¿Imaynatá matrimonioyki ‘kimsanchasqa chʼankullajina’ kanman?

“Kinsanchasqa chʼankullaqa mana pʼitikullanmanchu.” (ECL. 4:12.)

1. ¿Pitaq Adanta casarachirqa?

JEHOVÁ sachʼasta, animalesta, ruwaytawan, Adanta ruwarqa. Chaymanta, Adanta sinchita puñuchiytawan juknin waqtanmanta, juk warmita yanapananpaq ruwarqa. Chantá Adán warmita rikuspa may kusisqa nirqa: “Kayqa kikin tulluymanta, kikin aychaymanta”, nispa (Gén. 1:27; 2:18, 21-23). Jehovataq kusikuywan paykunata casarachirqa, bendecirqataq (Gén. 1:28; 2:24).

2. ¿Imaynatá Satanás, ñawpaq kaq qhariwarmipi chʼampaykunata rikhurichirqa?

² Dios ñawpaq kaq runata casarachisqanmanta, pisi tiemponman, Edenpi casarasqa kawsaywan, churanakuy, llakiy ima, qallarirqa. Juk saqra espíritu, mayqintachus aswan qhipaman Satanás sutiwan riqsikun, pay, Evata mana mikhuna sachʼap puquyninta mikhuykuy nirqa, Evataq mikhuykurqa, chantá Adanpis mikhullarqataq. Kay qhariwarmiqa, Diosta mana kasukuspa, kamachiyninman churanakurqanku (Gén. 3:1-7). Chaymanta Jehová, imaraykuchus chay sachʼap puquyninta mikhusqankuta tapuptin, Adanqa warminta tumparqa kayta nispa: “Qampa qowasqayki warmi chay sachʼaj poqoyninta qowarqa, noqataj mikhuykorqani”, nispa, chaytaq rikuchin paykuna qhariwarmijina manaña allintachu kawsachkasqankuta (Gén. 3:11-13).

3. ¿Imaynatá judiospa religionninkuta kamachiqkuna casarasqa kawsaymanta yachachiq kanku?

³ Satanasqa, chaymantapacha, casarasqaspaq chʼampaykuna, phiñanakuy ima, kananpaq tukuy imata ruwachkan. Ñawpa tiempopi, Satanasqa judiospa religionninkuta kamachiqkunata, casarasqa kawsaymanta mana Bibliap nisqanmanjina, yachachinankupaq tanqarqa. Chayrayku runasmanta wakinqa, Diospa kamachisqanta pisipaq qhawaq kanku. Chantapis paykunaqa, qusas warminkumanta divorciakuyta munaptinku, nisunman mikhuyta ancha kachichasqata waykʼuptinkupis, divorciachillaq kanku. Chaywanpis, Jesús nirqa: “Sichus pipis warminmanta tʼaqakun mana pay wajwan wasanchaspa khuchichakojtillan, waj warmiwantaj casarakun chayqa, khuchichakuspa qhenchachakun”, nispa (Mat. 19:9).

4. ¿Kay tiempopi Satanás casarasqaspaq ima chʼampaykunatataq churachkan?

⁴ Kuraq Supayqa, casarasqas kaqkunata tʼaqananpaq, tukuy imata ruwachkan. Chayrayku, qharikamalla casarachkanku, mana casaraspalla qhariwarmijina kawsachkanku, wakinkunataq casarakuspapis imallamantapis “usqhayllata” divorciakuchkanku (Hebreos 13:4, ñawiriy). Cristianosri, ¿imatá ruwasunman mana kay pachamanta runasjina matrimoniota qhawanapaq? Chaypaq qhawarina imatachus wakin casarasqas, kusisqas kanankupaq ruwasqankuta.

Casarasqa kawsaypi Jehovawan yanapachikuy

5. ¿Imaynatá ‘kimsanchasqa chʼankullata’, casarasqaswan kikinchakun?

⁵ Casarasqa kawsaypi kusisqa kawsanankupaq, Jehovawan yanapachikunanku tiyan. Biblia nin: “Kinsanchasqa chʼankullaqa mana pʼitikullanmanchu”, nispa (Ecl. 4:12). Kay “kinsanchasqa chʼankullaqa”, casarasqasmanta parlanapaq kikinchakun, nisunman qusa, warmi, Jehová ima, kimsanchasqa chʼankullajina kasqankuta, Jehovataq aswan sumaq kaq chʼankulla. Qhariwarmi astawan Diosmanta japʼikuptinkuqa, aswan kallpachasqas kanqanku, ima chʼampaytapis atipanankupaq, chantapis qhariwarmi kawsayninkupi kusisqas kawsanqanku.

6, 7. a) ¿Imatá cristianos qhariwarmi kawsayninkupi, Dioswan yanapachikunankupaq ruwananku tiyan? b) Juk cristiana, ¿imaraykutaq may allinpaq qusanta qhawarqa?

⁶ Casarasqa kaqkuna, ¿imatá kimsanchasqa  chʼankullajina kanankupaq ruwananku tiyan? David, jinata takirqa: “Diosniy, tukuy sonqo munayniykita ruwayta munani. Yachachiwasqasniykita sonqoypi waqaychani”, nispa (Sal. 40:8). Davidqa, Jehovata tukuy sunqu munakurqa, chaytaq munayninta ruwananpaq tanqarqa, kikillantataq kay tiempomanta cristianospis ruwachkanku. Chayrayku qhariwarmi kaqkunaqa Jehovata munakunanku tiyan, kamachiyninta tukuy sunqu juntʼanankupaq. Chantapis, puraqmanta yanapanakunanku tiyan, astawan Diosta munakunankupaq (Pro. 27:17).

⁷ Diospa kamachisqasnin qhariwarmip, sunqunkupi kaptinqa, qhariwarmi kawsayninkupi iñiyniyuq, suyakuyniyuq, munakuyniyuq ima, kasqankuta rikuchinqa, chaytaq allinta kawsanankupaq yanapanqa (1 Cor. 13:13). Juk hermana Sandra sutiyuq, 50 watasña casarasqa, kayta nin: “Qusaytaqa may allinpaq qhawani, imaptinchus allinta yuyaychawan, chantapis ñuqamanta astawanraq Jehovata munakun”, nispa. Qusas, ¿warmiykichik qamkunamanta kikintachu ninkuman?

8. ¿Imata casarasqa kaqkuna ‘ganakunankupaq’ ruwananku tiyan?

⁸ Qam Diospa Reinonta, Diosta yupaychayta ima, ¿kawsayniykipi, ñawpaqpichu churachkanki? Diosta yupaychayniykipi ¿Qusaykita chayri warmiykita, sumaq yanapatachu qhawanki? (Gén. 2:24.) Salomón qillqarqa: “Aswan walej iskay ukhu kayqa sapalla kanamanta nisqaqa, imaraykuchus iskayninkumantaqa astawan ganakuyta atinku”, nispa (Ecl. 4:9.) Chayrayku iskayninku llamkʼananku tiyan, sumaqta ganakunankupaq. ¿Imatataq ganakunqanku? Mana divorciakuspa, munanakuspa kawsakuyta, chantapis Diospa yanapayninta rikullanqankupuni.

9. a) ¿Imatataq qusa ruwanan tiyan? b) Colosenses 3:19, nisqanmanjina, ¿imaynatá qusa warminta qhawanan tiyan?

⁹ Casarasqa kaqkuna kawsayninkupi Dioswan yanapachikunankupaqqa, kamachisqasninta kasukunankupaq mayta kallpakunanku tiyan. Qusaqa familiamanta uma kasqanrayku, familian Diosmanta yachananpaq, mikhunankupaq, pʼachallikunankupaq ima, llamkʼanan tiyan (1 Tim. 5:8). Chantapis, warmin sunqu juntʼasqa kananpaq yanapanallantaq tiyan. Kay Colosenses 3:19 pʼiti nin: “Jinallataj qosaspis, warmiykichejta sapa ujpis munakuychej, amataj paykunata llakichiychejchu kʼumuykachachispa”, nispa. Bibliap rimayninmanta sumaqta yachaq runaqa, kay pʼitipi “amataq paykunata llakichiychikchu kʼumuykachachispa” nisqanqa ninayan, qusa warminpaq phiñakullasqanta, maqasqanta, mana yanapasqanta, mana munakusqanta, mana khuyakusqanta, mana saqra kaqmanta jarkʼasqanta, imatachus necesitasqanta mana qusqanta ima. Cristianoqa, warminta mana jinatachu llakichinan tiyan. Chaywanpis, qusa warminta munakuywan kamachiptin warminqa payta kasukuyta atillanqa.

10. ¿Imaynatataq Diosta yupaychaq warmis qusankuta qhawananku tiyan?

¹⁰ Qusayuq warmipis, casarasqa kawsayninkupi Jehovawan yanapachikuyta munaqkuna, paypa kamachisqanta juntʼananku tiyan. Apóstol Pablo qillqarqa: “Qosayoj warmis, sapa ujpis qosaykichejwan kʼumuykukoj sonqo kaychej Señorman jina, imaraykuchus qosaqa warmimpa umanmin, imaynachus Cristopis Iglesiaj uman”, nispa (Efe. 5:22, 23). Satanasqa Evata chʼawkiyarqa, Diospa kamachisqanta mana kasukuspa astawan kusisqa kawsananta yuyananpaq. Chaymantapacha kunankama casarasqa kaqkunapi, mana kasukuy rikukuchkallanpuni. Mana chaymanjinataq Diosta manchachikuq warmiqa, munakuyniyuq qusanta kasukuytaqa mana saqrapaqchu qhawan, yuyarikuntaq Jehová Evata Adanta yanapananpaq ruwasqanta, jinata ruwaytaq Diospa ñawpaqinpiqa may allin qhawasqa (Gén. 2:18). Diosta yupaychaq warmiqa tukuy sunqu chay kamachiyta juntʼaptin qusanpa “pillun jina”, chaytaq qusanta jatunpaq qhawachin (Pro. 12:4).

11. ¿Imataq juk hermanota yanaparqa casarasqa kawsayninpi kusisqa kawsananpaq?

¹¹ Qhariwarmi kaqkuna kawsayninkupi Dioswan yanapachikullankutaq, khuska Bibliata ñawirispa. Gerald, 55 watasña casarasqa, pay jinata nin: “Casarasqa kawsaypi kusisqa kawsanapaqqa, may allin Bibliata khuska ñawiriy, ukhunchariy ima”. Chantapis nillantaq: “Diosta yupaychaypi imallatapis khuska ruwayqa, astawan jukchasqa kanapaq, Jehovaman astawan kʼaskasqa kanapaq ima yanapakun”, nispa. Bibliata khuska ñawiriptinkuqa, imatachus Dios kamachisqanta sapa juk mana qunqanankupaq yanapanqa, ajinata ruwaspaqa Diospa llaqtanpi ñawpaqllamanpuni rinqanku.

12, 13. a) ¿Imaraykutaq may allin qhariwarmi kaqkuna Diosmanta khuska mañakunanku? b) ¿Casarasqa kaqkunata, ima ruwaykunataq jukchasqa kanankupaq yanapanman?

 ¹² Qhariwarmi kusisqa kawsakuqkunaqa, Diosmanta khuska mañakunku. Qusa, imatachus qhariwarmi kawsayninpi necesitasqanta Diosmanta mañakunqa chayqa qhariwarmi kawsaynin astawan jukchasqa kanqa (Sal. 62:8). Kaypi tʼukurina, qhariwarmi kawsaypi, qusa chayri warmi mana juk yuyayllaman chayayta atiptinku, ¿manachu allin kanman, chay chʼampayta allinchanankupaq Tukuy atiyniyuq Diospa yanapayninta maskʼananku? (Mat. 6:14, 15.) Chantapis, allin kanman imatachus Diosmanta mañakusqankumanjina kawsananku, puraqmanta yanapanakuspa, chantapis ‘paciencianakuspa, perdonanakuspa ima’ (Col. 3:13). Diosmanta mañakuspaqa, paypi atienekusqanchikta rikuchinchik. David nirqa: “Tukuypa ñawisnin qampi suyakunku”, nispa (Sal. 145:15). Diosmanta mañakuchkaspaqa, paypi suyakuyninchikta churaspa ima, llakiykunasninchikqa pisiyan, imaraykuchus Diosqa kamachisninmanta dakun (1 Ped. 5:7).

¹³ Chantapis, Jehová casarasqasta yanapanallanpaqpuni, qhariwarmi kaqkunaqa tantakuykunaman, willayman ima, khuska rinanku tiyan. Imaptinchus chay tantakuykunapiqa, Satanás “urmachiyta” munaspa, tuqllasta churasqanmanta jarkʼakunankupaq, yachakunku (Efe. 6:11). Willayman khuska risqankutaq Diosta yupaychayninkupi ‘mana saykʼuspa sinchita sayanankupaq’, yanapanqa (1 Cor. 15:58).

¿Imatá ruwankuman chʼampaykuna rikhuriptin?

14. ¿Imastaq qhariwarmi kaqkunata llakichinman?

¹⁴ Kay yachachiykunaqa mana kunallanraqchu yachachikuchkan; chaywanpis, ¿manachu allin kanman qusaykiwan chayri warmiykiwan kaymanta parlarinayki? Chay parlarisqaykichikpiqa ichá rikunkichik imapichus astawan llamkʼarinaykichik kasqanta. Chaywanpis Bibliaqa, casarakuqkuna kawsayninkupi Dioswan yanapachikuqkunapis, ‘llakiyniyuq kanankuta’, nin (1 Cor. 7:28). Ari, Diosta yupaychaq qhariwarmi kaqkunapis, juchasapa kasqankurayku, kay saqra pachapi kawsasqankurayku, Supay tuqllasta churasqanrayku ima, mayta ñakʼarinku (2 Cor. 2:11). Chaywanpis Jehovap yanapayninwanqa chay chʼampaykunata atipayta atinqanku. Arí, Jobpa kawsayninmanta qhawarina. Payqa Diosman chiqa sunqu karqa, chaywanpis uywasninta, kamachisninta, wawasninta ima, chinkachirqa,  Biblia paymanta jinata nin: “Jobqa mana juchallikorqachu, nitaj ima sajratapis Tata Diospa contranta parlarqachu”, nispa (Job 1:13-22).

15. ¿Imaraykutaq runa nanachinapaqjina parlanku, imatá qusa chayri warmi jinata parlaptinku ruwana kanman?

¹⁵ Jobta warmin jina nirqa: “Qanqa Diospi creellankipunichu? Diosta maldeciy, jinaspataj wañuy”, nispa (Job 2:9). Qhariwarmi jinata ninakuspaqa, mayta sunqunkuta nanachinakunkuman, chaytaq mana allin ruwaykunaman tanqanman. Salomón nirqa: “Kallpaman atienekuspa wajman sajrata ruwayqa yachayniyojta wampuyachin”, nispa (Ecl. 7:7). Chayrayku, qusayki chayri warmiyki ‘saqra ruwaykunarayku’, chayri chʼampaykunarayku ima, imatapis nanachisunanpaqjina parlaptinqa, kallpakuy mana phiñakuyniykiwan kikinta kutichinaykipaq (Salmo 37:8, ñawiriy). Chayrayku, mana allinchu ‘imatapis usqhayllata parlaqta’ uyariyqa, imaraykuchus llakichisunkiman chayri phiñachisunkiman (Job 6:3).

16. a) Qhariwarmi kaqkuna, ¿imaynatá Jesús Mateo 7:1-5 pʼitikunapi nisqanwan yanapachikunkuman? b) ¿Imaraykutaq maychus kaqta puraqmanta yanapanakunanku may allin?

¹⁶ Casarasqa kaqkunaqa maychus kaqllata yuyananku tiyan. Ichá qam, qusaykipi chayri warmiykipi, mana allin ruwaykunata rikunki, tʼukurispataq yuyanki: “Chay ruwaynintaqa tikrachisaq”, nispa. Arí pisimanta pisi munakuywan pacienciawan ima, ichá chay ruwaykunasninta saqichiyta atiwaq. Chaywanpis yuyarikuy imatachus Jesús wak runap pantasqallanta qhawaqkunamanta nisqanta, paykunaqa hermanonkuq ñawinpi ‘qʼupata’ qhawanku, manataq paykunap ñawinkupi ‘kurkuta’ reparankuchu. Chantapis kʼamirillarqataq: “Ama wajkunata juchachaychejchu, ama qankunapis juchachasqa kanaykichejpaj”, nispa (Mateo 7:1-5, ñawiriy). Chaywanpis chayqa mana ninayanchu, jatuchaq pantasqankuta jinallata qhawanankutaqa. Robert yaqha 40 watasña casarasqa, payqa jinata nin: “Qhariwarmi kawsaypiqa mana manchachikuspa imapichus pantachkasqankuta parlananku tiyan, chay pantasqankuta, allinchanankupaq, mana atinajina kaptinpis”. Rikunchikjina maychus kaqta yanapanakunankuqa may allinpuni. Chantapis, qusayki chayri warmiyki imaynachus kananta munasqaykipi yuyanaykimantaqa, aswan allin kanman, ima allin ruwaykunatachus ruwasqanpi yuyanayki (Ecl. 9:9).

17, 18. ¿Maypitaq ñakʼariykunapi kachkaspa yanapata tarisunchik?

¹⁷ Qhariwarmi kaqkunapaq casarakusqankumanta aswan qhipaman ima llakiypis rikhurinpuni. Chay llakiykunataq, wawasta uywachkaptinku chayri, familiamanta mayqillanpis unquykuptinku rikukun. Chantapis tatasninku machuyasqa kasqankurayku qhawana kaptin. Chayri wawasninku wak niqman tiyakuq ripuptinku. Chantapis, qutuchakuypi llamkʼaykunata ruwananku kaptin. Tukuy chaykunaqa casarasqa kaqkunapaq ichá llakiykunata apamunman.

¹⁸ ¿Imatá casarasqa kaqkuna kawsayninkupi sinchi llakiykuna kaptin ruwankuman? (Pro. 24:10.) ¡Ama chay llakiykunawanqa atipachikuychu! Satanasqa, Diospa kamachisninta mana juntʼaqtinku mayta kusikun, ¡astawanraq juk qhariwarmi chiqa yupaychaymanta karunchakuptin kusikun! Ari, chayrayku mayta kallpakuychik matrimonioykichik, kimsanchasqa chʼankullajina mana pʼitikunanpaq. Bibliaqa, imaynatachus ñawpa tiempopi Diospa chiqa sunqu kamachisnin, ñakʼariykunata muchusqankumanta parlan. Juk kuti David Jehovaman sunqumantapacha nirqa: “Khuyakuway noqamanta, Diosniy runasqa [...] Sapa pʼunchay contraypi jamuspa, ñakʼarichiwanku”, nispa (Sal. 56:1). Qam, ¿maykʼaqllapis Davidjina llakisqa tarikurqankichu? Matrimonioykipi llakiykuna kaptin, chayri wak imasrayku llakiykuna kaptin, yuyarikuy: David pimantachus llakiykunapi kaspa kallpata japʼisqanta, qampis kikillantataq kallpata llakiykunapi kaspa japʼinki. Pay jinata nin: “Tata Diosta qhaparikorqani,  paytaj uyariwarqa. Tukuy manchachikuykunamanta pay librawarqa”, nispa (Sal. 34:4).

Achkha tʼinkaykuna

19. ¿Imaynatá Supay llakiykunata, rikhurichisqanta atipasunman?

¹⁹ Qhariwarmi, kaqkunaqa kay tukukuy pʼunchaykunapi puraqmanta sunquchanakunanku, kallapachanakunanku, tiyan (1 Tes. 5:11). Mana qunqanachu Satanasqa, runa Diosta paypa munayninta maskʼaspalla yupaychan, nisqanta. Chantapis, payqa cristianos Diosman mana chiqa sunqu kanankupaq tukuy imata ruwachkan, chayrayku qhariwarmi kawsaypipis astawan chʼampaykunata rikhurichin. Jehová Diospi tukuy sunqu atienekusun chayqa, Supaypa tuqllasninman mana urmasunchu (Pro. 3:5, 6). Salmota qillqaq jinata nirqa: “Llakiyniykita Tata Diosman saqey. Payqa sinchʼita sayachisonqa. Payqa cheqan runata ni jaykʼaj urmajta saqenqachu”, nispa (Sal. 55:22).

20. ¿Ima bendicionestataq casarasqas kawsayninkupi Dioswan yanapachikuspa japʼinku?

²⁰ Qhariwarmi kaqkuna kawsayninkupi Dioswan yanapachikuqkunaqa, achkha bendicionesta japʼinku. Chayta rikurqanku Joel warminwan, paykunaqa 51 watasña casarasqa kanku. Joel jinata nin: “Jehovaman mayta agradecekuni juk kʼacha warmiyuq kasqaymanta, imaraykuchus paywanqa kʼachata kawsakuyku, warmiyqa chiqamanta juk sumaq yanapa ñuqapaqqa”, nispa. ¿Imataq jinata kawsakunankupaq yanaparqa? Pay nin: “Puraqmanta munakuywan, pacienciawan kʼachamanta ima kawsakuyku”, nispa. Chaywanpis kay pachapiqa mana pantaq matrimoniosqa, mana kanchu. Chayrayku, casarasqas kaqkuna kawsayninkupi Jehovawan yanapachikuptinku, Bibliap yuyaychasqanta juntʼanankupaq mayta kallpakuptinku ima, casarasqa kawsayninkuqa, mana ‘pʼitikuq kimsanchasqa chʼankullajina’ kanqa (Ecl. 4:12).

¿Yuyarinkichu?

• ¿Ima ninayantaq casarasqa kaqkuna kawsayninkupi Jehovawan yanapachikunanku?

• ¿Imatá casarasqa kaqkuna chʼampaykuna kaptin ruwananku tiyan?

• ¿Imaynatá casarasqa kawsayninkupi Jehová yanapachkasqanta yachanankupaq ruwankuman?

[Tapuykuna]

[18 paginapi dibujos/fotos]

Qhariwarmi kaqkuna khuska Diosmanta mañakusqankuqa chʼampaykunata atipanankupaq yanapan