Enda ku bidi'mo

Enda ku kifunka

Lamai “Monji wa Mpambo Isatu” mu Busongi

Lamai “Monji wa Mpambo Isatu” mu Busongi

Lamai “Monji wa Mpambo Isatu” mu Busongi

“Monji wa mpambo isatu keutyibikapo bukidibukidi, ehe.”—MUS. 4:12.

1. Lelo i ani wālungile bantu babajinji mu busongi?

 YEHOVA LEZA, pa kupwa kupanga mityi ne banyema, wāpanga mwana-mulume umbajinji, Adama. Ebiya Leza waponeja Adama mu tulo twine tukata, wamuyata lupamvu mwanda wa kumupungila mukwashi mubwaninine. Adama pa kumumona, wanena’mba: “Namone uno’u, i kikupa kya ku bikupa byami, kadi i mwita wa ku mwita wami.” (Ngal. 1:27; 2:18, 21-23) Yehova wāitabije uno mwanda, ebiya wākuta ba mulume ne mukaji mu lupungu lumo ne kwibesela dyese.—Ngal. 1:28; 2:24.

2. Lelo Satana wātwejeje kavutakanya pa bukata bwa ba Adama ne Eva namani?

2 Ino i kya bulanda, kepāijijepo buno busongi bwātūdilwe na Leza bwātambwa divita. Muswelo’ka? Kipangwa kimo kya ku mushipiditu kitwa bu Satana, kyāongola Eva nandi wādya ku mutyi wājidikilwe bano ba mulume ne mukaji kudya’ko. Kupwa Adama wēlunga kudi mukaji na kumutombokela Leza, bātonga kwiludika abo bene pa kuyuka kiyampe ne kibi. (Ngal. 3:1-7) Yehova pa kwipangula bano ba mulume ne mukaji kyobalongele, byāmweka patōka’mba pano popāonekele kipwano kyabo pamo nandi. Adama wātwika mukaji kiselwa, kanena’mba: “Mwana-mukaji o wampele kwikala nami ye aye wampele kya ku mutyi’wa nami nadi.”—Ngal. 3:11-13.

3. I milangwe’ka mifwe yādi na Bayuda bamobamo?

3 Ke padi tutwa twa myaka, Satana wingidijanga byongo bishileshile mwanda wa kuvutakanya masongi. Kimfwa, byaba bikwabo wāingidije bakatampe ba bipwilo bafundija bantu kumona busongi bibi. Bendeji bamobamo ba mu Bayuda bādi bafutulula bijila bya Leza, bapa balume lupusa lwa kulubula babo bakaji ne pa twanda twa nkose, pamo na kwela mwepo muvule mu byakudya. Ino Yesu aye wānene amba: “Yewa wakapanga mukajandi kwa kubulwa mwanda wa busekese, kakasonge mukwabo, nabya wapi mambo a makoji.”—Mat. 19:9.

4. Le mpangiko ya busongi i mitambwe divita namani dyalelo?

4 Satana ukimba kukutulula kijimba kya busongi ne pano pene. Busongi bwa bantu ba ngitu imo, buluo bwa ntekele nkuvwike, ne kwilubula kwampikwa kwija o ke mwikadila. (Tanga Bahebelu 13:4.) Byotudi Bene Kidishitu i bika byotufwaninwe kwepuka kutyina kwikala na mumweno munyengakane pa mwanda utala busongi? Tubandaulei bintu biyukilwanga’ko busongi buyampe ne bwa nsangaji.

Lamai Yehova mu Busongi

5. Lelo muneneno wa “monji wa mpambo isatu” udi na buluji’ka mu busongi?

5 Pa kusaka amba busongi bwikale bukomo, i biyampe kutweja’mo Yehova. Kinenwa kyandi kinena’mba: “Monji wa mpambo isatu keutyibikapo bukidibukidi, ehe.” (Mus. 4:12) Uno muneneno wa amba “monji wa mpambo” i wa kyelekejo. Mu busongi, kino kyelekejo kitala ba mulume ne mukaji yo mpambo ibidi mijingilwe pamo na lupambo lukatampe, Yehova Leza. Kukutwa umbumo na Leza kuletelanga ba mulume ne mukaji bukomo ku mushipiditu mwa kulwila na makambakano, ne luno lo lufungulo lukwasha pa kwikala na nsangaji mikatampe mu busongi.

6, 7. (a) I kika kifwaninwe kulonga Bene Kidishitu pa kuyuka shi i batūle Leza mu busongi bwabo? (b) Kaka umo, i kika kyaadi uswelele wandi mulume?

6 Inoko, i bika bifwaninwe kulonga boba besonge kusaka’mba busongi bwabo bwikale bwa monji wa mpambo isatu? Davida, kaimba wa mitōto wāimbile amba: “Ndoelelwe monka mu kulonga kiswa-mutyima obe, abe Leza wami; eyo i binebine, mukanda-obe-wabijila udi umutyima wami.” (Mit. 40:8) Kuswa Leza kwitutononanga tumwingidile na mutyima umo. O mwanda ba mulume ne mukaji bafwaninwe kupwana kipwano kya mpwaninine na Yehova ne kuloelelwa kulonga kiswa-mutyima kyandi. Kadi ba mulume ne mukaji bafwaninwe kulonga bukomo bwa kubaija buswe bwabo kudi Leza.—Nk. 27:17.

7 Shi binebine mukanda wa Leza udi mu mutyima, ngikadilo pamo bwa lwitabijo, lukulupilo ne buswe bikamweka ne kukomeja kijimba kya busongi. (1 Kod. 13:13) Mwine Kidishitu witwa bu Sandra, musongwe pano ke papite myaka 50, unena’mba: “Nswele mulumyami nakampata mwanda wa buludiki bwandi bwa ku mushipiditu, madingi, ne kuswa kwaswele Yehova, buswe bumo bukatampe kupita ne bwaunswele bwine.” Banwe balume, lelo nenu ye momwikadile?

8. I bika bifwaninwe kulongwa pa kutambula “kamweno kayampe” mu busongi?

8 Banwe ba mulume ne mukaji, le mutangidijanga bintu bya ku mushipiditu ne tumweno twa Bulopwe kumeso mu būmi bwenu? Lelo umonanga mwine pobe bwi mwingidi nobe omwingidila nandi Yehova? (Ngal. 2:24) Solomone, Mulopwe wa ñeni wālembele amba: “Babidi batabukile umo kunengela; ke-bantu balupula kamweno kayampe ka mwingilo wabo.” (Mus. 4:9) Ba mulume ne mukaji bafwaninwe kumwena “kamweno kayampe” mu buluo bwa lonso ne buswe bweselwe na Leza.

9. (a) Lelo mulume udi na biselwa’ka? (b) Mungya Kolose 3:19, i muswelo’ka ufwaninwe kwikala mulume na mukajandi?

9 Kintu kiyukanijanga amba Leza udi mu busongi i bukomo bulonga ba mulume ne mukaji bwa kwikala kukwatañana na bisakibwa byandi. Kiselwa kibajinji kya balume i kya kupāna bisakibwa bya ku ngitu ne bya ku mushipiditu ku ba mu kipango kyabo. (1 Tem. 5:8) Kadi i bakankamikwe ne kuta mutyima ku bisakibwa bya mu malango bya babo bakaji. Tutanga mu Kolose 3:19 amba: “Bānwe balume nenu, mwikale kusanswa bakaji, ne kwibasanshija mpika.” Mubandaudi umo wa Bible wāshintulwile amba kishima “kwibasanshija” kidi na buluji bwa “kwibashinika bishima bisansa, kwibakupila, ne kupela kwibasanswa, kwibata mutyima, kwibapa byobabudilwe ne kwikwasha.” Bine i kimweke patōka amba bino bibidiji kebifwaninwepo kwikala mu njibo ya Mwine Kidishitu. Mulume wingidija bu mutwe bwandi na buswe ukunkanga mutyima wa mukajandi ekale kumukōkela.

10. I ngikadilo’ka ifwaninwe kwikala na bana-bakaji Bene Kidishitu?

10 Bakaji Bene Kidishitu basaka kulama Yehova mu busongi bwabo nabo bafwaninwe kulonda bisaka Leza. Mutumibwa Polo wāsonekele amba: “Bānwe bakaji kōkelai balume benu bwa kudi Mfumwetu. Mwanda mulume e mutwe wa mukaji monka mwikadile Kidishitu i mutwe wa kipwilo.” (Ef. 5:22, 23) Satana wāongwele Eva na kumubepela amba kupela kulonda buludiki bwa Leza kukebaletela nsangaji ya endaenda. Mushipiditu wa bwanapabo i mumweke patōka mu maluo mavule. Ino bakaji bene Leza, kebamonangapo amba kukōkela mutwe wabo na buswe i kwibamwena. Bavulukanga amba Yehova wātūdile Eva bu “mukwashi” wa wandi mulume, ne Leza umwene kino bu kifuko kya bulēme. (Ngal. 2:18) Mwanda mwana-mukaji ulonda ino mpangiko i “kilongo” kya binebine kudi wandi mulume.—Nk. 12:4.

11. I kika kyanene tutu umo kyebakweshe mu busongi bwabo?

11 Kintu kikwabo kikwasha ba mulume ne mukaji pa kulama Leza mu busongi i kwifunda Kinenwa kya Leza pamo. Gerald, udi mu busongi bwa nsangaji pano ke myaka 55, unena’mba, “Bwanga bukata pa kwikala na busongi buyampe i kutanga ne kwifundila Bible pamo.” Kupwa ubweja’ko amba: “Kulongela bintu pamo nakampata bintu bya ku mushipiditu kupwanyanga mpata ba mulume ne mukaji ne kwibapwanya na Yehova.” Kwifundila Bible pamo kukwasha kisaka kulama misoñanya ya Yehova, kulumbulula ngikadilo ya ku mushipiditu ne kwendelela kumeso.

12, 13. (a) Mwanda waka i kya mvubu ba mulume ne mukaji kulombela pamo? (b) I mingilo’ka mikwabo ya ku mushipiditu ikomejanga kisaka?

12 Ne kadi ba mulume ne mukaji badi mu nsangaji balombelanga pamo. Wimvwane mulume ‘upungulwila mutyima wandi’ kudi Leza na kulomba bintu bipotoloke, bikwatañane na ngikadilo yabo, kino kekikabulwepo kuningija kijimba kya busongi. (Mit. 62:8) Kimfwa, bikapēla kutabuka shi mwilekela kwitupa komwitupile na mwine pobe mwanda wa kukimba bukwashi ne buludiki bwa Mwine Mukatakata Mwine! (Mat. 6:14, 15) Pa bitala milombelo, buya’byo’po shi umo ne umo wikankila’ko kukwasha mukwabo ne “kwifudila bānwe bene na bene, ne kwilekela bitupu bānwe bene.” (Kol. 3:13) Vulukai amba milombelo i kiyukeno kilombola’mba mutūdile kikulupiji kyenu mudi Leza. Mulopwe Davida wānene amba: “Meso a bonso akukungilanga abe.” (Mit. 145:15) Wivwane twela meso etu kudi Leza na kikulupiji kupityila ku milombelo, nabya ketukazumbijapo mutyima kutabuka, mwanda tuyukile amba ‘aye witutele mutyima.’—1 Pet. 5:7.

13 Muswelo mukwabo ukakwasha bantu kulama Yehova mu busongi i kwendela pamo ku kupwila ne kusapwila pamo. Ku kupwila, ba mulume ne mukaji bakefunda mwa kulwila na “byakyongo” bingidija Satana mwanda wa kukalañanya bisaka. (Ef. 6:11) Ba mulume ne mukaji basapwila pamo kitatyi ne kitatyi bashalanga ‘bakankamane ne kujina kwine mpika.’—1 Kod. 15:58.

Shi Kubatambe Makambakano

14. I myanda’ka ibwejanga malwa mu busongi?

14 Kunena na bubine, ano madingi apwa kutelwa’a ke menipo ne ke mapyapo, ino mubulwe’po kwisambila’po na mwine pobe? Talai i myanda’ka yomufwaninwe kuta’ko mutyima nakampata mu kyenu kisaka. Inoko Bible ulombola’mba, nansha ke boba batūdile Leza mu kyabo kisaka bene “bakamonanga malwa a mu ngitu.” (1 Kod. 7:28) Kubulwa kubwaninina, lupusa lubi ludi mu ino ntanda ijilula bijila, ne makinga a Dyabola, byonso bino bilengejanga ne masongi a bengidi ba kikōkeji ba Leza bene kutanwa na byamalwa. (2 Kod. 2:11) Ino Yehova witukwashanga tukomene bino byamalwa. Tukokeja bine kwibikomena. Yoba, muntu wa kikōkeji wājimije bintu byandi byonso, bengidi bandi, ne bana bandi bene kumo. Ino Bible unena’mba: “Ino mu kine kino’ki kyonsololo Yoba kalongelepo bubi, nansha kushinija Leza bishima bibibibi, mhm.”—Yoba 1:13-22.

15. Lelo disusu dibwanya kufikija muntu ku kulonga bika, ne shi mwine pobe wakulondolola bisansa, abe ufwaninwe kulonga bika?

15 Ino mukaja Yoba aye wānene Yoba amba: “Lelo ne pano ūminine mu bubwaninine bobe’ni, a? Tuka bidi Leza, penepa ufwe.” (Yoba 2:9) Na bubine, kitatyi kifika binkumbulu nansha makambakano makwabo, tusuwa tubwanya ne kufikija muntu ku kulonga bintu kwampikwa ñeni. Muntu umo wa ñeni wānene amba: “Disusu dyalamuna wañeni ke mulembakane.” (Mus. 7:7) Shi mwine pobe wakushinika bishima bisansa pa mwanda wa “disusu,” tompa bidi kwitūkija. Kishima na kinondwa, kibwanya padi kubipija mwanda kutabuka. (Tanga Mitōto 37:8.) Kuta mutyima ku “binenwa byampikwa kulanga biyampe,” keko kuleta njia nansha kutyumukwa mutyima. —Yoba 6:3, Bisonekwa Bitokele.

16. (a) Lelo binenwa bya Yesu bidi mu Mateo 7:1-5 bibwanya kulondwa mu busongi namani? (b) Mwanda waka bujalale budi na mvubu mu busongi?

16 Ba mulume ne mukaji kebafwaninwepo kujimija kikulupiji. Mulume nansha mukaji ukokeja padi kumona amba mwine pandi usenswe midiwe ne kulanga’mba, ‘Nkokeja kumushinta.’ Shi udi na buswe ne kitūkijetyima ubwanya padi kukwasha mwine pobe bityetye elemunune. Ino kokilwa amba Yesu wādingakenye muntu uboya mukwabo tuto na muntu umona “kaseke ka bukula bwa kityi” ino ukankalwa kumona “mulamba” udi mu diso dya aye mwine. Yesu wētudyumwine amba: “Kemukafwatakenya bakwenu bingi, nenu nankyo mukafwatakanibwa bingi.” (Tanga Mateo 7:1-5.) Kino kekishintululapo amba bekale batala bitupu bilubo bikatampe. Robert, musonge kekudi pano kintu kya myaka 40, unena’mba: “Kwisamba kwampikwa kafinda kadi na bubinebine umo ku mukwabo, ne kwitabija matope kukakwasha ba mulume ne mukaji kushinta umbūmi.” Pa kino, ikalai na bujalale. Pa kyaba kya kudilakana pangala pa ngikadilo kampanda idi na mwine pobe, wiibidije nobe kutendela ne kusangela ngikadila miyampe yadi nayo pano.Mus. 9:9.

17, 18. Shi makambakano abetuvudila, i kwepi kotukatana bukwashi?

17 Kushinta kwa būmi kuletanga matompo. Ba mulume ne mukaji babwanya kumona makambakano shi ke badi na bana. Mulume, mukaji, nansha mwana ukokeja kubela bininge. Padi bilomba kulela bambutwile ke banunu mu muswelo wa pa bula. Bana batame bakokeja kuvilukila kulampe. Kushinta kukwabo, kukokeja kwiila pa madyese ne biselwa pa kipwilo. Kuno kushinta konso kubwanya kuleta njia ne kuzumbijazumbija mutyima mu kipwano kyabo.

18 Shi mubamone amba pano mubafika mfulo pangala pa makambakano mu kisaka, le mukalonga’po namani? (Nk. 24:10) Kemukikōkai! Kikimba Satana i bengidi ba Leza baleke butōtyi butōka. Ukasangala shi boba besonge nabo baleka’byo. Nanshi, longai bukomo banwe bonso amba busongi bwenu bushale nyeke bu monji wa mpambo isatu. Bible udi na nsekununi mivule ya bantu bāshele na kikōkeji nansha ke mu matompo makomo. Kimfwa, difuku dimo Davida wāpungulwidile mutyima wandi kudi Yehova kanena’mba: “Bankwatyilweko lusa, abe Leza; mwanda wa muntu . . . umwesha malwa.” (Mit. 56:1) Lelo nobe wimonanga bu umweshibwa malwa na “muntu”? Malwa obe, ekale atamba ku muntu wa kulampe nansha wa pabwipi, vuluka’mba: Davida wāmwene bukomo bwa kūminina’o, nobe ubwanya kumona’bo. Davida wānene amba: “Nakimbile Yehova nandi wangitabija, kadi wanyongolwele ku byamoyo byami byonso.”—Mit. 34:4.

Madyese Makwabo

19. I bika byotufwaninwe kulonga pa kusaka kukomena kutamba kwitutamba Satana?

19 Mu ano mafuku a ku mfulo, boba besonge bafwaninwe ‘kwikankamika abo bene na bene, ne kwitamija abo bene.’ (1 Tes. 5:11) Kokilwa amba Satana unenanga’mba tukōkele Yehova pa mwanda wa kamweno ketu. Ukendelela kulonga bukomo bwandi bonso mwanda wa kutyumuna bululame bwetu kudi Leza, kubadila’mo ne bwa mu busongi. Tufwaninwe kukulupila mudi Yehova, pa kusaka kukomena kutamba kwitutamba Satana. (Nk. 3:5, 6) Polo wāsonekele amba: “Ne mukomo wa kulonga bintu byonso mudi aye wakunkomeja.”—Fid. 4:13.

20. I madyese’ka alupuka ku kulama Leza mu busongi?

20 Kulama Leza mu busongi kuleta madyese mavule. Ye mokyaikadile kudi Joel ne mukajandi obadi nandi pano ke myaka 51. Aye mwine unena’mba: “Mfwijanga’ko Yehova nyeke pangala pa wami mukaji, mwanda i mwikadi wami wa nsangaji. Bine uyukile mwa kwikadila na bantu.” Le i kika kyebakweshe? Amba: “Twadi twikankamika kwikala na kanye, kitūkijetyima ne buswe.” Kekudipo muntu ubwanya kulonga mu muswelo mubwaninine mu ino ngikadilo ya bintu. Nansha nabya, twendelelei kulonga bukomo bwa kulonda misoñanya ya Bible ne kulama Yehova mu busongi bwetu. Shi tulonga namino, nabya busongi bwetu bukekala pamo bwa “monji wa mpambo isatu keutyibikapo bukidibukidi, ehe.”—Mus. 4:12.

Lelo Ukivulukile?

• Lelo kulama Yehova mu busongi kushintulula bika?

• I bika bifwaninwe kulonga ba mulume ne mukaji shi kubatambe bikambija?

• Le tukayuka namani amba Leza udi mu busongi bwetu?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 23]

Kulombela pamo kukwashanga ba mulume ne mukaji kulwa na makambakano