cristop kutimuyninpi juntʼakurqa, Jehová tʼinkata wakichisqanta payman jaywaptin (Mat. 24:3).
2:12, 13, Qheshwa Biblia. ¿Imaynasmanta Dios “munayta” chantá, ‘ruwayta’ yanapawanchik? Jehová Diospa espíritu santonqa, paypaq astawan llamkʼananchikpaq tanqawanchik. Jinamanta Diosqa ‘salvacionninchikpaq astawan llamkʼananchikpaq’, yanapawanchik.
Ñuqanchikpaq allin yachachiykuna:
1:3-5. Flipensesmanta hermanos wakchas kaspapis, jaywarikuq karqanku, ñuqanchikpis kikillantataq ruwasunman 2 Cor. 8:1-6).
2:5-11, NM. Jesuspa ruwasqanqa, llampʼu sunqu kay mana pisipaq qhawasqa kaytachu rikuchin, manaqa kallpachasqa kayninchikta rikuchin, chantapis, Jehovaqa llampʼu sunqu runasta allinpaq qhawan (Pro. 22:4).
3:13. ¿Imastataq ‘qunqayman churanchik’? Sumaq llamkʼayta, chayri qhapaq familiamanta kasqanchikta saqiyta. Chantapis, juchachanchikmanta pesachikuspa ‘llimphuchasqa kasqanchikrayku’, qunqayman churanchik (1 Cor. 6:11). Tukuy kaykunata qunqayman churananchik tiyan, nisunman manaña chaykunamanta llakikunanchikta, chantá ‘atisqanchikta kallpakuna ñawpaqpi kaqta taripananchikpaq’.
‘IÑIYPI KALLPACHASQAS’
Pablo, Colosasmanta cristianosman qillqachkaptin, llulla yachachiqkunap yachachisqanku mana chiqachu kasqanta rikuchirqa. Chay qillqasqanpiqa sutʼincharqa salvasqa kanapaqqa mana ley nisqallantachu juntʼana kasqanta, manaqa ‘iñiypi sinchita sayananchikta’ sutʼincharqa. Chantá chay hermanosta nillarqataq: “Ajinallatataj [Cristowan] khuskallapuni kawsaychej. Paypi saphinchasqas, wiñasqa kaspataj, creeypi kallpachakuychej yachachisqa kasqaykichejman jina”, nispa. Pablo nisqanta, ¿chay hermanos kasukunkumanchu karqa? (Col. 1:23; 2:6, 7.)
Pabloqa qillqallantaq: “Astawanqa, munakuywan pʼachawan jina pʼachallikuychej, imaraykuchus munakoyqa chay tukuyninta ujllaman sumajta tukuchin. Cristomanta jamoj sonqo tiyaykoyqa sonqoykichejpi nichun imatachus ruwanaykichejta”, chantá nillantaq: “Tukuy ima ruwanaykichejta tukuy sonqo allinta ruwaychej, Señorpaj jina, ama runapaj jinaqa”, nispa. Kayta yuyaychallantaq: “Allin yachaywan kawsaychej mana creejkunaj ñawpaqenkupi”, nispa, nisunman, mana qutuchakuypi kaqkunawan (Col. 3:14, 15, 23, 24; 4:5).
Bibliamanta tapuykunapaq, kutichiykuna:
2:8. Apóstol Pablo, ¿imasmantataq jarkʼakunanchikta nirqa? Satanaspa pachanpi allinpaq qhawasqa kaqkunamanta, chaykunataq kaykuna kanku; qullqita maskʼay, llulla religionpi kay, runap yachachiynin, wakkuna ima (1 Juan 2:16).
4:16. ¿Imaraykutaq Bibliapi mana rikhurinchu Laodicea hermanosman, carta qillqakusqan? Ichapis chay qillqaqa mana kay pʼunchaykunapi yanapanawanchikpaqjinachu karqa, chayri Bibliap wak librosninpi qillqakunmanña karqa.
Ñuqanchikpaq allin yachachiykuna:
1:2, 20. Diosqa, Jesuspa kawsayninta quspa, qhasilla kʼacha kayninta rikuchirqa, chaytaq paypa ñawpaqinpi allinpaq qhawasqa, sunqu tiyasqa kanapaq ima yanapawanchik.
2:18, 23, NM. Wakinqa llampʼu sunqu kasqankuta rikuchikunallankupaq wakchajina kawsanku, cuerponkuta ñakʼarichinku, ‘llampʼu sunquman tukuspaqa’ ‘qhasi manakaqta runaykachanku, kay pachap saqra yuyayninta’, rikuchinallankupaq, chayta ruwanku.