Linyalo la Mina Li Be Sina “Muhala wa Mabonda a Malalu”
Linyalo la Mina Li Be Sina “Muhala wa Mabonda a Malalu”
“Muhala wa mabonda a malalu ha u pumehi kapili.”—MUEK. 4:12.
1. Ki mañi ya na kopanyize batu ba babeli ba pili mwa linyalo?
HAMULAHO wa ku bupa limela ni lifolofolo, Jehova Mulimu a bupa mutu wa pili, Adama. Hasamulaho, Mulimu a lobaza Adama buloko bo butuna, mi a nga le liñwi la makupo a Adama kuli a mu ezeze mulikani ya petehile. Adama ha bona Eva, a li: “Cwale, yena yo, ki lisapo la masapo a ka, ki nama ya nama ya ka.” (Gen. 1:27; 2:18, 21-23) Jehova na tabezi ku bupiwa kwa musali wa pili yo mi a kopanya batu ba babeli bao ba pili mwa linyalo ni ku ba fuyaula.—Gen. 1:28; 2:24.
2. Satani na tisize cwañi fapano mwahal’a Adama ni Eva?
2 Ka bumai, ku si ka fita nako, tukiso ya Mulimu ya linyalo ya lwaniswa. Ka mukwa ufi? Lingeloi le li maswe, le ne li til’o bizwa Satani hasamulaho, la puma Eva, kuli a ce kwa kota i liñwi ye ne ba hanisizwe. Hasamulahonyana, Adama ni yena a fosa sina musal’a hae, mi ka ku eza cwalo ne ba fetuhela puso ye lukile ya Mulimu ni zamaiso ya hae ye nde. (Gen. 3:1-7) Jehova ha na ba buzize ze ne ba ezize, kwa bonahala kuli ne se ba kalile ku sa utwana. Adama a nyaza musal’a hae, a li: “Musali y’o ni file kuli a ine ni na, ki yena ya ni file kwa kota, mi ni cile.”—Gen. 3:11-13.
3. Majuda ba bañwi ne ba bile ni mubonelo mañi o fosahalile?
3 Hal’a lilimo-limo ku zwa fo, Satani u itusisize mikwa ye shutana-shutana ka butali kuli a tahise lifapano mwa manyalo. Ka mutala, ka linako ze ñwi u itusisize baluti ba bulapeli kuli a susueze batu ku ba ni mubonelo wa linyalo o sa lumelelani ni Mañolo. Baluti ba bañwi ba bulapeli bwa Sijuda ne ba keshebisize likuka za Mulimu ka ku lumelela banna ku leleka basali ba bona ka milatu ye si na tuso ye cwale ka ku lunga lizwai le li ñata hahulu mwa lico. Kono Jesu na bulezi patalaza kuli: “Ya leleka musal’a hae, konji ka mulatu wa buhule, mi a nyala yo muñwi, wa buka.”—Mat. 19:9.
4. Tukiso ya linyalo i lwaniswa cwañi kacenu?
4 Satani u sa lika ka t’ata ku sinya tukiso ya linyalo. Bupaki bo bu bonisa kuli Satani u tahisa kuli batu ba si ke ba kuteka linyalo ki manyalo a kalombe, ku pila hamoho kwa batu ba ba si ka nyalana, ni manyalo a sweli ku feliswa ka bunolo. (Mu bale Maheberu 13:4.) Ka ku ba Bakreste, lu kona ku ezañi kuli lu si ke lwa ba ni mubonelo wo wa linyalo o kopami, ili o atile? Ha lu nyakeñi lika ze ñwi ze ba swanela ku eza bo munna ni musali kuli ba be ni tabo ni ku kondisa linyalo la bona.
Mu Beye Jehova mwa Linyalo la Mina
5. Pulelo ya “muhala wa mabonda a malalu” i talusañi mwa linyalo?
5 Kuli munna ni musali ba kondise linyalo la bona, Jehova u swanela ku ba mwa linyalo leo. Linzwi la hae li li: “Muhala wa mabonda a malalu ha u pumehi kapili.” (Muek. 4:12) Pulelo ya “muhala wa mabonda a malalu” ki nguli. Mwa linyalo, i talusa munna ni musal’a hae, ili mabonda a pili a mabeli, a’ bondilwe hamoho ni lubonda lwa butokwa, ili Jehova Mulimu. Ku ba ni Mulimu mwa linyalo ku fa munna ni musali m’ata a ku itiisa mwa matata, mi ku ba tusa ku fumana tabo ye tuna ka ku fitisisa mwa linyalo la bona.
6, 7. (a) Bakreste ba kona ku ezañi kuli Mulimu a be mwa linyalo la bona? (b) Ki lika mañi za tabela hahulu kaizeli yo muñwi ku bo munn’a hae?
6 Kono ki lika mañi ze ba kona ku eza bo munna ni musali kuli linyalo la bona li be sina muhala wa mabonda a malalu? Walisamu Davida na opezi kuli: “Se ni tabela, ki ku eza tato ya hao, Mulimu wa ka; e, mulao wa hao u mwa pilu ya ka.” (Samu 40:8) Ni luna lu sebeleza Mulimu ka lipilu za luna kaufela kakuli lwa mu lata. Kabakaleo, bo munna ni musali ba swanela ku ba ni bulikani bo bu tiile ni Jehova ni ku tabela ku eza tato ya hae. Hape, mañi ni mañi wa bona u swanela ku eza ka t’ata ku tiisa lilato la yo muñwi ku Mulimu.—Liprov. 27:17.
7 Haiba mulao wa Mulimu u mwa lipilu za luna luli, lika ze cwale ka tumelo, sepo, ni lilato li ka boniswa mwa linyalo mi li ka tusa ku li tiisa. (1 Makor. 13:13) Mukreste yo muñwi wa libizo la Sandra, ya sa nyezwi ka lilimo ze 50, u li: “Ze ni tabela hahulu ku bo munn’a ka ki zamaiso ya bona ni likelezo ze tomile fa Bibele ze ba ni fanga ni lilato la bona ku Jehova, le li fita lilato le ba ni lata ka lona.” Mina banna, kana basali ba mina ni bona ba kona ku bulela cwalo ka za mina?
8. Ku tokwahalañi kuli munna ni musali ba fumane “se situna” mwa linyalo?
8 Sina munna ni musali, kana lika za butokwa hahulu mwa bupilo bwa mina ki bulikani bwa mina ni Jehova ni misebezi ya Sikreste? Mi kana luli mu nga ye mu nyalani ni yena sina mulikan’a mina ya mi tusa ku sebeleza Jehova? (Gen. 2:24) Mulena ya butali Salumoni na ñozi kuli: “Ba babeli ba fita a li muñwi; kakuli ba fumana se situna kwa musebezi wa bona.” (Muek. 4:9) Kaniti, munna ni musali ba swanela ku sebeza ka t’ata kuli ba fumane “se situna,” kamba mupuzo o munde, ili linyalo le linde le li ina nako ye telele, la fuyola Mulimu.
9. (a) Banna ba na ni buikalabelo mañi? (b) Ka ku ya ka Makolose 3:19, munna u swanela ku eza cwañi musal’a hae?
9 Sisupo se si bonisa kuli Mulimu u mwa linyalo ki buikatazo bo ba eza bo munna ni musali kuli ba mamele za tokwa Jehova ku bona. Banna ba na ni buikalabelo bwa ku babalela ba ndu ya bona ni ku ba tusa ku sutelela ku Mulimu. (1 Tim. 5:8) Hape ba elezwa ku lata basali ba bona. Liñolo la Makolose 3:19 li li: “Banna, mu late basali ba mina, mi mu si ke mwa ba halifela.” Caziba yo muñwi wa litaba za Bibele na talusize kuli pulelo ya ku “ba halifela” i talusa lika ze cwale ka “ku bulela ku bona ka manzwi a maswe, kamba ku ba titika, ni ku ba tima lika ze ba swanela, ili lilato, pabalelo, silelezo, ni lituso.” Kaniti, likezo ze cwalo ha li swaneli mwa lubasi lwa Sikreste. Munna ha itusisa m’ata a hae ka lilato u ka susueza musal’a hae ku tabela ku ipeya kwatas’a hae.
10. Basali ba Sikreste ba swanela ku ba ni moya o cwañi?
10 Basali ba Sikreste ba ba bata kuli Jehova a be mwa linyalo la bona ni bona ba swanela ku mamela za tokwa Mulimu ku bona. Muapositola Paulusi na ñozi kuli: “Basali, mu ipeye kwatas’a banna ba mina, sina ha mu ipeya kwatas’a Mulena; kakuli munna ki toho ya musali, sina Kreste h’a li toho ya Keleke.” (Maef. 5:22, 23) Satani na pumile Eva kuli ku ipangula ku Mulimu ku tahisa tabo ye inelela. Kacenu, moya wa ku ipangula u fumanwa mwa manyalo a mañata. Kono kwa basali ba ba nga linyalo sina mwa li ngela Mulimu, ku ipeya kwatas’a banna ba bona ba ba ba lata haki nto ye maswe. Ba hupula kuli Jehova na ketile Eva kuli a be “mulikani” wa munn’a hae, ili mayemo a kutekeha mwa meto a Mulimu. (Gen. 2:18) Musali wa Sikreste ya latelela tukiso yeo ya Mulimu kaniti ki “kuwani ya bulena” ku munn’a hae.—Liprov. 12:4.
11. Ki lika mañi za na bulezi muzwale yo muñwi ze ne tusize linyalo la hae?
11 Nto ye ñwi ye kona ku tusa munna ni musali kuli ba beye Mulimu mwa linyalo la bona ki ku ituta Linzwi la Mulimu hamoho. Bo Gerald, ba se ba pilile ni basali ba bona ka lilimo ze 55, ba li, “Nto ya butokwa hahulu ye kona ku tusa munna ni musali ku kondisa linyalo la bona ki ku balanga ni ku ituta Bibele hamoho.” Ba ekeza kuli, “Ku ezanga lika hamoho, sihulu lika ze ama bulapeli bwa luna, ku suteleza munna ni musali hamoho mi ku ba suteleza hahulu ku Jehova.” Ku ituta Bibele hamoho ku tusa lubasi ku hupulanga likuka za Jehova, ku tiisa bulikani bwa bona ni Jehova, mi ku ba tusa ku zwelapili ku eza hande.
12, 13. (a) Ki kabakalañi ha ku li kwa butokwa hahulu kuli munna ni musali ba lapelange hamoho? (b) Ki misebezi ifi ye miñwi ya Sikreste ye tiisa linyalo?
12 Bo munna ni musali ba ba tabile hape ba lapelanga hamoho. Haiba munna a ‘sulula pilu ya hae’ ka likupo ze mu ama hamoho ni musal’a hae, linyalo la bona li ka tiya luli. (Samu 62:8) Ka mutala, ku ka mi bela bunolo ku tatulula lifapano ni basali ba mina ha se mu lapezi hamoho ku Ya M’ata Kaufela kuli a mi zamaise! (Mat. 6:14, 15) Ka ku likana ni tapelo ya mina, mu swanela ku tusana ni ku zwelapili ku ‘ezana hande ni ku swalelana.’ (Makolo. 3:13) Mu hupule kuli ku lapela ku bonisa kuli mu tiyezi ku Mulimu. Mulena Davida na ize: “Meto a ze bupilwe kamukana a talimezi ku Wena.” (Samu 145:15) Ha lu talimela ku Mulimu ka ku lapela ku yena, ha lu na ku ba ni lipilaelo ze ñata, kakuli lwa ziba kuli ‘wa lu tokomela.’—1 Pit. 5:7.
13 Nto ye ñwi ya butokwa ye tusa munna ni musali ku beya Jehova mwa linyalo la bona ki ku yanga hamoho kwa mikopano ya puteho ni ku sebezanga hamoho mwa bukombwa. Kwa mikopano ya luna, munna ni musali ba itutanga mwa ku hanyeleza “makilikicani a maswe” a itusisa Satani ku shandaula mabasi. (Maef. 6:11, Bibele ye Kenile, hatiso ya 1984.) Mi ku sebezanga hamoho mwa bukombwa ku tusa munna ni musali ku ‘tiya ni ku sa zikinyeha.’—1 Makor. 15:58.
Ha Mu Tahelwa ki Matata
14. Ki lika mañi ze kona ku tahisa matata mwa linyalo?
14 Ki niti kuli liakalezo ze bulezwi mwa taba ye mwendi mwa li ziba ni kale, kono mwa kona ku li ambolisana ni ba ku mina. Mu bone nji ku na ni licinceho ze mu swanela ku eza kuli mu latelele hahulu ze ñwi za liakalezo zeo mwa linyalo la mina. Nihakulicwalo, Bibele i bonisa kuli nihaiba ba ba beile Mulimu mwa linyalo la bona “ba ka ba ni manyando mwa nama.” (1 Makor. 7:28) Kabakala ku sa petahala, susuezo ye maswe ya lifasi le la sibi, ni liteo za Diabulosi, nihaiba mwa manyalo a batanga ba Mulimu ba ba sepahala ni mona ku kona ku ba ni matata. (2 Makor. 2:11) Kono Jehova u lu tusa ku itiisa mwa matata a cwalo. Kaniti luli lwa kona ku eza cwalo. Munna ya sepahala Jobo na latehezwi ki limunanu za hae, batanga ba hae, ni bana ba hae. Kono Bibele i li: “Mwa litaba zeo kaufela Jobo h’a si ka fosa, mi h’a si ka beya mulatu ku Mulimu.”—Jobo 1:13-22.
15. Batu ba kona ku eza cwañi ha ba li mwa ziezi, mi mutu u swanela ku ezañi haiba munna kamba musal’a hae u eza ka nzila yeo?
15 Kono musal’a Jobo yena a li ku yena: “Kiñi ha u sa tiiseza mwa ku sepahala kwa hao? U kute Mulimu, mi u shwe!” (Jobo 2:9) Kaniti, lipilaelo ze tiswa ki likozi kamba matata a mañwi li kona ku tahisa kuli mutu a eze lika ka ku sa nahana hande. Munna ya butali u li: “Ya talifile ha nyandiswa, u kona ku eza ka butanya.” (Muek. 7:7, NW) Haiba ba ku mina ba mi tataukela kabakala ‘manyando’ mwa bupilo, mina mu si ke mwa filikana. Ku ba alaba ka nzila ye swana ku ka tahisa fela kuli mina kamba bona mu bulele nto ye ka tatafalisa lika. (Mu bale Samu 37:8.) Kabakaleo mu si ke mwa isa pilu kwa manzwi a ba ku mina e ba “pakisa ku bulela [ba] si ka ikupula” kabakala ku filikana kamba ku zwafa.—Samu 106:33.
16. (a) Manzwi a Jesu a ñozwi kwa Mateu 7:1-5 a tusa cwañi ba ba nyalani? (b) Ki kabakalañi ha ku li kwa butokwa hahulu kuli munna ni musali ba be ni kutwisiso mwa linyalo?
16 Ba ba nyalani ha ba swaneli ku libelela kuli munna kamba musal’a bona u ka eza lika ka ku petahala. Yo muñwi u kona ku lemuha mikwa ye miñwi ku munna kamba musal’a hae ni ku nahana kuli, ‘Na kona ku mu cinca.’ Ka lilato ni ka pilu-telele, mwendi mu ka kona ku tusa ba ku mina ku eza licinceho hanyinyani-hanyinyani. Kono mu hupule kuli Jesu na bapanyize mutu ya londoloza lifoso ze nyinyani za yo muñwi ni mutu ya talima “lutokwa” lo lu mwa liito la wahabo yena kono u palelwa ku lemuha “musumo” o mwa liito la hae. Jesu na lu elelize kuli: “Mu si ke mwa nyaza, kuli mu si ke mwa nyazwa.” (Mu bale Mateu 7:1-5.) Fo ha ku talusi kuli lifoso ze tuna li swanela ku tuhelelwa fela. Bo Robert, ba se ba pilile ni ba ku bona ka lilimo ze bat’o eza 40, ne ba ize: “Munna ni musali ba swanela ku ambolisana ka ku lukuluha ni ku lumela ku hakululwa, mi ku eza cwalo ku tokwa ku eza licinceho mwa mikwa ya bona.” Kacwalo mu be ni kutwisiso. Ku fita ku bilaela ka taba ya kuli ba ku mina ha ba na mikwa ye miñwi ye mu tabela, mu like ku tabela mikwa ye minde ye ba na ni ka nako ya cwale.—Muek. 9:9.
17, 18. Ki mañi ya kona ku lu tusa ha lu li mwa ñalelwa?
17 Lika ha li cinca mwa bupilo, munna ni musali ba kona ku tahelwa ki miliko. Ba kona ku tahelwa ki matata muta ba kalisa ku ba ni bana. Yo muñwi ku bona kamba mwan’a bona u kona ku kula hahulu. Bashemi ba bona mwendi ba tokwa ku babalelwa hahulu kakuli se ba supala. Bana ba bona ba ba hulile ba kona ku ba siya ni ku yo pila ku sili. Licinceho ze ñwi li kona ku tahiswa ki misebezi ye miñwi ye ba tokwa ku peta mwa puteho. Licinceho zeo kaufela li kona ku tahisa manyando kamba lipilaelo mwa linyalo.
18 Ki lika mañi ze mu kona ku eza haiba mu ikutwa kuli mu palezwi ku tatulula matata a mina ku si na taba ni buikatazo bo mu ezize? (Liprov. 24:10) Mu si ke mwa felelwa ki sepo! Satani u ka tabela hahulu haiba yo muñwi wa batanga ba Mulimu a keluha mwa bulapeli bo bu kenile. Mi mane na ka tabela hahulu ni ku fita haiba batu ba babeli ba ba nyalani ba eza cwalo. Kacwalo mu eze ze mu kona kaufela kuli linyalo la mina li zwelepili ku ba sina muhala wa mabonda a malalu. Mwa Bibele ku na ni makande a batu ba ne ba tundamezi ku sepahala niha ne ba tahezwi ki miliko ye mituna. Ka mutala, muta o muñwi Davida na lapezi ku Jehova kuli: “U ni utwele butuku Mulimu, kakuli batu . . . ba ni bifelelwa.” (Samu 56:1) Kana mu kile mwa ikutwa kuli batu ba mi bifelezi kamba ku mi nyandisa nako kaufela? Ku si na taba kuli butata bo mu talimana ni bona bu tiswa ki mutu u sili kamba wahabo mina, mu hupule kuli: Davida na konile ku itiisa, mi ni mina mwa kona ku itiisa. Davida na ize: “Ni batile [Muñ’a] Bupilo, mi u ni utwile; u ni lamulezi ku ze ne ni saba kaufela.”—Samu 34:4.
Mipuzo ye Miñwi
19. Lu kona ku hanyeza Satani ka nzila ifi?
19 Mwa mazazi a, a maungulo, munna ni musali ba swanela ku ‘tiisana lipilu ni ku yahisana.’ (1 Mates. 5:11) Mu si ke mwa libala kuli Satani u pihelela kuli lu sepahala ku Jehova kabakala buitati. U ka eza ka mwa konela kaufela kuli a lu palelwise ku sepahala ku Mulimu, inge cwalo ka ku tisa lifapano mwa linyalo. Kuli lu hanyeze Satani, lu swanela ku sepa Jehova ka ku tala. (Liprov. 3:5, 6) Paulusi na ñozi kuli: “Ni kona linto kamukana ka Kreste ya ni fa mata.”—Mafil. 4:13.
20. Ki mipuzo mañi ye ba kona ku fumana ba ba beya Mulimu mwa linyalo la bona?
20 Lu ka fumana mipuzo ye miñata haiba lu beya Mulimu mwa linyalo la luna. Bo Joel ni bafumahali ba bona ba lilimo ze 51 ba fumani mipuzo ka ku eza cwalo. Ba li: “Ni itumelanga ku Jehova kabakala musal’a ka ni linyalo la luna le li tabisa. Musal’a ka u bile mulikani yo munde luli.” Ki lika mañi ze ba tusize ku kondisa linyalo la bona? Ba li, “Lu ikatazanga ku ezana ka musa, pilu-telele, ni lilato nako kaufela.” Ha ku na ni yo mukana ku luna ya ka kona ku eza cwalo ka ku petahala mwa lifasi le. Nihakulicwalo, haike lu ikataze ku mamela likuka za Bibele ni ku beya Jehova mwa linyalo la luna. Ka ku eza cwalo, linyalo la luna li ka ba sina “muhala wa mabonda a malalu [o sa] pumehi kapili.”—Muek. 4:12.
Kana Mwa Hupula?
• Ku talusañi ku beya Jehova mwa linyalo?
• Ba ba nyalani ba swanela ku ezañi ha ba tahelwa ki matata?
• Lu kona ku ziba cwañi kuli Mulimu u mwa linyalo?
[Lipuzo za Tuto]
[Maswaniso a fa likepe 18]
Ku lapela hamoho ku tusa ba ba nyalani ku talimana ni matata